1. Bila mbi zithangu zinkaka tueta muena tsisi?

 MUTU woso weta mona tsisi. Diawu, ndongokolo’eto yi Bibila yitukula mu tsisi yi bafua, mu tsisi yi zipheve zimbimbi ayi mu tsisi yi mambu mo malenda tukuizila mu bilumbu binkuiza. Vayi tulembo zingila kaka mu thangu yo yime mana wala “mambu matsisi,” banga mimvita, batu balembo vondasana, ayi minsongo mime mana yidama. (Luka 21:11) Tulenda bue mona diaka batu tsisi, ziguvernema zio zilembo tumonisa phasi, voti bakhomba zieto ba dikanda bo balembo tukakidila mu tsambudulu yi kiedika. Bankaka balenda kitatikisa bo bazebi ti basi ko bafuana mu nunga zithatukusu zio balembo dengana, voti zio bela dengana mu bilumbu binkuiza.

2. Tubila mambu mo Davidi kadengana mu thangu kaba ku Ngati.

² Davidi wumona tsisi yingolo. Mu kifuani, thangu Ntinu Sauli keba tomba kumvonda, Davidi wubaka nzengolo yitina ku Filistea ku mbanza yi Ngati. Ntinu basi Ngati, Akisi, wuvika bakula ti Davidi widi dibakala dingolo dio bayimbidila minkunga mu thangu kaye nunga “zimili” zi basi filistea. Davidi “wuyiza ba na tsisi yiwombo.” (1 Sa. 21:10-12) Wukitatikisa mu mambu momo Akisi kakuiza mvangila. Bue Davidi kanungina tsisi?

3. Mu tadila Minkunga 56:1-3, 11, bue Davidi kanungina tsisi’andi?

³ Mu Minkunga 56, Davidi wumonisa ziphuila ziandi mu thangu kaba ku Ngati. Nkunga beni wutubila tsisi yi Davidi, vayi wubue monisa diaka phe phila yo kanungina tsisi beni. Mu thangu  kamona tsisi, Davidi wutudila Yehova ntima. (Tanga Minkunga 56:1-3, 11.) Sikididi kiandi kisi ba ko mu phamba. Mu lusakumunu lu Yehova, Davidi wusadila diela dimboti: Wukitula banga dilawu! Akisi weba tadilanga Davidi banga mutu phamba, va buangu kinkutadila banga vonza, yawu yitula ti Davidi kabaka bu tinina.​—1 Sa. 21:13–22:1.

4. Bue tulenda yedisila sikididi kieto kuidi Yehova? Sudikisa.

⁴ Beto phe tulenda nunga tsisi mu tudila Yehova ntima. Vayi bue tulenda yedisila sikididi kieto kuidi Yehova, nduka nduka mu thangu tueka mona tsisi? Tutadila kifuani kimosi. Enati bakembi kimbevo kidi yaku, vatheti wulenda mona tsisi. Vayi, wulenda botula tsisi enati wulembo tudila munganga ntima. Yilenda ba ti wuketa buka mutu nioni wubela kimbevo beni. Wulenda kunwa mu thalu yoso, mu kukamba ti wulembo sudika mboti mboti ziphuila ziaku. Kalenda kukamba tretima yoyi kasadisila batu bankaka. Bo buawu kuandi phe, tulenda yedisa sikididi kieto kuidi Yehova mu tadila mambu mo kalembo vangi thangu yayi ayi mo kela bue vanga diaka mu bilumbu binkuiza. Buawu bobo Davidi katudila. Mu thangu tueka ntadila masonoko mo masonimina mu pheve santu madi mu Minkunga 56, yindula phila yoyi wulenda yedisila sikididi kiaku kuidi Yehova ayi phila yo wulenda nungina tsisi.

MAMBU MBI YEHOVA KATEKA VANGA?

