Tɛla kɔ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ zʋ

Tɛla kɔ Ndwokɔ mɔɔ bɛhyɩhyɛ

Asʋ̃ Obu Mmaalɛ Kɛmɔ Gyehova Bu Bɛ Nɩ a?

Asʋ̃ Obu Mmaalɛ Kɛmɔ Gyehova Bu Bɛ Nɩ a?

KƐ MMENYIA nɩ, yenyia ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ yɛ nɩɩ mmaalɛ sʋ̃maa bɔ numɔ sʋ̃mɩ Gyehova. Yɛdɔ bɛ, na yɛ anyɩ sɔ mmaalɛ nɔhʋanlɛmaa eyimmɔ mɔɔ bɔbɔ mmɔdɩnɩ eyi nu ɔkʋ̃ bela! a Meti mmeliyema mmenyia, bɔwɔ́ mmɔdɩnɩ kɛɛ bɛ nɩɩ bɛ keli wɔ kunlumiba, annidi, nɩɩ ɔhʋanɩ kɩnlɩma zʋ. Naasʋ̃ iluwakɛɛ yɛtɔ sini ti, itwu mmɩlɩ be a, ebiye a ɩkɛyɛ sɩ kɛɛ yɛkɛyɛ zɔ. Mmeliyema be sʋ̃ wɔ kɛnɩ a, sianti mvʋlɔ be ti, bɛáhʋla bɛyɛ zɔ.

Bɛdɩdɩlɩ bo nu be wɔ nnɩka mɔɔ mmenyia sʋ̃maa bu mmaalɛ kɛɛ bɔ nwʋ iáhyinyia. Kɛ ndianwʋ nɩ, mansini zʋ ehilalɛvʋlɔ be mɔɔ bɔfʋlɛ yɩ Hans, mɔɔ ɩwɔ Bolivia nɩ hanlɩ kɛɛ: “Bɛdɩdɩlɩ bo nu be wɔ nnɩka mɔɔ bɛhyɛ mmenyia ɛzɩzɩbɛ ma bobu bɔ nwʋ bɛtɛla mmaalɛ. Eyi ti ɩma bede bedi kɛɛ bɔ nwʋ hyinyia kʋlaa tɛla mmaalɛ, na bɛ nɩɩ bɛ iáli yi bʋwɔ.” Shengxian dɩ asafʋ nu ebani wɔ Taiwan, ɩkã kɛɛ: “Dɩka mɔɔ mɩda nɩ, mmenyia sʋ̃maa tɩ nɣanlɩ kɛɛ, bɛkãã odwokɔ a íni kɛɛ mmaalɛ kã ebyie. Sɛ benyia be twɩ̃ adwɩnɩ siye baalɛ be yɩ adwɩnɩhilelɛ zʋ po a, yɩ ɔhɔnwʋmmɔ mmenyia bu yi animitiyia. Mmenyia be sʋ̃ duwa ahʋanɩ mvʋlɔ zʋ bu mmaalɛ animitiyia. Kɛ ndianwʋ nɩ, bɛkã ɛzɩlɩkɛ ndwokɔ bɛfalɩ mmaalɛ nwʋ bɛfa bobu bɛ animitiyia.

Anyɩnlɩlelɛ odwokɔ yɛ lɛ kɛɛ, ɩávalɩ nwʋmɔ dɩka mɔɔ bɛdɩdɩlɩ benyia be nɩ, sa ɩkʋla ɩsɩnza yi subanɩ. Sa ɩkʋla idi adwɩnɩ mɔɔ mɛyɩ yɛ lɛ kɛɛ, mmenyia nwʋ hyinyia tɛla mmaalɛ nɩ zʋ. (Ɛfɩ. 4:​22-24) Sɛ ɩkɔhʋla ɩkɛyɛ ɔzɔ a, gyɩsɛ isumazuma Gyehova yi ndianwʋ yɩ. Wɔ odwokɔ eyi nu nɩ, yekehila kezimɔ Gyehova ɩ nɩɩ mmaalɛ di, kezimɔ mmenyia bɛ nɩɩ mmaalɛ keli kɛmɔ Gyehova ɩ nɩɩ bɛ di nɩ, nɩɩ kezimɔ asafʋ nu mbanimbani kɛyɛ ndianwʋ wɔ annidi mɔɔ bɛfa bɛma mmaalɛ nɩ nu.

