1. ¿Imakunaraykutaq wakinpiqa manchakuchwan?

 BIBLIAMANTA yachasqanchikraykum manaña manchakunchikchu wañuqkunata, demoniokunata hinaspa hamuq tiempopi imapas pasakunanta. Chaywanpas llapanchikmi wakinpiqa imatapas manchakunchik. Tukupay tiempopi kawsasqanchikraykum “manchakuypaq kaqkuna” kachkan, chaykunam guerrakuna, mana allin runakuna chaynataq manchakuypaq unquykuna (Luc. 21:11). Yaqapaschá manchachiwanchik gobierno, Diosta mana serviq familianchikkuna utaq testigokunata chiqniq runakuna. Chaymi wakinqa ninman: “Manañachusmi kay sasachakuytaqa aguantayta atiymanchu”, nispa. Wakinñataqchá ninman: “Qipakunata hamuq sasachakuykunataqa manachusmi aguantaymanchu”, nispa. Chayraykum mancharisqa hina tarikunku.

2. Gat llaqtapi tarikuspanqa, ¿pitam Davidqa manchakurqa?

² Rimarisunchik Davidmanta, paypas wakinpim mancharisqa tarikurqa. Kamachiq Saul wañuchinanpaq maskaptinmi Davidqa filistea runakunapa Gat llaqtanman ayqikurqa. Ichaqa, Gat llaqtata kamachiq Akismanmi willaykurqaku Davidqa allin peleaq kasqanrayku wara-waranqantin Filistea runakunata wañurachisqanmanta, hinaptinmi Davidqa ‘llumpay mancharisqa tarikurqa’ (1 Sam. 21:​10-12). Arí, Davidqa kamachiq Akistam manchakurqa imatapas ruwarunanmanta. ¿Imatam Davidqa ruwarqa mana llumpay mancharisqa tarikunanpaq?

3. Salmos 56:​1-3, 11 nisqanman hinaqa, ¿imatam Davidqa ruwarqa mana mancharisqa tarikunanpaq?

³ Gat llaqtapi kachkaspa imayna tarikusqanmantam salmos 56 capitulopi David qillqarqa. Chay salmospim niwanchik imanasqa mancharisqa tarikusqanmanta, ichaqa niwanchiktaqmi Jehova Diospi hapipakusqanrayku manaña mancharisqa tarikusqanmanta (leey Salmos 56:​1-3, 11). Dios yanapaptinmi Davidqa piensarurqa  locotukunanpaq, chay ruwayninqa allinninpaqmi karqa. Loco kasqanta piensaspanmi kamachiq Akisqa Davidtaqa manaña kaqpaqpas hapirqachu. Hinaptinmi Davidqa mana musyaylla escapakururqa (1 Sam. 21:13–22:1).

4. ¿Imakunatam yuyarinanchik Jehova Diospi astawan hapipakunapaq? Rimarimuy doctorwan tupachispa.

⁴ Ñuqanchikpas Jehova Diospi hapipakuspaqa manam imatapas llumpaytaqa manchakusunchu. Ichaqa wakinpi mancharisqa tarikuptinchikqa, ¿imam yanapawasun Diosninchikpi astawan hapipakunapaq? Kaypi piensarisun. Ima unquywanpas kasqanchikta doctor niykuwaptinchikqa qallariypiqa mancharisqachá tarikunchik. Ichaqa yachanchikmi chay doctorqa allin doctor kasqanta. Ñawpaqtapas ñuqanchik hina unquyniyuq runakunatam hampirurqaña. Chaymi mana llumpaytaqa manchakunchikchu, aswanmi hawkalla tarikunchik. Chay doctorqa imayna tarikusqanchikta willakuptinchikchá sumaqta uyariwanchik, chaywanchá cuentata qukunchik entiendewasqanchikta. Chaymantam doctorqa niwanchik: “Ama llakikuychu, kay hampillawanmi wakin runakunapas sanoyarqa”, nispa. Chay allin doctor hinam Jehova Diosninchikpas. Paypi astawan hapipakunapaqqa yuyarinam ñawpaqta imata ruwasqanta, kunan tiempopi imata ruwasqanta chaynataq hamuq tiempopi imata ruwapuwananchikta. Tukuy chaykunatam Davidpas yuyarirqa, chaykunamantam qillqarqa salmos 56 capitulopi. Chay capitulopa wakin versiculonkunata leespayá ñuqanchikpas piensarisun imaynata Jehova Diospi hapipakunamanta, chaynapi manaña imatapas manchakunapaq.