5. Muingi kanunga tsisi’andi, Davidi mu mambu mbi katudila thalu’andi? (Minkunga 56:12, 13)

⁵ Mu thangu luzingu lu Davidi luba mu vonza, wutula thalu’andi mu mambu mo Yehova kateka vanga. (Tanga Minkunga 56:12, 13.) Yawu yoyi phila yi yindudila Davidi kaba mu luzingu luandi loso. Mu kifuani, mu thangu keba yindudilanga mu buphinda tsemono yi Yehova, weba bambukanga moyo ti Yehova widi Nzambi yingolo ayi weta tudila batu thalu. (Nku. 65:6-9) Davidi wubue yindudila diaka mu buphinda mambu mo Yehova kavangila batu bankaka. (Nku. 31:19; 37:25, 26) Ayi wuluta bue yindudila mu buphinda mambu mo Yehova kamvangila niandi veka. Yehova wusadisa ayi wutanina Davidi tona mu bumuana buandi. (Nku. 22:9, 10) Yindula theti bue fiongunina mu phila beni yina yisadisila Davidi kabuela sikididi kiandi kuidi Yehova!

6. Mu thangu tueka mmona tsisi, mbi bieta tusadisa tutudila Yehova ntima?

 ⁶ Mu thangu weka mmona tsisi, wukiyuvulanga, ‘Mambu mbi Yehova kateka vanga?’ Tulanga thalu mu bima bio kavanga. Mu kifuani, mu thangu “tulembo tadi bumboti mboti” phila yo Yehova keta kipila zinuni ayi biteka​—bio kabisi vangu ko mu fuani kiandi ayi bio bisi ko diluaku di kunsambila—​buawu matu yonzudila sikididi kieto ti beto phe maka luta tukipa. (Mat. 6:25-32) Tutadilanga phe mambu mo Yehova kavangila bisadi biandi. Wulenda longuka masolo ma batu bo Bibila kitubidi, bo bamonisa minu voti wulenda tanga masolo ma bisadi bi Yehova ba bilumbu biabi. a Mu buela, fionguninanga mu buphinda phila yo Yehova kateka kusadisila. Bue kabendila mu kiedika? (Yow. 6:44) Bue keta vanina mimvutu mu zindombolo ziaku? (1 Yow. 5:14) Bue wufueti bakila mamboti kadika lumbu mu tadila nkayilu wo katuvana muan’andi wu luzolo?​—Efe. 1:7; Ebe. 4:14-16.

7. Bue disolo di m’bikudi Danieli disadisila Vanesa kanunga tsisi’andi?

⁷ Khomb’eto mosi wunketo ku Haiti, widi mu dizina di Vanessa, b wudengana diambu dimosi ditsisi. Bakala dimosi di buala buawu wuntela ayi weba kuntindilanga zimesaje kadika lumbu, mu kunkuika basangisa yandi nitu. Vanessa wumanga mu kibakala kioso. Vayi bakala beni wuyiza ba nganzi yiwombo ayi wuyiza ba mayindu ma kumvanga mbimbi. Vanessa wutuba ti “Dimbonisa tsisi”. Bue vanessa kanungina tsisi’andi? Wubaka zikhubukulu zimboti muingi kakitanina. Nkulutu mosi wunsadisa mu kamba mambu beni kuidi luyalu. Vayi wuluta tula mayindu mandi mu phila yo Yehova katanina bisadi biandi mu thangu yithama. Vanessa tubidi ti: “Mutu wutheti ndiyindula widi m’bikudi Danieli.” “Bantibula mu dibulu di bakhosi bo baba nzala kadiambu ko kasi vanga ko kadi diambu. Vayi, Yehova wuntanina. Ndilomba Yehova kabonga mambu moso mo mathadidi. Kumanima, ndisi bue mona ko tsisi.”​—Da. 6:12-22.

MAMBU MBI YEHOVA KALEMBO VANGI LUMBU KIAKI?

