1. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ heu naˇ tiˬ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu bawˬ˗i pyeuꞈ nga? (Luˇkaꞈ 22:19, 20)

 Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ Ka li shiˇ˗euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ heu naˇ tiˬ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu bawˬ˗iˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ neh zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ jahˇ lehˇ ehˇ taˬ yaꞈ˗euˬ bawˬ˗iˬ naˇ heu tiˬ hmˬ tehꞈ meh. (Luˇkaꞈ 22:19, 20-ahˇ gui.) Aˬ dui gʼawˬ mya jeˬ baˬ da neh Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui aˬ jeˬ baˬ da neh dawˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ kawˆ na˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ.

2. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ baˬ da neh Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ˗eu nga?

² Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬsuˇ neh lawˇ nehˬ˗euˬ jeˬ heu˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu siˬ nya ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 5:14, 15) Kʼoeˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ “gʼaˬ ahˇ dzehˬ laˇ” ni tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. (Loˇmaˆ 1:12) Yawˬ kʼoꞈ na luꞈ naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ gʼawˬ mya ni Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ daˆ laˇ˗eu meh. Tiˬ deuˬ na˗aˬ, lmˇ boˬ ni bi ha nehˬ˗eu baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Nui ma ahˇ˗eu deuˬ jiˇ daˆ laˇ˗eu meh. Teu ngeh nah˗ahˇ ya mawˇ ya gaˬ˗euˬ jeˬ baˬ da neh dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ cah mawꞈ dahˬ beh laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ˗eu ma.

3. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ heu naˇ miˇ kʼahˬ doe ni˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi gm˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

³ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ heu naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ bi gm laˇ˗eu meh. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ saˇ˗i tiˬ kʼahˬ nahˇ ma ga uˇ shaw˗euˬ naˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ uiˬ laˇ˗eu meh. Mehˬ bawˬ heu laꞈ kʼoeˇ aˬ dui ka kʼoꞈ˗eu jeˬ aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ dawˬ mehˬ mehˬ gaˇ ya gaˬ˗eu meh. Ja ceuˬ˗eu dawˬ caˇ nyiˬ bymˇ caˇ˗eu meh. Kaˬ muˇ hawˇ˗eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ ciˬ ha˗eu meh. Guiˬ lahˬ oeˬ poˆ shaˇ˗eu meh. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu aˇ muˇ yawˬ muˇ na luꞈ 24 naˬ liˬ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ heu loꞈ˗ehˇ duˇ duˇ  dehꞈ dehꞈ jahˇ˗eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ nui ma tiˬ siˬ tehꞈ˗ehˇ taˬ˗awˇ heu loꞈ˗ehˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ laˬ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ paˬ nga?

4. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nui ma˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ nya˗eu nga? Aˬ cawˬ deuˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ teu˗euˬ gʼaˇ duˬ dah laˇ taˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nui ma aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ nya˗eu nga?

5. (a) Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ naˆ ni aˇ poeˬ baw˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh shaˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (Ja ceuˬ 49:7, 8) (b) Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya shiˇ˗euˬ nga? lehˇ ehˇ˗eu biˬdiˬoˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁵ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nui ma˗ahˇ lehˬ hmˬ taˬ nya˗eu aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ Ka li neh lawˇ nehˬ˗euˬ jeˬ aˇ naˆ ni aˇ poeˬ baw˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ˗eu heu meh. Aˬ dui iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh tiˬ jeˬ˗iˬ gʼeh nehˬ˗iˬ yawˬ ha˗ahˇ maˬ ka kʼoꞈ nya˗a. (Ja ceuˬ 49:7, 8-ahˇ gui; Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya shiˇ˗euˬ nga? lehˇ ehˇ˗eu biˬdiˬoˬ jiˇ haw) a Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gʼawˇ mawˇ bi lawˇ le˗euˬ meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh maˬ ehˇ jiˇ coeˇ ni huiˬ˗eu jeˬ lawˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Loˇmaˆ 6:23) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh lawˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw nya laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ jeˬ jeˇ lawˇ nehˬ˗euˬ nga? Aˬ dui jeˬ hu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

6. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ nga?

