1. Nso ikeme ndinam ndịk anam nnyịn ndusụk ini?

 INYENEKE eke ndịk mîsinamke ndusụk ini. Edi se ikpepde ke Bible iyakke ifehe n̄kpa, mme demon, ye se idide ke iso. Isụk idu uwem ke ini emi mme “n̄kpọ ndịk” nte ekọn̄, ubiatibet, ye udọn̄ọ ẹdide ebiet eke akaka ọmọn̄ okụt. (Luke 21:11) N̄kpọ efen emi ekemede ndinam nnyịn ndịk edi mbon ukara emi ẹfịkde nnyịn m̀mê idem mbonubon nnyịn emi mîyomke ituak ibuot inọ Jehovah. Eke ndusụk owo edi ke mmọ ẹkere ke mmimọ idikemeke ndiyọ mfịna emi esịmde mmimọ idahaemi m̀mê enye emi ekemede ndidi ke iso.

2. Tịn̄ se ikọwọrọde David ini enye odude ke Gath.

² Enyene ini emi ndịk ekesinamde David. Ke uwụtn̄kpọ, ini Edidem Saul ekebịnede enye oyom ndimụm n̄wot, David ama efehe okodu ke Gath emi ekedide obio mbon Philistia. Ikebịghike ẹma ẹtịn̄ tutu okodụk Achish edidem Gath utọn̄ ke David edi okopodudu owoekọn̄ emi ẹkekwọde ke ikwọ ẹte ke enye owot mbon Philistia “mme tọsịn ke itie duop.” Ntre ‘ndịk ama anam David etieti.’ (1 Sam. 21:10-12) David ama ekere m̀mê Achish oyom ndinam imọ nso. Nso ikan̄wam David ọdiọn̄ọ se akpanamde kpa ye emi ndịk akanamde enye?

3. Psalm 56:1-3, 11 ọdọhọ ke David akanam nso akan ndịk ubọk?

³ Ke Psalm 56, David enen̄ede etịn̄ nte eketiede enye ke idem ini enye odude ke Gath. Enye etịn̄ se ikanamde ndịk anam enye ye se enye akanamde man akan ndịk oro ubọk. Ini ndịk akanamde David, David ama ọbuọt idem ye Jehovah. (Kot Psalm 56:1-3, 11.) Jehovah ikọtọhọ David edem ke isọn̄. Enye ama ọnọ  enye ifiọk anam esen esen n̄kpọ emi akanyan̄ade enye. David ama anam nte imadama! Achish akakabade ada enye nte n̄kpọ ndek, idịghe aba se ẹkpefehede-fehe. Nte David akasan̄ade ọbọhọ ekedi oro.​—1 Sam. 21:13–22:1.

4. Ikpanam nso man inen̄ede ibuọt idem ye Jehovah? Nọ uwụtn̄kpọ.

⁴ Edieke nnyịn n̄ko ibuọtde idem ye Jehovah, iyakan ndịk ubọk. Edi ikpanam nso man inen̄ede ibuọt idem ye enye akpan akpan ke ini ndịk anamde nnyịn? Kop uwụtn̄kpọ mi. Okpokop ke emenyene udọn̄ọ, ndịk ekeme ndinam fi nsonso oro. Edi ekpenịm ke dọktọ fo ọdiọn̄ọ se anamde, ndịk ọyọtọn̄ọ ndidon̄ode fi. Anaedi enye ọkọkọk ediwak owo ukem udọn̄ọ oro. Ama etịn̄ ntak emi udọn̄ọ oro enyekde fi idem ndien enye etịm akpan̄ utọn̄, oro ayanam enen̄ede enịm ke an̄wan̄a enye nte etiede fi ke idem. Enye ekeme ndidọhọ fi usọbọ emi enye ọkọnọde mbon en̄wen yak ọfọn, emi enye onyụn̄ aduakde ndinọ fi. Ntre ke edi ye Jehovah. Se idinamde inen̄ede ibuọt idem ye enye edi nnyịn ndikere se enye ama akananam, se enye anamde idahaemi, ye se enye edinamde ke ini iso. Se David akanamde edi oro. Nte isụk inemede se Jehovah ọkọnọde enye spirit Esie ewet ke Psalm 56, kere se afo n̄ko ekemede ndinam man enen̄ede ọbuọt idem ye Jehovah onyụn̄ akan ndịk ubọk.