8. Diambu mbi Davidi kakikinina mu diawu? (Minkunga 56:8)

⁸ Buba Davidi wuba mu vonza ki lufua ku Ngati, kasi kiyekula ko mu tsisi. Diawu, wufiongunina mambu mo Yehova keba kumvangilanga mu thangu beni yina. Davidi wuzaba ti Yehova weba kuntaninanga, kuntuadisa ayi wusudika ziphuila ziandi. (Tanga Minkunga 56:8.) Davidi wuba diaka na bakundi, banga Yonatani ayi Nganga Nzambi yinneni Ahimeleki, bo bamvana lusadusu lufuana ayi lukuikama. (1 Sa. 20:41, 42; 21:6, 8, 9) Ayi kadiambu ko beba tomba kumvonda kuidi Ntinu Sauli, Davidi wutina mu diambu di vukisa luzingu luandi. Wuba sikididi ti Yehova wuzaba mambu mo keba dengananga ayi wuzaba phila yo keba kimuenanga.

9. Diambu mbi Yehova keta tala kuidi wumosi mosi mu beto?

⁹ Mu thangu wulembo dengana zithatukusu zio zikumonisa tsisi, bambuka moyo ti Yehova weta mona zithatukusu beni, ayi weta mona phila yo zieta kutudila. Mu kifuani, Yehova kasi mona ko kaka phila yo beba vangilanga bana ba Iseli mambu mambimbi ku Ngipiti vayi wumona phe ayi “ziphasi zio [badengana].” (2 Mose 3:7) Davidi wuyimbila ti Yehova wumona “ziphasi ziandi” ayi “kiadi kiandi.” (Nku. 31:7) Ayi mu thangu dikanda di Nzambi dieba monanga ziphasi​—buba mu bila ki mim’butu miawu mi bakanga zinzengolo zimbimbi—​“niandi phe  dieba kummonisanga phasi.” (Yes. 63:9) Mu thangu wulembo moni tsisi, Yehova weta sudika phila yo weta kimuena ayi phuila yingolo kakala yi kusadisa wununga tsisi’aku.

10. Bila mbi kikinini ti Yehova weta mona ayi wela kusadisa wununga zioso kuandi zithatukusu wun’dengana?

¹⁰ Thangu zinkaka wulenda kiyuvula, bue Yehova kalenda kutsadisila mu thangu ndilembo dengana mambu matsisi? Diawu, wunlombanga kasadisa wumona lusadusu luandi. (2 Mtn. 6:15-17) Diawu tadila biuvu biabi: Diskur voti mvutu mosi bavana mu lukutukunu lu kimvuka bikindisa? Nkanda, video, voti maluimbu ma Jw makindisa? Kuidi na mutu nio wukindisa mu nzila yi masonoko ma Bibila? Tulenda baka mamboti mu luzolo lu bakhomba ayi mu bidia bi kipheve bio tueta baka. Diawu, madi makaba mangitukulu mabedi kuidi Yehova. (Yes. 65:13; Mlk. 10:29, 30) Mawu mammonisa ti weta kutudila thalu. (Yes. 49:14-16) Ayi mawu mammonisa ti fueni kuntudila ntima.

11. Mbi bisadisa Aida kanunga tsisi yo kaba?

¹¹ Aida, nio wukala ku Senegale, wuzaba phila yo Yehova kansadisila mu thangu kadengana nzomono. Bo yidi ti niandi wuba muana wunkulutu, bambuta ziandi bankamba ti kafueti sala zimbongo ziwombo muingi kabasadisa, kasadisa bakhomba ziandi ayi kakikipa phe niandi veka. Vayi kumanima bo kayiza tula ti luzingu luandi luba yaki yaki muingi kasala kisalu kin’zibudi nzila, Aida wuyiza dengana zithatukusu mu mambu matedi zimbongo. Dikanda diandi diyiza lembo kun’zola ayi dimvueza. Wutuba ti: “Ndimona tsisi bila ndisi bue ba ko diluaku disadisila bambuta ziama ayi baboso bandiekula.” “Kutu ndivana Yehova foti mu bila kabikila nzila ti ndidengana mambu mambimbi ma phila yoyi.” Ayi wuyiza wa diskur mosi mu lukutukunu. “Khomba nio wutula diskur beni wutusadisa tusudika ti buba ziphasi zio tuidi mu ntima, Yehova wuzizebi. Fioti fioti, mu zindongi zi bakulutu ayi batu bankaka, ndikinina ti Yehova weta kunzola. Nditona sambila Yehova mu sikididi kioso ayi ndibaka ndembama mu ntima bo nditona mona mimvutu mi zindombolo ziama.” Kuntuala, Aida wuyiza baka kisalu kio kinsadisa bika kaka niandi veka banga n’zibudi nzila, vayi kinsadisa phe kabaka busadisila bambuta ziandi ayi batu bankaka. Wutuba ti: “Ndilonguka phila yifuana yitudila  Yehova ntima.” “Buabu, minu mana sambila, ndibue monanga ko diaka tsisi.”

