Akaka bawutukila muna zunga ina vo akala ayingi beyindulanga vo akento ke bena mfunu ko. Kasikil’owu, nkengi a zunga mosi kuna Bolívia wavova vo: “Akala akaka bawutukila muna zunga itundidikanga akala yo kubafila mu yindula vo oyau basundidi akento o mfunu.” Nkuluntu mosi kuna Taiwan wavova vo: “Muna zunga izingilanga, akala ayingi bemonanga vo akento ke bena yo nswa wa songa ngindu zau ko. Avo Yakala olende e ngindu za nkento mu diambu kingandi, yakala diodio ke zitiswa diaka ko.” Akala akaka besonganga e fu kia veza akento mu mpila yankaka. Muna bonga e nona, bevovelanga akento mambu ma usafu.

Diakiese vo kana nkia mpila fu ya kisi nsi kasasuka yau, konso yakala kalenda kwandi soba. Olenda sunda e fu kia yindula vo akala basundidi akento. (Efe. 4:22-24) Muna lenda vanga diambu diadi, tufwete tanginina mbandu a Yave. Mu longi diadi tuzaya una Yave kekadilanga ye akento, una mpangi za makala balenda tanginina Yave muna mpila bekadilanga ye akento ye una akuluntu balenda kadila se mbandu muna zitisanga akento.

AWEYI YAVE KEKADILANGA YE AKENTO?

Yave wasikidisa mbandu alunga muna mpila kekadilanga ye akento. Wau vo yandi i Se diankenda, ozolanga kanda diandi dia wantu. (Yoa. 3:16) Obadikilanga mpangi za makento akwikizi se wan’andi amakento. Tala una Yave kezitisilanga akento yo kubazola.

Yave kesianga mpambula ko muna mpila kekadilanga ye akento. Yave wavanga yakala yo nkento muna fwaniswa kiandi. (Tuku 1:27) E  ngangu kavana kwa yakala yo nkento zafwanana, ke sianga mpe yakala va fulu kiantete ko muna mpila kekubazolelanga. (2 Tus. 19:7) Wavanga yakala yo nkento ye lendo kiafwana muna bakula ludi kia Bibila yo yima e fu yandi. Yave ozitisanga akala ye akento ana besonganga kwikizi kwa yandi. Wabavana e vuvu kiazinga yakwele mvu ova ntoto yovo vuvu kia kala se atinu ye anganga kuna zulu. (2 Pet. 1:1, mvovo vana yand’a lukaya.) Kieleka, Yave kesianga mpambula ko vana vena akala ye akento.

Yave owanga sambu y’akento. Yave ovuanga mfunu e ngindu za akento yo tokanena mambu mampasi benuananga mau. Kasikil’owu, wawa yo vana e mvutu za sambu ya Rakele yo Ana. (Tuku 30:22; 1 Sam. 1:10, 11, 19, 20) Yave wafila mpe asoneki a Bibila mu soneka lusansu lwa akala ana bawila akento. Muna bonga e nona, Abarayama walanda luludiku lwa Yave vava kamvovesa vo kawila nkaz’andi Sara. (Tuku 21:12-14) Ntinu Davidi wawila Abingaile, kadi wavova vo Yave wantuma muna mokena yandi. (1 Sam. 25:32-35) Yesu ona watanginina e fu ya Se diandi mu mpila yalunga, wawila ngudi andi Maria. (Yoa. 2:3-10) E nona yayi yawonso isonganga vo i mosi muna mpila Yave kesongelanga vo ozitisanga akento, i kubawa.

Yave obundanga vuvu kwa akento. Muna bonga e nona, Yave wavanga Eva kimana kakala se nsadisi a Adami muna lunga-lunga o ntoto wawonso. (Tuku 1:28) Muna vanga e diadi, Yave wasonga vo Adami kasunda nkento andi ko, kansi wakala se nsadisi ona wamfwanukina. Yave wabunda mpe vuvu kwa ngunza za ankento, Debora yo Kuleda muna kubavana kiyekwa kia lukisa nkangu andi, mfundisi mosi ye ntinu mosi. (Afu. 4:4-9; 2 Nti. 22:14-20) O unu, Yave ovananga mpangi za makento e yiyekwa muna salu kiandi. Mpangi zazi akwa kwikizi besalanga se ateleki, aviti a nzila ye misionario. Besadisanga mpe muna salu kia tunga yo lunga-lunga Maseka ma Kintinu ye mavula. Ankaka besadilanga kuna Betele ye muna mavula ma salu kia sekola. Mpangi zazi zawonso za makento bena nze vu kiampwena kia makesa kina Yave kesadilanga muna vanga luzolo lwandi. (Nku. 68:11) Kieleka, Yave ke badikilanga akento ko vo batovoka yovo ke bafwana ko.