MƖNLA ƆHƲANƖ ZƲ YƐ GYEHOVA Ɩ NƖƖ MMAALƐ DI A?

Gyehova ɩyɛ ndianwʋ mɔɔ idi munli wɔ kezimɔ bɛ nɩɩ mmaalɛ di nɩ nu. Kɛ Ɛzɩlɛ mɔɔ ɩwɔ kunlumiyɩbalɛ nɩ, ɩdɔ mmenii munwatĩĩ. (Dwɔ. 3:16) Mmaalɛ nɔhʋanlɛmaa bɛdɩ kɛɛ yɩ mma mmaalɛ mɔɔ bɛla yɩ ahʋnlɩnɩ zʋ. Má yehila ahʋanɩ mɔɔ Gyehova duwa zʋlɔ da yɩ ali kɛɛ ibu mmaalɛ na ɩdɔ bɛ nɩ.

Ɩáyɩ bɛ isiye ahanlɩ. Gyehova wɔlɩ mmenyia nɩɩ mmaalɛ munwala wɔ yi subanɩ zʋ. (Gyn. 1:27) Ɩábɔ mmenyia kɛɛ bɛ adwɩnɩ nu iwukó ɩdɛla mmaalɛ anzɛnyɩɩ ɩáma bɛ adʋmɩ akyɛdɩ sʋnʋnkʋ̃ be, yɛɛ ɩábɛ mmenyia bo odwokɔ tɛla mmaalɛ a. (2 Mm. 19:7) Ɩmanlɩ mmenyia nɩɩ mmaalɛ munwala adwɩnɩ mɔɔ ɩkɛma bɛkɛdɩ Bayɩbʋlʋ nu nɔhʋanlɛ yɩ tʋ na bɛazumazuma yi subanɩ ngɩnlɩma yɩ. Gyehova iáwu dedi mɔɔ mmenyia lɛ yɩ nɩ kɛɛ ɩdɩ kezi ɩtɛla mmaalɛ be dedi. Ɩma bo munwala anyɩnlɩlazʋ kɛɛ bɔkɔwʋwa Paladayɩsɩ azɩlɛ yɩ zʋ anzɛnyɩɩ bɛkɛyɛ awulombunli nɩɩ azɔfʋ wɔ sʋlɔ. (2 Pit. 1:1) Nɔhʋanlɛ nu nɩ, Gyehova ɩáyɩ mmaalɛ isiye ahanlɩ.

Ɩyɛ azʋnlɩ itiye bɛ. Gyehova dwɩnɩ mmaalɛ bɛ nɣanlɩdɩlɛ nɩɩ ɔhawʋ mɔɔ beyiyia nɩ nwʋ. Kɛ ndiannwʋ nɩ, idiyeli Ɣɩlakɩyɛlɩ nɩɩ Hana bɛ mpayɩwɔlɛ na ɩwʋwalɩ bɛ. (Gyn. 30:22; 1 Sa. 1:​10, 11, 19, 20) Gyehova iluwa yi sunzuma yɩ zʋ ɩmanlɩ bɛhɛlɛlɩ mmenyia mɔɔ bediyeli mmaalɛ nwʋ odwokɔ wɔ Bayɩbʋlʋ nu. Kɛ ndianwʋ nɩ, mmɩlɩ mɔ Gyehova hanlɩ hileli Abilehamɩ kɛɛ idiyé yɩ yɩ Sɛla nɩ, idiyeli yi. (Gyn. 21:​12-14) Bulombunli Devidi sʋ̃ diyeli Abigɛlɩ. Nɔhʋanlɛ nu nɩ, ɩdɩlɩ nɣanlɩ kɛɛ Gyehova yɛ ɩzʋ̃ma yɩ kɛɛ ɩɣɩla ɩdɩndɛ ihile yi a. (1 Sa. 25:​32-35) Gyisɛsɩ mɔɔ ɩlalɩ yɩ Zɩ yi subanɩ ali pɛpɛɛpɛ nɩ, idiyeli yɩ maamɩ Mɛɛlɩ. (Dwɔ. 2:​3-10) Ndianwʋ eyimmɔ ma yɛnwʋ kɛɛ, ɔhʋanɩ ɔkʋ̃ mɔɔ Gyehova iduwa zʋlɔ ɩda annidi ali ikile mmaalɛ yɛ lɛ kɛɛ, itiye bɛ.

