Ba mine lasiri yɛlɛ poɔŋ, noba maŋ deɛ pɔgeba ka ba ba e bonzaa. Aŋa mannoo poɔŋ, Hans naŋ e gbandige zukaara Bolivia paaloŋ yeleeŋ ka: “Dɔbɔ mine, zie na ba naŋ baa na poɔŋ ba maŋ yelka aseŋ ka dɔbɔ maŋ erɛ pɔloo a de ba menne saa zuŋ, kyɛ pɔgeba yɛŋ ba dɔgeli bonzaa zuŋ, azuŋ ba ba seŋ neŋ gyeremɛ.” Shengxian naŋ e lantaapuoruu neŋkpoŋ Taiwan paaloŋ yeleeŋ ka: “Zie na maŋ kpeɛrɛ na, dɔbɔ yaga zie zaa maŋ teɛrɛŋ ka a ba seŋ ka pɔgeba wuli ba teɛroŋ ko dɔbɔ yelzaa poɔŋ. Ka dɔɔŋ wuli pɔge kaŋa teɛroŋ yɛlɛ mine poɔŋ, o dɔɔ taaba koŋ taa gyeremɛ koo.” Soe mine meŋ bebeŋ ka dɔbɔ mine maŋ wulo ka ba ba taa gyeremɛ ko pɔgeba. Aŋa mannoo poɔŋ, ba maŋ yelee yɛlɛ naŋ ba wuli gyeremɛ a de erɛ pɔgeba seɛ.

Kyɛ a popɛle yɛlɛ la ka, lɛ zaa ba naŋ guoli dɔɔ zaa, kyɛ o na baŋ leɛreŋ. O na baŋ zanne wa baŋeŋ ka dɔbɔ ba gaŋ pɔgeba sori zaa poɔŋ. (Efe. 4:​22-24) Ba na baŋ eɛ lɛ ka ba naŋ tɔglɔ Jehoova ewuli soŋ na. A zannoo ŋa poɔŋ, te na zanne nyɛɛ teɛroŋ na Jehoova naŋ taa kyaare pɔgeba, lɛ te yɔɔdɔbɔ naŋ na baŋ e a taa teɛroŋ na Jehoova naŋ taa kyaare pɔgeba na, ane lɛ a lantaapuoruu nembɛrɛ naŋ na baŋ deɛ weɛ a wulo gyeremɛ korɔ te yɔɔpɔgeba.

BO TEƐROŊ KA JEHOOVA TAA KYAARE PƆGEBA?

Jehoova la taa gyeremɛ ko pɔgeba a gaŋ neɛzaa a de wuli lɛ a naŋ seŋ ka te taa gyeremɛ ko pɔgeba seŋ. Jehoova naŋ e nembazo Saa na zuŋ, o nɔŋ la o biiri zaa. (Gyn. 3:16) Ka pɔgeba naŋ taa sagediibu waa ŋa pɔgeyaare naŋ e nanee yaga zaa koo. Te nyɛ soe na mine Jehoova naŋ tu kyɛ wuli ka o taa la nɔmmo ane gyeremɛ ko pɔgeba.

 O ba maŋ wɛlɛ ba bara. Jehoova maalɛɛ dɔbɔ ane pɔgeba zaa o waaloŋ poɔŋ. (Mun. 1:27) O ba maale dɔbɔ baŋ taa yɛŋ bee a taa bammo a gaŋ pɔgeba; bee a boɔrɔ dɔbɔ yɛlɛ gaŋ pɔgeba. (2 Tun. 19:7) O maalɛɛ dɔbɔ ane pɔgeba zaa baŋ na baŋ zanne baŋ Baabole yelmenne a kyɛ tɔglɔ o gyog-sonne meŋ. Jehoova de la dɔbɔ ane pɔgeba zaa naŋ taa sagediibu o eŋɛŋ tegroŋ yaga. O ko la ba zaa apoɔsori meŋ ka ba nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa a teŋɛ zuŋ kyɛ, bee a gaa sazu a te leɛ namine ane ŋmenpuore wedeɛreba. (2 Pit. 1:1) A pɛlɛɛŋ ka Jehoova ba wɛlɛ pɔgeba bara.

