1. Eware jọ vẹ e rẹ lẹliẹ ozọ mu omai ẹsejọ?

 OZỌ u re mu omai kpobi na ẹsejọ. Ma riẹ nọ eware jọ e riẹ nọ ma gbẹ be dhozọ rai hi fiki oware nọ ma jọ Ebaibol wuhrẹ. Ma rẹ dhozọ ahwo nọ a whu no hayo idhivẹri hi, yọ ma rẹ dhozọ eware nọ e te via evaọ obaro ho. O make rrọ ere na, “eware idudu” e rrọ akpọ na via. Eware wọhọ ẹmo, umuomu nọ a bi keke aro fihọ ru, gbe eyao egaga. (Luk 21:11) Ozọ o sai je mu omai re fiki ahwo egọmeti hayo ahwo uwou mai nọ e be wọso omai fiki Jihova Ọghẹnẹ nọ ma be gọ. Inievo jọ a be ruawa sọ a sai ti thihakọ ebẹbẹ nọ a wo obọnana hayo enọ i ti te ai ẹdẹfa.

2. Ta kpahe oware nọ o via kẹ Devidi okenọ ọ jọ obọ Gat.

² Ozọ o jẹ hai mu Devidi ẹsejọ. Okenọ Sọl ovie na ọ jẹ rọ gwọlọ Devidi inọ o re kpei no, Devidi ọ tẹ dhẹ kpohọ ẹwho ahwo Filistia jọ nọ a re se Gat. Nọ o te obei no, u kri hi, ovie Gat nọ a re se Ekish ọ tẹ riẹ nọ Devidi họ ọgba nọ a so fihọ ole inọ o kpe ahwo Filistia “idu ikpe eko buobu” na. ‘Ozọ u te je mu Devidi gaga.’ (1 Sam. 21:10-12) Ozọ u mu rie keme ọ riẹ oware nọ Ekish ọ sai ru ei. Kọ eme u fiobọhọ kẹe nọ udu o sai ro tei otọ?

3. Ma te rri ẹme nọ ọ rrọ Olezi 56:1-3, 11, eme Devidi o ru re ozọ o se iẹe ba emu?

³ Devidi ọ jọ Olezi avọ 56 ta ẹme te ozọ nọ u mu rie okenọ ọ jọ obọ Gat na. Rekọ ọ jọ olezi yena ọvona ta oware nọ o lẹliẹ udu tei otọ. Ọ ta nọ okenọ ozọ u je mu ei, o fievahọ Jihova. (Se Olezi 56:1-3, 11.) Jihova o gine fiobọhọ kẹe, keme o roro ku oware nọ o re ru re a se iẹe ba ekpe. O ru wọhọ ẹsenọ uzou riẹ o gbẹ gba ha. Ekish ọ tẹ ta nọ jọ a lei no etẹe. Kọ ere Devidi ọ rọ vabọ.—1 Sam. 21:13–22:1.

4. Eme ma re ru re ma sai fievahọ Jihova gaga? Kẹ oriruo.

 ⁴ Iku Devidi na i wuhrẹ omai nọ re ma siọ ozọ ba ẹdhẹ, ma re fievahọ Jihova. Kọ eme ma re ru re ma sai fievahọ Jihova ziezi nọ ozọ u te bi mu omai? Ma rehọ iẹe nọ edọktọ ọ vuẹ owhẹ nọ who wo ẹyao jọ. Udu o rẹ kaki bru owhẹ. Rekọ whọ tẹ riẹ nọ edọktọ na ọ riẹ iruo ziezi, yọ o siwi ahwo buobu nọ i wo ẹyao yena no, udu u ti te owhẹ otọ. Ẹsejọhọ nọ whọ be vuẹe oghẹrẹ nọ oma na u bi ru owhẹ na, ọ be gaviezọ kẹ owhẹ ziezi. O tẹ lẹliẹ owhẹ riẹ nọ ohrọ ra o be re iẹe. Ọ tẹ vuẹ owhẹ oghẹrẹ nọ ọ gwọlọ ro siwi owhẹ. Yọ whọ riẹ nọ ọ rehọ ere siwi ahwo buobu no. Ere ọvona re, ma te roro kpahe eware nọ Jihova o ru no, gbe eware nọ o ti ru kẹ omai evaọ obaro, o rẹ lẹliẹ omai fievahọ iẹe vi epaọ ọsosuọ. Nwanọ ere Devidi o ru. Ma te jọ uzoẹme nana ta ẹme kpahe ẹme nọ ọ ta evaọ Olezi avọ 56. Daoma wuhrẹ oware jọ no etẹe na ze nọ o rẹ lẹliẹ owhẹ fievahọ Jihova re whọ siọ ozọ ba ẹdhẹ.