⁶ Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu naˇ tiˬ jeˬ paˬ˗ahˇ zeuˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ ya biꞈ˗eu aˇ poeˬ pyeuꞈ meh. Dahˬ beh˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu Aˬdaˬ˗ahˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ lehˇ beh˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ iˬ baˇ mˇ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu aˬ kawˬ˗aˬ ya smˇ˗euˬ meh. Aˬdaˬ neh laˆ smˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ zeuˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ byah kuꞈ˗eu ziˇ lawˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yaw dehꞈ dehꞈ ngeh “iˬ baˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ mˇ haw˗aˬ. Aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ meh˗ahˇ jaꞈ myawꞈ myawꞈ˗eu dawˬ tiˬ dawˬ˗iˬ ma ngehˬ doˆ leꞈ haw˗aˬ.” (1 Beˬtuˆluˆ 2:22) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ shiˇ ngeh keuˆ ni byah kuꞈ luꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ neh biꞈ˗euˬ ziˇ heu naˇ Aˬdaˬ neh laˆ smˇ˗euˬ ziˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ diˬ jaˆ˗eu miˇ neh zeuˇ kʼoꞈ nya˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 15:45; 1 Tiˆmoˇseˬ 2:6.

7. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga?

⁷ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh lawˬ haw laˇ˗eu gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ kʼawꞈ, mˬ taˆ Aˬda˗euˬ ehˇ dawˬ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, maˬ byah kuꞈ˗eu aˬ da aˬ ma˗euˬ laꞈ˗ahˇ ya jawˇ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 2:51) Yeˬsuˇ zaˬ guˬ ngeh aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ maˬ bi naˇ haˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ maˬ bi ziꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, nyehꞈ suꞈ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ huiˬ laˇ ngeh jiˇ Saˬdaˬ muˇ juˇ juˇ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ ya deuˆ ceh ceh˗euˬ meh. Tiˬ poˆ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ Saˬdaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ puiˬ˗awˬ lehˇ do lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 4:1-11) Saˬdaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh kʼawꞈ ni Yeˬsuˇ˗ahˇ iˬ baˇ mˇ ni jahˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ meh. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ leˇ naˇ ka kʼoꞈ˗eu poeˬ maˬ paˇ biꞈ nehˬ nya meh.

8. Yeˬsuˇ dzaˇ˗i aˬ jeˬ lawˬ haw laˇ gaˇ paˇ ya puˬ nga siˬ?

⁸ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh, dzaˇ˗i lawˬ haw laˇ˗eu nui jeˬ˗ahˇ paˇ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu sehꞈ˗eu lehˇ jawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 4:28, 29; 13:31) Zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ ya oˇ oꞈ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 9:33, 34) Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ saˬ saˬ ngeh poˆ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ,  cehꞈ lehꞈ ka laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, ya daˬ˗awˇ naˇ naˇ gawˇ gawˇ˗ehˇ daˬ ga laˇ paˬ˗ehˇ ya shiˇ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 12:1-3) Yeˬsuˇ ya daˬ˗eu lawˬ haw saˬ saˬ˗eu poˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ kʼawꞈ maˬ laˆ piˇ nehˬ ni tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ya daˬ˗euˬ meh. b—Maꞈtehˬ 27:46.

9. Yeˬsuˇ neh lawˇ nehˬ˗euˬ jeˬ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? (1 Beˬtuˆluˆ 1:8)

⁹ Heu gaˇ haw ngeh Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya shaˬ ya zahˬ dui dui˗euˬ lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ teu naˆ naˆ˗ehˇ shaˬ shaˬ˗ehˇ zahˬ zahˬ˗ehˇ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ naˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 1:8-ahˇ gui.

10. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ jeˇ ya lawˇ˗euˬ nga?

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ tawˇ neh aˬ jeˬ jeˇ lawˇ nehˬ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ nyaꞈ da zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ dui dui˗eu meh. (Dawˬdaˬ 8:30) Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ naˇ naˇ gawˇ gawˇ˗ehˇ teuˆ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya daˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ aˇ naˆ ni naˇ leˇ paˬ nga?

11. Yeˬsuˇ bi sehꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni naˇ leˇ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹¹ Zaˬ bi shiˇ haw˗euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ naˇ nui ma˗ahˇ aˇ naˆ ni naˇ laˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah kʼawꞈ, gaˬ˗eu gʼaˬ shiˇ nehˬ laꞈ ngeh maˬ deuˬ maˬ naˇ laˇ˗eu tiˬ gʼaˬ˗i maˬ jawˇ˗a. Toˆ˗ehˇ naˇ A.D. 33-ahˇ gaˬ dui dui˗eu Zaˬmaˇ naˇ naˇ gawˇ gawˇ˗ehˇ shiˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ deuˬ dui naˇ dui dui leˇ˗eu yaw duˬ baw meh. c—Maꞈtehˬ 3:17.

12. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ nah maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga?

¹² Nymˬ˗mˇ neh dahˬ beh˗awˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ ngeh, ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗awˬ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ poˆ tseˇ˗eu keu ka hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ pyehˆ tseˇ gaˇ caw ba nehˬ˗eu keu ka deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ pyehˆ tseˇ˗awˬ. d Kʼoeˇ naˇ Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu Bawˬ dzaˬ˗eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gui˗eu aˇ yamˬ biˇ taˬ˗euˬ gaˇ zmˬ˗awˇ gui˗awˬ. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ nah keuˆ laˇ ngeh, uˬ shaw paw uˬ duˬ tahˬ˗eu biˬdiˬoˬ haw˗eu jiˇ taˬ ngehˇ. Aˬ dui Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ gʼaˇ duˬ nui ma lehˬ hmˬ dah taˬ naˇ, yawˬ ha kʼawꞈ muiˬ˗eu jeˬ za˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ kʼawꞈ muiˬ˗eu jeˬ za nya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh.—Eˇzaˬlaˬ 7:10.

 Aˬ cawˬ deuˬ muiˬ˗eu jeˬ bi za˗eu gʼaˇ duˬ caw ba nehˬ

13. Aˬ cawˬ deuˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ neh muiˬ dui dui˗eu jeˬ bi za˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui jahˇ nya˗eu dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹³ Aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ neh muiˬ˗eu jeˬ za nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Caw ba nehˬ nya˗eu dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ biꞈ iˇ˗eu heu meh. Tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh kuˇ gaˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, gaˇ mˇ cawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, kuˇ gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ jaˇ laˇ jahˇ doˆ taˬ. Aˬ dui kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ maˬ loꞈ leˇ naˇ, liˆ˗kuiꞈ kʼawꞈ sha nehˬ nya meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui neh noeˬ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ oe˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.—Dawˬtsoˆ 11:6.

14. Kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ biꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ya haw teˬ˗eu nga?

¹⁴ Aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ biꞈ˗eu heu naˇ, baoˬ ahˇ dui dui˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ aˬ yawꞈ jiˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ oe ma lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh zahˬ leˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh zahˬ leˇ˗eu nga? Dzeuˇ laꞈ ngeh aˬ yawꞈ aˇ myaˆ poˆ kuˇ˗euˬ kʼawꞈ, tiˬ jawˇ˗i maˬ oe˗eu gaˇ neh nymˬ˗mˇ poˆ naˇ oe˗eu miˇ neh meh. Mehˇ nmˇ teu gʼaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ tsuiꞈ nuiˆ kʼoꞈ aˬ jeˬ paˇ noeˬ doˆ laˇ˗awˇ neh oe de lehˇ naˇ haˬ ngeh, aˬ yawꞈ “Ngaˇ kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ za taˬ de” lehˇ ehˇ˗eu meh. Kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ teu aˬ yawꞈ˗ahˇ siˬ nya˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ neh biꞈ laˇ˗aˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu ngeh kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ, Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ yawˬ kʼoꞈ na luꞈ daˆ le shaw˗euˬ meh.

15. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗euˬ kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ biꞈ˗iˇ ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ keuˆ˗eu nga?

¹⁵ Mehˬ bawˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗i maˬ oe haw˗euˬ deuˬ siˬ nya mawꞈ˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni jaˆ meh lehˇ taˬ ngehˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ naˇ haˬ laˇ nya˗eu nga? Dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ nya˗eu nga lehˇ jeˬ hu neh lehˬ hmˬ taˬ. (Gawˇlawˇsehˇ 4:6) Tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, ‘Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu nga?’ ‘Aˇ yamˬ aˇ myah ni ga leˇ˗eu nga?’ ‘Mehˬ tsoeˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya dm leꞈ˗eu nga?’ ‘Uˇ leˇ˗eu poeˬ ya biꞈ ngaˇ laˬ?’ ‘Pyuˇ daˬ ya dawˆ ngaˇ laˬ?’ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ biꞈ˗iˇ ngeh aˬ yawꞈ˗ahˇ “Tiˬ jeˬ paˬ siˬ nya mawꞈ˗eu jaˆ miˇ˗a laˬ?” lehˇ naˇ haˬ. Jaˆ naˇ yaw muiˬ˗ehˇ dzawˇ nehˬ. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ noeˬ mawˇ˗eu biˬdiˬoˬ hawˇ˗eu Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ  Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ nga maꞈ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu nga? lehˇ ehˇ˗eu biˬdiˬoˬ zmˬ˗awˇ aˬ dui˗euˬ mehˬ bawˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ dzawˇ nehˬ. Kʼoeˇ naˇ Aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nya lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dzaw deuˆ 28 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu tiˬ tsahˇ na˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗awˇ dzawˇ nehˬ˗awˬ.

16. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ oe˗euˬ deuˬ aˬ jeˬ jeˇ naˇ haˬ laˇ nya˗eu nga?

¹⁶ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ oe˗euˬ nui ma ahˇ˗eu tsawˇ shuiꞈ deuˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ paˇ jaˆ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ kaˬ muˇ hawˇ˗eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh tiˬ gʼaˬ˗i maˬ dzaˬ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh tiˬ deuˬ na tehꞈ˗ehˇ dzaˬ˗a. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ tiˬ kʼoꞈ˗ahˇ aˇ myaˆ poˆ jahˇ˗a. Mehˬ bawˬ yawˬ hmˬ na luꞈ heu loꞈ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ jahˇ le laˬ? lehˇ naˇ haˬ laˇ nya˗eu meh. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngehˬ ahˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ paˇ siˬ duˬ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. jw.org gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ yuˇ daˆ taˬ˗euˬ “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ ciꞈ hawˬ dzaˬ byawˇ jahˇ˗eu jeˬ, zahˇ nui deuˬ jahˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh beu gaˇ˗eu nga?” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh dawˬ kʼoꞈ poˆ nya meh. Aˬ dui “tsaˬ˗eu nui ma neh leh jeh˗eu deuˬ”˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu jeˬ bi za˗eu gʼaˇ duˬ, Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ maˬ ehˇ, jahˇ luꞈ ngeh maˬ ehˇ, jahˇ gʼaˬ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma.—Gʼaˬkʼehˇ 13:48, Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ.

Naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ caw ba

17. Naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 34:12, 16)

¹⁷ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ ya mˇ mawˇ nehˬ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 34:12, 16-ahˇ gui.) Noeˬ mawˇ˗euˬ mehˬ bawˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ngehˬ cawˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ mawꞈ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ. Kʼoeˇ naˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ oe lehˇ kuˇ gaˬ˗awˇ, oe ngeh jiˇ yaw lmˇ lmˇ lehˇ ha nehˬ. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jiˇ ngeh kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ maˬ tsehˆ leˇ ni tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ngehˬ cawˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ bi gʼoꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ caw ba nehˬ.—1 Beˬtuˆluˆ 2:25.

18. Naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? (Loˇmaˆ 12:10)

 ¹⁸ Kʼoeˇ naˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ oe˗euˬ naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ caw ba nehˬ nya meh. Aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Yaw bya yaw lawˬ lawˬ˗ehˇ lmˇ boˬ ni ha nehˬ˗awˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ yaw zeu baw˗eu lehˇ ya mˇ mawˇ nehˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:10-ahˇ gui.) Naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu maˬ siˬ lehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ neh mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ oe peuˬ ni kʼawꞈ gʼeh nya˗eu meh. e Teu miˇ neh mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ naꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu kʼaˇ ngeuˇ˗eu jeˬ taˬ naˇ haˬ. Aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ leˇ˗eu dawˬ taˬ ngehˬ. (1 Teˇsaˬloˇni 5:11) Naˬ leˇ taˬ˗euˬ deuˬ jiˇ aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ ya tahˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu ma.—Ja ceuˬ 119:176; Gʼaˬkʼehˇ 20:35.

19. Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ noeˬ mawˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

¹⁹ Aˬ dui Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ ya siˬ dzeuˇ˗euˬ ma. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ ngeh tiˬ jawˇ aˬ dui maˬ ehˇ, aˬ cawˬ maˬ ehˇ, muiˬ dui dui˗eu jeˬ za˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ da zaˬ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a lehˇ mˇ mawˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh muiˬ dui dui˗eu jeˬ za nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗eu meh. Teu miˇ neh tiˬ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu nah pyeuꞈ˗eu Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ nah˗euˬ gʼaˇ duˬ nymˬ˗mˇ neh lehˬ hmˬ taˬ kaˇ˗euˇ.