O maŋ kyɛllɛ wonee ba yɛlɛ. Jehoova maŋ boɔrɔŋ ka o baŋ yɛlɛ naŋ be pɔgeba sukyiriŋ ane yɛlɛ naŋ dɔɔnɔ ba. Aŋa mannoo poɔŋ, o da kyɛlle woŋee Reekyel ane Haana puoro a iri ba puoro na noɔre meŋ ko ba. (Mun. 30:22; 1 Saa. 1:​10, 11, 19, 20) Jehoova meŋ la de la o vooroŋ soŋ a soŋ Baabole sɛgsɛgreba baŋ sɛge dɔbɔ mine naŋ da kyɛlle woŋ pɔgeba yɛlɛ eŋ a Baabole poɔŋ. Aŋa mannoo poɔŋ, Aboraham da tu la Jehoova sowuli a kyɛlle woŋ o pɔge Saara yɛlɛ. (Mun. 21:​12-14) Naa Deevid da kyɛlle woŋee Aabigel yɛlɛ. O gba da teɛrɛɛŋ ka Jehoova la tomoo ka o wa yel yɛlɛ koo. (1 Saa. 25:​32-35) Yezu maŋ tɔglɛɛ o Saa gyog-sonne na, a da maŋ kyɛllɛ wono o ma Mareya yɛlɛ. (Gyn. 2:​3-10) A yelmannee ŋa wuleeŋ ka sori na kaŋa Jehoova naŋ maŋ wulo gyeremɛ korɔ pɔgeba la ka o maŋ kyɛllɛ wonee ba yɛlɛ.

O sage baŋ di. Aŋa mannoo poɔŋ, Jehoova da sagɛɛ Hawaa di a da yelka o soŋ Adama ka ba kaara a teŋgane zaa zu. (Mun. 1:28) Oŋ da e lɛ na ba wuli ka o serɛ Adama gaŋɛɛ Hawaa, kyɛ o eɛ neɛ naŋ na sonnɔ o serɛ na yaga zaa. Jehoova meŋ da la dɛlɛɛ Deebora ane Huulida a vɛŋ baŋ e daŋyelba naŋ ko sɛreŋmaara ane naa kawane. (Sar. 4:​4-9; 2 Nam. 22:​14-20) Zenɛ ŋa, Jehoova de la toma eŋ pɔgeba naŋ e Kristabiiri nuureŋ ka ba tonɔ. Te yɔɔpɔgeba ŋa naŋ taa yelmennoŋ na mine eɛ naaŋ moɔleba, ka ba mine e paaneere, ane misinaarehe. Ba mine maŋ soŋeŋ baŋ meɛrɛ a kyɛ leɛ maala te Lammoziiri ane te puoruu ziiri mine ka a naŋ wa sãã. Ba mine meŋ maŋ tonɛɛ toma Bɛɛtiliŋ; ka ba mine meŋ tonɔ toma te kɔkɔ leɛroo toma ziiri na mineŋ. Te yɔɔpɔgeba ŋa waa ŋa sogyare yaga naŋ lantaa ka Jehoova de ba tonɔ neŋ toma ka o boɔbo nyɛrɛ eebo. (Yiem. 68:11) A pɛlɛɛŋ ka, Jehoova ba nyɛ ka pɔge ba taa faŋa bee bammo.

WALA KA TE YƆƆDƆBƆ NA BAŊ E A TAA TEƐROŊ NA JEHOOVA NAŊ TAA KYAARE PƆGEBA NA?

