1. Kʼaʼut wank sut naru nokooxuwak?

 WANK sut chiqajunilo nokooxuwak. Li Santil Hu ak xkʼut chiqu naq inkʼaʼ tooxuwaq chiruhebʼ li kamenaq, ebʼ li maaʼus aj musiqʼej chi moko chiru li kutan chalk re. Usta joʼkan, «xuwajel» ru li naʼlebʼ li nakʼutunk saʼebʼ li qakutan joʼ li yalok u, li maaʼusilal ut ebʼ li yajel (Luc. 21:11). Maare ajwiʼ nokooxuwak chiruhebʼ li awabʼej, li qajunkabʼal malaj jalan chik li kristiʼaan li xikʼ nekeʼril li tzʼaqal loqʼonink. Ut wankebʼ nekeʼxuwak xbʼaan naq nekeʼxkʼoxla naq inkʼaʼ teʼruuq xkuybʼal jun li aaleek li yookebʼ xnumsinkil anaqwan malaj saʼ li kutan chalk re.

2. Kʼaru kikʼulmank naq laj David kiwulak Gat?

² Qakʼoxlaq rix jun laj kʼanjel chiru li Yos li wank sut kixuwak, aʼ laj David. Naq li awabʼej Saúl yook xtaqenkil re xkamsinkil, laj David kiʼelelik saʼ li tenamit Gat. Naq keʼxye re laj Akís, li awabʼej re Gat, naq laj David aʼan jun li kawil winq aj pleet ut ak kixkamsi «lajeebʼ mil» aj Filistea «kʼajoʼ naq kiʼok xxiw» laj David (1 Sam. 21:​10-12). Kiʼok xkʼaʼuxl xkʼoxlankil kʼaru tbʼaanuuq re xbʼaan li awabʼej. Kʼaru kixbʼaanu laj David re xqʼaxbʼal ru li xxiw?

3. Joʼ naxye Salmo 56:​2-4, 12, kʼaru kitenqʼank re laj David re xqʼaxbʼal ru li xxiw?

³ Saʼ li Salmo 56, laj David kixye chanru narekʼa ribʼ naq wank chaq Gat. Saʼ li salmo aʼin kixchʼolobʼ kʼaʼut naq txuwaq ut kʼaru kitenqʼank re chi xqʼaxbʼal ru li xxiw: xkʼojobʼankil xchʼool rikʼin li Jehobʼa (yaabʼasi Salmo 56:​2-4, 12). Ut us kiʼelk. Li Jehobʼa kitenqʼank re ut laj David kixkʼubʼ jun li naʼlebʼ  li chanchan tawiʼ naq moko us ta: kixyoobʼ naq look ru. Chaabʼil kiʼelk aʼin chiru! Laj Akís maakʼaʼ chik kiraj re laj David, yal naraj naq taaxik. Joʼkan naq laj David kiʼelelik (1 Sam. 21:​13–22:1).

4. Chanru tooruuq xkawubʼresinkil li xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa? Kʼe jun eetalil.

⁴ Li xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa tooxtenqʼa ajwiʼ chi xqʼaxbʼal ru li qaxiw. Abʼan, chanru tooruuq xkawubʼresinkil li xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa, qʼaxal wiʼ chik naq tooxuwaq? Qakʼehaq jun eetalil. Wi teʼxye qe naq wank jun li qayajel maare tooxuwaq saʼ xtiklajik. Abʼan xnawbʼal naq yook qatenqʼankil jun chaabʼil aj bʼanonel naxbʼaanu naq inkʼaʼ tnumtaaq qakʼaʼuxl. Maare ak xtenqʼa naabʼal li keʼyajerk rikʼin li qayajel. Maare anaqwan yook xkʼebʼal xchʼool chi qabʼinkil ut naqakʼe reetal naq naxtaw ru li naqekʼa. Ut maare naxye qe naq tixkʼe li bʼan li ak xtenqʼa jalanebʼ chik. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank rikʼin li Jehobʼa: qʼaxal tqakʼojobʼ qachʼool rikʼin wi naqakʼoxla li ak xbʼaanu, li yook xbʼaanunkil anaqwan ut li tixbʼaanu chiqix saʼ li kutan chalk re. Aʼan li kixbʼaanu laj David saʼ li Salmo 56. Naq yooqo xtzʼilbʼal rix wiibʼ oxibʼ li xraqal, qakʼoxlaq chanru tooruuq ajwiʼ xkawubʼresinkil li xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa ut xqʼaxbʼal ru li qaxiw.

