Eso waan rẹn vbe eke ne ikpia i na ghee ikhuo sẹ ọmwa. Vbe igiemwi, ọgbaroghe ọghe otako ọkpa na tie ẹre Hans khare wẹẹ: “Vbe ehe ne ikpia eso na waan, uyinmwẹ itẹngbemu ẹre ọ wa gu iran egbe ro, rhunmwuda ọni, ikpia ni rre evba i ghi ghee ikhuo sẹ ọmwa hiehie.” b Ọdiọn ọkpa na tie ẹre Shengxian nọ rre Taiwan khare wẹẹ: “Vbe eke ne I ye, ikpia nibun i hoo ne ikhuo guan ye ẹmwẹ iran. Adeghẹ okpia na rhie iro ne okhuo zẹ, ikpia ne ihua ẹre ghi gha ya aro tila okpia nii.” Ọ mwẹ odẹ ọvbehe ne ikpia eso ya mu ikhuo gbotọ. Vbene ọta ye, iran ghi gha ya iran ta ọtagiẹ.

Ma ghọghọ wẹẹ, okpia gha sẹtin fi werriẹ, ọ gha khọnrẹn nọ waan vbe ehe nai na ghee ikhuo sẹ ọmwa. Ọ ghi vbe do rẹn wẹẹ, ikpia ma sẹ ikhuo. (Ẹfis 4:​22-24) Emwi nọ khian ru iyobọ ne okpia vberriọ, ọre nọ gha lele igiemwi ne Jehova rhie yotọ. Vbe uhunmwuta na, ma gha guan kaẹn obọ ne Jehova ya mu ikhuo, vbene etẹn nikpia khian ya ya egbe ta ẹre hẹ, kevbe vbene ediọn vbe ya mu asanikaro vbe ọ gha de ọghe na gha rhie ọghọ ne ikhuo.

DE OBỌ NE JEHOVA YA MU IKHUO?

Vbe ọ gha de ọghe obọ nọ khẹke na ya gha mu ikhuo, e Jehova wa rhie igiemwi nọ ghi maan sẹ yotọ ne ima. Erha nọ mwẹ agiẹngiẹn ọmọ ẹre Jehova khin, erriọ wa vbe ya ekhọe hia hoẹmwẹ ivbi ẹre hia. (Jọn 3:16) E Jehova i ya ẹmwẹ ikhuo ni ya ekhọe hia mu ẹtin yan rẹn ku. Gia zẹ iro yan odẹ eso  ne Jehova ya rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn ya aro nọ ghaan ghee ikhuo.

Obọ ọkpa ẹre Jehova ya mu ikhuo kevbe ikpia. Te Jehova yi okpia vbe okhuo ne iran gha yevbe irẹn. (Gẹn 1:27) Ọ ma yi ikpia ne iran rẹn emwi sẹ ikhuo, ra ne iran guẹ emwi sẹ ikhuo; ọ ma vbe hoẹmwẹ ikpia sẹ ikhuo. (2 Krọ 19:7) Te Osanobua ya ẹwaẹn na ya rẹn otọ ẹmwata ni rre Baibol ya we ikpia vbe ikhuo vbe ọ yi iran, kevbe ne iran vbe sẹtin gha ya egbe taa uyinmwẹ esiesi ne irẹn mwẹ. Aro ọkpa ẹre Jehova ya ghee ikpia kevbe ikhuo ni mwẹ amuẹtinyan—ọre te iran rrie ẹrinmwi ra uhunmwu otagbọn na ẹre iran khian gha ye vbe etẹbitẹ. (2 Pit 1:1) Ọ dewarorua wẹẹ, e Jehova ma hoẹmwẹ ikpia sẹ ikhuo.

