Wiibʼ oxibʼ li winq xeʼkʼiik saʼebʼ li naʼaj bʼarwiʼ naʼilmank naq ebʼ li ixq maakʼaʼ nekeʼok wiʼ. Jun eetalil, laj Hans jun li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut re Bolivia, naxye: «Wiibʼ oxibʼ li winq xeʼkʼiresiik saʼebʼ li naʼaj bʼarwiʼ ebʼ li winq nekeʼxnimobʼresi ribʼ. Ebʼ li winq aʼin nekeʼxkʼoxla naq nimebʼ xwankil ut inkʼaʼ nekeʼroxloqʼi ebʼ li ixq». Laj Shengxian, jun li cheekel winq re Taiwán, naxye: «Bʼarwiʼ wankin, naabʼalebʼ li winq nekeʼxkʼoxla naq ebʼ li ixq inkʼaʼ teʼxchʼik ribʼ saʼ li xkʼanjelebʼ. Wi junaq li winq naxye li naxkʼoxla junaq li ixq, naru naq li winq aʼin inkʼaʼ chik t-oxloqʼiiq». Jalanebʼ chik li winq nekeʼxkʼutbʼesi naq nekeʼxtzʼeqtaana ebʼ li ixq saʼ jalan chik li naʼlebʼ, joʼ xyeebʼal ebʼ li aatin re naq teʼseʼeeq li ixq.

Abʼanan jun li winq li xkʼiresiik chi joʼkaʼin truuq xjalbʼal li xnaʼlebʼ ut xkanabʼankil xkʼoxlankil naq ebʼ li winq nimebʼ xwankil chiruhebʼ li ixq (Efes. 4:​22-24). Chanru truuq xbʼaanunkil? Xkʼambʼal re rikʼin li Jehobʼa. Saʼ li tzolom aʼin, tqil chanru naril li Jehobʼa ebʼ li ixq, chanru ebʼ li hermaan winq teʼxtzol rilbʼalebʼ li ixq joʼ li Jehobʼa ut chanru ebʼ li cheekel winq teʼxkanabʼ jun chaabʼil eetalil chirix aʼin.

CHANRU NARIL LI JEHOBʼA EBʼ LI IXQ?

Li Jehobʼa aʼan jun chaabʼil eetalil chirix chanru rilbʼalebʼ li ixq. Aʼan jun li Yuwaʼbʼej li naʼuxtaanank u li naxra chixjunil li xjunkabʼal (Juan 3:16). Choʼq re, ebʼ li ixq li nekeʼkʼanjelak chiru aʼanebʼ li xraarokil xrabʼin. Qilaq wiibʼ oxibʼ li eetalil li naxkʼutbʼesi naq naxrahebʼ ut naroxloqʼihebʼ.

 Inkʼaʼ naxsikʼ ruhebʼ. Li Jehobʼa kixyobʼtesi li winq ut li ixq joʼ xjalam u (Gén. 1:27). Inkʼaʼ kixbʼaanu naq ebʼ li winq qʼaxal seebʼaqebʼ xchʼool chiruhebʼ li ixq chi moko kixbʼaanu ta naq ebʼ li winq teʼruuq xbʼaanunkil wiibʼ oxibʼ li kʼanjel ut ebʼ li ixq inkʼaʼ. Juntaqʼeet kixyobʼtesihebʼ re naq teʼxtaw ru li xnaʼlebʼ li Santil Hu ut teʼxyuʼami li xchaabʼil naʼlebʼ li Jehobʼa. Aʼan juntaqʼeet naril li winq ut li ixq (2 Crón. 19:7). Choʼq re, li xpaabʼalebʼ li ixq jwal oxloqʼ joʼ li xpaabʼalebʼ li winq ut xkʼe rehebʼ naq chixjunilebʼ teʼxtaw li junelik yuʼam, aʼ yaal ma saʼ Ruuchichʼochʼ malaj saʼ choxa joʼ awabʼej malaj xyuwaʼil aj tij (2 Ped. 1:1). Chʼolchʼo tzʼaqal naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxtzʼeqtaana ebʼ li ixq.