KʼARU AK XBʼAANU LI JEHOBʼA?

5. Kʼaru kixnaʼlebʼa rix laj David re xqʼaxbʼal ru li xxiw? (Salmo 56:​13, 14).

⁵ Usta li xyuʼam laj David wank saʼ xiwxiwal, aʼan kixkʼe xchʼool chi xkʼoxlankil chixjunil li chaabʼilal li ak xbʼaanu li Jehobʼa (yaabʼasi Salmo 56:​13, 14). Laj David junelik kixbʼaanu aʼan saʼ li xyuʼam. Jun eetalil, wank sut kixnaʼlebʼa rix li xyobʼtesihom li Jehobʼa ut aʼin naxjultika re li xwankilal li Jehobʼa ut naq qʼaxal naxrahebʼ li poyanam (Sal. 65:​7-10). Kixkʼoxla ajwiʼ rix li ak xbʼaanu li Jehobʼa chirixebʼ li junchʼol (Sal. 31:20; 37:​25, 26). Ut qʼaxal wiʼ chik kixkʼe hoonal chi xkʼoxlankil rix li ak xbʼaanu li Jehobʼa chirix. Yook chaq xtenqʼankil ut xkolbʼal chalen chaq naq aʼan jun kʼuulaʼal (Sal. 22:​10, 11). Chʼolchʼo naq chixjunil aʼin kitenqʼank re laj David re naq tixkʼojobʼ xchʼool rikʼin li Jehobʼa.

6. Naq yook qaxiw, kʼaru ttenqʼanq qe chi xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa?

 ⁶ Naq yook aaxiw kʼoxla aʼin: «Kʼaru ak xbʼaanu li Jehobʼa?». Kʼoxla chixjunil li xyobʼtesihom. Jun eetalil, naq naqakʼe reetal naq li Jehobʼa narilebʼ li kokʼ tzʼik ut ebʼ li uutzʼuʼuj, li moko yobʼtesinbʼilebʼ ta joʼ xjalam u ut inkʼaʼ nekeʼruuk xloqʼoninkil ru, nakawuuk li xkʼojobʼankil qachʼool naq aʼan ajwiʼ tooril (Mat. 6:​25-32). Joʼkan ajwiʼ, kʼoxla li ak xbʼaanu li Jehobʼa choʼq rehebʼ laj kʼanjel chiru. Maare naru nakaatzʼil rix li resil li xpaabʼal junaq laj kʼanjel chiru li Yos li wank saʼ li Santil Hu malaj re junaq laj kʼanjel re li qakutan. a Joʼkan ajwiʼ, naʼlebʼa rix chanru li Jehobʼa yook aatenqʼankil. Chanru xatxtenqʼa re naq taanaw li yaal? (Juan 6:44). Chanru naxsume laatij? (1 Juan 5:14). Kʼaru rusilal nakaataw rajlal kutan naq aʼan kixyeechiʼi li Ralal joʼ mayej? (Efes. 1:7; Heb. 4:​14-16).