Te yɔɔdɔba, ka teneeŋ boɔrɔ ka te baŋ ka te sereŋ taa la teɛroŋ na Jehoova naŋ taa kyaare pɔgeba na, te yi yelmennoŋ poɔŋ a peɛre te yel-eree ane lɛ te naŋ maŋ teɛrɛ yɛlɛ na soŋ. Kyɛ ka tenee na toɔ̃ e lɛ aseŋ ka te nyɛ sommo. Dɔkta na baŋ de la o tontoŋ boma a peɛre nyɛ ka neɛ taa la sukyiri baaloŋ bee ka o ba taa. Lɛ meŋ la, te zɔmeŋ-sonne ane Naaŋmen Yelbiri na na baŋ soŋ teŋ ka te baŋ ka te sereŋ taa la teɛroŋ na Jehoova naŋ taa kyaare pɔgeba na bee. Wala teŋ na baŋ e nyɛ ana sommo na?

Soore ho zɔmeŋ-soŋ kaŋa. (Yeng. 18:17) Te na baŋ soorɛɛ te zɔmeŋɛ kaŋa naŋ taa nimimaaroŋ teŋ sagoo di soorebie aŋa: “Ho teɛre ka bo gyogo maŋ taa kyaare te yɔɔpɔgeba? Ba maŋ nyɛŋ ka N taa la gyeremɛ ko ba bee? Yelkaŋa bebeŋ maŋ na baŋ e ka ba maŋ nyɛ ka N taa la gyeremɛ ko ba bee?” Ka ho zɔmeŋɛ naŋ wa wulo bo yɛlɛ a naŋ seŋ ka ho e a toɔ̃ wulo gyog-soŋ korɔ pɔgeba, ta vɛŋ ka ho suuri iri. Kyɛ e siri ka ho e leɛroo naŋ seŋ neŋ.

Maŋ zanna Naaŋmen Yelbiri na. Sori naŋ soma teŋ na baŋ tu kyɛ peɛre te menne soŋ a nyɛ ka te sereŋ taa la teɛroŋ na Jehoova naŋ taa kyaare pɔgeba la ka, te de a Baabole peɛre te yel-eree nyɛ. (Hib. 4:12) Ka teneeŋ wa zanna a Baabole, te na wa nyɛɛ dɔbɔ naŋ da ba taa gyog-soŋ a kyaare pɔgeba ane dɔbɔ naŋ da taa gyog-soŋ a kyaare pɔgeba. A pãã de ba gyogri na manne neŋ te gyogo na te meŋ na taa na. Kyɛ a ba seŋ ka sɛgre bonyenaa kaŋa yoŋ vɛŋ ka te taa teɛroŋ naŋ ba soma a kyaare pɔgeba, kyɛ aseŋ ka te peɛre sɛgre yaga naŋ na baŋ soŋ te ka te taa teɛroŋ naŋ soma a kyaare pɔgeba. Aŋa mannoo poɔŋ, 1 Piita 3:7 vɛŋɛɛŋ teŋ baŋ ka, aseŋ ka sereba eŋnɛ ba pɔgeba bonso ba eɛ “bambaalba.” b Azuŋ lɛ wuleeŋ ka dɔbɔŋ taa tɔnɔ, yɛŋ, ane bammo a gaŋ ba bee? Ai lɛ naane! De yɛlɛ na Piita naŋ sɛge na manne neŋ Galesiya 3:​26-29 na. Be wuleeŋ ka Jehoova iree pɔgeba ane dɔbɔ ka ba te poɔ Yezu eŋɛŋ a di naaloŋ sazuŋ. Ka teneeŋ zanna Naaŋmen Yelbiri na, a maŋ soore te zɔmeŋ-sonne ka ba wuli te gyogo te naŋ taa  kyaare pɔgeba, a na baŋ soŋ teŋ ka te wulo gyeremɛ naŋ seŋ neŋ a korɔ te yɔɔpɔgeba.

SOBUO KA A LANTAAPUORUU NƐMBƐRƐ NA BAŊ WULI GYEREMƐ KO TE YƆƆPƆGEBA?