EME JIHOVA O RU NO?

5. Eme Devidi o roro kpahe nọ o wha riẹ ze nọ ozọ u gbe je ro mu ei hi? (Olezi 56:12, 13)

⁵ Okenọ Devidi ọ jẹ dhẹ no oria ruọ oria na, ọ jẹ hae kareghẹhọ eware nọ Jihova o ru no. (Se Olezi 56:12, 13.) Ẹsikpobi Devidi ọ jẹ hai roro kpahe eware nọ Jihova o ru no. Ẹsejọ ọ jẹ hai roro kpahe eware nọ Jihova ọ ma. Yọ o jẹ hae lẹliẹe kareghẹhọ nọ Jihova o wo ogaga thesiwa. Ohwo ọvo nọ ọ ga tei ọ riẹ hẹ. Yọ o you ohwo-akpọ gaga. (Ol. 65:6-9) Devidi ọ jẹ hai roro kpahe eware nọ Jihova o ru kẹ amọfa no re. (Ol. 31:19; 37:25, 26) Yọ ọ jẹ hai roro kpahe eware nọ Jihova o ru kẹ ọyomariẹ no. Ọ riẹ nọ anwọ emaha riẹ ze Jihova o bi ro fiobọhọ kẹe jẹ thọe. (Ol. 22:9, 10) Ma riẹ nọ eware nana nọ Devidi ọ jẹ hai roro kpahe na e lẹliẹ e riẹ fievahọ Jihova gaga.

6. Eme ma re ru nọ o te lẹliẹ omai rẹroso Jihova nọ ozọ u te bi mu omai?

⁶ Nọ ozọ u te bi mu owhẹ, nọ omara nọ, ‘Eme Jihova o ru no?’ Daoma roro kpahe eware nọ ọ ma. Whọ sai roro kpahe evra  gbe idodo. Ọghẹnẹ ọ ma rai evaọ uwoho riẹ hẹ, yọ a rẹ sae gọe he. Rekọ ọ be rẹrote ai. Ma te rri oghẹrẹ nọ ọ be rọ rẹrote ai, o rẹ lẹliẹ omai fievahọ iẹe nọ ọ te rẹrote omai re. (Mat. 6:25-32) Hai je roro kpahe eware nọ Jihova o ru kẹ idibo riẹ no. Whọ sae romatotọ wuhrẹ kpahe ohwo jọ nọ a gbiku riẹ fihọ Ebaibol. Whọ sai se iku oniọvo jọ nọ a kere fihọ obe mai jọ. a U te no ere no, hai roro kpahe eware nọ Jihova o ru kẹ owhẹ omara na no. Roro kpahe epanọ o ro si owhẹ ziọ ukoko na. (Jọn 6:44) Roro kpahe elẹ ra jọ nọ o yo no. (1 Jọn 5:14) Oye ovo gbe he, roro kpahe epanọ idhe ẹtanigbo Ọmọ oyoyou riẹ na o be rọ kẹ owhẹ erere kẹdẹ kẹdẹ.—Ẹf. 1:7; Hib. 4:14-16.

7. Ẹvẹ iku Daniẹl ọruẹaro na i ro fiobọhọ kẹ Sista Vanessa okenọ ozọ u je mu ei?