Ide bɛ idi. Kɛ ndianwʋ nɩ, Gyehova nyianlɩ Yifi nu anwʋlazʋ na ɩhã ihileli yi kɛɛ ɩwʋwá Adamɩ ma behila azɩlɛ yɩ. (Gyn. 1:28) Gyehova yɛlɩ zɔ va hileli kɛɛ Adamɩ nwʋ iáhyinyia tɛla Yifi, mfomi ɩnwʋnlɩ kɛɛ ɩdɩ bʋwavʋlɔ mɔɔ ɩtʋ bʋlɔ ɩma Adamɩ. Dɔkʋ̃ sʋ̃, Gyehova nyianlɩ nkɔmɩhyɛmaa Dɛbola nɩɩ Hʋlʋda bo nu anwʋlazʋ, na ɩhã ihileli bɛ kɛɛ bodú yi mmenii fʋlɔ mɔɔ ndɛnɩwuwalɛvʋlɔ nɩɩ bulombunli po kɩnla nwʋ. (Ndɛ. 4:​4-9; 2 Aw. 22:​14-20) Nnɛ sʋ̃, Gyehova wɔ Kilisinyiamaa mmaalɛ bo nu anwʋlazʋ kɛɛ bɔkɔhʋla bɛkɛyɛ yi egyima. Mmaalɛ nɔhʋanlɛmaa eyimmɔ sʋ̃mɩ kɛɛ ɛlawulowɔlɛmaa, ɔhʋanɩbukolɛmaa nɩɩ odwokɔbadɛlɛlɛmaa. Bɔbʋwa ma bɛpɩlanɩ, bekyina na besiyeziye Kɩndɔm Hɔɔlʋ nɩɩ asafʋ nninyia azʋlɔtʋ. Abiyemmɔ sʋ̃mɩ wɔ Bɛtɩlɩ na mvʋlɔ sʋ̃ yɛ egyima wɔ nnɩka mɔɔ bekile yɛ awuuku nɩɩ vidiyo azʋlɔtʋ tʋ. Bɛdɩ kɛɛ azogyiamaa ɔlɔmɩ mɔɔ Gyehova ɩfa bɛ idi egyima ma yi tile nu pɔkɔ ba numɔ. (Ndw. 68:11) Nɔhʋanlɛ nu nɩ, Gyehova iáwu mmaalɛ kɛɛ bɛyɛ mɛlɛkɛ anzɛnyɩɩ bɔ nwʋ iáhyinyia.

KƐ ƖKƐYƐ NA MMELIYEMA MMENYIA BƐAZUMAZUMA KEZIMƆ GYEHOVA Ɩ NƖƖ MMAALƐ DI NƖ A?

Mɔɔ ɩkɛyɛ na mmeliyema mmenyia bɛanwʋ kɛɛ bɛ nɩɩ mmaalɛ di kɛmɔ Gyehova ɩ nɩɩ bɛ di nɩ, ɩsɛ kɛɛ bɛpɩbɛlɩ adwɩnɩ mɔɔ bɔwɔ wɔ mmaalɛ nwʋ nɩɩ kezimɔ bɛ nɩɩ bɛ di nɩ nu. Sɛ yɛkɔhʋla yɛkɛyɛ zɔ a, yehyinyia mmʋwalɩyɛ. Kɛmɔ mahyini mɔɔ bɛfa botua skanɩ kʋla nwʋ adimakɛlɛ be mɔɔ ɩwɔ abiye yɩ ahʋnlɩnɩ nu nɩ, ɔzɔ la sʋ̃ yɛ ɔhɔnwʋba nɩɩ Nyamɩnlɩ yi odwokɔ yɩ kɔhʋla kɔwʋwa yɛ ma yɛkɔnwʋ adwɩnɩ tanɩ bela mɔɔ yɔwɔ wɔ mmaalɛ nwʋ wɔ yɛ ahʋnlɩnɩ nu a. Kɛ ɩkɛyɛ na yɛanyia ɔzɔ mmʋwalɩyɛ yɩ a?