7. Chanru kitenqʼaak li xVanessa li xʼeetalil li propeet Daniel?

⁷ Li xVanessa b jun li hermaan li wank Haití, kixnumsi jun li naʼlebʼ li kisebʼesink re. Jun li winq li wank saʼ li xteep wulaj wulaj naxbʼoq, naxtaqla xmensaaj ut naxmin ru re naq t-oq joʼ xnovia. Aʼan chi chʼolchʼo ru kixye re naq inkʼaʼ naxkʼulubʼa abʼan li winq kʼajoʼ naq kijosqʼoʼk ut kixye naq toj tixtoj li yook xbʼaanunkil re. Chanru kixqʼax ru li xxiw li xVanessa? Kixsikʼ chanru xkolbʼal ribʼ ut jun li cheekel winq kitenqʼank re chi xik rikʼinebʼ li polisiiy. Abʼan kiʼok ajwiʼ xkʼoxlankil chanru li Jehobʼa kixkolebʼ li xmoos re najter qʼe kutan. Aʼan naxye: «Saʼ junpaat xchalk saʼ inchʼool li propeet Daniel. Usta moko kixbʼaanu ta junaq li maaʼusilal, kikuteʼk saʼ jun li jul li nujenaq chi kaqkoj abʼan li Jehobʼa kikolok re. Xinye re li Jehobʼa naq laaʼin ak xinbʼaanu chixjunil li wank saʼ wuqʼ ut naq anaqwan chinxtenqʼaq. Chirix aʼin inkʼaʼ chik xinxuwak» (Dan. 6:​12-22).

KʼARU YOOK XBʼAANUNKIL LI JEHOBʼA ANAQWAN?

8. Kʼaru chʼolchʼo chiru laj David? (Salmo 56:9).

⁸ Usta li xyuʼam laj David wank saʼ xiwxiwal naq kiwank chaq Gat, moko kixkʼe ta xchʼool chirix aʼin. Kixkʼe bʼan xchʼool chirix chanru yook chi tenqʼaak xbʼaan li Jehobʼa saʼ li hoonal aʼan. Kixkʼe reetal naq li Jehobʼa yook chi bʼeresink re ut xkolbʼal ut naxtaw ru li narekʼa (yaabʼasi Salmo 56:9). Yook ajwiʼ chi tenqʼaak ut waklesiik xchʼool xbʼaanebʼ li ramiiw joʼ laj Jonatán ut laj Ahimélec, li xyuwaʼil aj tij (1 Sam. 20:​41, 42; 21:​6, 8, 9). Ut usta li awabʼej Saúl kiraj xkamsinkil, laj David kiruuk elelik re xkolbʼal li xyuʼam. Chʼolchʼo chiru naq li Jehobʼa naxnaw li yook xkʼulbʼal ut chanru narekʼa ribʼ.

9. Chirix kʼaru naxkʼe xchʼool li Jehobʼa?

⁹ Wi yookat xnumsinkil jun li nimla chʼaʼajkilal ut yook aaxiw, jultika naq li Jehobʼa moko kaʼaj tawiʼ naxnaw li yookat xkʼulbʼal naxnaw ajwiʼ chanru nakaawekʼa aawibʼ. Jun eetalil, naq li xtenamit li Yos wankebʼ joʼ loqʼbʼil moos aran Egipto, li Jehobʼa naxnaw chaq li yookebʼ xkʼulbʼal ut «li xrahilalebʼ» (Éx. 3:7). Saʼ jun li bʼich, laj David kixye naq li Jehobʼa kiril li kixkʼul ut «li xrahil» li raanm (Sal. 31:8). Ut naq li xtenamit li Yos kixkʼul rahilal xbʼaan naq keʼxqʼet ribʼ chiru, li Jehobʼa «kiyotʼeʼk xchʼool» (Is. 63:​9, Wy). Naxkʼojobʼ qachʼool xnawbʼal naq wi yook qaxiw li Jehobʼa naxtaw ru ut naraj qatenqʼankil re xqʼaxbʼal ru.