Ọ danmwehọ iran. Jehova mwẹ ẹnina daa ikhuo, ọ vbe mu ẹmwẹ iran roro. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ ne Rekiẹl vbe Hanna ya na erhunmwu gie ẹre, ọ keghi gbehọkotọ gha danmwẹ iran, ọ na vbe họn erhunmwu iran. (Gẹn 30:22; 1 Sam 1:​10, 11, 19, 20) E Jehova vbe loo emwa ni gbẹn e Baibol ya gbẹnnẹ okha ọghe ikpia eso yotọ, ni ya ẹmwẹ ne ikhuo tae ru emwi. Vbe igiemwi, Ebraham lele ibude ne Jehova rhie nẹẹn, nọ na we nọ danmwehọ ọvbokhan rẹn ighẹ e Sera. (Gẹn 21:​12-14) E Devid ne Ọba keghi ya emwi ne Abigẹl tama rẹn ru emwi. Uhiẹn, te ọ kue gha ghee ẹre wẹẹ, e Jehova ẹre ọ loo Abigẹl. (1 Sam 25:​32-35) E Jesu ne emwi hia wa gba na, nọ vbe ru emwi vbe na ghee Erhae, wa vbe gha họn ẹmwẹ ne iyẹe, ighẹ Meri. (Jọn 2:​3-10) Avbe igiemwi na rhie ẹre ma wẹẹ, odẹ ọkpa ne Jehova ya rhie ọghọ ne ikhuo, ọre nọ na danmwehọ iran.

Ọ gba ẹko iran. Vbe igiemwi, e Jehova yayi wẹẹ, Ivi gha sẹtin gbaroghe uhunmwu otagbọn na hia. (Gẹn 1:28) Te Jehova ya ọni rhie ẹre ma wẹẹ, Adam ma maan sẹ ọvbokhan rẹn, sokpan te ọ yi ẹre nọ gha yi Adam obọ. E Jehova vbe mu iwinna ne Dẹbora vbe Hulda, akhasẹ ni ghaa bu emwa rẹn ude ẹre ikhuo eva na ghaa khin, ọba kevbe ọbuohiẹn vbe gha rre usun emwa ne iran bu ẹre ude. (Giọg 4:​4-9; 2 Ọba 22:​14-20) Erriọ vbe ye vbe ẹdẹnẹrẹ, e Jehova wa vbe mu iwinna ye etẹn ima nikhuo obọ. Etẹn ima nikhuo keghi ya iyẹn nọ maan wewe, eso ru arọndẹ, vbene eso na re arọndẹ na gie yo isi. Eso draw e plan ọghe vbene owa ugamwẹ khian gha ye hẹ, eso vbe mwẹ obọ vbe owa ugamwẹ na bọlọ, kevbe na dọlọ yi. Eso ga vbe Bẹtẹl; eso vbe winna vbe ugha izedu (RTO). Te etẹn nikhuo na yevbe ivbiyokuo nibun ne Jehova si koko, nọ ya ru iwinna rẹn. (Psm 68:11) Ọ dewarorua wẹẹ, e Jehova i ya aro gbe ikhuo re.

DE VBENE ETẸN NIKPIA KHIAN YA GHA YA OBỌ NỌ MAAN MU IKHUO VBENE JEHOVA VBE RU ẸRE?

Etẹn nikpia, ma ghaa hoo ne ima gele rẹn deghẹ ima ya obọ nọ maan mu ikhuo vbe ne Jehova gualọe yi, ọ khẹke ne ima gele mu ukpa mu uwerhẹn ghee iziro kevbe uyinmwẹ ima. Na do sẹtin ru ọna, ma wa gualọ iyobọ. Zẹvbe ne masini na ya ghee uwu egbe gha ya sẹtin gi ọmwa rẹn deghẹ ọ mwẹ emianmwẹ vbe ẹkokoudu ẹre, erriọ ọse nọ maan kevbe Baibol khian vbe ya ru iyobọ ne ima ya rẹn deghẹ ima ya aro tila ikhuo rua. De emwi ne ima gha ru ne ima mieke na miẹn iyobọ?

Nọ iyobọ vbe obọ ọse nọ maan. (Itan 18:17) Ọ khẹke ne ima nọ iyobọ vbe obọ ọse na gba ẹko ẹre, nọ gha vbe sẹtin ta ẹmwata ma ima, nọ vbe gua mu ẹmwẹ ye owa. Ma sẹtin nọ rẹn wẹẹ: “I ya obọ esi mu etẹn ima nikhuo ra? Iran ghee mwẹ zẹvbe ọmwa nọ rhie ọghọ ne iran ra? Emwi ọvbehe rrọọ ne I gha ru, nọ gha ru iyobọ mẹ ya sẹtin gha ya obọ esi mu iran sayọ ra?” Adeghẹ ọse ruẹ na ya unu kaẹn ako eso nọ khẹke ne u winna yan, ghẹ gi ẹre sọnnọ ruẹ. Nọghayayerriọ, u ghi hia ne u rhie ibude nọ rhie nuẹn.