⁷ Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Vanessa b evaọ obọ Haiti, o wo ẹbẹbẹ ologbo jọ. U wo ọzae jọ evaọ ẹwho rai nọ ọ jẹ hae rọ ifonu sei je vi uwou sei kẹdẹ kẹdẹ. Ọzae na o je kpokpo iei nọ jọ ọ jọ ogbẹnyusu riẹ nọ ọ rẹ hai lele iei wezẹ. Rekọ Sista Vanessa ọ se thahe thahe. Eva e tẹ dha ọzae na, o te je seha kẹe nọ o ti ru ei gaga. Vanessa ọ ta nọ: “Ozọ u mu omẹ gaga.” Eme o fiobọhọ kẹe nọ udu o sai ro tei otọ? Ọ jẹ sẹro omariẹ gaga re ọ gbẹ nyaruọ ọzae na abọ họ. Ọkpako ukoko jọ o fiobọhọ kẹe re ọ sae vuẹ ipolisi oware na. Yọ o roro kpahe oghẹrẹ nọ Jihova ọ rọ sẹro idibo riẹ evaọ oke anwae. Vanessa ọ ta nọ: “Ohwo ọsosuọ nọ iroro mẹ e kaki kpohọ họ Daniẹl. A gbolo i rie fihọ ọgọdọ ikpohrokpo dede nọ o ru oware ovo ho. Rekọ Jihova ọ sẹro riẹ. Mẹ tẹ lẹ se Jihova nọ jọ ọ sẹro mẹ. Nọ me ru ere no, ozọ u gbe je mu omẹ hẹ.”—Dan. 6:12-22.

EME JIHOVA O BI RU KẸ OWHẸ ENẸNA?

8. Eme Devidi ọ riẹ? (Olezi 56:8)

⁸ Nọ Devidi ọ dhẹ kpobọ Gat, ozọ u je mu ei nọ a ti kpei no. Rekọ ọ jẹ nwani nuhu zighi zighi hi. O roro kpahe oware nọ Jihova o je ru kẹe evaọ oke yena taure ẹdẹ yena o te ti te na. Devidi ọ riẹ nọ Jihova o bi dhesẹ edhere kẹe jẹ thọe, yọ ọ riẹ epanọ oware na o be kẹe uye te. (Se Olezi 56:8.) Devidi ọ tẹ jẹ riẹ nọ Jihova o ru nọ ahwo jọ a rọ jọ abọ riẹ. Ogbẹnyusu riẹ Jonatan gbe Ahimẹlẹk nọ ọ jọ Ozerẹ Okpehru, a fiobọhọ kẹe jẹ tuduhọ iẹe awọ. (1 Sam. 20:41, 42; 21:6, 8, 9) Dede nọ Sọl ọ jẹ gwọlọ iẹe tuatuatua, o te rie obọ họ. Devidi ọ riẹ nọ Jihova ọ be ruẹ oware nọ Sọl o bi ru na, ọ tẹ jẹ riẹ nọ o be kẹe uye gaga.

9. Nọ ozọ u te bi mu omai, eme Jihova ọ rẹ riẹ?

⁹ Nọ ẹbẹbẹ jọ o te te owhẹ oma, kareghẹhọ nọ Jihova ọ be ruẹ oware nọ o be via na. Ọ tẹ jẹ riẹ epanọ o be kẹ owhẹ uye te. Okenọ ahwo Izrẹl a jọ obọ Ijipti, nọ a jẹ lahiẹ ae, Jihova ọ ta nọ, ọ “riẹ edada nọ a be ruẹ uye rai.” (Ọny. 3:7) Evaọ ole jọ nọ Devidi ọ so, ọ ta nọ Jihova ọ “ruẹ oja-oriọ” riẹ gbe “idhọvẹ egaga” riẹ. (Ol. 31:7) Yọ okenọ uye o jẹ bẹ ahwo Izrẹl, Jihova ọ ta nọ “o jẹ kẹe uye.” Jihova ọ bẹre aro ku ai hi, dede nọ eware iyoma nọ a ru jabọ uye o jẹ rọ bẹ ae. (Aiz. 63:9) Fikiere nọ ozọ u te bi mu owhẹ, riẹ nọ Jihova ọ riẹ nọ ozọ u bi mu owhẹ, yọ ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ owhẹ re whọ siọ ozọ ba ẹdhẹ.