Narabʼihebʼ. Li Jehobʼa naxkʼe saʼ ajl li nekeʼrekʼa ut li chʼaʼajkilal li nekeʼxnumsi ebʼ li ixq. Jun eetalil, kirabʼi ut kixsume li xtijebʼ li xRaquel ut li xʼAna (Gén. 30:22; 1 Sam. 1:​10, 11, 19, 20). Kixbʼaanu ajwiʼ naq ttzʼiibʼaaq saʼ li Raatin ebʼ li eetalil chirixebʼ li winq li xeʼrabʼi li xeʼyeeheʼk re xbʼaanebʼ li ixq. Jun rehebʼ aʼan laj Abrahán, li kiʼabʼink chiru li Jehobʼa naq kiyeeheʼk re naq trabʼi li xSara (Gén. 21:​12-14). Li awabʼej David kirabʼi li kiyeeheʼk re xbʼaan li xʼAbigaíl. Kixye naq li Jehobʼa kitaqlank re chi aatinak rikʼin (1 Sam. 25:​32-35). Li Jesús, li naxkʼam re chi tzʼaqal re ru rikʼin li xchaabʼil naʼlebʼ li Xyuwaʼ, kirabʼi li kiyeeheʼk re xbʼaan li xnaʼ, aʼ li xMaría (Juan 2:​3-10). Joʼ naʼilmank saʼebʼ li eetalil aʼin, li Jehobʼa naxkʼutbʼesi naq naroxloqʼihebʼ li ixq naq narabʼihebʼ.

Naxkʼojobʼ xchʼool rikʼinebʼ. Jun eetalil, li Jehobʼa kixtenebʼ saʼ xbʼeen li xʼEva tenqʼank re rilbʼal li Ruuchichʼochʼ (Gén. 1:28). Li Yos moko naril ta naq maakʼaʼ xwankil chiru li xbʼeelom, aʼ laj Adán, naril bʼan joʼ jun aj tenqʼ. Joʼkan ajwiʼ kixtenebʼ saʼ xbʼeen li xDébora ut li xHuldá naq teʼxkʼe xnaʼlebʼ li tenamit joʼ ajwiʼ jun laj raqol aatin ut jun li awabʼej (Juec. 4:​4-9; 2 Rey. 22:​14-20). Saʼ ebʼ li qakutan, li Jehobʼa naxkʼojobʼ xchʼool rikʼinebʼ li hermaan ixq ut naxtenebʼ kʼanjel saʼ xbʼeen. Ebʼ li hermaan aʼin li tiikebʼ xchʼool wankebʼ joʼ aj puktesinel, aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink malaj li nekeʼtaqlaak chi puktesink saʼ jalan chik tenamit. Nekeʼtenqʼank re xyiibʼankil, xkabʼlankil ut xchaabʼilobʼresinkil ebʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl ut ebʼ li qamolam. Wankebʼ nekeʼkʼanjelak saʼ Betel ut junchʼol chik saʼebʼ li ochoch re jalok aatin. Li Jehobʼa naroksihebʼ li ixq re naq ttzʼaqloq ru li rajom (Sal. 68:12). Chʼolchʼo naq li Jehobʼa moko naxkʼoxla ta naq ebʼ li ixq moko seebʼebʼ ta xchʼool.

CHANRU TEʼRUUQ EBʼ LI HERMAAN WINQ XTZOLBʼAL RILBʼALEBʼ LI IXQ JOʼ LI JEHOBʼA?

Ex hermaan, re rilbʼal ma yooko rilbʼalebʼ li ixq joʼ li Jehobʼa aajel ru naq tqatzʼil rix li naqakʼoxla ut li naqabʼaanu. Re xbʼaanunkil aʼin naʼajmank naq tooʼeʼxtenqʼa. Joʼ li kʼanjelobʼaal li naʼoksimank re risinkil xjalam u li bʼaqel naxtaw naq junaq wank xyajel saʼ li raanm jun li qamiiw ut li Raatin li Yos naru tooxtenqʼa re rilbʼal chanru naqilebʼ li ixq. Qilaq chanru.