Biziá ɔhɔnwʋba be. (Ɛɣɛ. 18:17) Sa yɛkʋla yebizia yɛ ɔhɔnwʋ be mɔɔ yede yi yedi na ɩwɔ kunlumiba nɩɩ ntɩyasɩ ndwokɔ eyimmɔ: “Kezimɔ mɩ nɩɩ mmaalɛ di nɩ, kɛ ɔnwʋ yɩ ese a? Asʋ̃ sa bɔkʋla bɛkã kɛɛ mubu bɛ a? Ekila a, asʋ̃ dɩka be wɔ kɛnɩ mɔɔ sa mʋkʋla mutu mpʋnɩ wɔ kezimɔ mɩ nɩɩ bɛ di nɩ nu a?” Sɛ wʋ ɔhɔnwʋ yɩ kã nnɩka mɔɔ ɩsɛ kɛɛ ɛyɛ nwʋmɔ egyima a, máma ɩha wʋ. Mfomi, si wʋ kɛnɣa kɛɛ ɛkɛyɛ nwʋmɔ egyima.

Suma Nyamɩnlɩ Odwokɔ yɩ. Ɔhʋanɩ baaba ɔkʋ̃ mɔɔ yekoluwa zʋ yɛkɛbɩbɛlɩ ye nu yekehila kɛɛ yɛ nɩɩ mmaalɛ di yi bʋwɔ yɛ lɛ kɛɛ yekozuma Nyamɩnlɩ Odwokɔ yɩ. (Hib. 4:12) Mmɩlɩ mɔ yesumaa Bayɩbʋlʋ nɩ, yɛkɔnwʋ mmenyia mɔɔ bɛ nɩɩ mmaalɛ lili yi bʋwɔ nɩɩ mmenyia mɔɔ bɛ nɩɩ mmaalɛ iádi yi bʋwɔ nɩ nwʋ odwokɔ. Sa yɛkʋla yɛfa kezimɔ bɛyɛlɩ bɛ dɩyɛ yetindiã kezimɔ yɛ nɩɩ mmaalɛ di nɩ nwʋ. Kɛ ankɩ yekegyina Bayɩbʋlʋ nu odwokɔ ɔkʋ̃ pɛ zʋ na yɛ nɩɩ mmaalɛ yɛali yi wɔ ɔhʋanɩ mɔɔ ɩ́dɩ baaba zʋ nɩ, ɩsɛ kɛɛ yɛfa Bayɩbʋlʋ nu odwokɔ ɔkʋ̃ yetindiã mvʋlɔ nwʋ na ama yɛanwʋ Nyamɩnlɩ yɩ adwɩnɩ wɔ mmaalɛ nwʋ bʋwɔ. Kɛ ndianwʋ nɩ, 1 Pita 3:7 kã kɛɛ: ‘Ɩsɛ kɛɛ ohunɛ di yɩ yɩ nni na ibu yi kɛɛ íni anwʋzɩzɩbɛ.’ b Asʋ̃ eyi kile kɛɛ bɛyɛ mɛlɛkɛ, na mmenyia nwʋ hyinyia tɛla bɛ a? Ɩ́dɩ zɔ kʋlaa! Mɔwʋ fa Pita yi odwokɔ yɩ tindiã odwokɔ mɔɔ ɩwɔ Galatiamaa 3:​26-29 mɔɔ ɩkã kɛɛ, Gyehova ɩyɩ mmenyia nɩɩ mmaalɛ munwala kɛɛ bɛ nɩɩ Gyisɛsɩ bɔhɔ́ beli dɩyɛ wɔ sʋlɔ nɩ nwʋ. Sɛ yesuma Nyamɩnlɩ Odwokɔ yɩ na yebizia yɛ ɔhɔnwʋba be yɩ adwɩnɩ wɔ kezimɔ yɛ nɩɩ mmaalɛ di nɩ nwʋ a, ɩkɛma yɛkɔnwʋ kezimɔ yɛkɛva annidi mɔɔ ɩfata yɛkɛma mmaalɛ.