¿IMATAM JEHOVA DIOSQA ÑAWPAQTA RUWARQA?

5. ¿Imakunapim Davidqa yuyaymanarqa manaña manchakunanpaq? (Rimarimuytaq Salmos 56:​12, 13 nisqanmantapas).

⁵ Davidqa wañuy patanpim tarikurqa, chaywanpas payqa astawanmi yuyaymanarqa ñawpaqta Jehova Dios yanapasqanpi (leey Salmos 56:​12, 13). Chaypiqa sapa kutim yuyaymanaq. Chaymantapas, Davidqa sapa kutim Diospa unanchasqankunapi yuyaymanaq, chaywanmi yuyarirqa Diosqa ancha atiyniyuq kasqanta chaynataq runakunatapas anchata kuyasqanta (Sal. 65:​6-9). Yuyarirqataqmi Diosqa ñawpaqtapas serviqninkunata yanapasqanta (Sal. 31:19; 37:​25, 26). Astawanqa yuyaymanaq payta yanapananpaq Dios imakuna ruwasqanpim. Paytaqa wawacha kasqanmantapacham cuidarqa hinaspa yanaparqa (Sal. 22:​9, 10). Tukuy chaykunapi yuyaymanaspanmi Davidqa tukuy sunqunwan Diospi hapipakurqa.

6. Mancharisqa tarikuspaqa, ¿imakunapim yuyaymanachwan Diospi astawan hapipakunapaq?

 ⁶ Mancharisqa tarikuspaykiqa yuyaymanay: “¿Imaynatam Jehova Dios ñawpaqta yanapawarqa?”, nispa. Chaymantapas yuyaymanachwanmi Diospa unanchasqankunapi. Kaypi piensarisun, alton pawaqkunatawan waytakunataqa Diosqa unancharqa manam kikinman rikchakuqtachu. Chaymantapas paykunaqa manam Dios yupaychaytaqa atinkuchu, chaywanpas Diosninchikqa paykunataqa manam qunqarunchu. Chayta yachaspam mana iskayrayanchikchu ñuqanchiktapas Diosqa cuidawananchikmanta (Mat. 6:​25-32). Yuyaymanachwantaqmi serviqninkunata Dios imayna yanapasqanpipas. Chaypaqqa leechwanmi ñawpaq tiempopi utaq kay tiempopi serviqninkunata imaynata yanapasqanmanta rimaq yachachikuykunata. a Chaymantapas, yuyaymanachwanmi kunankama Jehova Dios imayna yanapawasqanchikpi. ¿Imaynatam Diosqa yanapasurqanki llaqtanta riqsinaykipaq? (Juan 6:44). ¿Imaynatam mañakusqaykiman hina yanapasurqanki? (1 Juan 5:14). Chaymantapas, ¿imaynataq tarikunki kuyasqan churin ñuqanchikrayku wañunanpaq Dios saqisqanmanta yachaspayki? (Efes. 1:7; Heb. 4:​14-16).

7. ¿Imaynatam Vanesata yanaparqa Danielmanta yuyarisqan?

⁷ Haiti nacionpi yachaq iñiqmasinchik Vanesam b llumpay mancharisqallaña tarikurqa. Hichpanpi yachaq runam paninchiktaqa sapa punchaw qayapayaq, hinaspam hikutapayaq warmin kananpaq. Hinaptinmi paninchikqa clarota nirqa paywan casarakuytaqa mana munasqanta. Chayta niykuptinmi chay runaqa llumpayta piñakururqa, hinaspam amenazarqaraq. ¿Imakunatam Vanesa ruwarqa manaña manchakunanpaq? Payqa tukuytam ruwarqa chay runamanta cuidakunanpaq. Hinaspapas punta apaq yanapaptinmi chay pasasqanmanta autoridadkunaman willarqa. Chaymantapas, yuyaymanarqam ñawpaq tiempopi serviqninkunata Dios imayna yanapasqanpi. Vanesam nin: “Chayllam yuyarirurqani Diosmanta willakuq Danielta. Paytaqa yanqamanta tumpaspam yarqayllaña leonkunapa kasqanman wischuykurqaku, ichaqa Diosninchikmi leonkunamanta harkaykurqa. Ñuqapas Jehova Diostam mañakuspay nirqani: ‘Taytalláy, ñam tukuy atisqayta ruwaruniña cuidakunaypaq, kunanqa qamñayá waqaychaykullaway, nispay. Chaymantaqa manañam manchakurqaniñachu”, nispa (Dan. 6:​12-22).

¿IMATAM KUNANPAS DIOSQA RUWAPUWACHKANCHIK?