Qapatzʼaq qatenqʼ re junaq li qamiiw (Prov. 18:17). Aatinaqo rikʼin junaq li qamiiw ixq malaj winq li chaabʼil nanaʼlebʼak ut qapatzʼaq re: «Chanru nakaawil naq nawilebʼ li ixq? Ma nekeʼrekʼa naq nawoxloqʼihebʼ? Ma naru tinchaabʼilobʼresi linnaʼlebʼ?». Wi naxye qe junaq li naʼlebʼ li aajel ru naq tqajal, miqawechʼ rix. Qakʼulubʼaq bʼan ut qabʼaanuhaq li naʼajmank re xjalbʼal li qanaʼlebʼ.

Qatzolaq li Raatin li Yos. Li naʼlebʼ li tooxtenqʼa re rilbʼal chanru naqilebʼ li ixq aʼan xjuntaqʼeetankil li naqakʼoxla ut li naqabʼaanu rikʼin li naxye li Santil Hu (Heb. 4:12). Naq tqatzol, tqataw qanaʼlebʼ rikʼinebʼ li winq li chaabʼil xeʼril ebʼ li ixq ut rehebʼ li junchʼol chik li inkʼaʼ us xeʼxbʼaanu. Aʼin tooxtenqʼa chi xkʼoxlankil rix rikʼin ani naqaj xkʼambʼal qe. Joʼkan naq us naq tqajuntaqʼeeta wiibʼ oxibʼ li raqal rikʼin junchʼol chik li raqal ut aʼin tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tqoksi wiibʼ oxibʼ li raqal yal re xkʼulubʼankil jun li naʼlebʼ li moko usta chirixebʼ li ixq. Jun eetalil, 1 Pedro 3:7 naxye naq tkʼemanq xloqʼal li ixaqilbʼej xbʼaan naq «chanchanebʼ li bʼaas li najoreʼk saʼ junpaat». b Ma naraj xyeebʼal naq moko wankebʼ ta xwankil malaj moko seebʼebʼ ta xchʼool chiruhebʼ li winq? Maajoqʼe bʼiʼan! Re naq inkʼaʼ tqajal li kixye laj Pedro, qakʼoxlaq li naxye Gálatas  3:​26-29. Aran nachʼolobʼamank naq li Jehobʼa kixsikʼebʼ li ixq ut li winq re naq teʼawabʼejinq rochbʼeen li Jesús saʼ choxa. Wi naqatzol li Santil Hu ut naqapatzʼ qanaʼlebʼ re junaq li qamiiw winq malaj ixq, tqatzol roxloqʼinkilebʼ li ixq joʼ xkʼulubʼebʼ.

CHANRU NEKEʼXKʼUTBʼESI LI CHEEKEL WINQ NAQ NEKEʼROXLOQʼI EBʼ LI IXQ?

Ebʼ li hermaan saʼ li chʼuut naru ajwiʼ nekeʼxtzol roxloqʼinkil ebʼ li ixq naq nekeʼril chanru nekeʼxbʼaanu ebʼ li cheekel winq. Chanru nekeʼxkʼe jun chaabʼil eetalil? Qilaq wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ bʼarwiʼ nekeʼxkʼutbʼesi naq nekeʼroxloqʼi ut nekeʼxra ebʼ li hermaan ixq.

Nekeʼxkʼe xsahilebʼ xchʼool. Li apóstol Pablo aʼan jun chaabʼil eetalil choʼq rehebʼ li cheekel winq. Kixkʼe xsahilebʼ xchʼool li hermaan ixq saʼ li esilhu li kixtzʼiibʼa choʼq re li chʼuut re Roma (Rom. 16:12). Ma naqakʼoxla li sahil chʼoolejil li xeʼrekʼa naq kiyaabʼasimank li esilhu saʼ li chʼuut? Joʼkan ajwiʼ nekeʼxbʼaanu ebʼ li cheekel winq nekeʼxkʼaytesi ribʼ re xkʼebʼal xsahil xchʼool ebʼ li hermaan ixq xbʼaan li xchaabʼil naʼlebʼ ut naq nekeʼxbʼaanu chixjunil saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa. Rikʼin aʼin, ebʼ li hermaan ixq nekeʼrekʼa naq oxloqʼinbʼilebʼ. Li aatin li nawaklesink chʼoolej li nekeʼroksi ebʼ li cheekel winq naru naq aʼan tzʼaqal li naʼajmank choʼq re junaq re naq inkʼaʼ tixkanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa (Prov. 15:23).