10. Fikieme u ro mu owhẹ ẹro inọ Jihova ọ riẹ ebẹbẹ nọ i bi te owhẹ, yọ o ti fiobọhọ kẹ owhẹ?

 ¹⁰ Ẹsejọ nọ ẹbẹbẹ o te te owhẹ, who re roro nọ Jihova o bi fiobọhọ kẹ owhẹ hẹ. O tẹ rrọ ere, lẹ se Jihova inọ jọ o ru re who muẹrohọ oghẹrẹ nọ o bi ro fiobọhọ kẹ owhẹ. (2 Iv. 6:15-17) Whọ tẹ lẹ no, roro kpahe eware nana: Kọ uyo nọ oniọvo jọ ọ kẹ hayo ẹme jọ nọ a ru evaọ obọ ewuhrẹ ọ lẹliẹ ẹrọwọ ra ga? Kọ obe ukoko na jọ nọ who se, ividio mai jọ nọ who rri, hayo ole mai jọ o lẹliẹ owhẹ kru udu ga? Kọ oniọvo jọ ọ ta ẹme jọ hayo se oria Ebaibol jọ kẹ owhẹ rọ tuduhọ owhẹ awọ? Ma rẹ kaki rri eware itienana inọ yọ eware nọ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai hi. Rekọ yọ obọdẹ edhere jọ nọ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ omai. (Aiz. 65:13; Mak 10:29, 30) Eware yena i dhesẹ nọ Jihova o you owhẹ. (Aiz. 49:14-16) Yọ e rẹ lẹliẹ owhẹ rẹroso ẹe.

11. Eme Aida o ru nọ ozọ u gbe je ro mu ei hi?

¹¹ Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Aida evaọ obọ Senegal, o muẹrohọ oghẹrẹ nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹe nọ ẹbẹbẹ jọ o tei. Ọye họ ọmọ ọkpako evaọ uwou rai, fikiere ọsẹgboni riẹ a roro nọ ọ te kọ okọ ze nọ a te rọ re eva vọ evaọ uwou na. Rekọ oniọvo na ọ gwọlọ le ugho ho, re ọ sai wo uvẹ nọ o re ro ru ọkobaro oke-kpobi. Nọ u te oria jọ no, eware e tẹ jọ gaga kẹ ae. Eva riẹ e tẹ jẹ dha ọsẹgboni riẹ. Oniọvo na ọ ta nọ: “Udu u je bru omẹ inọ mẹ te sai rẹrote ọsẹgboni mẹ hẹ, yọ o te lẹliẹ eva mẹ dha ahwo kpobi. Me tube mu ofu kẹ Jihova inọ, fikieme ọ rọ kuvẹ re eware e ga tere?” Rekọ nọ oniọvo na o kpohọ ewuhrẹ, a te ru ẹme jọ nọ o te rie udu gaga. Sista Aida ọ ta nọ: “Oniọvo nọ o je ru ẹme na ọ ta nọ, ‘Oware jọ o tẹ be kẹ omai uye, Jihova ọ rẹ riẹ.’ Ẹmẹrera na, ehrẹ nọ ekpako na gbe inievo na a be kẹ omẹ e tẹ lẹliẹ omẹ riẹ nọ Jihova o gine you omẹ. Me te mu ei họ ẹlẹ se ziezi. Mẹ tẹ te ruẹ nọ o bi yo olẹ mẹ. Udu u te te omẹ otọ.” Nọ Aida o bi ru ọkobaro na, o te ti wo iruo jọ nọ ọ be rọ rẹrote omariẹ je fiobọhọ kẹ ọsẹgboni riẹ gbe amọfa. Aida ọ ta nọ: “Mẹ ruẹ nọ u fo re me fi eva mẹ kpobi họ Jihova. Obọnana oware jọ o tẹ be kẹ omẹ uye, mẹ tẹ lẹ no ọvo, ozọ u re gbe mu omẹ hẹ.”

 EME JIHOVA O TI RU KẸ OMAI EVAỌ OBARO?

12. Ma te rri ẹme obe Olezi 56:9, eme Devidi ọ riẹ nọ Jihova o ti ru kẹe?

¹² Se Olezi 56:9. Ẹme nana o dhesẹ nọ, dede nọ a jẹ gwọlọ Devidi kpe, Devidi o je roro kpahe oware nọ Jihova o ti ru kẹe. O tẹ so ẹe ze nọ ozọ o gbẹ dae oma fia ha. Ọ riẹ nọ Jihova o ti ru nọ ẹbẹbẹ riẹ na o ti ro kuhọ ẹdẹjọ. Yọ o ti ru ei evaọ oke nọ o mai kiehọ. Ẹvẹ ọ rọ riẹ? Jihova ọ ta nọ ọye ọ te jọ ovie Izrẹl nọ Sọl o te noi no. (1 Sam. 16:1, 13) Devidi ọ riẹ nọ Jihova ọ tẹ ta ẹme, ọ rẹ seba ẹvia ha.