SE JEHOVAH AMA AKANANAM

5. David ekesikere aban̄a nso ini ndịk anamde enye? (Psalm 56:12, 13)

⁵ Ini mfịna okosụk oyomde nte ekpesịnde David ibuot ke isọn̄, David ekesịn ekikere ke se Jehovah ama akananam. (Kot Psalm 56:12, 13.) Utọ n̄kpọ ntre ke David ekesisịn ekikere ofụri eyouwem esie. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk ini David ama esitie ekere mme n̄kpọ emi Jehovah okobotde. Mmọ ẹma ẹti enye utọ odudu emi Jehovah enyenede, ẹnyụn̄ ẹti enye ke Jehovah ama mme owo etieti. (Ps. 65:6-9) David ama ekere n̄ko se Jehovah akanamde ọnọ mbon en̄wen. (Ps. 31:19; 37:25, 26) Enye emi enye ekekerede akan ekedi se Jehovah ama akananam ọnọ enye ke idemesie. Toto ke nsek, Jehovah ama odu ye David onyụn̄ ekpeme enye. (Ps. 22:9, 10) Imenen̄ede inịm ke David ndikesikere mme n̄kpọ ntre akanam enye enen̄ede ọbuọt idem ye Jehovah!

6. Nso idin̄wam nnyịn ibuọt idem ye Jehovah ini ndịk anamde nnyịn?

 ⁶ Ndịk ama anam fi, bụp idemfo se Jehovah ama akananam ọnọ fi. Tie kere mme n̄kpọ emi enye okobotde. Ke uwụtn̄kpọ, ima ‘itịm ise’ nte Jehovah esede aban̄a mme inuen ye mme flawa emi ẹdide enye ikobotke ke mbiet esie, mmọ inyụn̄ ikemeke ndituak ibuot nnọ enye, iyenen̄ede inịm ke Jehovah eyese aban̄a nnyịn n̄ko. (Matt. 6:25-32) Kere n̄ko se Jehovah anamde ọnọ ikọt esie. Emekeme ndikpep mban̄a owo kiet ke Bible emi ekenen̄erede ọbuọt idem ye Abasi, mîdịghe okot mbụk asan̄autom Jehovah kiet mfịn. a N̄kpọ efen emi edinamde edi ndikere se Jehovah ama akananam ọnọ fi. Didie ke Jehovah akan̄wam fi edidụk esop? (John 6:44) Didie ke enye ọbọrọ mme akam fo? (1 John 5:14) Nso ufọn ke n̄kpa emi edima Eyen esie akakpade afak fi anam ọnọ fi kpukpru usen?​—Eph. 1:7; Heb. 4:14-16.