Naq ebʼ li cheekel winq nekeʼxkʼe xsahil xchʼool ebʼ li hermaan ixq, tento teʼxbʼaanu chi anchal xchʼoolebʼ ut chi chʼolchʼo ru. Kʼaʼut? Qilaq li naxye li xJessica: «Yaal naq joʼ hermaan ixq nawulak chiqu naq teʼxye qe “Chaabʼil li nekeebʼaanu”. Abʼan qʼaxal naxwaklesi qachʼool naq chi chʼolchʼo ru nekeʼxye kʼaʼut nekeʼxkʼe xsahil qachʼool joʼ naq naqakʼut chiruhebʼ li qakokʼal naq teʼabʼinq saʼebʼ li chʼutam malaj naq nokooxik chi xkʼambʼal junaq li yook xtzolbʼal li Santil Hu re naq twulaq saʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl». Naq ebʼ li cheekel winq chi  chʼolchʼo ru nekeʼxkʼe xsahil xchʼool ebʼ li hermaan ixq nekeʼxkʼutbʼesi chiruhebʼ naq aajel ru li xtenqʼ saʼ li chʼuut ut naq oxloqʼinbʼilebʼ.

Nekeʼxkʼe xchʼool chi rabʼinkilebʼ. Ebʼ li cheekel winq li nekeʼxkubʼsi ribʼ nekeʼxkʼulubʼa naq moko kaʼaj tawiʼ aʼanebʼ chaabʼil nekeʼnaʼlebʼak chirix junaq li naʼlebʼ. Joʼkan naq nekeʼxpatzʼ xtenqʼ re junaq li hermaan ixq ut nekeʼxkʼe xchʼool chi rabʼinkil li nekeʼyeeheʼk re. Chi joʼkan us nekeʼelk. Ebʼ li hermaan ixq sa nekeʼrekʼa ribʼ. Ut kʼaru rusilal nekeʼxtaw ebʼ li cheekel winq? Laj Gerardo jun li cheekel winq li nakʼanjelak Betel naxye: «Ninkʼe reetal naq ebʼ li naʼlebʼ li nekeʼxye ebʼ li hermaan ixq nikinxtenqʼa re xbʼaanunkil chi chaabʼil linkʼanjel. Naabʼal rehebʼ ak naabʼal chihabʼ rokikebʼ chi xbʼaanunkil junaq li kʼanjel chiru li xkʼihalil ebʼ li hermaan winq». Saʼ li chʼuut wankebʼ naabʼal li hermaan ixq li wankebʼ joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼkan naq nekeʼxnaw chiʼus li teep re puktesink. Laj Bryan jun li cheekel winq naxye: «Ebʼ li hermaan ixq wank naabʼal li teʼruuq xbʼaanunkil saʼ li xmolam li Jehobʼa. Qatzolaq qanaʼlebʼ rikʼinebʼ!».

Ebʼ li cheekel winq nekeʼxkʼe saʼ ajl li nekeʼxye ebʼ li hermaan ixq. Kʼaʼut wank xwankil aʼin? Laj Edward jun li cheekel winq naxye: «Li naxye ut li xnawom jun li hermaan ixq truuq xtenqʼankil jun li hermaan winq re rilbʼal chiʼus jun li chʼaʼajkilal ut re naq ttawoq u» (Prov. 1:5). Wi inkʼaʼ naru xkʼebʼal saʼ ajl li naxye jun li hermaan ixq, ebʼ li cheekel winq nekeʼxbʼanyoxi li nekeʼxye ut chanru nekeʼril junaq li naʼlebʼ.

Nekeʼxkawresi. Ebʼ li cheekel winq nekeʼxkʼutbʼesi naq wankebʼ xnawom naq nekeʼxsikʼ xhoonal re xkawresinkilebʼ li hermaan ixq. Naru nekeʼxkʼut chiruhebʼ chanru xbʼeresinkil li chʼutam re li puktesink wi moko wank ta jun li hermaan winq re xbʼaanunkil. Naru ajwiʼ teʼxchʼolobʼ chiruhebʼ chanru roksinkil wiibʼ oxibʼ li kʼanjelobʼaal li naʼoksimank saʼ li kabʼlak ut re xchaabʼilobʼresinkil li ak wank. Saʼ Betel, ebʼ li nekeʼjolomink re li kʼanjel ak xeʼxkawresi ebʼ li hermaan ixq re naq teʼruuq tenqʼank saʼ jalan jalanq li kʼanjel joʼ xchaabʼilobʼresinkil li ak wank, xik chi loqʼok, xbʼirbʼal li tumin ut rilbʼal ebʼ li ulul chʼiichʼ. Ebʼ li cheekel winq li nekeʼxkawresi ebʼ li hermaan ixq nekeʼxkʼutbʼesi naq nekeʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼinebʼ ut rikʼin li xseebʼalebʼ xchʼool.

