Evaọ eria jọ, a re rri eyae na inọ a woma te ezae na ha. Eria itieye na, inievo-emezae jọ a jọ rro te ohwo. Ọsẹro okogho jọ evaọ obọ Bolivia nọ a re se Hans ọ ta nọ: “Evaọ eria nọ a jọ yọrọ ezae jọ, a re rri nọ ọmọzae o woma vi ọmọtẹ kpekufiẹ. Fikiere emezae na a rẹ wọ oma, a re rri omarai nọ a woma vi emetẹ na.” Ọkpako ukoko jọ nọ a re se Shengxian evaọ obọ Taiwan ọ ta nọ: “Evaọ oria nọ mẹ be rria, ezae buobu a rẹ gwọlọ nọ a tẹ be ta ẹme, aye o re dhunu họ iẹe he. Nọ ọzae ọ tẹ ta oghẹrẹ nọ aye riẹ hayo aye ọfa jọ o rri oware jọ, ezae ibe riẹ a rẹ ta nọ, ‘Kọ ẹme aye who bi kru họ obọ?’” Ezae jọ a rẹ nwani ru eyae na ere he. Rekọ emiehwẹ nọ a rẹ ta kpahe eyae na ẹsejọ, u re dhesẹ nọ a bi rri eyae na vo.

Ọghẹnẹ o ru kẹhẹ nọ ọ rọ ma ohwo-akpọ fihọ epanọ ọ sai ro nwene. A tẹ make yọrọ ọzae evaọ oria nọ a re jo rri eyae na vo, ọzae na ọ sai nwene oghẹrẹ nọ o re rri eyae na. (Ẹf. 4:22-24) Ọ rẹ daoma rọ aro kele Jihova. Ma te jọ uzoẹme nana ta ẹme te epanọ Jihova o re rri eyae na gbe epanọ inievo-emezae a sae rọ rehọ aro kele iei. Ma te jẹ ruẹ epanọ ekpako ukoko a sai ro dhesẹ nọ a se inievo-emetẹ na gbe ahwo, inievo-emezae nọ i kiọkọ a vẹ rọ aro kele ae.

ẸVẸ JIHOVA O RRI EYAE NA?

Jihova ọye ọ rẹ mae riẹ eyae na ru kpobi, yọ u fo re ma rọ aro kele iei. Ọye họ Ọsẹ mai. Yọ o you ahwo-akpọ kpobi, te ezae te eyae. (Jọn 3:16) Ọ rehọ inievo-emetẹ na kpobi wọhọ emọ riẹ, yọ eva rai e be were iẹe. Ma te ta ẹme te eware jọ nọ i dhesẹ nọ Jihova o re rri eyae na vo ho.

Jihova o re rri ezae na inọ a woma vi eyae na ha. Jihova ọ ma te ezae te eyae evaọ uwoho riẹ. (Emu. 1:27) Ọ kẹ ezae na ereghẹ vi eyae na ha.  Yọ orọnikọ ezae na ae a rẹ mae were iẹe vi eyae na ha. (2 Irv. 19:7) Epanọ Jihova ọ ma ẹvori kẹ ọzae nọ ọ sae rọ riẹ oware nọ Ebaibol ọ ta, jẹ rọ aro kele Jihova na, ere ọ ma kẹ aye re. Jihova o re rri nọ ẹrọwọ ezae na ọ ga vi ọrọ eyae na ha. O ru nọ te ezae te eyae a ro wo ẹruore inọ a te rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ na. Yọ te ezae te eyae efa a wo ẹruore inọ a ti lele Jesu jọ ivie gbe izerẹ evaọ obọ odhiwu. (2 Pita 1:1, ẹme-obotọ) Enana kpobi i dhesẹ nọ Jihova o re rri ezae na inọ a woma vi eyae na ha.

