1. Pirang’o saa moko waromo bedo ku lworo?

 SAA moko wan ceke wabedo ku lworo. I andha, ponji mwa mi Biblia ugonyowa kud i lworo mi ju m’utho, lworo mi tipo m’ucido man kud i lworo mi nindo m’ubino. Re fodi asu wabekwo i nindo ma “gin ma nyayu lworo” ma calu ve lwiny, nek, man thong’om n’i iye. (Luka 21:11) Waromo lworo bende dhanu, calu ve judongo pa gavmenti ma gibemito cerowa ku bedagonya kunoke wedi mwa ma gibejai i kum thier mandha. Jumoko gicopo bedo ku lworo pilembe giparu nia gicopo ciro ngo peko ma gibenwang’iri ko kawoni kunoke ma gibinwang’iri ko i nindo m’ubino.

2. Kekor lembe ma Daudi unwang’ere ko i Gath.

² Lworo ubed unego Daudi bende i kwo pare. Ku lapor, kinde m’ubimo Saul ubino dwaru kakare m’ebemito enege, ekeco nia kwayu ering i adhura mi Jufilisti ma julwong’o Gath. E ndhundhu, Akic m’ubimo mi Gath uwok unyang’ nia Daudi utie jaaskari ma tek ma jugam jupaku ku wer nia unego jufilisti ‘elufu apar (10 000).’ Pieno ‘lworo unego Daudi lee dit.’ (1 Sam. 21:10-12) Ebino lworo gin m’Akic bitimo i kume. Dong’ evoyo lworo parene nenedi?

3. Nimakere ku Zaburi 56:1-3, 11, Daudi uvoyo lworo pare nenedi?

³ I Zaburi mi 56, Daudi ukoro kite m’ewinjere ko kinde m’ebino i Gath. Ekoro ngbeng’ thelembe m’uketho lworo ubino nege, man gin m’ukonye nivoyo lworone. Kinde ma lworo mondo i iye, eketho genogen pare iwi Yehova. (Som Zaburi 56:1-3, 11.) Daudi utimo lembe ma kakare nigeno Yehova. Ku kony pa Yehova, etimo lembe moko: Eranjere ve abelu poy i wiye. Eno uketho Akic unene ngo ni ng’atu ma copo kethe i ariti, ento calu ng’atu moko ma kony pare de mbe, e kumeno Daudi uol uboth ko.—1 Sam. 21:13–22:1.

4. Waromo dwoko genogen mwa tek iwi Yehova nenedi? Kemii lapor moko.

 ⁴ Wan bende waromo voyo lworo mwa tek waketho genogen mwa iwi Yehova. Dong’ wacopo dwoko genogen mwa tek i wiye nenedi, akecane kinde ma lworo ubenegowa? Wakemak lapor ma e: Tek inyang’ nia itie ku twoyo moko, ku kwong’a icopo kebedo ku lworo. Ento kan itie ku genogen iwi dokter peri, lworone romo jwik. Saa moko nyo edaru thiedho dhanu dupa ma gibino ku kit twoyo perine. Kan ebewinji kilili, eno romo tego cwinyi nia ebenyang’ i kite m’ibewinjiri ko. Eromo nyutho iri bende nia ebithiedhi ku kit thieth moko m’udaru konyo jumange. Kumeno bende, waromo dwoko genogen mwa tek iwi Yehova nwang’u wabeparu pi gin m’edaru timo, pi gin m’ebetimo kawoni, man pi gin m’ebitimo iwa i nindo m’ubino. Daudi utimo tap kumeno. Kinde ma wabeng’iyo i wec pare moko m’eyero ku telowic pa tipo ma leng’ i Zaburi mi 56, woth paru kite ma in de iromo dwoko ko genogen peri tek iwi Yehova man ayi m’iromo voyo ko lworo peri.

YEHOVA UDARU TIMO ANG’O?

5. Daudi unyamu i lembe iwi ang’o pi nivoyo lworo pare? (Zaburi 56:12, 13)

⁵ Kinde ma kwo pa Daudi ubino i ariti, eketho wiye i kum gin ma Yehova udaru timo. (Som Zaburi 56:12, 13.) Ebed etimo kumeno i kwo pare zoo. Ku lapor, saa moko ebed enyamu i lembe iwi giracwiya pa Yehova; eno upoyo wiye nia Yehova utie ku tego ma yawe mbe man nia emaru dhanu lee. (Zab. 65:6-9) Enyamu bende i lembe iwi gin ma Yehova utimo ni jumange. (Zab. 31:19; 37:25, 26) Man m’usagu zoo, enyamu i lembe iwi gin ma Yehova udaru timo ire athothi. Yehova ugam ugwoke man ukonye niai m’e nyanok. (Zab. 22:9, 10) Kepar kite ma nibenyamu i lembe i ayi maeno udwoko ko genogen pa Daudi tek iwi Yehova!