MBI YEHOVA KELA BUE TULA?

12. Mu tadila Minkunga 56:9, diambu mbi Davidi kabela sikididi?

¹² Tanga Minkunga 56:9. Verse yayi yilembo monisa phila yinkaka yo Davidi kanungina tsisi’andi: Buba luzingu luandi luba mu vonza, Davidi wuyindula mu buphinda mambu mo Yehova kela bue kumvangila diaka. Davidi wuzaba ti Yehova wela kumvukisa mu thangu yifuana. Kumanima ma mambu moso momo, Yehova wutuba ti Davidi wela ba ntinu ku Iseli. (1 Sa. 16:1, 13) Mamoso momo Yehova kavanina tsila mu bila ki Davidi, malungana mu phila yimboti.

13. Sikididi kiphila mbi tulenda ba kuidi Yehova?

¹³ Mambu mbi Yehova kavanini tsila? Tukadi vingila katutanina mu mambu moso mo makutubuilukila. c Buba mambu moso mo tulembo dengana mu bilumbu bitsuka, Yehova veni tsila yi kuma manisa mu nza yimona yo yikuiza yizi. (Yes. 25:7-9) Mvangi’eto widi na zingolo zifueni mu fulukisa bafua, mu kutubelusa ayi botula bambeni zieto zioso.​—1 Yow. 4:4.

14. Mu mambu mbi tulenda yindudilanga?

¹⁴ Mu thangu weka mmona tsisi, yindudilanga mu buphinda phila yo kela vangila mambu mu bilumbu binkuiza. Yindula mu thangu yela ba ti Satana bam’botudi, batu bambimbi ba bavingisidi mu batu bamboti ayi mu thangu lungana ku batu kuela kue buelamanga lumbu ka lumbu. Mbonosono mosi yisalama mu programi yi lukutukunu lunneni mu 2014, yitubila bue tufueti yindudilanga vuvu kieto. Tata dimosi ayi dikanda diandi bayindudila phila yoyi 2 Timote 3:1-5 yilenda balukila enati mambu mo madi mu verse beni mabikulu mu diambu di mambu mo mela ba ku Paladiso: “Nza yimona yela ba thangu yi zikhini. Bila batu bela zolanga badiawu, bela zolanga mambu ma kipheve, bela zabanga vo vasukidi maluaku mawu, bela ba kukikulula, bela sambilanga Nzambi, bela tumukinanga bambuta ziawu, bela ba phutudulu matondo, bela ba bakuikama, bela banga luzolo luphinda, luzolo lungolo mu diambu di makanda mawu, bela ba nguizani, bela zabanga solula bumboti ayi batu bankaka, bela zaba kukiyala, bela ba balembama, bela ba buphombo, bela ba batu bafueni tudulu ntima, bo bakambulu mambu mangolo, bela sie ba ko luniemo, bela zola Nzambi va buangu kizola mambu mambimbi, bela kindusu mu kadulu ki kiedika kimona Nzambi tsisi kioki batu beta luta kangama mu kiawu.” Weta tubila va kimosi na batu ba dikanda diaku voti ayi bakhomba ba kimvuka kiaku phila mambu mela bela mu luzingu lu mvu ka mvu?