Jihova ọ rẹ gaviezọ kẹ eyae na. Jihova ọ rẹ gaviezọ kẹ eyae na nọ a tẹ be vuẹe oware nọ o be kẹ ae uye. Okenọ Reshẹl gbe Hana a lẹ sei, ọ gaviezọ kẹ olẹ rai, yọ o ru oware nọ a yare riẹ na. (Emu. 30:22; 1 Sam. 1:10, 11, 19, 20) Jihova ọ tẹ jẹ rọ ahwo kere iku ezae nọ e gaviezọ kẹ eyae fihọ Ebaibol. Okenọ Sera aye Abraham ọ jẹ ta ẹme jọ kẹe, Jihova ọ ta kẹ Abraham nọ jọ ọ gaviezọ kẹ aye riẹ. (Emu. 21:12-14) Devidi omariẹ ọ gaviezọ kẹ Abigẹle. Ọ tubẹ ta nọ Ọghẹnẹ ọvo o vi Abigẹle bru ei nọ ọ rọ ta ẹme kẹe na. (1 Sam. 25:32-35) Nwanọ epanọ Jihova o re ru eyae na, ere Jesu o re ru eyae na re. Ọ jẹ hae gaviezọ kẹ oni riẹ Meri, yọ o je yoẹme riẹ. (Jọn 2:3-10) Enana kpobi i dhesẹ nọ Jihova ọ rẹ gaviezọ kẹ eyae na. O se rai gbe ahwo.

Jihova o fievahọ eyae na. O fievahọ Ivi inọ ọ sai ti lele Adamu rẹrote otọakpọ na soso. (Emu. 1:28) Oware yena nọ Jihova o ru na o dhesẹ nọ o rri Adamu inọ ọ riẹ oware eru vi Ivi hi. Ọ gwọlọ nọ Ivi ọ rẹ jọ ofiobọhọ kẹ Adamu. Yọ oke jọ o jariẹ nọ Jihova ọ rọ rehọ ọruẹaro-aye jọ nọ a re se Debora vuẹ obruoziẹ jọ oware nọ o re ru. Jihova ọ tẹ jẹ rọ Họlda ọruẹaro-aye na vuẹ ovie jọ oware nọ o re ru. Jihova o gine fievahọ eyae yena. (Ibr. 4:4-9; 2 Iv. 22:14-20) Jihova o fievahọ inievo-emetẹ na re nẹnẹ. Ọ be rehọ ae ru iruo riẹ. Ejọ iwhowho-uvie, ejọ ekobaro, efa kọ imishọnare. Inievo-emetẹ jọ a rẹ drọ omaa Ọgwa Uvie hayo uwou ogha nọ ukoko o te bọ. Ejọ a rẹ nyae bọ re. Ejọ i bi ru iruo evaọ obọ Ebẹtẹle, yọ efa i bi ru iruo evaọ ọfisi efafa nọ ọ rrọ Ebẹtẹle he. Inievo-emetẹ nana a wọhọ egbaẹmo nọ e rrọ buobu gbidi gbidi nọ Jihova ọ be wha nyai ru iruo riẹ. (Ol. 68:11) Jihova o gine fievahọ eyae na. O rri rai nọ a sai ru iruo riẹ.

ẸVẸ INIEVO-EMEZAE A SAI RO RRI EYAE NA EPANỌ JIHOVA O BI RRI RAI?

Whẹ oniọvo-ọmọzae, re whọ riẹ sọ who bi gine ru eyae na epanọ Jihova ọ gwọlọ, whọ rẹ nọ omara nọ, ‘Oghẹrẹ ubiẹro vẹ mẹ be hai gine ro rri eyae na? Ẹvẹ mẹ be hai lele ai yeri?’ Eware ivẹ jọ i ti fiobọhọ kẹ omai. Ma rehọ oriruo jọ dhesẹ iẹe. U wo oware jọ nọ edọktọ o re ro rri ubiudu ohwo re ọ riẹ sọ oware jọ o be jariẹ thọ. Ere ọvona re, oniọvo-ọmọzae ọ tẹ nọ ohwo nọ ọ kẹle riẹ gaga jẹ romatotọ wuhrẹ Ebaibol, ọ rẹ riẹ sọ ọ be jọ obọ udu riẹ rri eyae na vo. Kọ eme who re ru?