6. Kinde ma lembe moko ubenyayu lworo i ii, ang’o ma bikonyi nigeno Yehova?

⁶ Kinde ma lembe moko ubenyayu lworo i ii, penjiri kumae: ‘Yehova udaru timo ang’o?’ I ng’eye, nyam i lembe iwi piny m’ecwiyo. Ku lapor, kinde ma ‘wabeneno  cuu’ kite m’ebegwoko ko winyo man thiwe m’ecwiyo de ngo i ayi pare man ma gimbe kadi ku copo mi wore, eno bitego cwinywa nia ebipong’o yeny mwa bende. (Mat. 6:25-32) Par bende pi gin ma Yehova udaru timo ni jutic pare. Iromo ponjo lembe iwi ng’atu moko ma juweco pire i Biblia m’unyutho yiyoyic ma tek, kunoke iromo somo lembe iwi jatic pa Yehova moko mi rundi mwa eni. a M’umedo maeno, nyam i lembe iwi kite ma Yehova udaru konyi ko. Eteli nenedi i lemandha? (Yoh. 6:44) Edaru dwoko wang’ rwo peri nenedi? (1 Yoh. 5:14) Man lam ma Wode m’emaru uthiero, ubecuku miyo iri bero ma kani kubang’ ceng’i?—Efe. 1:7; Ebr. 4:14-16.

7. Lembe ma jabila Daniel ukadhu kud i iye ukonyo Vanessa nenedi nivoyo lworo pare?

⁷ Vanessa b ma tie nyamego moko mi ng’om mir Haïti unwang’ere ku lembe moko m’unyayu lworo lee i iye. Jalwo moko m’i kabedo m’ekwo i iye ubed ulwong’e man ubed uoro ire mesaj kubang’ ceng’, m’ebedhuro mac i kume nia gimariri kude. Vanessa ukwero anang’a. Jalwone doko kwiny kude man ecaku nyayu lworo i iye. Vanessa uyero kumae: “Lembuno unyayu lworo lee mandha i iya.” Evoyo lworo parene nenedi? Etimo lembe m’ecopo pi nigwokere. Jadit cokiri moko ukwaye nia enyuth pi lembene ni judongo pa gavmenti. Eketho wiye bende i kum kite ma Yehova ugam ugwoko ko jutic pare ma con. Emedo kumae: “Ng’atu ma kwong’a m’alar apoy pire ubino jabila Daniel. Jugam jubole i odumvor ma kec ubenego, kadok nwang’u etimo ngo lembe ma rac de. Re Yehova ugwoke. Pieno, akwayu Yehova nia dong’ en re m’emak lembe parane ceke i cinge. E kumeno, lworo thum kud i iya.”—Dan. 6:12-22.

YEHOVA UBETIMO ANG’O KAWONI?

8. Cwiny Daudi ubino tek i kum lembang’o? (Zaburi 56:8)

⁸ Kadok nwang’u Daudi ubino i ariti ma lee i Gath de, re eweko ngo lworo unege nikadhu mukero. Ento eng’iyo niketho wiye i kum gin ma Yehova ubino timo ire i saa maeca. Enyang’ nia Yehova ubino telo wiye, ebino gwoke man ebino nyang’ i kite m’ebewinjere ko. (Som Zaburi 56:8.) Bende, Yonathan man Ahimelek ma jalam ma dit ma gibino jurimbe ma ceng’ini de gitielo cwinye man gikonye. (1 Sam. 20:41, 42; 21:6, 8, 9) Man kadok nwang’u ubimo Saul ugam ukethe i wang’e de, re eboth kud i cinge. Cwinye ubedo tek nia Yehova ung’eyo cuu mandha peko ma en’i iye man kite m’ebewinjere ko.

9. Yehova neno ang’o i bang’ ng’atuman acel acel m’i kindwa?

⁹ Kinde m’ibekadhu kud i peko moko m’ubenyayu lworo i ii, poy nia Yehova ubeneno peko perine man kite ma pekone uketho ibewinjiri ko. Ku lapor, eneno masendi ma jubesendo ko Juisrael i Misiri, man bende ‘litho ma gibino winjo.’ (Ai 3:7) Daudi uwero nia Yehova uneno can man masendi pare. (Zab. 31:7) Man kinde ma dhanu pa Mungu gibino nwang’iri ku litho, kadok nikum yub ma cuu ngo ma gimaku de gin, en de ‘esendere.’ (Isa. 63:9) Kinde m’itie ku lworo, poy nia Yehova ubenyang’ i kite m’ibewinjiri ko man nia etie ayika nikonyi kara ivoy lworo perine.