Gha tie Ẹmwẹ Osanobua. Odẹ nọ ghi maan sẹ ne ima gha ya rẹn deghẹ ima ya obọ esi mu etẹn ima nikhuo, ọre ne ima ya Ẹmwẹ Osanobua ghee uyinmwẹ kevbe iziro ọghe ima ghee. (Hib 4:12) Zẹvbe ne ima ya tie Baibol, ma gha tie vbekpa ikpia eso ni ya obọ esi mu ikhuo kevbe eso ni ma ru vberriọ. Iyeke ọni, ma sẹtin ya uyinmwẹ ọghe iran ya ghee ọghe ima ghee. Deba ọni, ne ima ghẹ mieke na ya ghee ako eso vbe Baibol ghee ihan vbe nọ dekaẹn obọ nọ khẹke na ya gha mu ikhuo, ọ khẹke ne ima ya avbe ako ọvbehe ni guan kaẹn ẹmwẹ na ya taa egbe. Vbe igiemwi, ebe 1 Pita 3:7 khare wẹẹ, te ọ khẹke ne avbe ọdọ gha mu ọvbokhan iran “tetete, vbe na mu emwi nọ ma wegbe.” c Te ọni ghi rhie ma wẹẹ, ikpia maan sẹ iran ra, ikpia rẹn emwi sẹ iran ra, ra ikpia fiẹnro sẹ  iran? Ẹo, hiehie! Gia ya ẹmwẹ nọ rre ebe 1 Pita 3:7 ya taa ẹmwẹ nọ rre ebe Galetia 3:​26-29, ako na gi ima rẹn wẹẹ, zẹvbe ne Jehova zẹ ikpia, erriọ vbe zẹ ikhuo ne iran deba Jesu kha vbe ẹrinmwi. Deghẹ ima na gha tie Baibol, ma na vbe gha gualọ iyobọ ọghe avbe ọse ni maan, ọ gha ru iyobọ ne ima ya rẹn obọ nọ khẹke ne ima khian ya gha mu etẹn ima nikhuo.

DE VBENE EDIỌN GHA YA SẸTIN RHIE ẸRE MA WẸẸ IRAN RHIE ỌGHỌ NE IKHUO?

Etẹn nikpia gha sẹtin rẹn obọ nọ khẹke ne iran ya gha mu ikhuo, deghẹ iran na gha lele igiemwi ọghe ediọn ni rre iko. De vbene ediọn gha ya sẹtin rhie igiemwi esi yotọ vbọ gha de ọghe na gha ya obọ nọ khẹke mu ikhuo? Gia guan kaẹn odẹ eso vbọ.

Ediọn wa tian etẹn nikhuo. Ukọ e Pọl wa rhie igiemwi esi yotọ, ne ediọn gha sẹtin ya egbe taa. E Pọl keghi wa tian etẹn nikhuo vbe elẹta nọ gbẹn gie etẹn ni rre Rom. (Rom 16:12) U miẹn ọyẹnmwẹ nọ khian gha sẹ etẹn nikhuo na vba tie elẹta nii vbe iko! Erriọ ediọn wa vbe tian etẹn nikhuo ye uyinmwẹ esi ne iran mwẹ, kevbe iwinna ne iran ru vbe ugamwẹ e Jehova. Ọna keghi ya etẹn nikhuo ni rre iko rẹn wẹẹ, etẹn hia ni rre uwu iko i ya iran ku, erriọ iran vbe ya rhie ọghọ ne iran. Ẹmwẹ igiọdu ne ọdiọn gha tama ọtẹn nokhuo, sẹtin gha re emwi ne ọtẹn nokhuo nii wa gualọ, nọ mieke na sẹtin de Jehova yi kankankan.—Itan 15:23.

Adeghẹ ediọn na gha tian etẹn nikhuo, iran ghi gi emwi ne iran ta ke ekhọe iran rre, iran ghi vbe ya unu kaẹn evbọ si ẹre ne iran na tian iran. Vbọzẹ? Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Jessica khare wẹẹ: “Emwi nọ maan wa nọ, adeghẹ ediọn na gha tama ọtẹn nokhuo wẹẹ, ‘u wa hia.’ Sokpan ẹko gha wa rhiẹnrhiẹn ima deghẹ etẹn nikpia na gha tian ima ye emwi ne ima wa ru zẹẹ; vbe igiemwi, ne ima na dia ivbi ima ne iran ghẹ ghi gbe owowo vbe iko, ra ne ima na mu emwa ne ima gu ruẹ e Baibol rrie iko.” Adeghẹ ediọn na tian etẹn nikhuo ye emwi ne iran ru, ọna gha ya etẹn nikhuo rẹn wẹẹ iran hin usi kevbe wẹẹ, iran wa vbe mwẹ iyobọ nọkhua ne iran ye vbe iko.