15. Kadiambu ko tsisi yo Tanja kamona, mbi binsadisa kanunga tsisi’andi?

¹⁵ Khomba mosi wunketo ku Nodi yi Maseduane widi mu dizina di Tanja, wununga tsisi’andi mu yindudila mu buphinda lusakumunu lo kela baka mu bilumbu binkuiza. Bambuta ziandi bankakidila mu ngolo zioso kabika longuka Bibila. Wutuba ti: “Mambu mankaka ndieba muenanga tsisi mabika kumbuilukila, mawu mambuilukila. Kadika lukutukunu ndim’ba, mama weba kumbetanga. Bambuta ziama badia zikhaka zi kuphonda ti mbedi Mbangi Yehova.” Tsuka tsuka, Tanja bayiza kunkuka ku nzo’awu. Bue kamuena diambu beni? Wutuba ti: “Ndiluta tula mayindu mama mu phila yo ndiela bela mu zikhini mu luzingu lu mvu ka mvu minu tatamana ba wukuikama. Ndiyindula diaka mu phila yo Yehova kela kupfutila mu nza yimona mu bibioso bio ndilenda zimbisa mu nza yayi ayi mu phila yo ndiela zimbikinina mambu moso maphasi.” Tanja wutatamana tanina kuikama kuandi. Ayi mu lusadusu lu Yehova, wubaka buangu kivuanda. Lumbu kiaki, Tanja wukuelana ayi khomba mosi wubakala nio widi  wukuikama ayi balembo sadi va kimosi mu zikhini mu kisalu ki thangu ka thangu.

YEDISA SIKIDIDI KIAKU LUMBU KIAKI

16. Mbi biela tusadisa tutatamana ba kibakala mu thangu tuela mona lungana ku mambu mo madi mu mbikudulu yo yidi mu Luka 21:26-28?

¹⁶ Mu ziphasi zinneni, batu bawombo “bela vonga mu bila ki tsisi.” Vayi batu ba Nzambi bela tatamana ba basiama ayi monisa kibakala. (Tanga Luka 21:26-28.) Bila mbi katuela sie kivanina ko mu tsisi? Bila tume keta kilongukila bue butudila Yehova ntima. Tanja, nio tutubidingi, tubidi ti, mambu mo kadengana, mansadisa kabue nunga mambu mankaka maphasi. “Ndilonguka ti kadi diambu diela kutubuilukila dio Yehova kela kondo zaba phila yimboti yi kutusadisila,” buawu katuba. “Thangu zinkaka, yilenda monika ti batu bankaka bawu balembo tuadisa mambu, vayi diambu dikiedika didi ti Yehova nzila kuandi kababikidi. Diawu kadiambu ko nzomono yilenda ba yingolo, yela mana kaka.”

17. Bue kapu kieto ki mvu ki 2024 kiela tusadisila? (Tala foto yidi va baba.)

¹⁷ Lumbu kiaki mona tsisi yisi ko mbimbi. Banga Davidi tulenda manga ti tsisi yitubuila mu ntambu. Kapu kieto ki mvu ki 2024 kidi lusambulu lo Davidi katula kuidi Yehova, kitubidi: “Mu thangu ndimmona tsisi, ndieta tula diana diama mu ngeyo.” (Nku. 56:3) Banga phila butubidi nkanda mosi weta sudikisa Bibila mu diambu ditedi verse yayi, Davidi “kasi yonzula ko tsisi’andi voti kasi tala ko kaka mambu mandi, vayi wutula thalu’andi kuidi Mvukisi nio weta vukisa.” Tuyindulanga kapu kieto ki mvu mu zingondi zilembo yizi, nduka nduka bo tukuiza luti bue dengana mambu matsisi. Ayi tubakanga thangu yi yindula mambu mo Yehova kavanga mu thangu yithama, mo kalembo vangi mu thangu yayi ayi mo kela vanga bilumbu binkuiza. Banga Davidi, wulenda tuba: “Mu Nzambi ndieta tula diana; ndilendi mona tsisi ko.”​—Nku. 56:4.