13. Eme ma riẹ nọ Jihova o ti ru?

¹³ Eme Jihova ọ ya eyaa nọ o ti ru kẹ owhẹ? Ma riẹ nọ orọnikọ o ti ru nọ ẹbẹbẹ ọvo o gbe ro te omai ha ha. c Rekọ ẹbẹbẹ kpobi nọ ọ kẹ uvẹ inọ o te owhẹ, o ti kuhọ evaọ obọ akpọ ọkpokpọ na. (Aiz. 25:7-9) Jihova Ọghẹnẹ nọ ọ ma omai na o wo ẹgba nọ ọ rẹ rọ kpare ahwo nọ a whu no ze. O te je wo ẹgba nọ o re ro siwi ẹyao kpobi je kpe ahwo nọ a be wọso omai kpobi no.—1 Jọn 4:4.

14. Eware jọ vẹ ma sai roro didi kpahe?

¹⁴ Oware jọ o tẹ be lẹliẹ ozọ mu owhẹ, roro kpahe eware nọ Jihova o ti ru evaọ obaro. Roro kpahe oghẹrẹ nọ akpọ na o ti woma te nọ a te kpe Setan gbe ahwo omuomu kpobi no. Roro epanọ akpọ na ọ te jọ nọ ahwo okiẹrẹe ọvo a te jọ otọakpọ na. Who ve je roro kpahe oghẹrẹ nọ uzuazọ mai u ti woma te nọ ma te rọ ẹmẹrera zihe ruọ ahwo ọgbagba. Evaọ okokohọ nọ ma nya evaọ 2014, a ru odhesẹvia jọ nọ a jọ ta kpahe oghẹrẹ nọ ma sai ro roro kpahe akpọ ọkpokpọ na. Ọsẹ jọ avọ aye gbe emọ riẹ a se ẹme nọ ọ rrọ 2 Timoti 3:1-5 na. Rekọ ọsẹ na o se rie wọhọ ẹsenọ o be ta kpahe aparadase orọnọ edẹ urere nana ha. Enẹ o se rie: “Evaọ akpọ ọkpokpọ na, ahwo a te reakpọ kuoma, keme a ti you ahwo-akpọ ibe rai, je ru eware nọ e rẹ were Ọghẹnẹ, a ti wo omaurokpotọ, a ti jiri Ọghẹnẹ, a ti yoẹme kẹ esẹgbini rai, a ti yere ahwo nọ a ru ọghọ kẹ ae, a ti ru ẹme rai gba, a ti you ahwo uviuwou rai, a te rọwo ru ọtamuo, a te ta ẹme ezi amọfa, a ti wo oma-onyẹ, a ti mu ofu hu, a ti you oware uwoma, a te jọ ahwo nọ a re fievahọ, a ti vivie ahwo ho, a ti veghe uzou ho, a ti you Ọghẹnẹ orọnikọ omaweromẹ hẹ, a te rọ eva rai kpobi gọ Ọghẹnẹ; kuomagbe ahwo otiọye na.” Kọ whẹ avọ ahwo uviuwou ra gbe inievo ukoko na wha be hae ta ẹme kpahe oghẹrẹ nọ akpọ ọkpokpọ na ọ te jọ?