Ediọn wa vbe danmwehọ etẹn nikhuo. Ediọn ni mu egbe rriotọ rẹnrẹn wẹẹ iran ma wa rẹn emwi hia  fo. Ediọn vberriọ ẹre ọ vbe nọ etẹn nikhuo ne iran ta vbene iran ghee ẹmwẹ eso hẹ; etẹn nikhuo ghaa guan, iran ghi wa vbe gbehọkotọ danmwehọ iran. Ediọn gha ru vberriọ, te iran yae rhie igiọdu ne etẹn nikhuo, kevbe wẹẹ, iran tobọ iran ghi vbe miẹn ere vbọ. Odẹ vbo? Ọdiọn ọkpa nọ ga vbe Bẹtẹl, na tie ẹre Gerardo, khare wẹẹ: “I do bẹghe ẹre nẹ wẹẹ, adeghẹ I na nọ etẹn nikhuo ne iran guan ye emwi eso, ọ keghi ru iyobọ mẹ ya gha ru iwinna mwẹ ẹse. Vbe ẹghẹ nibun sẹ, etẹn nikhuo na, ru iwinna na nẹ, a te miẹn wẹẹ, etẹn nikpia do suẹn gha ru ẹre.” Arọndẹ ẹre etẹn ima nikhuo nibun khin, rhunmwuda ọni, iran wa rẹn emwa nibun ni rre ẹdogbo ne iran na kporhu. Ọdiọn ọkpa na tie ẹre Bryan khare wẹẹ: “Etẹn ima nikhuo wa mwẹ iyobọ nọkhua ne iran ye vbe otu na. U gha wa miẹn emwi ruẹ vbe obọ iran!”

Ediọn ne ẹwaẹn gba na i wa rherhe kha wẹẹ, ẹmwẹ etẹn ima nikhuo i gia ya ru emwi. Vbọzẹ? Ọdiọn ọkpa na tie ẹre Edward khare wẹẹ: “Emwi ne ọtẹn nokhuo he miẹn vbe agbọn, gha sẹtin ru iyobọ ne ọtẹn nokpia ya rẹn otọ ẹmwẹ nọ rre otọ ẹse, ẹmwẹ ne ọtẹn nokhuo nii gha ta gha vbe sẹtin ru iyobọ ne ọtẹn nokpia nii ya rẹn vbene emwi gele ye emwa ọvbehe hẹ. (Itan 1:5) Adeghẹ a na miẹn wẹẹ, ọdiọn ma ya ẹmwẹ ne ọtẹn nokhuo tae ru emwi, te ọ ye khẹke nọ tian ọtẹn nokhuo nii ye iziro nọ mu rre.

Ediọn gha sẹtin ma etẹn nikhuo emwi. Ediọn ne ẹwaẹn gba na ẹre ọ loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ya ma etẹn nikhuo emwi. Vbe igiemwi, iran ma etẹn ima nikhuo vbe na ya siẹnro iko na do, a ke ladian vbe iwinna ikporhu, a i rẹn deghẹ etẹn nikpia ni dinmwiamẹ nẹ ma na ladian, iran ghi siẹnro ẹre. Iran gha vbe sẹtin ma etẹn ima nikhuo vbe na ya loo avbe emadogua na ya winna kevbe masini, ne iran mieke sẹtin loo emwi ne iran ruẹ re vbe iwinna owa ugamwẹ na bọlọ kevbe na dọlọ yi. Vbe Bẹtẹl, etẹn nikpia ni siẹnro iwinna ughughan ma etẹn nikhuo re nẹ, vbe na ya dọlọ emwi yi hẹ, vbe na ya dẹlẹ emwi hẹ, vbe na ya ru iwinna accounting hẹ, vbe na ya ya e kọmputa winna hẹ kevbe iwinna nibun ọvbehe vberriọ. Adeghẹ ediọn na gha ma etẹn nikhuo emwi, ọni rhie ma wẹẹ, iran mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ etẹn ima nikhuo gha sẹtin ru iwinna nii ẹse.