7. Didie ke mbụk prọfet Daniel akan̄wam Sista Vanessa akan ndịk ubọk?

⁷ Enyene se iketịbede inọ Sista Vanessa b ke Haiti, emi akanamde enye ndịk etieti. Kpukpru usen, ete kiet ke edem mmọ ama esikot enye ke fon onyụn̄ ọnọ enye etop eyịre enye ete adan̄ ye imọ. Vanessa ama esịn. Utu ke ndision̄o idem n̄kpọn̄ Vanessa, ete oro ama etetịm afịna enye onyụn̄ ọdọhọ ke imọn̄ inam enye n̄kpọ. Vanessa ọdọhọ ete: “Idem ama enyek mi.” Nso ikan̄wam Vanessa akan ndịk ubọk? Enye ama anam nsio nsio n̄kpọ ekpeme idemesie. Ebiowo kiet ama ọdọhọ enye yak ọkọtọt n̄kpọ oro ọnọ mme bodisi. N̄kpọ en̄wen emi Vanessa akanamde ekedi enye ndinen̄ede n̄kere nte Jehovah ekekpemede ikọt Esie ke eset. Vanessa ọdọhọ ete: “Akpa owo emi okodụkde mi ekikere ekedi prọfet Daniel. Inyeneke se Daniel ekeduede, edi ẹma ẹtop enye ẹsịn ke obube ẹnọ mme ekpe emi ẹkedade-da ẹbet se ẹditade. Edi Jehovah ama ese aban̄a Daniel. Mma ndọhọ Jehovah ke mmayak mfịna oro nsịn enye ke ubọk, ke mmanam ofụri se n̄kemede, yak enye osio usụn̄ ubọhọ ọnọ mi. N̄kọbọn̄ akam oro mma, ndịk ama odon̄ode mi.”​—Dan. 6:12-22.

SE JEHOVAH ANAMDE IDAHAEMI

8. Nso ke David ekenen̄ede enịm? (Psalm 56:8)

⁸ N̄kpa ama ada David ke iso ini enye odude ke Gath, edi enye ikesịnke ekikere ke se ikoyomde ndida enye ibuot oro. Enye ekemek ndikere se Jehovah akanamde ọnọ enye ini oro. David ama okụt ke Jehovah ke ada imọ usụn̄, ke ekpeme imọ, ke onyụn̄ an̄wan̄a enye nte etiede imọ ke idem. (Kot Psalm 56:8.) David ama enyene mme ufan emi ẹkesọn̄ọde ẹda ye enye ẹnyụn̄ ẹnamde-nam n̄kpọ ẹn̄wam enye, utọ nte Jonathan ye Ahimelech emi ekedide akwa oku. (1 Sam. 20:41, 42; 21:6, 8, 9) Kpa ye emi Edidem Saul okodomode ofụri ukeme esie ndiwot David, David ama ọbọhọ efehe. David ama enen̄ede enịm ke Jehovah okụt kpukpru se iwọrọde imọ onyụn̄ ọdiọn̄ọ nte etiede imọ ke idem ke ntak oro.

9. Nso ke Jehovah ọdiọn̄ọ aban̄a nnyịn owo kiet kiet?

⁹ Ama enyene mfịna emi anamde idem enyek fi, ti ke Jehovah okụt mfịna oro, ke enye onyụn̄ ọdiọn̄ọ nte mfịna oro anamde etie fi ke idem. Se uwụtn̄kpọ mi. Idịghe ibak emi nditọ Egypt ẹkebakde nditọ Israel kpọt ke Jehovah okokụt. Enye ama okụt “ubiak mmọ.” (Ex. 3:7) David ọkọkwọ ete ke Jehovah ama okụt “ukụt” ye “nnanenyịn” imọ. (Ps. 31:7) Ini ikọt Abasi ẹkebọde ufen, idem ke ini ekedide ke ntak ndisịme n̄kpọ emi mmọ ẹkemekde ndinam, “ama abiak enye.” (Isa. 63:9) Ndịk ama anam fi, Jehovah  ọdiọn̄ọ nte etiede fi ke idem, onyụn̄ ọdọn̄ enye ndin̄wam fi akan ndịk oro ubọk.