Te yɔɔmine naŋ be a lantaapuoruu poɔŋ na baŋ tɔglɛɛ a lantaapuoruu nembɛrɛ naŋ taa nɔmmo a maŋ wulo gyeremɛ a korɔ te yɔɔpɔgeba. Sobuo ka a lantaapuoruu nembɛrɛ na baŋ e ewuli soŋ a wulo gyeremɛ korɔ te yɔɔpɔgeba? Te nyɛ soe mine baŋ na baŋ tu kyɛ e lɛ.

Ba maŋ pugiree te yɔɔpɔgeba na. A bitontona Pɔɔl eɛ ewuli soŋ ko a lantaapuoruu nembɛrɛ. Lɛtɛ na oŋ da sɛge te ko a lantaapuoruu naŋ da be Urom na, o da pugee te yɔɔpɔgeba mine ka neɛzaa woŋ. (Uro. 16:12) Hooŋ leɛteɛre nyɛ lɛ na te yɔɔpɔgeba ŋa poɔ naŋ na pɛle yaga zaa saŋa na baŋ da wa kanne Pɔɔl lɛtɛ ŋa ko a lantaapuoruu na. Lɛ meŋ la, a lantaapuoruu nembɛrɛ maŋ pugiree te yɔɔpɔgeba ane gyog-sonne na ba naŋ taa na ane toma na zaa ba naŋ tonɔ korɔ Jehoova na. A lɛ ŋa maŋ vɛŋeŋ ka te yɔɔpɔgeba na nyɛ ka a lantaapuoruu taa la gyeremɛ yaga zaa ko ba, a nɔnɔ ba meŋ. Ka a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋaŋ yel yɛlɛ mine a eŋ te yɔɔpɔge na kaŋa faŋa, a na baŋ emooŋ faŋa yaga zaa ka o naŋ moɔ̃ niŋe a puoro Jehoova.—Yeng. 15:23.

Ka a lantaapuoruu nembɛrɛŋ wa pugiro te yɔɔpɔgeba na, ba maŋ wulee bon na zuŋ ba naŋ pugiro ba. Ananso la wala? Te yɔɔpɔge Jessica yeleeŋ ka: “A maŋ somaŋ yaga zaa ka te yɔɔdɔbɔŋ wa yelko te yɔɔpɔge kaŋa ka ‘garebanyɛ.’ Kyɛ te poɔ maŋ pɛle yaga zaa ka te yɔɔdɔbɔ naŋ wa wuli te yɛlɛ na meŋɛ te naŋ e baŋ pugiro te na. Aŋa mannoo poɔŋ, ka teneeŋ toɔ̃ wuli te biiri ka ba maŋ zeŋ bɔin a lammo saŋa bee a mɔɔ te moɔbo zaa a de te Baabole zanne zanna kaŋa wa neŋ a lammozie.” Ka a lantaapuoruu nembɛrɛŋ maŋ pugi te yɔɔpɔgeba a wuli yɛlɛ na meŋ ba naŋ e aŋ vɛŋ baŋ pugiro ba na, a maŋ vɛŋeŋ baŋ nyɛ ka ba yɛlɛ fɛrɛɛŋ a lantaapuoruu poɔŋ.