Nọ ohwo nọ ọ kẹle owhẹ oma nọ ọ sae wharo ta uzẹme kẹ owhẹ. (Itẹ 18:17) Ma rẹ nọ ohwo jọ nọ ọ kẹle omai oma nọ ọ be hai rri eyae na epanọ Jihova o bi rri rai, re ọ vuẹ omai oware nọ o muẹrohọ kpahe omai. Ma sae nọe nọ: “Ẹvẹ who muẹrohọ nọ mẹ be hai lele inievo-emetẹ na yeri? Kọ a gine rri omẹ nọ mẹ be hai rri rai vo ho? Kọ eme ọfa mẹ sai gbe ru nọ u re dhesẹ nọ me bi rri rai vo ho?” Ọ tẹ vuẹ owhẹ eware nọ whọ be riẹ ru te he, roro ẹme na. Who du vuẹe nọ ere whọ rrọ họ họ. Daoma nwene.

Hai wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ. Oware nọ o rẹ mai fiobọhọ kẹ omai họ, ma re se ẹme Ọghẹnẹ. Ma vẹ nọ omamai sọ epanọ o ta nọ a rri eyae na je lele ae yeri, ere ma bi gine rri rai je lele ae yeri. (Hib. 4:12) Ma te bi se Ebaibol, ma re se iku ezae nọ e jẹ hae kẹ eyae na adhẹẹ gbe enọ e jẹ hai rri eyae na vo. Ma te se no, ma vẹ nọ omamai nọ, ‘Kọ ẹvẹ mẹ omamẹ mẹ ginẹ rrọ?’ Ere ọvo ho, who te se eria Ebaibol jọ, who gbe rri otọ mu hu, who re roro nọ e be ta nọ aye o woma te ọzae he. Ma te se eria itieye na, joma roro didi re ma rri ẹme nọ eria Ebaibol efa e ta kpahe iẹe re ma gbẹ fa otọ Ebaibol thọ họ. Oria utioye jọ họ obe 1 Pita 3:7. Etẹe ọ ta kpahe eyae na nọ: “Wha rọ ọghọ kẹ ae wọhọ epanọ wha re ru okwakwa nọ o rrọ hẹhẹhẹ gaga na.” b Kọ ẹme yena o dhesẹ nọ aye o wo areghẹ te ọzae he hayo inọ ọ riẹ oware eru te ọzae he? Ijo. Ẹme obe Ahwo Galesha 3:26-29  o dhesẹ nọ te ezae te eyae Ọghẹnẹ ọ salọ inọ a ti lele Jesu su evaọ obọ odhiwu. Ma tẹ be hae romatotọ wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ jẹ nọ ahwo nọ a kẹle omai, o te lẹliẹ omai kẹ inievo-emetẹ na adhẹẹ.

ẸVẸ EKPAKO NA A SAI RO DHESẸ NỌ A BI RRI INIEVO-EMETẸ NA VO HO?

Nọ inievo-emezae na a te rri epanọ ekpako ukoko na a bi ro lele inievo-emetẹ na yeri, a te riẹ epanọ a re ro lele ae riẹ yeri. Eme ekpako ukoko a re ru nọ u re dhesẹ nọ a bi rri inievo-emetẹ na vo ho? Joma fodẹ eware jọ.

A re jiri inievo-emetẹ na. Pọl ukọ na ọ jẹ hai jiri inievo-emetẹ na. U fo nọ ekpako ukoko a rẹ rọ aro kele iei. Ọ fodẹ odẹ inievo-emetẹ buobu evaọ ileta nọ o kere se inievo obọ Rom, yọ o jiri rai. (Rom 16:12) Ma riẹ nọ ẹdẹ nọ a je se ileta Pọl na kẹ inievo obọ Rom na, nọ a be fodẹ odẹ inievo-emetẹ na, eva e te were ae gaga. U fo nọ ekpako ukoko a rẹ hai jiri inievo-emetẹ na fiki emamọ uruemu rai gbe epanọ a be daoma te evaọ iruo Jihova. O rẹ lẹliẹ inievo-emetẹ na riẹ nọ a gine se ai gbe ahwo evaọ ukoko na, yọ eva e rẹ were ae. Nọ ekpako na a tẹ be hai jiri inievo-emetẹ na, o rẹ lẹliẹ ae gbẹ gọ Jihova vrẹ ghelọ ebẹbẹ nọ i bi te ai.—Itẹ 15:23.