8. ¿Imamantam Davidqa manam iskayrayarqachu? (Rimarimuytaq Salmos 56:8 nisqanmantapas).

⁸ Gat llaqtapi kachkaspan wañuy patanpi tarikuspanpas Davidqa manam llumpaytaqa manchakurqachu. ¿Imanasqa? Payqa cuentatam qukurqa Jehova Dios chay rato imayna yanapasqanta. Chaywanmi yacharqa Diosqa paywan kasqanta hinaspa yanapasqanta, chaynataq imayna tarikusqanta allintapuni yachasqantapas (leey Salmos 56:8). Chaymantapas, Davidtaqa amistadnin Jonatanmi hinaspa sacerdote Aimelecmi yanaparqaku hinaspa kallpancharqaku (1 Sam. 20:​41, 42; 21:​6, 8, 9). Kamachiq Saul wañuchiyta munaptinpas Davidqa achka kutikamam ayqikururqa. Davidqa manam iskayrayarqachu sasachakuypi tarikusqanta Dios yachasqanta chaynataq sunqunpi imayna tarikusqantapas.

9. ¿Imamantam Jehova Diosqa allintapuni yachan?

⁹ Sichu imawanpas mancharisqa kachkanki, hinaspaqa yuyariy Diosqa ima sasachakuyta pasasqaykita allintapuni yachasqanta chaynataq imayna sientekusqaykitapas. Kaypi piensarisun, Egipto nacionpi serviqninkuna ‘ñakariypi’ tarikusqankutapas Diosqa allintapunim yacharqa (Ex. 3:7). Davidpas Diospaq takipuspam nirqa sasachakuypi tarikusqanta Diosqa allinta yachasqanta chaynataq ‘hukmanyasqa tarikuptin yanapaykusqanta’ (Sal. 31:7). Chaymantapas, Diosqa ‘llakisqam tarikurqa’ Israel runakuna huchankurayku  ñakariptinku (Is. 63:9). Arí, ima sasachakuywanpas mancharisqa tarikuptinchik Dios entiendewasqanchikmanta yachaspam ancha kusisqa tarikunchik. Payqa mana manchakunanchikpaqmi yanapawananchikpaq hichpallanchikpi kachkan.

10. ¿Imanasqam mana iskayrayankichu Jehova Dios hinalla yanapasunaykimanta?

¹⁰ Sasachakuypi kaspaqa sapallanchik hinapaschá tarikunchik, hinaspaqa sasatachá cuentata qukunchik imaynata Jehova Dios yanapawasqanchikta. Chayna pasawaptinchikqa, ¿imatam ruwachwan? Diostayá mañakusun imayna yanapawasqanchikmanta cuentata qukunapaq (2 Rey. 6:​15-17). Hinaspayá kaykunapi piensarisun: ¿Yaqachu ima yachachikuypas utaq huñunakuypi pipa rimarisqanpas kallpanchaykuwarqa? ¿Mayqan qillqanchikpas, videonchikpas utaq takinchikpas kallpanchaykuwarqachu? ¿Pi iñiqmasinchikpas leeykapuwarqachu sumaq textota? ¿Sunquyta tiyaykachinanpaq hinachu rimapayaykuwarqa? Wakinpiqa chayllam qunqaruchwan tukuy chaykunawan Dios yanapawasqanchikta. Diosninchikqariki iñiqmasinchikkunawan hinaspa imaymana yachachikuyninkunawanmi kallpanchawanchik (Is. 65:13; Mar. 10:​29, 30). Chaymi mana iskayrayanchikchu Jehova Diosqa imapipas hinalla yanapawananchikmanta hinaspa paypi hapipakunanchikta munasqanmanta (Is. 49:​14-16).

11. ¿Imakunataq Aidataqa yanaparqa manaña manchakunanpaq?