KƐ ƖKƐYƐ NA ASAFƲ NU MBANIMBANI BƐALA ANNIDI ALI BƐAHILE MMAALƐ A?

Mmeliyema mmenyia mɔɔ bɔwɔ asafʋ yɩ nu nɩ kɔhʋla kehila kezimɔ asafʋ nu mbanimbani bɛ nɩɩ mmaalɛ di nɩ na bɛazumazuma bɛ. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ asafʋ nu mbanimbani yɛ ndianwʋba wɔ kezimɔ bɛ nɩɩ mmaalɛ di nɩ nu a? Bɛmá yehila ahʋanɩ pɔkyɩɩ be mɔɔ boduwa zʋ bɛyɛ zɔ.

Bɛkamvʋ ye mmeliyema mmaalɛ yɩ. Sʋ̃mavʋlɔ Pɔɔlʋ yɛlɩ eyi nwʋ ndianwʋba ɩmanlɩ mbanimbani. Ɩhamvʋlɩ mmaalɛ sʋ̃maa wɔ kɛlɛta mɔɔ ɩhɛlɛlɩ ɩhɔ ɩmanlɩ Wulomi asafʋ yɩ nu, na bɛɣɩnganlɩ wɔ bagua nu. (Wul. 16:12) Mɔwʋ kila kezimɔ mmeliyema mmaalɛ eyimmɔ bɛ anyɩ leli mmɩlɩ mɔ bɛɣɩnganlɩ Pɔɔlʋ yɩ kɛlɛta yɩ behileli asafʋ yɩ nɩ. Ɔzɔ la sʋ̃ yɛ asafʋ nu mbanimbani bɔzʋ̃ bɛ ahʋnlɩnɩ nu bɛkamvʋ mmeliyema mmaalɛ wɔ subanɩba mɔɔ bɛda yɩ ali nɩɩ egyima ɛzɩzɩbɛ mɔɔ bɛyɛ bɛma Gyehova nɩ nwʋ a. Eyi ma mmeliyema mmaalɛ yɩ nwʋ kɛɛ bobu bɛ, na bɛ anyɩ sɔ bɛ baaba. Ebiye a, ɛzɩzɩbɛhyɛlɛ odwokɔ be mɔɔ asafʋ nu ebani be kɛhã nɩ, yɛ ɩkɛhã eliyema baalɛ be yɩ ahʋnlɩnɩ ma ɩkɔhɔ zʋlɔ ɩkɛva nɔhʋanlɛlilɛ ɩkɔzʋ̃mɩ Gyehova a.—Ɛɣɛ. 15:23.

Kamvʋ

Sɛ asafʋ nu mbanimbani bɛkamvʋʋ mmeliyema mmaalɛ a, ɩsɛ kɛɛ bɛkã ndwokɔ mɔɔ ɩdɩ nɔhʋanlɛ na bɛma ɩfalɩ dɩyɛ pɔkyɩɩ be mɔɔ bɛyɛlɩ nɩ nwʋ. Mɩnla ti a? Eliyema baalɛ be mɔɔ bɔfʋlɛ yɩ Jessica hanlɩ kɛɛ: “Sɛ mmeliyema mmenyia kã kile mmeliyema mmaalɛ kɛɛ ‘ayikoo’ a, ɩdɩnɣɛnɛ dɩyɛ, naasʋ̃ yɛ anyɩ sɔ yɩ paa mmɩlɩ mɔ bɛhã dɩyɛ pɔkyɩɩ mɔɔ bɛmaa yɛ ayikoo wɔ nwʋmɔ nɩ. Dɩkɛɛ ye nnwuakula mɔɔ yehile bɛ kezimɔ bɛkɛyɛ dinyii bɔkɔwʋwa azɩ wɔ dɩyɛzumanlɛ tʋ, anzɛnyɩɩ mmɩlɩ mɔ yɛhɔ yɛva yɛ Bayɩbʋlʋ dɩyɛzumanlɛvʋlɔ be yɛɣa dɩyɛzumanlɛ tʋ nɩ.” Sɛ asafʋ mbanimbani kamvʋ mmeliyema mmaalɛ wɔ nninyeni pɔkyɩɩ nwʋ a, ɩma mmeliyema mmaalɛ yɩ tɩ nɣanlɩ kɛɛ bɔ nwʋ hyinyia na bɔtʋ bʋlɔ bɛma asafʋ yɩ.