Naabʼalebʼ li hermaan ixq nekeʼroksi chixjunil li xeʼxtzol rikʼinebʼ li cheekel winq re xtenqʼankilebʼ li junchʼol. Wiibʼ oxibʼ li xeʼkawresiik re kabʼlak nekeʼtenqʼank re xkabʼlankil wiʼ chik ebʼ li ochoch li xeʼjukʼeʼk xbʼaan jun li kaqsut-iqʼ. Junchʼol chik nekeʼroksi li naʼlebʼ li xeʼkʼuteʼk chiru re puktesink bʼarwiʼ nekeʼnumeʼk naabʼal li kristiʼaan ut nekeʼroksi re xkawresinkil jalanebʼ chik li hermaan ixq re naq teʼtzʼaqonq ajwiʼ saʼ li kʼanjel aʼin. Kʼaru nekeʼxkʼoxla ebʼ li hermaan ixq chirixebʼ li cheekel winq li xeʼkawresink rehebʼ? Li xJennifer naxye: «Naq xinkʼanjelak re xkabʼlankil jun li Chʼutlebʼaal Kabʼl, jun rehebʼ li najolomink re li kʼanjel kixkʼe xhoonal re inkawresinkil. Naxkʼe xchʼool chirix li ninbʼaanu ut naxkʼe xsahil inchʼool. Kʼajoʼ xwulak chiwu kʼanjelak rikʼin xbʼaan naq xinkʼe reetal naq naxkʼojobʼ xchʼool wikʼin ut xwekʼa naq nikinroxloqʼi».

LI RUSILAL LI NATAWMANK NAQ NAQILEBʼ JOʼ LI QAJUNKABʼAL

Joʼ li Jehobʼa naqarahebʼ li hermaan ixq. Naqilebʼ chanchan tawiʼ ebʼ li qajunkabʼal (1 Tim. 5:​1, 2). Jwal loqʼ xloqʼoninkil ru li Jehobʼa rochbʼeenebʼ. Ut naxkʼe xsahil qachʼool naq ebʼ aʼan nekeʼrekʼa naq naqarahebʼ ut naq naqatenqʼahebʼ. Li xVanessa naxye: «Ninbʼanyoxi re li Jehobʼa naq xinxkanabʼ wank saʼ li xmolam bʼarwiʼ wankebʼ li winq rikʼin li sa kʼanjelak». Jun li hermaan re Taiwán naxye: «Kʼajoʼ ninbʼanyoxi re li Jehobʼa ut li xmolam naq nokooʼeʼroxloqʼi ut nekeʼxkʼe saʼ ajl li naqekʼa. Aʼin naxkawubʼresi linpaabʼal ut naxbʼaanu naq qʼaxal oxloqʼaq chiwu wank saʼ li xtenamit».

Chʼolchʼo naq li Jehobʼa sa xchʼool rikʼinebʼ li hermaan winq li nekeʼxyal xqʼe chi rilbʼalebʼ li ixq joʼ naxbʼaanu aʼan (Prov. 27:11). Laj Benjamin jun li cheekel winq re Escocia naxye: «Saʼ li ruuchichʼochʼ, naabʼalebʼ li winq inkʼaʼ nekeʼroxloqʼi ebʼ li ixq. Joʼkan naq, naq ebʼ li ixq nekeʼok saʼ junaq li Chʼutlebʼaal Kabʼl, naqaj naq ebʼ aʼan teʼril li xjalanil». Qakʼehaq qaqʼe re xkʼambʼal qe rikʼin li Jehobʼa ut rilbʼalebʼ li qahermaan ixq rikʼin li rahok ut li oxloqʼink li xkʼulubʼebʼ (Rom. 12:10).