10. Nso inam enen̄ede enịm ke Jehovah ekere aban̄a fi, ke enye ayan̄wam fi ọyọ mfịna ekededi?

¹⁰ Ini enyene-ndịk n̄kpọ osụk ọwọrọde fi, emekeme ndikere m̀mê didie ke Jehovah an̄wam imọ. Ekpedi ntre, dọhọ enye atat fi enyịn yak okụt. (2 Ndi. 6:15-17) Ekem kere ise: Ndi enyene se ẹtịn̄de ke utịn̄ikọ m̀mê se ẹbọrọde ke mbono esop emi ọsọn̄ọde fi idem? Ndi enyene n̄wed, vidio, m̀mê ikwọ esop Abasi emi ọsọn̄ọde fi idem? Ndi owo etịn̄ ikọ mîdịghe okot itie Bible ọsọn̄ọ fi idem? Imekeme ndida ima emi nditọete nnyịn ẹmade nnyịn ye nte Ikọ Abasi osụk ọsọn̄ọde nnyịn idem ntre ntre-o. Edi mme n̄kpọ oro ẹdi ata nti enọ emi Jehovah ọnọde nnyịn. (Isa. 65:13; Mark 10:29, 30) Mmọ ẹwụt ke Jehovah ekere aban̄a fi. (Isa. 49:14-16) Mmọ ẹnyụn̄ ẹwụt ke Jehovah edi se ọbuọtde idem.

11. Nso ikan̄wam Sista Aida akan mme n̄kpọ emi ẹkenamde enye ndịk ubọk?

¹¹ Sista Aida emi odụn̄de ke Senegal ama okụt nte Jehovah an̄wamde enye ini kiet ntem emi enye ekenyenede mfịna. Sia enye edide akpa eyen, ete ye eka esie ẹkedori enyịn ke enye edin̄wana n̄kpọ ese aban̄a idemesie ye mmimọ. Edi ke Aida ama okosion̄o ubọk ke ndusụk n̄kpọ man ekeme ndidi asiakusụn̄, okụk ikediwakke enye aba ke ubọk. Mbonubon mmọ ẹma ẹyat esịt ye enye ẹnyụn̄ ẹtọk enye. Aida ọdọhọ ete: “Idem ama enyek mi ke ndikemeke ndin̄wam ete ye eka mi, ke se inua kpukpru owo ẹditịn̄de eyenyene ndịk. Mma n̄kam nduọhọ Jehovah nte enye akayakde n̄kpọ ọsọn̄ ye ami ntre.” Ekem Aida ama edikop utịn̄ikọ kiet ke mbono esop. Enye ọdọhọ ete: “Brọda emi ọkọnọde utịn̄ikọ oro ama eti nnyịn ke Jehovah ọdiọn̄ọ kpukpru se inamde idem enyek nnyịn. Sụn̄sụn̄ sụn̄sụn̄, item emi mbiowo ye mbon en̄wen ẹkenọde mi ama anam nnen̄ede nnịm ke Jehovah ama mi. Mma ntọn̄ọ ndibọn̄ akam nnọ Jehovah nnyụn̄ nnịm ke enye ayan̄wam mi. Ke mma n̄kokụt nte Jehovah ọbọrọde mme akam mi, esịt ama ana mi sụn̄.” Nte ini akakade, Aida ama edinyene utom emi akan̄wamde enye ese aban̄a idemesie, aka iso edi asiakusụn̄, onyụn̄ enyene okụk an̄wam ete ye eka esie ye mbon en̄wen. Enye ọdọhọ ete: “Mmekpep ndibuọt idem ye Jehovah ke ofụri esịt mi. Idahaemi mma mbọn̄ akam mma, ndịk ọkpọn̄ mi ofụri ofụri.”

 SE JEHOVAH EDINAMDE KE INI ISO

12. Psalm 56:9 owụt ke nso ke David ekenen̄ede enịm?

¹² Kot Psalm 56:9. Ufan̄ikọ emi etịn̄ n̄kpọ efen emi akan̄wamde David akan ndịk ubọk. Idem ke ini mfịna emi okoyomde ndida enye ibuot mîkokụreke, David ama etie ekere se Jehovah edinamde inọ enye ke ini iso. David ama ọdiọn̄ọ ke Jehovah ayanyan̄a imọ ke nnennen ini. Idem n̄kpọ, n̄kọ Jehovah ọkọdọhọ ke David edidi edidem Israel ke Saul mîdụhe aba. (1 Sam. 16:1, 13) Ke enyịn David, idụhe n̄kpọ ndomokiet emi ekekemede ndikpan se Jehovah ọkọn̄wọn̄ọde nditịbe.