Etẹn nikhuo nibun keghi ya emwi ne ediọn ma iran re ya ru iyobọ ne emwa ọvbehe. Vbe igiemwi, etẹn nikhuo eso ni guẹ vbe na ya bọ owa hẹ, wa loo iwinna obọ na, ya ru iyobọ ne etẹn ima ne odekun ẹrhia guọghọe owa. Vbe deba ọni, etẹn ima nikhuo ni wa guẹ vbe na ya ru ikporhu adesẹ orere, wa vbe ru iyobọ ne etẹn nikhuo ọvbehe ne iran vbe ya guẹ sayọ. De aro ne etẹn nikhuo ya ghee ediọn ni ma iran emwi? Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Jennifer khare wẹẹ: “Vbe ẹghẹ ne I ya gha winna vbe Ọgua Arriọba ọkpa na ghaa bọ, ọdiọn ọkpa keghi rhie ẹghẹ ya ma mwẹ emwi. Vbe ọ ghi bẹghe iwinna ne I ru, ọ na wa tian mwẹ yọ. I wa hoo ne I gha gu ọtẹn na winna vbe ẹghẹ hia, rhunmwuda, ọ ru iyobọ mẹ ya gha ghee egbe mwẹ zẹvbe ọmwa nọ mwẹ esa nọ ye.”

ERE NA LAE MIẸN DEGHẸ IMA NA RHIE ETẸN IMA NIKHUO NI RRE UWU IKO ZẸVBE NA GHEE ETẸN IMA NOKHUO

Vbene Jehova hoẹmwẹ etẹn ima nikhuo ni ya ekhọe hia gae, erriọ ima vbe hoẹmwẹ iran! Ọni ẹre ọ si ẹre ne ima na rhie iran zẹvbe ovbi erha ovbi iye. (1Tim 5:​1, 2) Uyi nọkhua wa nọ, ne ima na deba etẹn ima nikhuo na ga e Jehova kugbe, erriọ ima vbe ya ye iran hio. Ọ keghi ya ima ghọghọ vbe iran gha rẹn we ima hoẹmwẹ iran kevbe wẹẹ, ma vbe ya iran ike. Ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Vanessa khare wẹẹ: “Ekhọe hia ẹre I wa ya kpọnmwẹ e Jehova ne I na rre otu ọghẹe nọ vuọn ne etẹn nikpia ni rhie igiọdu mẹ.” Ọtẹn nokhuo ọkpa nọ rre Taiwan vbe kha wẹẹ: “Ẹko wa sẹ mwẹ ọyẹnmwẹ ne I na rẹn wẹẹ, e Jehova kevbe otu ọghẹe wa ya obọ nọ maan ya mu ima ne ikhuo kevbe ne iran na vbe rhie ọghọ nọ khẹke ne ima. Ọna keghi ya amuẹtinyan mwẹ wegbe sayọ, ọ vbe ya mwẹ kakabọ gbọyẹmwẹ yọ ne I na rre otu e Jehova, uyi nọkhua ẹre ọ na wa khin mẹ.”

U miẹn vbene ẹko khian gha rhiẹnrhiẹn e Jehova hẹ vbe ọ gha bẹghe vbene etẹn ima nikpia ya hia hẹ, ne iran gha ya obọ nọ khẹke mu etẹn ima nikhuo kevbe ne iran vbe gha ya aro nọ khẹke ghee iran vbene irẹn vbe ru ẹre! (Itan 27:11) Ọdiọn ọkpa na tie ẹre Benjamin nọ rre Scotland khare wẹẹ: “Ikpia nibun ni rre uwu agbọn i rhie ọghọ nọ khẹke ne ikhuo hiehie. Ọni ẹre ọ si ẹre ne ima na hia ne ima gha rhie ọghọ nọ khẹke ne etẹn ima nikhuo vbe iran gha rrie iko, ma ghi vbe gi iran rẹn wẹẹ, ma hoẹmwẹ iran.” Wa gi ima hia ne ima gha ya obọ nọ khẹke mu etẹn ima nikhuo, ma ghi vbe gha rhie ọghọ nọ khẹke ne iran, ima ghi vbe gi iran rẹn wẹẹ, ma hoẹmwẹ iran vbene Jehova vbe ye.—Rom 12:10.