10. Pirang’o cwinyi tek nia Yehova ubedieng’ piri man nia ebikonyi ninyego ku peko peri ceke?

 ¹⁰ Kinde m’ibekadhu kud i peko ma ng’oyo ndiri, saa moko iromo neno ngo kite ma Yehova ubekonyi ko. Pieno kwaye ekonyi inen cinge i kwo peri. (2 Ub. 6:15-17) I ng’eye penjiri kumae: Nyo korolembe kunoke dwokowang’ penji moko i coko utielo cwinya de? Nyo girasoma, video kunoke wer ma segi moko ukonya de? Nyo ng’atu moko unyutho ira paru kunoke giragora moko ma tielo cwinyi? Waromo wil ku mer m’umego ku nyimego mwa gibenyutho iwa man ku cam mi tipo ma wabenwang’u i Lembe pa Mungu. Re ukwayu wapoy nia gitie giramiya ma beco m’uai i bang’ Yehova. (Isa. 65:13; Mark. 10:29, 30) Gibenyutho nia ebedieng’ piri. (Isa. 49:14-16) Gibenyutho bende nia icopo gene.

11. Ang’o m’ukonyo nyamego Aida nivoyo lworo pare?

¹¹ Nyamego Aida ma kwo i ng’om mi Sénégal, uneno kite ma Yehova ukonye ko kinde m’ebekadhu kud i peko moko. Calu m’e nyathin ma kayu, junyodo pare gigeno nia ebinwang’u sente m’ebipong’o ko yeny pare ku migi bende. Ento i ng’ey m’eng’iyo nikwo m’umbe ku giki dupa pi nibedo jayab yo, enwang’ere ku can sente. Ng’eicwiny umaku jupagi i kume man gicaye. Eyero kumae: “Abino lworo nia abibedo mbe ku copo mi konyo junyodo para man nia dhanu ceke gibikuna. Adwoko kadok racu iwi Yehova nia en re m’eweko lembe unyothere kumeni.” I ng’eye Aida uwinjo korolembe moko i coko. Emedo kumae: “Jakorlembene upoyo wiwa nia kadok nwang’u watie ku rem ma nenedi i adundewa de, Yehova ung’eyogi ceke. E nok nok, kony mi judong cokiri ku mi jumange utego cwinya nia Yehova umara. Acaku rwo kendo i bang’e ku tegocwiny, man anwang’u kwiyocwiny ma lee kinde m’aneno nia ebedwoko wang’ rwo para.” I ng’ey kare Aida unwang’u tic m’ukonye nimedere ku tic pa jayab yo kende ngo, ento bende nikonyo junyodo pare ku jumange. Emedo kendo kumae: “Aponjo niketho genogen para zoo iwi Yehova. Kawoni dong’ kan arwo, lworo de thum kud i iya.”

 YEHOVA BITIMO ANG’O I NINDO M’UBINO?

12. Nimakere ku Zaburi 56:9, cwiny Daudi ubino tek i kum girang’o?

¹² Som Zaburi 56:9. Giragora maeni unyutho gin mange m’ukonyo Daudi nivoyo lworo pare: Kadok fodi asu kwo pare ubino i ariti de, re enyamu i lembe iwi gin ma Yehova bitimo ire i nindo m’ubino. Egam eng’eyo nia Yehova bibodhe i saa ma tap. I andha, Yehova ugam ung’olo nia ebidoko ubimo mir Israel kaka Saul. (1 Sam. 16:1, 13) I wang’ Daudi, udok ubedo ve gin moko ci ma Yehova ung’olo udaru timere.

13. Cwinywa copo bedo tek nia Yehova bitimo ang’o?

¹³ Yehova ung’olo nia ebitimo ang’o iri? Wabekuro ngo nia Yehova ugoy gang’ i kumwa ni peko ceke. c Ento poy nia i ng’om ma nyen, ebikabu peko moko ci m’ibenweng’iri ko kawoni. (Isa. 25:7-9) Jacwic mwa utie ku copo mi cero kadok ju m’utho, mi keyo kumwa, man mi kabu jajai moko ci kud i wang’wa.—1 Yoh. 4:4.