13. Inịm ke Jehovah edinam nso inọ nnyịn?

¹³ Nso ke Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndinam nnọ fi? Idotenyịn nnyịn idịghe ke Jehovah ayatat ubọk ofụk kpukpru mfịna, baba kiet ntem isịmke nnyịn. c Kpa ye oro, diọn̄ọ ete ke se ededi emi akpafịnade fi ke ererimbot emi, Jehovah eyemen enye efep ke obufa ererimbot emi edide. (Isa. 25:7-9) Andibot nnyịn enyene odudu ekem ndinam mme akpan̄kpa ẹset, ndinam idem ọsọn̄ nnyịn, ndinyụn̄ nsobo kpukpru mbon oro ẹkọbọde nnyịn.​—1 John 4:4.

14. Nso ke ikeme nditie n̄kere?

¹⁴ Ndịk ama anam fi, tie kere se Jehovah edinamde ke ini iso. Kere nte editiede fi ke idem ini Satan mîdidụhe aba; ndiọi owo idụhe aba, ndinen owo kpọt ẹdu; eyo esiere, afo ọfọn ama. Nnamn̄wụt kiet ke akamba mbono isua 2014 ama owụt nte ikemede nditie n̄kere se idoride enyịn ndikụt ke ini iso. Ete kiet eketie ye mbonubon esie okot 2 Timothy 3:1-5, ẹnyụn̄ ẹneme nte ẹkemede ndiwet itie Bible oro ekpedi ẹketịn̄ ẹban̄a se iditịbede ke Paradise. Enye ọkọdọhọ ete: “Edi fiọk emi, ete uwem eyenem etieti ke obufa ererimbot. Koro mme owo ẹyema mbon en̄wen, ẹma n̄kpọ Abasi, ẹsụhọde idem, iyomke ikpọ n̄kpọ, ẹtoro Abasi, ẹkop uyo ẹnọ mme ete ye eka mmọ, ẹnyene esịtekọm, ẹsọn̄ọ ẹda, ẹnen̄ede ẹma ubon mmọ, ẹnyịme ndidụk ediomi, ẹsitịn̄ nti n̄kpọ ẹban̄a mbon en̄wen, ẹfara ke idem, ẹtie sụn̄sụn̄, ẹma eti ido, ẹnam akpanikọ, ẹma ndinyịme se owo en̄wen etịn̄de, ikohokede idem, ẹma Abasi utu ke ndima unọ idem inemesịt, ẹten̄e Abasi ke ofụri esịt; nen̄ede dian idem ye mmọ emi.” Ndi emesitie ye mbonubon mbufo m̀mê nditọete ẹneme nte uwem editiede ke obufa ererimbot?

15. Kpa ye emi ndịk akanamde Sista Tanja, nso ikan̄wam enye okûyak ndịk akan enye ubọk?

¹⁵ Se ikan̄wamde Sista Tanja ke North Macedonia akan ndịk ubọk ekedi enye nditie n̄kere nti n̄kpọ emi idinyenede ke ini iso. Ete ye eka esie ẹma ẹkọbọ enye etieti ini enye osụk ekpepde Bible. Enye ọdọhọ ete: “Ndusụk n̄kpọ emi n̄kekerede ke ẹyetịbe ẹma ẹtịbe. Ini ekededi emi nnyọn̄de mbono esop ndi, eka mi ama esitịm mi. Ete ye eka mi ẹkedọhọ ke n̄kpedi Ntiense Jehovah ke iyowot mi.” Utịt utịt, ẹma ẹbịn Tanja ẹsio ke ufọk. Nso ke enye akanam? Enye ọdọhọ ete: “Se n̄kesịnde ekikere ekedi nte esịt edinemde mi ke nsinsi ke ntak emi n̄kọsọn̄ọde nda. Mma n̄kere n̄ko nte Jehovah edidiọn̄de mi ke obufa ererimbot ke se ededi emi ekemede nditak mi ke ererimbot emi, ye nte ndifrede kpukpru ndiọi n̄kpọ emi ẹketịbede ẹnọ emi.” Tanja ikọkpọn̄ke Jehovah. Jehovah ama an̄wam enye okụt itie odụn̄. Mfịn, ebe Tanja edi brọda emi ọsọn̄de idem etieti ke esop. Mmọ mbiba ẹdiana kiet ẹnam utom ofụri ini ẹnọ Abasi ẹnyụn̄ ẹkop inemesịt.