Betiye mmeliyema mmaalɛ. Asafʋ nu mbanimbani mɔɔ bɛkã bɔ nwʋ azɩ nɩ bede betiã numɔ kɛɛ, kɛ dɩyɛ bela yɛ bezi a. Asafʋ nu mbanimbani mɔɔ bɛdɩ ɔzɔ nɩ, bɛma mmeliyema mmaalɛ kile bɛ adwɩnɩ, na sɛ bɛtɩndɛɛ sʋ̃ a, bɛyɛ azʋnlɩ betiye bɛ. Asafʋ nu mbanimbani mɔɔ bɛyɛ zɔ nɩ, bɛhyɛ mmeliyema mmaalɛ ɛzɩzɩbɛ na bɛzabɛ sʋ̃ benyia zʋlɔ mfasʋ. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ a? Asafʋ nu ebani be mɔɔ bɔfʋlɛ yɩ Gerardo mɔɔ ɩsʋ̃mɩ wɔ Bɛtɩlɩ nɩ hanlɩ kɛɛ: “Mɩɣa mʋnwʋnlɩ kɛɛ sɛ mibizia mmeliyema mmaalɛ bɛ adwɩnɩhilelɛ a, ɩbʋwa mɩ ma mɩyɛ mi egyima bʋwɔ. Mbɔmɩ sʋ̃maa nɩ, mmeliyema mmaalɛ eyi, bɛyɛ egyima yɩ bɛhyɛ bɛdɛla mmeliyema mmenyia sʋ̃maa.” Wɔ asafʋ yi nu nɩ, mmeliyema mmaalɛ sʋ̃maa sʋ̃mɩ kɛɛ ɔhʋanɩbukolɛmaa, meti bezi sʋ̃maa bɛfalɩ mmenii mɔɔ bɔwɔ azɩlɛ-sini yi nu nɩ nwʋ. Asafʋ nu ebani be mɔɔ bɔfʋlɛ yɩ Bryan hanlɩ kɛɛ: “Ye mmeliyema mmaalɛ yɩ wɔ subanɩ ngɩnlɩma nɩɩ nnimidi sʋ̃maa mɔɔ bɛfa bɔbʋwa Gyehova yɩ ahyɩhyɛdɩ yɩ. Meti bɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ ekenyia bo ozumanlɛnwʋnlɛ yɩ zʋ mfasʋ!”

Tiye

Asafʋ nu mbanimbani mɔɔ bezi nɣɛlɛbɛ nɩ, bɛáwɔ mmeliyema mmaalɛ bɛ adwɩnɩhilelɛ bokua ndɛndɛ. Mɩnla ti a? Asafʋ nu ebani be mɔɔ bɔfʋlɛ yɩ Edward hanlɩ kɛɛ: “Eliyema baalɛ be yɩ adwɩnɩhilelɛ kɔhʋla kɔwʋwa eliyema be ma ɩkɔnwʋ odwokɔ be anyɩ zʋ bʋwɔ, na eyi kɔwʋwa yɩ ma ɩkɛdɩ mmenii mvʋlɔ bɛ nɣanlɩdɩlɛ tʋ bʋwɔ.” (Ɛɣɛ. 1:5) Sɛ asafʋ nu ebani be ɩlɔ́kʋla ɩkɛva eliyema baalɛ be yɩ adwɩnɩhilelɛ ɩkɛyɛ egyima po a, sa ɩkʋla ɩda yɩ asɩ, na ama ɩanwʋ kɛɛ yɩ anyɩ sɔ kezimɔ ikila dɩyɛ ɩkɔ aɣinzi nɩɩ yɩ adwɩnɩhilelɛ ngɩnlɩma yɩ nwʋ.