¹¹ Senegal nacionpi yachaq iñiqmasinchik Aidam sasachakuypi tarikurqa, hinaspam cuentata qukururqa Dios imayna yanapasqanta. Tayta-mamanmi nirqa mayor kasqanrayku achka punchaw llamkaspa paykunatapas mantienenanpaq. Paninchikmi ichaqa precursora karqa, chaymi as punchawlla llamkasqanrayku qullqichanqa kamalla karqa. Chaymi tayta-mamanqa piñakuspan tukuyta trataq. Chaywan imayna tarikusqanmantam Aida willakun: “Hukmanyasqam tarikurqani tayta-mamayta mana yanapayta atispay chaynataq hukkunapas hukmanta qawawasqanwan. Jehova Diospaqmi piñakururqani chaykuna pasawananta saqisqanmanta”, nispa. Ichaqa huñunakuypi sumaq yachachikuyta uyarisqanmi anchata yanaparurqa, paymi nin: “Yachachimuq iñiqmasinchikmi nirqa Diosqa sunqunchikpi llakinchikkunatapas allintapuni yachasqanmanta. Chaymantapas, punta apaqkuna hinaspa wakin iñiqmasinchikkunam niwarqa Diosninchikqa anchata kuyawasqanmanta. Hinaptinmi allimanta allinchaña sientekurqani. Hinaspapas, Jehova Diostam astawan mañakurqani yanapawananmanta mana  iskayrayaspay. Hinaptinmi taytanchikqa mañakusqayman hina yanapaykuwarqa, chaywanmi sunquy hawkayaykurqa”, nispa. Punchawkuna pasasqanman hinam Aidaqa allin llamkayta tarirurqa. Chaymi hinalla precursora kayta atirqa, hinaspapas atirqam tayta-mamanta hinaspa hukkunatapas qullqichanwan yanapayta. Paymi nin: “Kunanqa Jehova Diosllapim imaña kaptinpas hapipakuni. Chaymantapas, Diosninchikta mañakusqaymi yanapawan imatapas mana manchakunaypaq”, nispa.

¿IMATAM DIOSQA HAMUQ TIEMPOPI RUWAPUWASUN?

12. Salmos 56:9 nisqanman hinaqa, ¿imamantam Davidqa mana iskayrayarqachu?

¹² (Leey Salmos 56:9). Kay textopiñataqmi David willawanchik wañuy patanpi tarikuspan mana manchakunanpaq imapi yuyaymanasqanmanta. Arí, payqa yuyaymanarqam hamuq tiempopi Jehova Dios ima ruwapunanpi. Davidqa yacharqam Israelpi kamachiq kananpaq Diospa prometesqanmanta, chaymi mana iskayrayarqachu Diosqa tiempollanpi sasachakuyninmanta libraykunanta (1 Sam. 16:​1, 13). Hinaspapas, Davidqa yacharqam Diosqa imapas prometesqanta cumplisqanmantapuni.

13. ¿Imakunatam Diosqa hamuq tiempopaq prometewanchik?

¹³ Ñuqanchiktapas, ¿imatam Diosqa prometewanchik? Kay tiempopi lliw sasachakuyninchikkunata mana chinkachispanpas, c prometewanchikmi ima sasachakuypiña tarikunanchik kaptinpas hamuq tiempopi tukuy ima sasachakuyninchikkunata wiñaypaq chinkachinanmanta (Is. 25:​7-9). Manamá iskayrayanchikchu Diosqa atiyniyuq kasqanrayku wañuqkunatapas kawsarichinanmantaqa, ima unquyninchiktapas chinkachinanmantaqa chaynataq enemigonchikkunatapas chinkachinanmantaqa (1 Juan 4:4).

14. ¿Imapim yuyaymanananchik?

¹⁴ Imatapas manchakuspaykiqa yuyariy hamuq tiempopi Jehova Dios imakuna ruwapuwananchikpi. Yuyaymanay satanaspas, mana allin runakunapas manaña kaptin imayna vida kananpi. Yuyaymanaytaq allin runakunallaña kaptinchik punchawkuna pasasqanman hina manaña pantaq kasqanchikrayku allinña kawsakunapipas. 2014 watapi kimsa punchaw hatun huñunakuyninchikpim huk actuacion karqa hamuq tiempopi imaynaña kawsakunamanta. Chaypim huk iñiqmasinchik familianwan rimarqa sumaq huertapi kaspaqa 2 Timoteo 3:​1-5 nisqanta kaynataña leenamanta: “Sumaq huertapiqa mana haykapipas qawasqanchik kusikunapaq punchawkunam kanqa. Runakunam kanqaku runamasinta kuyaqkuna, Diospa yachachikuyninkunata kuyaqkuna, imapas mana ruway atisqanta riqsikuqkuna, humildekuna, Diosta hatunchaqkuna, tayta-mamanta kasukuqkuna, agradecekuqkuna, confianza runakuna, ayllunta kuyaqkuna, acuerdoman yaykuqkuna, runamasinmanta allinlla rimaqkuna, controlakuqkuna, manso runakuna, allin kaqta ruway munaqkuna, runamasin mana traicionaqkuna, uyarikuqkuna, mana hatuntukuqkuna, kusirikuykunallataña kuyanankumantaqa Diosta kuyaqkuna. Ninqakum: ‘Diostam tukuy sunquwan serviniku’, nispanku, chayna kasqankuqa sutillamá ruwasqankupi qawakunqa. Amayá karunchakuychu chayna runakunamantaqa”, nispa. ¿Sapa kutichu familianchikwanpas, iñiqmasinchikkunawanpas rimanchik sumaq huertapi imayna kawsakunamanta?