Ba maŋ kyɛllɛ wonee te yɔɔpɔgeba na yɛlɛ. Lantaapuoruu nembɛrɛ naŋ taa sigrimennoŋ maŋ baŋeŋ  ka ba yoŋ naaneŋ baŋ yelzaa. Te yɔɔdɔbɔ ŋa maŋ ko la te yɔɔpɔgeba vuo baŋ meŋ wuli ba teɛroŋ a kyɛ kyɛlle woŋ ba yɛlɛ na meŋ soŋ ka ba naŋ wa yele yɛlɛ. Ka a lantaapuoruu nembɛrɛŋ wa erɛ lɛ, a maŋ eŋɛɛ te yɔɔpɔgeba na faŋa, kyɛ ka a nembɛrɛ meŋ nyɛ tɔnɔ yi be. Sobuoŋ? Lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa yuori naŋ di Gerardo naŋ tonɔ toma Bɛɛtiliŋ yeleeŋ ka: “N maŋ soorɛɛ te yɔɔpɔgeba baŋ wuli ba teɛroŋ a kyaare toma na te naŋ maŋ tonɔ na, a lɛ ŋa maŋ soŋ maŋ maŋ toɔ̃ toŋ N toma na soŋ zaa. Gbɛɛ yaga ba maŋ toŋɛɛ a toma kɔɔre a gaŋ te yɔɔdɔba na mine.” A lantaapuoruu poɔŋ, te yɔɔpɔgeba yaga zie la maŋ e paaneere, azuŋ ba maŋ baŋɛɛ yɛlɛ yaga a kyaare noba naŋ be a gbandige poɔŋ. Lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa yuori naŋ di Bryan yeleeŋ ka: “Te yɔɔpɔgeba na taa la bammo yaga zaa baŋ na baŋ de soŋ a lantaapuoruu. Azuŋ maŋ zanne yelkaŋa yi ba bammo na ba naŋ taa na zie!”

Lantaapuoruu nembɛrɛ maŋ yi la yɛŋ poɔŋ a kyɛlle woŋ te yɔɔpɔgeba yɛlɛ ka ba naŋ wa wuli ba teɛroŋ. Ananso la wala? Lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa yuori naŋ di Edward yeleeŋ ka, “te yɔɔpɔge kaŋa bammo ane yɛlɛ oŋ na yel na, na baŋ soŋɛɛ te yɔɔdɔɔ kaŋa ka o baŋ yelzaa naŋ bebe a kyaare yelkaŋa, lɛ na baŋ somooŋ ka o taa yɛlɛ muni wommo ko o taa ba.” (Yeng. 1:5) Ka a lantaapuoruu neŋkpoŋ koŋ de te yɔɔpɔge na yɛlɛ na o naŋ yel na toŋ neŋ toma gba, kyɛ o na baŋ puoruuŋ bareka o naŋ wuli o teɛroŋ ane o bammo.

Ba maŋ deɛ wulibo korɔ te yɔɔpɔgeba na. Lantaapuoruu nembɛrɛ naŋ taa yɛŋ maŋ boɔrɛɛ apoɔsoe baŋ na baŋ tu kyɛ de wulibo ko te yɔɔpɔgeba na. Aŋa mannoo poɔŋ, ba na baŋ wulee te yɔɔpɔgeba na lɛ baŋ na baŋ e naaŋ moɔloo lammo ka te yɔɔdɔbɔ naŋ de suobu kaŋa zaaŋ ba wa kyebe na e a lammo. Ba na baŋ wuli baŋ lɛ baŋ na baŋ de meɛbo tontoŋ boma mine toŋ neŋ toma ka lɛ na baŋ vɛŋ ka ba soŋ te puoruu meɛbo toma na mine. Te yɔɔdɔbɔ naŋ deɛrɛ weɛ a Bɛɛtil toma poɔŋ na maŋ wulee te yɔɔpɔgeba ŋa mine lɛ baŋ na e toŋ a toma mine. A toma mine baŋ maŋ wuli ba la, lɛ baŋ na toɔ̃ maale ziiri mine bee boma mine ka a naŋ wa sãã, boma daabo yɛlɛ, libi yɛlɛ, komputa toma yɛlɛ, ane toma yaga. Ka a lantaapuoruu nembɛrɛŋ wa korɔ te yɔɔpɔgeba na wulibo, ba maŋ wuliŋ ka ba nyɛɛŋ ka te yɔɔpɔgeba na taa la bammo a be dɛlebo meŋ.