Bɛtɩdɩ mmeliyema mmaalɛ. Asafʋ nu mbanimbani mɔɔ bɛ adwɩnɩ nu la kɛnɩ nɩ, bɛpɩbɛ ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ azʋlɔtʋ bɛfa bɛtɩdɩ mmeliyema mmaalɛ. Kɛ ndianwʋ nɩ, sa bɔkʋla bekile bɛ kezimɔ bekila dasɩlɛlilɛ ayiyialɩyɛ zʋ, na ama sɛ eliyema benyia mɔɔ inluma íni kɛnɩ a, bɛahʋla bɛahila zʋlɔ. Sa bɔkʋla bɛtɩdɩ bɛ ma bɔnwʋ kezimɔ bɛfa mahyini nɩɩ nninyeni mvʋlɔ bɛyɛ egyima na ama bɛahʋla bɛawʋwa asafʋ aliyiagyinanlɛ egyima. Wɔ Bɛtɩlɩ nɩ, bɛzabɛ mɔɔ bedi nninyeni anyunu nɩ, bɛtɩdɩ mmeliyema mmaalɛ ma bɛyɛ egyima azʋlɔtʋ dɩkɛɛ kezimɔ besiyeziye nninyeni na bɔbɔ nwʋmɔ banɩ, kezimɔ bedi kualɛ, kezimɔ bekila ozukua zʋ, kezimɔ bɛfa kɔmpiyuta bedi egyima nɩɩ mɔɔ ɩkɩnlahɩnla nwʋmɔ. Sɛ asafʋ nu mbanimbani tɩdɩ mmeliyema mmaalɛ a, bɛda yɩ ali kɛɛ bɔ nwʋ hyinyia na bɔkʋla bɛfa bɔ nwʋ betiã bɔ zʋ.

Tɩdɩ

Ɛdɩdɩlɛ mɔɔ mmeliyema mmaalɛ nyia wɔ asafʋ nu mbanimbani bɛ kɛnɩ nɩ, bɛfa bɔbʋwa mmenii mvʋlɔ sʋ̃. Mmeliyema mmaalɛ be fa aliyiagyinanlɛ nwʋ nnimidi mɔɔ benyia nɩ bʋwa ma bekyina nninyia bɛma mmenii mɔɔ asianɩ ɩzɩkɛ be nniyia nɩ. Mmeliyema mmaalɛ be fa ɛdɩdɩlɛ mɔɔ benyianlɩ wɔ bagua nu dasɩlɛlilɛ egyima yɩ nwʋ nɩ bʋwa mmeliyema mmaalɛ mvʋlɔ sʋ̃ ma bɛyɛ ebiye. Kɛ mmeliyema mmaalɛ yɩ tɩ nɣanlɩ se wɔ asafʋ nu mbanimbani mɔɔ bɛfa ɛdɩdɩlɛ bɛma bɛ nɩ nwʋ a? Eliyema baalɛ be mɔɔ bɔfʋlɛ yɩ Jennifer hanlɩ kɛɛ: “Mmɩlɩ mɔ mʋwʋwalɩ ma begyinanlɩ Kɩndɔm Hɔɔlʋ be nɩ, mmeliyema mmenyia mɔɔ nɩ bedi egyima yɩ anyunu nɩ, bo nu ɔkʋ̃ nyianlɩ mʋ nwʋ alagyɩ dɩdɩlɩ mɩ. Ɩnwʋnlɩ kezimɔ nɩ mɩfa ɛhyɩmɛ mɩyɛ egyima nɩ, na ɩhamvʋlɩ mɩ wɔ nwʋmɔ. Nɩ mɩ anyɩ deli nwʋmɔ baaba paa kɛɛ mɩ nɩɩ yɩ kɔwɔ numɔ kɛyɛ egyima, iluwakɛɛ nɩ ɩma mɩtɩ nɣanlɩ kɛɛ mʋtʋ bʋlɔ na ide mɩ idi.”