10. Kʼaru naxbʼaanu naq tchʼolaaq chaawu naq li Jehobʼa naxkʼe xchʼool chaawix ut naq junelik wanq aran re aatenqʼankil?

 ¹⁰ Abʼanan wi yooko xnumsinkil jun li nimla chʼaʼajkilal li naxkʼe qaxiw, maare tchʼaʼajkoʼq chiqu xkʼebʼal reetal chanru li Jehobʼa yook qatenqʼankil. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil? Qapatzʼaq re naq tooxtenqʼa chi rilbʼal chanru yook qatenqʼankil (2 Rey. 6:​15-17). Moqon qakʼoxlaq aʼin: Ma kixkawubʼresi qachʼool jun li seeraqʼ malaj jun li sumenk li xqabʼi saʼ li chʼutam? Ma xwaklesi qachʼool jun li tasal hu, jun li bʼideo malaj jun li bʼich? Maare junaq li hermaan kixwotz qikʼin jun xraqal li Santil Hu malaj wiibʼ oxibʼ li aatin li nawaklesink chʼoolej? Wank sut saʼ junpaat nasach saʼ qachʼool naq li xrahom li qahermaan ut chixjunil li naʼlebʼ li naxkawresi li qapaabʼal aʼan jun xmaatan li Jehobʼa (Is. 65:13; Mar. 10:​29, 30). Ebʼ li maatan aʼin naxkʼutbʼesi naq naxkʼe xchʼool chiqix ut naq xkʼulubʼ naq tqakʼojobʼ qachʼool rikʼin (Is. 49:​14-16).

11. Kʼaru kitenqʼank re li xʼAida chi xqʼaxbʼal ru li xxiw?

¹¹ Li xʼAida jun li hermaan li wank Senegal, kixnumsi jun li nimla chʼaʼajkilal ut kixkʼe reetal chanru kitenqʼaak xbʼaan li Jehobʼa. Saʼ xkʼabʼaʼ naq aʼan li asbʼej li xnaʼ xyuwaʼ nekeʼroybʼeni naq tixtaw naabʼal li tumin re naq trilebʼ ut tixchʼolanihebʼ. Abʼanan, aʼan kiʼok joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink ut moko naabʼal ta li tumin naxkʼul. Joʼkan naq li xjunkabʼal keʼpoʼk rikʼin ut keʼxwechʼ rix. Li xʼAida naxye li narekʼa: «Ninxuwak xkʼoxlankil naq inkʼaʼ tinruuq xtenqʼankil linnaʼ linyuwaʼ ut naq chixjunilebʼ tineʼxtzʼeqtaana. Xinye re li Jehobʼa naq aʼan wank re naq xnimank linchʼaʼajkilal». Abʼan saʼ jun kutan kirabʼi jun li seeraqʼ li kitenqʼank re: «Li hermaan kixye naq li Jehobʼa naxnaw chiʼus li xrahil qachʼool. Joʼkan ajwiʼ, ebʼ li cheekel winq ut junchʼol chik li hermaan xeʼxye we naq li Jehobʼa nikinxra ut timil timil sa chik nawekʼa wibʼ. Rajlal xinʼok chi tijok chiru li Jehobʼa chi anchal inchʼool ut kituqlaak inchʼool naq xwil naq naxsume lintij». Saʼ xnumikebʼ li kutan kixtaw jun li kʼanjel li kitenqʼank re chi wank joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink, xchʼolaninkil li xnaʼ xyuwaʼ ut xtenqʼankilebʼ li junchʼol. Aʼan naxye: «Xintzol xkʼojobʼankil inchʼool  rikʼin li Jehobʼa. Li tijok nikinxtenqʼa re xqʼaxbʼal ru linxiw».

KʼARU TIXBʼAANU LI JEHOBʼA SAʼ LI KUTAN CHALK RE?

12. Joʼ naxye Salmo 56:​10, kʼaru chʼolchʼo chiru laj David?

¹² (Yaabʼasi Salmo 56:10). Li raqal aʼin naxkʼut kʼaru chik kixbʼaanu laj David re xqʼaxbʼal ru li xxiw naq wank saʼ xiwxiwal li xyuʼam: kixnaʼlebʼa li tixbʼaanu li Jehobʼa chirix saʼ li kutan chalk re. Naxnaw naq li Yos tkoloq re saʼ xhoonalil. Xbʼaan naq naxnaw naq li Jehobʼa ak kixye naq laj David twanq joʼ awabʼej aran Israel (1 Sam. 16:​1, 13). Naxnaw ajwiʼ laj David naq wi li Jehobʼa kixyeechiʼi aʼin, chʼolchʼo naq tkʼulmanq.