Nọ ekpako ukoko a te bi jiri inievo-emetẹ na, jọ a ruẹ nọ ujiro na u no rai eva ze, a vẹ jẹ fodẹ oware nọ a bi ro jiri ae na dẹẹ. Fikieme? Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Jessica ọ ta nọ: “Oniọvo-ọmọzae o te jiri oniọvo-ọmọtẹ inọ, ‘Sista whọ be daoma,’ o rrọ ziezi ere. Rekọ nọ inievo-emezae a tẹ vuẹ omai inievo-emetẹ na oware nọ ma be riẹ ru na dẹẹ, oye o rẹ mae were omai. Eva e rẹ were omai nọ a te jiri omai fikinọ ma be hai koko emọ mai uzou họ re a gbe ru edo evaọ obọ ewuhrẹ hẹ. Yọ o rẹ jẹ were omai nọ a te jiri omai fikinọ ma nyai se ohwo jọ nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol, o te lele omai ziọ ewuhrẹ.” Nọ ekpako a tẹ be hae vuẹ inievo-emetẹ oware nọ a bi ro jiri ae na dẹẹ, a rẹ riẹ nọ a gine se ae gbe ahwo evaọ ukoko na.

 A rẹ gaviezọ kẹ inievo-emetẹ na. Ekpako ukoko a re wo omaurokpotọ. A rẹ kareghẹhọ nọ oware kpobi a nwane riẹ hẹ. Ẹsejọ a rẹ nọ inievo-emetẹ na re a vuẹ ae oghẹrẹ nọ a rri oware jọ. Yọ a rẹ romatotọ gaviezọ kẹ ẹme nọ a te ta ze. O rẹ lẹliẹ eva were inievo-emetẹ na, yọ u re fiobọhọ kẹ ekpako na. Eme ma rọ ta ere? Ọkpako ukoko jọ nọ a re se Gerardo nọ ọ rrọ Ebẹtẹle ru iruo ọ ta nọ: “Fikinọ mẹ be hae nọ inievo-emetẹ na oghẹrẹ nọ a rri eware jọ, o be lẹliẹ omẹ ru iruo mẹ ziezi. Inievo-emetẹ na jọ a ru iruo na kri vi inievo-emezae buobu no.” Ma te rri ikoko buobu, ma rẹ ruẹ nọ ekobaro buobu yọ inievo-emetẹ. Fikinọ a re kpohọ usi uwoma ẹsikpobi, a riẹ epanọ ahwo nọ a rrọ ẹkwotọ usi uwoma ota mai a rrọ gaga. Ọkpako ukoko jọ nọ a re se Bryan ọ ta nọ: “Inievo-emetẹ na a be rọ eware nọ a riẹ fiobọhọ gaga evaọ ukoko na. Hae nọ ae re a vuẹ owhẹ oware nọ o sai fiobọhọ kẹ owhẹ.”

Nọ oniọvo-ọmọtẹ ọ tẹ ta ẹme ze, ọkpako ukoko nọ o re rri otọ mu ọ rẹ nwani gbolo ovao kẹ ẹme na ha. Fikieme? Ọkpako ukoko jọ nọ a re se Edward ọ ta nọ: “Nọ oniọvo-ọmọzae ọ tẹ vuẹ oniọvo-ọmọtẹ re ọ kpahe fihọ ẹme jọ nọ ọ rrọ otọ, o rẹ lẹliẹe riẹ oware jọ nọ o rorote vẹre he. Yọ o rẹ lẹliẹe riẹ eware jọ nọ e rẹ kẹ ahwo jọ uye.” (Itẹ 1:5) O tẹ make rọnọ ọkpako ukoko na ọ te rehọ ẹme nọ oniọvo-ọmọtẹ na ọ ta ze he, jọ o yere iei rọkẹ ẹme nọ ọ ta ze na.