Te yɔɔpɔgeba na yaga zie zaa maŋ de la wulibo na ba naŋ nyɛ yi a nembɛrɛ zie na a sonnɔ neŋ ba taaba mine. Aŋa mannoo poɔŋ, te yɔɔpɔgeba na mine maŋ deɛ a meɛbo toma wulibo na ba naŋ nyɛ na a soŋ mɛ te yɔɔmine dere ka saammo kpoŋ kaŋaŋ wa e. Te yɔɔpɔgeba na mine meŋ maŋ de la wulibo na baŋ nyɛ kyaare gyamaa poɔ naaŋ moɔloo toma na wulo neŋ te yɔɔpɔgeba mine baŋ meŋ baŋ lɛ baŋ na baŋ toŋ a gyamaa poɔ naaŋ moɔloo toma na. Bo teɛroŋ ka te yɔɔpɔgeba na taa kyaare a nembɛrɛ na naŋ maŋ korɔ ba wulibo na? Te yɔɔpɔge kaŋa yuori naŋ di Jennifer yeleeŋ ka: “Saŋa na maŋ da wa gaa ka N te soŋ ka ba mɛ te Lammozie kaŋa na, te yɔɔdɔɔ na naŋ da kaara a meɛbo toma zu na da mãã la o meŋɛ a kyɛ wuli ma a toma. O da maŋ nyɛɛ toma na maŋ tonɔ na, a da maŋ pugi ma toma na maŋ toɔ̃ toŋ na zuŋ. N da maŋ nɔŋeŋ ka N neŋ o tonɔ toma bonso a da maŋ vɛŋeŋ maŋ nyɛ ka N taa la tɔnɔ a toma poɔŋ kyɛ oŋ sage ma di meŋ.”

TƆNƆ TEŊ NA NYƐ KA TENEEŊ MAŊ NYƐ PƆGEBA NAŊ BE A LANTAAPUORUU POƆŊ NA KA BA SEREŊ EƐ TE YƆƆPƆGEBA

Te nɔŋ la te yɔɔpɔgeba naŋ taa yelmennoŋ na aŋa lɛ Jehoova naŋ nɔŋ ba na! Azuŋ maŋ nyɛ ba ka ba eɛ ho booree deme. (1 Tim. 5:​1, 2) Te nɔnɛɛ ba yɛlɛ ka te poɔ pɛle ka te neŋ ba laŋ puoro Jehoova. Te poɔ meŋ maŋ pɛleŋ ka ba naŋ wa baŋ ka te nɔŋ baŋ a are ba puoriŋ meŋ. Te yɔɔpɔge kaŋa yuori naŋ di Vanessa yeleeŋ ka: “N puoree Jehoova bareka o naŋ vɛŋ maŋ poɔ o puoruu poɔŋ, ka te yɔɔdɔbɔ yaga bebe a maŋ eŋnɛ ma faŋa yaga zaa.” Te yɔɔpɔge kaŋa naŋ be Taiwan yeleeŋ ka: “N puoree Jehoova bareka yaga zaa O neŋ o lantaapuoruu na naŋ taa gyeremɛ yaga zaa ko pɔgeba na. A maŋ eŋɛɛ N sagediibu faŋa yaga zaa ka N niŋe meŋ pa yaga zaa N naŋ nyɛ a vuo ka N poɔ Jehoova lantaapuoruu na poɔŋ.”

Nyɛ lɛ Jehoova poɔ naŋ na pɛle yaga zaa ka o naŋ wa nyɛ Kristabi-dɔbɔ naŋ taa yelmennoŋ a maŋ wulo gyeremɛ korɔ pɔgeba a kyɛ nɔnɔ ba meŋ! (Yeng. 27:11) A lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa naŋ be Scotland ka o yuori di Benjamin yeleeŋ ka, “Dɔbɔ yaga naŋ be a donɛɛ zuŋ zenɛ ŋa ba taa gyeremɛ fẽẽ zaa a ko pɔgeba. Azuŋ ka pɔgebaŋ wa wa te Lammozie na, te maŋ boɔrɔŋ ka ba nyɛ ka te nɔŋ baŋ a kyɛ taa gyeremɛ meŋ ko ba.” Te zaa mɔɔrɔ te moɔbo zaa a tɔglɔ Jehoova, a meŋ maŋ wulo gyeremɛ ane nɔmmo korɔ te yɔɔpɔgeba na.​—Uro. 12:10.