13. Kʼaru tixbʼaanu li Jehobʼa saʼ li kutan chalk re?

¹³ Kʼaru naxyeechiʼi qe li Yos? Moko kixye ta naq maakʼaʼaq li chʼaʼajkilal saʼ li qayuʼam. c Abʼan, maakʼaʼ naxye kʼaru tqakʼul saʼ li kutan aʼin, li Jehobʼa ak kixyeechiʼi naq saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ trisi chixjunil li chʼaʼajkilal (Is. 25:​7-9). Chʼolchʼo naq wank xwankil re xwaklesinkil ebʼ li kamenaq, re qakʼirtasinkil ut re xsachbʼalebʼ li xikʼ nekeʼilok qe (1 Juan 4:4).

14. Chirix kʼaru naru toonaʼlebʼaq?

¹⁴ Naq t-oq aaxiw, naʼlebʼa rix li tixbʼaanu li Jehobʼa saʼ li kutan chalk re. Kʼoxla chanruhaq li yuʼam naq maaʼanihaq chik laj Tza, li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ ut kaʼajwiʼ teʼwanq li poyanam li tiikebʼ xchʼool ut naq timil timil t-oq chi sach li maak. Saʼ li nimla chʼutam re oxibʼ kutan re 2014 kiwank jun li kʼutbʼesink li truuq qatenqʼankil re xnaʼlebʼankil rix li qoybʼenihom. Aran jun li hermaan naʼaatinak rikʼin li xjunkabʼal chirix li tixye raj 2 Timoteo 3:​1-5 wi aʼin raj jun li propesiiy chirix li Chʼinaʼusil Naʼajej: «Saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ twanq li sahil chʼoolejil. Xbʼaan naq ebʼ li kristiʼaan teʼxra li ras riitzʼin, teʼxra li xkʼutum li Yos, chʼolchʼooq chiruhebʼ li nekeʼruuk ut li inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil, teʼxkubʼsi ribʼ ut teʼroxloqʼi ru li Yos, teʼabʼinq chiru li xnaʼ xyuwaʼ, teʼbʼanyoxinq ut inkʼaʼ teʼxtzʼeqtaana li Yos, makachʼin naq teʼxra li xjunkabʼal, teʼruuq xkʼambʼal ribʼ saʼ usilal, junelik teʼxye chaabʼil aatin chirix li junchʼol, teʼxkuy ribʼ, qʼunaqebʼ xchʼool, teʼxra li chaabʼilal, paabʼajelaq raatinebʼ ut wanqebʼ xnaʼlebʼ, moko teʼxqʼetqʼeti ta ribʼ, teʼxra li Yos chiru xraabʼal li narataw li tibʼelej ut chi anchalebʼ xchʼool teʼxloqʼoni ru li Yos. Junelik wankat rikʼinebʼ». Ma nokooʼaatinak rikʼin li qajunkabʼal malaj rikʼinebʼ li hermaan chirix chanruhaq li yuʼam saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ?