SƐ YƐ NƖƖ MMELIYEMA MMAALƐ MƆƆ BƆWƆ ASAFƲ YI NU DI KƐƐ YE MMENLIMA MMAALƐ A, YENYIA ZƲLƆ MFASƲ

Yɛdɔ ye mmeliyema mmaalɛ nɔhʋanlɛmaa kɛmɔ Gyehova dɔ bɛ nɩ la. Meti yɛ nɩɩ be di kɛɛ ye mmusunwamaa. (1 Tim. 5:​1, 2) Yɛpɛ bo odwokɔ na yɛ anyɩ de kɛɛ yɛ nɩɩ bɛ bɔ numɔ yɛ egyima. Na sɛ bɛtɩ nɣanlɩ kɛɛ yɛdɔ bɛ na yɛda bɛ mɛda a, yɛ anyɩ ide paa. Eliyema baalɛ be mɔɔ bɔfʋlɛ yɩ Vanessa kã kɛɛ: “Mɩla Gyehova asɩ baaba kɛɛ ɩhwɩ̃ mɩ ɩɣa yɩ ahyɩhyɛdɩ mɔɔ mmeliyema mmenyia mɔɔ bɛhyɛ mɩ ɛzɩzɩbɛ eɣile bela yɛ numɔ manlɩ yi nu.” Eliyema baaalɛ be mɔɔ ɩwɔ Taiwan kã kɛɛ: “Mɩla Gyehova nɩɩ yɩ ahyɩhyɛdɩ yɩ asɩ kɛɛ bɛfa annidi bɛma mmaalɛ na bɔdwɩnɩ bɛ nɣanlɩdɩlɛ nwʋ. Eyi hyɛ mi dedi ɛzɩzɩbɛ. Na ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ mɔɔ minyia mɩɣa mɩhɩnla Gyehova yɩ ahyɩhyɛdɩ yɩ nwʋ sʋ̃, mɩ anyɩ sɔ yɩ paa.”

Kila kezimɔ Gyehova anyɩ ide mmɩlɩ mɔ ɩnwʋ kɛɛ Kilisinyiamaa mmenyia bɔbɔɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ bokowu mmaalɛ na bɛ nɩɩ bɛ bɛali yi bʋwɔ kɛmɔ ɩyɛ nɩ! (Ɛɣɛ. 27:11) Asafʋ nu ebani be mɔɔ ɩwɔ Scotland mɔɔ bɔfʋlɛ yɩ Benjamin hanlɩ kɛɛ: “Oyuwadɩ eyi nu mɛyɩ, bɛáwu mmaalɛ kʋlaa. Meti sɛ mmaalɛ ba Kɩndɔm Hɔɔlʋ a, yɛpɛ kɛɛ yɛma bɛtɩ nɣanlɩ kɛɛ yebu bɛ na yɛdɔ bɛ sʋ̃.” Bɛmá ye munwatĩĩ yɛyɛ mɔɔ yɛkɔhʋla bela kɛɛ yɛ nɩɩ ye mmeliyema mmaalɛ mɔɔ bɛla yɛ ahʋnlɩnɩ zʋ nɩ keli yi wɔ ɔlɔlɛ nɩɩ annidi ɔhʋanɩ zʋ kɛmɔ ɩfata na yɛava yɛazumazuma Gyehova.—Wul. 12:10.

a Wɔ odwokɔ eyi nu nɩ, sɛ yɛkã mmeliyema mmaalɛ a, ɩdɩ Kilisinyamaa mmaalɛ mɔɔ yɛ nɩɩ bɛ wɔ Gyehova yɩ ahyɩhyɛdɩ yi nu nɩ.

b Sɛ ɛpɛɛ odwokɔ “béni anwʋzɩzɩbɛ” nu ehilehilelɛ sʋ̃maa a, kila odwokɔ mɔɔ ise “Sɛnea ‘Anwenne a Ɛyɛ Mmerɛw’ Som bo” wɔ May 15, 2006, Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ nɩɩ “Akwankyerɛ Pa A Wɔde Ma Awarefo” wɔ March 1, 2005, Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ yi nu.