NAM SE IDIN̄WAMDE FI ENEN̄EDE ỌBUỌT IDEM YE JEHOVAH

16. Nso idinam ndịk okûnam nnyịn ima ikụt nte mme n̄kpọ emi ẹtịn̄de ke Luke 21:26-28 ẹtịbede?

¹⁶ Ke ini akwa ukụt, idem “[eyeyemede] mme owo oto ke ndịk.” Edi ikọt Abasi ẹdida ikpat iba ye Abasi uko uko. (Kot Luke 21:26-28.) Se idinamde  ikûyak ndịk akan nnyịn ubọk edi ke ima ibọbuọt idem ye Jehovah mbemiso ini oro. Tanja emi ima iketetịn̄ iban̄a ọdọhọ ke se iketịbede inọ imọ ke ini edem an̄wam imọ iyọ ikpọ mfịna en̄wen emi ẹsịmde imọ idahaemi. Enye ọdọhọ ete: “Se n̄kpepde edi ke idụhe mfịna ndomokiet emi Jehovah mîkemeke ndin̄wam nnyịn iyọ, emi enye mînyụn̄ ikemeke ndidiọn̄ nnyịn. Ndusụk ini ekeme nditie nte ke kpukpru n̄kpọ ẹsịne mbon en̄wen ke ubọk, ke mmọ ẹnyụn̄ ẹnam nnyịn nte mmọ ẹmade. Edi se idude edi ke se Jehovah ayakde mmọ ẹnam ke mmọ ẹdinam, ikanke oro. Mfịna emi esịmde nnyịn ekeme nditie nte ke ọmọn̄ ada nnyịn ibuot, edi eyetre usen kiet.”

17. Didie ke ibuotikọ isua 2024 emi edin̄wam nnyịn? (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

¹⁷ Mme n̄kpọ emi ẹkemede ndinam ndịk anam nnyịn mfịn ẹwak. Edi edieke ikpebede David, nnyịn idiyakke ndịk akama nnyịn ọbọp ekpan̄. Ibuotikọ isua 2024 edi akam emi David ọkọbọn̄de ọnọ Jehovah ete: “Usen ekededi oro n̄kopde ndịk, ami nyọbuọt idem ye afo.” (Ps. 56:3) Ataifiọk kiet emi etịn̄de n̄kpọ aban̄a Bible ọdọhọ ke ufan̄ikọ oro owụt ke David ‘itiehe ikpa ekikere iban̄a se inamde enye ndịk, inam nte ẹdọhọ ke imọ ikemeke ndinyan̄a; utu ke oro, ke enye eberi edem ke Andifak enye sia Enye oro edinyan̄a enye.’ Ke mme ọfiọn̄ emi ẹdide ke iso, kere ban̄a ibuotikọ isua nnyịn oro, akpan akpan ke ini mme enyene-ndịk mfịna ẹsịmde fi. Da ini tie kere se Jehovah ama akananam, se enye anamde idahaemi, ye se enye edinamde ke ini iso. Ama anam ntre, eyekeme nditịn̄ ukem se David eketịn̄de ete: “Mmọbuọt idem ye Abasi; ndikopke ndịk.”​—Ps. 56:4.