15. ¿Imapi yuyaymanasqanraykum Taniaqa manaña manchakurqachu?

¹⁵ Macedonia del Norte nacionmanta iñiqmasinchik Taniam manaña manchakurqachu Diospa prometewasqanchikkunapi yuyaymanaspan. Paymi willakun biblia estudiayta qallaykuptin tayta-maman llumpayta piñakusqanmanta. Ninmi: “Sapa huñunakuymanta kutiptiymi mamayqa maqawaq. Chayna maqawananmantaqa yacharqaniñam, chaymi manchakuq kani. Tayta-mamaymi niwaq: ‘Testigo rikuriruptikiqa wañurachisqaykikum’”, nispa. Wasinmantam qarqururqaku. Paymi  willakun chaywan imayna tarikusqanmanta: “Yuyaymanarqanim Diosman sunqu kaspayqa hamuq tiempopi wiñaypaq kusisqa kanaymanta. Nikuqmi kani: ‘Testigo kanaypaq imapas saqisqaymantaqa hamuq tiempopim Dios achkanpi bendeciwanqa, hinaptinmi llakiykunatapas qunqasaq’”, nispa. Arí, Taniaqa Diosman sunqumá karqa. Chaymi Diospa yanapakuyninwan huk wasichata tarirurqa chaypi yachananpaq. Kunanqa paninchikqa Diosman sunqu wawqinchikwanmi casarasqa kachkan, iskayninkum tukuy tiemponkuwan Diosninchikta kusisqa servichkanku.

DIOSPI ASTAWAN HAPIPAKUNAPAQYÁ KALLPANCHAKUSUN

16. Lucas 21:​26-28 nisqan cumplikuptinqa, ¿imanasqataq ñuqanchikqa manaña manchakusunchu?

¹⁶ Llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapiqa yaqa llapan runakunam “manchakuymanta desmayanqaku”. Jehova Diosta serviqkunam ichaqa mana manchakusunchu, hinaspam Diosman sunqu kasunchik (leey Lucas 21:​26-28). ¿Imanasqa? Ñuqanchikqariki tukuy tiempom Jehova Diospi hapipakuchkanchik, chaymi mana manchakusunchu. Ñaqa rimamusqanchik iñiqmasinchik Taniam willakun: “Ñawpaqpi sasachakuykunata pasasqanraykum kunanqa hatun sasachakuykuna pasawaptinpas mana manchakunichu. Yacharunim ima sasachakuypiña tarikuptinchikpas Jehova Diosqa yanapawasqanchikmanta hinaspa bendeciwasqanchikmanta. Wakinpiqa piensanchikpaschá vidanchikta runakuna controlasqanta. Ichaqa kaytam yuyarinanchik, Dios saqiptillanmi runakunaqa imatapas ruwawanchik. Maynaña sasachakuyninchik kaqpas tukuqllam”, nispa.

17. ¿Imaynatam kay watapaq akllasqa textoqa yanapawasun? (Qaway qaranpi kaq fototapas).

¹⁷ Kay tiempoqa tukuymi pasakuchkan, chaywanmi mancharisqa tarikuchwan. Ichaqa David hinam mana manchakuq kananchik. Davidmi Diosta kaynata mañakurqa: “Manchakuywan kaspaymi qamllapi hapipakullani”, nispa. Chayna nisqanmi kay watapaq textonchik (Sal. 56:3). Bibliamanta yachaq runam kay versiculomanta nirqa: “Davidqa manam imapas manchachisqallanpiñachu nitaq sasachakuyllanpiñachu piensaq, aswanqa chaykunamanta Dios libraykunanmantam mana iskayrayaqchu”, nispa. Chaynaqa, wawqi-panillaykuna imawanpas mancharisqa kaspaqa aswanraqmi yuyarinanchik kay watapaq textonchikta mana manchakunapaq. Tiempochakusunyá serviqninkunata ñawpaqta Jehova Dios imayna yanapasqanpi, kunan imayna yanapawasqanchikpi hinaspa hamuq tiempopi imata ruwapuwananchikpi yuyaymananapaq. Chayta ruwaspaqa David hinam Diosmanta nisun: “Payllapim hapipakullani, manam imatapas manchakunichu”, nispa (Sal. 56:4).