A re wuhrẹ inievo-emetẹ na epanọ a re ru eware jọ. Ekpako ukoko a rẹ riẹ nọ ẹsejọhọ, ẹdẹjọ oniọvo-ọmọzae ọvo ọ te jariẹ hẹ nọ o re ru eware jọ. Fikiere a re wuhrẹ inievo-emetẹ na. A sai wuhrẹ ae epanọ a re ru ewuhrẹ nọ a re ru no re a te ti kpohọ usi uwoma. U re fiobọhọ nọ oniọvo-ọmọzae nọ ọ họ-ame no ọ gbẹ riẹ hẹ. A sai je wuhrẹ inievo-emetẹ na epanọ a rẹ rehọ ijini jọ ru iruo, re nọ ukoko o tẹ be bọ uwou jọ hayo ruẹrẹ uwou jọ, inievo-emetẹ na a vẹ sae rọ ijini itieye na ru iruo. Inievo nọ e rrọ esẹro oghoghẹrẹ iruo nọ a re ru evaọ Ebẹtẹle a wuhrẹ inievo-emetẹ na epanọ a re ru eware buobu. Ejọ họ, epanọ a rẹ rẹrote eware jọ, epanọ a rẹ dẹ eware ze, epanọ a re kere igho fihotọ, epanọ a re ru eware ekọmputa, gbe eware efa. Nọ ekpako a te bi wuhrẹ inievo-emetẹ epanọ a re ru eware, u re dhesẹ nọ a fievahọ ae inọ a sai ru iruo na.

Inievo-emetẹ na a be rọ eware nọ ekpako na a wuhrẹ i rai fiobọhọ kẹ amọfa. Nọ ofou ọgaga hayo owhe ọ tẹ raha uwou oniọvo jọ, inievo-emetẹ nọ a wuhrẹ epanọ a rẹ bọ uwou no a rẹ nyae ruẹrẹ uwou oniọvo na. A wuhrẹ inievo-emetẹ jọ epanọ a rẹ rọ eware nọ a re ghelie ta usi uwoma. Yọ ae omarai a bi wuhrẹ inievo-emetẹ efa. Kọ ẹvẹ inievo-emetẹ na a rri eware nọ ekpako na a bi wuhrẹ ae? Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Jennifer ọ ta nọ: “Nọ me je lele inievo jọ bọ Ọgwa Uvie, ọkpako ukoko jọ ọ tẹ romatotọ wuhrẹ omẹ epanọ a re ru oware jọ. Ọ ruẹ nọ mẹ daoma evaọ iruo na, yọ o jiri omẹ. Oniọvo na o rri nọ mẹ be daoma yọ o fievahọ omẹ. Fikiere mẹ rẹ gwọlọ lele iei ru iruo gaga.”

EWOMA NỌ O RE NOI ZE NỌ MA TẸ BE RIẸ INIEVO-EMETẸ NA RU

Jihova o you inievo-emetẹ na yọ ma you rai re. Inievo mai a rrọ. Ma rẹ rehọ ae zaro ho. (1 Tim. 5:1, 2) Eva e were omai gaga nọ mai kpobi ma be rọ gọ Jihova kugbe. Eva e rẹ were omai nọ inievo-emetẹ na a tẹ ruẹ nọ ma you rai. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Vanessa ọ ta nọ: “Me yere Jihova gaga nọ ọ rọ rehọ omẹ ziọ ukoko riẹ. Inievo-emezae nọ e rrọ ukoko na a rọ omẹ zaro ho, yọ o be lẹliẹ eva were omẹ.” Oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ Taiwan ọ ta nọ: “Eva e were omẹ gaga inọ Jihova gbe inievo ukoko na a re rri eyae na vo ho, yọ a re ru eware nọ e rẹ kẹ ae uye he. O be lẹliẹ ẹrọwọ mẹ ga. Yọ ẹsikpobi eva e rẹ were omẹ nọ mẹ tẹ kareghẹhọ nọ mẹ rrọ ukoko Jihova.”

Nọ Jihova ọ tẹ ruẹ nọ inievo-emezae na a be daoma rri eyae na epanọ ọyomariẹ o bi rri rai jẹ be riẹ ae ru, eva e rẹ were iẹe gaga. (Itẹ 27:11) Benjamin nọ ọ rrọ ọkpako ukoko evaọ obọ Scotland ọ ta nọ: “Who te rri akpọ na, whọ rẹ ruẹ nọ a se eyae na gbe ahwo ho. Rekọ ma gwọlọ nọ, nọ eyae na a tẹ rueva Ọgwa Uvie, jọ o jọ wọhọ ẹsenọ a rrọ akpọ ọfa nọ a be jọ kẹ ae adhẹẹ je se ae gbe ahwo.” Joma daoma gaga re ma hai rri inievo-emetẹ na epanọ Jihova o rri rai. Joma you rai jẹ rọ ọghọ kẹ ae keme ere u fo nọ o rẹ jọ.—Rom 12:10.