15. Eme Tanja o ru okenọ udu u je bru rie?

¹⁵ Joma ta kpahe oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Tanja nọ ọ rrọ obọ North Macedonia. Ẹbẹbẹ jọ o te rie nọ o jẹ lẹliẹ udu bru rie. Rekọ nọ o roro kpahe eghale nọ i ti tei evaọ obaro, udu riẹ u te te otọ. Ọsẹgboni riẹ a jẹ rọwo nọ Isẹri Jihova a wuhrẹ iẹe Ebaibol ho. Tanja ọ ta nọ: “Eware jọ nọ udu u je bru omẹ inọ e te via, e ginẹ via kẹ omẹ. Ẹdẹ kpobi nọ me kpohọ ewuhrẹ, me te no ewuhrẹ ze, oni mẹ o re kpe omẹ. Ọsẹgboni mẹ a tubẹ vuẹ omẹ nọ me te kurẹriẹ ruọ egagọ Isẹri Jihova, a ti kpe omẹ no.” Uwhremu na ọsẹgboni Tanja a te lei no uwou. Kọ eme o ru? Ọ ta nọ: “Mẹ tẹ jẹ daoma roro kpahe epanọ eva e te were omẹ te evaọ akpọ ọkpokpọ na. Mẹ riẹ nọ me te kru ẹrọwọ mẹ, me ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Ahwo mẹ a tẹ make siọ omẹ, eware nọ Jihova o ti ru kẹ omẹ evaọ akpọ ọkpokpọ na i ti bu vi enọ a hai ti ru kẹ omẹ vẹre kpekufiẹ. Mẹ gbẹ te kareghẹhọ eware iyoma nọ e via kẹ omẹ  dede he.” Tanja o kru ẹrọwọ riẹ, yọ Jihova o ru nọ ọ rọ ruẹ oria nọ ọ rẹ rria. Ma be ta ẹme na, Tanja o wo ọzae no, yọ avọ ọzae riẹ a rrọ iruo odibọgba oke-kpobi na.

HAI RU EWARE NỌ E RẸ LẸLIẸ OWHẸ FIEVAHỌ JIHOVA ENẸNA

16. Eme o te lẹliẹ udu jọ omai awọ okenọ eware nọ e rrọ Luk 21:26-28 na i te muhọ ẹvia no?

¹⁶ Nọ uye ulogbo na o tẹ ze no, “ahwo a ti kie ewawa fiki ozọ.” Rekọ ozọ u ti mu ahwo Ọghẹnẹ hẹ. Udu o te jarai awọ. (Se Luk 21:26-28.) Kọ eme ozọ u ti gbe ro mu ai hi na? Keme a te rẹroso Jihova wọhọ epanọ a rẹroso ẹe anwẹdẹ. Sista Tanja nọ ma ta ẹme te ẹsiẹ na, ọ ta nọ eware nọ e via kẹe no i ru ẹro riẹ ga no. Ọ ta nọ: “Obọnana, mẹ riẹ nọ Jihova ọ tẹ make kuvẹ nọ oware uyoma o via kẹ omai, ukuhọ riẹ, ọ rẹ ghale omai. Ẹsejọ ma re roro nọ ahwo a sai ru omai epanọ u je rai. Rekọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ kẹ ai uvẹ inọ a ru oware jọ họ, a sai ru ei hi. Yọ ẹbẹbẹ nọ o te omai na ọ make ga kẹhẹ, o ti kuhọ ẹdẹjọ.”

17. Fikieme uzoẹme ẹgbukpe mai ọrọ 2024 na u ro woma gaga? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

¹⁷ Ozọ u re mu omai kpobi ẹsejọ. Rekọ jọ ozọ na o nwane lẹliẹ omai reghe no ho. Joma rọ aro kele Devidi. Olẹ nọ ọ lẹ ọye a rehọ uzoẹme ẹgbukpe 2024 na no ze. O ta nọ: “Nọ ozọ u te bi mu omẹ, me re fievahọ owhẹ.” (Ol. 56:3) Obe jọ nọ o rẹ fa otọ eme Ebaibol o ta nọ, ẹme yena nọ Devidi ọ ta na u dhesẹ nọ, “ozọ u te bi mu ei, o re gbe roro kpahe ẹbẹbẹ nọ o wo hayo oware nọ o be lẹliẹ ozọ mu ei na ha. Rekọ o re roro kpahe Osiwi riẹ, keme ọ riẹ nọ ọ te dhogbo bru ei ze.” Fikiere oware jọ o tẹ be lẹliẹ ozọ mu owhẹ, kareghẹhọ uzoẹme ẹgbukpe na. Hai roro kpahe eware nọ Jihova o ru no, enọ o bi ru enẹna, gbe enọ o ti ru ẹdẹfa. Ma te ru ere, ma te ta ẹme nọ Devidi ọ ta inọ: “Ọghẹnẹ me fievahọ; ozọ u bi mu omẹ hẹ.”—Ol. 56:4.