14. Wacopo nyamu i lembe iwi ang’o?

¹⁴ Kinde m’itie ku lworo, nyam i lembe iwi gin ma Yehova bitimo i nindo m’ubino. Par pi kite m’ibiwinjiri ko kinde ma jukabu Sitani, kinde ma weg bedopwe giwilo jutim rac, man kinde ma dubalaga ubemedere nithum nok nok kubang’ ceng’. I lanyuth moko ma jutimo i coko ma dit mir adhura mi oro 2014, junyutho kite ma waromo nyamu ko i lembe iwi genogen mwa. Wego moko uweco ku juruot pare iwi ayi ma juromo loko ko wec mi 2 Timoteo 3:1-5, ka nwang’u giragora eno uewo pi kite ma kwo bibedo ko i Paradizo, eyero kumae: “I ng’om ma nyen, nindo mir anyong’a bibedo nuti. Pilembe dhanu bibedo ma ng’atuman umaru jumange, gibibedo jumar lonyo mi tipo, ju ma mol, ju ma jwigiri, ju ma paku Mungu, ju ma wor ni junyodo, ju ma nyutho foyofoc, ju ma leng’, ju m’umaru wat lee, ju ma winjiri ku juwagi, ju ma weco ber pi jumange, ju ma kweriri gigi, ju ma yo, ju m’umaru gin ma ber, ju ma jugeno, ju ma ng’won, ju ma dodiri ngo iwi jumange, ju m’umaru Mungu ma sagu anyong’a, ju m’umoko i kum ayi kwanyu koth Mungu; mok kikiki i kum dhanu maeno.” Nyo ibed iweco de ku jupewu kunoke juyic wedu iwi kite ma kwo bibedo ko i ng’om ma nyeni?

15. Kadok nwang’u cwiny nyamego Tanja ubino dieng’, ang’o m’ukonye nivoyo lworo pare?

¹⁵ Nyamego moko mi ng’om mi Macédoine du Nord ma nyinge Tanja, ubed unyamu i lembe iwi mugisa mi nindo m’ubino pi nivoyo lworo pare. Junyodo pare gigam gikwero ku ng’ol nia kud eponj Biblia. Ekoro kumae: “Ku kind lembe m’abino lworo nia bitimere, moko utimere de andha. Mama ubed ufwoda nja kan adwogo kud i coko. Junyodo para gibed ginyayu lworo i iya nia gibinega cen tek adoko Jamulembe pa Yehova.” Tokcenne, juriemo Tanja ku yo pagi. Etimo ang’o? Emedo kumae: “Aketho wiya i kum anyong’a m’abibedo ko rondo ku rondo pilembe ang’iyo nigwoko bedoleng’ para. Abed aparu bende pi kite ma Yehova bimiyo ko ira sukulia i ng’om ma nyen kaka gin ceke m’aromo bayu i ng’om maeni, man pi kite ma wiya biwil ko i kum piny ma reco.” Tanja umedere asu nigwoko bedoleng’ pare. Man ku kony pa Yehova, enwang’u kaka m’eromo kwo i iye. Tin etie min ot p’umego moko ma won yiyoyic ma lee, man gibetimo tic mi saa ceke karacelo kud anyong’a.

 DWOK GENOGEN PERI UDOK TEK NIAI KAWONI

16. Ang’o ma bikonyowa nibedo ku tegocwiny kinde ma wabeneno nia lembe ma juewo i Luka 21:26-28 ubetimere?

¹⁶ I saa mi masendi ma dit, “lworo” ma dit binego dhanu ceke. Ento dhanu pa Mungu gibicungo nging’ nging’ man gibibedo ku tegocwiny. (Som Luka 21:26-28.) Pirang’o lworo binegowa ngo? Pilembe binwang’u dong’ waponjo niketho genogen mwa iwi Yehova. Tanja ma waweco pire i udukuwec m’ukadhu, uyero nia lembe m’ekadhu kud i iye con ukonye ninyego ku peko mange. Eyero kumae: “Yehova konyowa i lembe ceke man emiyo iwa mugisa kwa. Saa moko romo nen nia lembe mwa n’i cing’ dhanu, re lemandha utie nia dhanu copo timo kende kende gin ma Yehova ubeweko gitim. Man kadok nwang’u peko moko romo bedo kwar lee de, re ebithum kwa.”

17. Giragora mwa mi oro 2024 bikonyowa nenedi? (Nen cal m’i ng’eye.)

¹⁷ Tin etie lembe ma winjere nibedo ku lworo. Ento calu Daudi, ecopere iwa niweko ngo nia lworo mwane ubim wiwa. Giragora mwa mi oro 2024 utie rwo ma Daudi urwo ko i bang’ Yehova, eyero kumae: “Kinde ma lworo ubenega, aketho genogen para i wii.” (Zab. 56:3, NWT) Nimakere ku lembe ma buku moko ma koro i Biblia uyero iwi verse maeni, Daudi “uweko ngo lworo pare ukadh mukero kadi eketho ngo wiye i kum peko pare, ento eloko wang’e zoo i bang’ Jawarne ma bibodhe.” I kind dwi m’ubino, bed ipar i lembe iwi giragora maeni, asagane kinde m’ibekadhu kud i lembe ma ng’oyo ndiri. Bed inwang’ saa mi nyamu i lembe iwi gin ma Yehova utimo con, iwi m’ebetimo kawoni, man m’ebitimo i nindo m’ubino. E i ng’eye calu Daudi, andhandha ibiyero kumae: “Ageno Mungu, lworo binega ngo.”—Zab. 56:4.