15. Kʼaru kitenqʼank re li xTanja chi xqʼaxbʼal ru li xxiw?

¹⁵ Li xTanja aʼan jun li hermaan li wank Macedonia del Norte li kiruuk xqʼaxbʼal ru li xxiw naq kixnaʼlebʼa rix li xyeechiʼom li Jehobʼa. Aʼan naxye naq kʼajoʼ xeʼjosqʼoʼk li xnaʼ xyuwaʼ naq kiʼok xtzolbʼal li Santil Hu: «Kikʼulmank tzʼaqal li naxkʼe inxiw. Linnaʼ ninxsakʼ rajlal naq ninsutqʼiik saʼ li chʼutam. Aʼan ut linyuwaʼ xeʼxyeechiʼi inkamsinkil wi ninʼok joʼ aj Testiiw». Xeʼrisi saʼ li rochoch. Chanru kinaʼlebʼak? Aʼan naxye: «Xinkʼe inchʼool chi xkʼoxlankil naq wi tiik inchʼool chiru li Jehobʼa, sahaq inchʼool chi junelik. Xinʼok xkʼoxlankil naq usta teʼsachq ebʼ li kʼaʼaq re ru saʼ li kutan aʼin, saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ li Jehobʼa tinxqʼajkamu ut tsachq saʼ inchʼool chixjunil li rahilal li yookin xkʼulbʼal anaqwan». Li xTanja junelik kiwank saʼ tiikilal chiru li Jehobʼa ut rikʼin li xtenqʼ kixtaw jun li naʼaj bʼarwiʼ twanq. Anaqwan sumsu rikʼin jun li hermaan li tiik xchʼool ut saʼ kabʼichal  chi sahebʼ saʼ xchʼool nekeʼxkʼe chixjunil li xhoonal re kʼanjelak chiru li Yos.

QAKAWUBʼRESIHAQ ANAQWAN LI XKʼOJOBʼANKIL QACHʼOOL RIKʼIN LI JEHOBʼA

16. Kʼaru tooxtenqʼa re naq kawaq qachʼool naq ttzʼaqloq ru li naxye Lucas 21:​26-28?

¹⁶ Chiru li nimla rahilal li xkʼihalil li kristiʼaan «teʼtʼaneʼq xbʼaanebʼ xxiw». Abʼan joʼ aj kʼanjel chiru li Yos kawaq qachʼool ut kaw xaqxoqo (yaabʼasi Lucas 21:​26-28). Kʼaʼut? Xbʼaan naq kʼaynaqo chi xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa. Li xTanja naxye naq li kixkʼul chaq naxtenqʼa chi xnumsinkil jalan chik li chʼaʼajkilal: «Xintzol naq maakʼaʼ junaq li naʼlebʼ bʼarwiʼ li Jehobʼa inkʼaʼ ta truuq qatenqʼankil ut qosobʼtesinkil. Wank sut chanchan tawiʼ naq ebʼ li junchʼol nekeʼtaqlank saʼ xbʼeen chixjunil abʼan li xyaalal aʼan naq kaʼajwiʼ nekeʼtaqlank saʼ xbʼeen li naxkanabʼ li Jehobʼa naq teʼtaqlanq. Usta ra li aaleek li yooko xnumsinkil, moko junelik ta twanq».

17. Chanru tooxtenqʼa li xraqal li Santil Hu re li chihabʼ 2024? (Chaawil li jalam u chiru li hu).

¹⁷ Usta li nakʼulmank saʼ ruuchichʼochʼ nokooxsebʼesi, laaʼo nokoonaʼlebʼak joʼ laj David ut inkʼaʼ naqakanabʼ naq li qaxiw tqʼaxoq u saʼ qabʼeen. Li xraqal li Santil Hu re li chihabʼ 2024 aʼan li aatin li kixye laj David re li Jehobʼa: «Naq kʼajoʼ linxiw, kʼojkʼo linchʼool aawikʼin» (Sal. 56:4). Jun li tasal hu li naxtzʼil rix li Santil Hu naxye aʼin chirix li raqal: «Laj David moko naxsebʼesi ta ribʼ xjunes chi moko naxik ta xchʼool chirix li xchʼaʼajkilal naxkʼojobʼ bʼan xchʼool rikʼin li ani naru nakolok re». Chaakʼoxla rix li xraqal li Santil Hu re li chihabʼ chiruhebʼ li po li chalk re, qʼaxal wiʼ chik wi nakaakʼul jun li nimla chʼaʼajkilal. Kʼe aahoonal re xnaʼlebʼankil rix li kixbʼaanu junxil li Jehobʼa, li yook xbʼaanunkil anaqwan ut li tixbʼaanu saʼ li kutan chalk re. Chi joʼkan, joʼ laj David laaʼat ajwiʼ tatruuq xyeebʼal: «Kʼojkʼo linchʼool rikʼin li Yos, ut inkʼaʼ chik tinxiwaq» (Sal. 56:5).