AWEYI MPANGI ZA MAKALA BALENDA TANGININA YAVE MUNA MPILA BEKADILANGA YE AKENTO?

Ampangi, muna zaya kana vo tutangininanga mbandu a Yave muna mpila kekadilanga ye akento, tufwete toma fimpa ngindu ye mavangu meto. Muna vanga diambu diadi, lusadisu tuvuidi o mfunu. Nze una masini ma raio-x mesadisilanga mu zaya kana vo ntim’a muntu wayela yovo ve, akundi ambote ye Diambu dia Nzambi dilenda kutusadisa mu zaya kana vo e mpila tukadilanga ye akento iyangidikanga Yave yovo ve. Adieyi tulenda vanga muna tambula lusadisu lwalu?

Yuvula nkundi ambote. (Nga. 18:17) Diambote mu mokena ye nkundi ona tubundanga e vuvu, ona una vo nkwa ngemba ye nkwa ziku, tulenda kunyuvula e yuvu ilende: “Muna mbweno zaku, aweyi ikadilanga ye akento? Nga akento balenda vova vo zitisa ikubazitisanga? Nkia diambu mfwete vanga muna kadilanga yau mu mpila yambote?” Avo nkundi aku uvovese mambu ofwete singika, kukendalala ko. Kansi, vanga mawonso muna singika konso diambu divuilu mfunu.

Longoka Diambu dia Nzambi. E mpila yambote tulenda zayila kana vo tukadilanga ye mpangi za makento mu mpila yambote, i vava zaya kana vo e ngindu ye mavangu meto ngwizani mena ye Diambu dia Nzambi. (Ayib. 4:12) Muna bonga e nona, e sono kia 1 Petelo 3:7 kivovanga vo yakala kafwete badikilanga nkaz’andi nze “kinzu kia kondwa ngolo.”  b Nga ediadi disongele vo yakala osundidi nkento andi muna ngangu yovo muna mambu mankaka? Ke wau ko. Tezasanesa mvovo mia Petelo ye sono kia Ngalatia 3:26-29 eki kisonganga vo Yave wasola akala ye akento kimana bayala kumosi yo Yesu kuna zulu. Avo tulongokele Diambu dia Nzambi yo lomba kwa nkundi eto kimana katuzayisa una tukadilanga ye akento, tuzaya una tulenda zitisila mpangi za makento.

 AWEYI AKULUNTU BEZITISILANGA MPANGI ZA MAKENTO?

O landa mbandu ambote ya akuluntu, dilenda sadisa mpangi za makala muna nkutakani mu zitisanga mpangi za makento. Aweyi akuluntu besongelanga mbandu ambote muna zitisanga mpangi za makento? Tala ezaka mpila bevangilanga wo.

Akuluntu besanisinanga mpangi za makento. Paulu wa ntumwa wasisa mbandu ambote ina akuluntu bafwete landa. Muna nkanda kasonekena esi Roma, Paulu wasanisina mpangi zayingi za makento. (Roma 16:12) Yindula kiese bamona mpangi zazi vava nkanda wau watangwa muna nkutakani. Diau dimosi mpe, akuluntu besanisinanga mpangi za makento mu kuma kia fu yau yambote ye mawonso bevanganga muna salu kia Yave. Ediadi disadisanga mpangi za makento mu zaya vo ampangi muna nkutakani betoma kubazitisanga yo yangalelwa. Dilenda kala vo e mvovo mialukasakeso mia nkuluntu mosi, i miau bavuidi o mfunu ekolo bekwamanananga sadila Yave ye kwikizi kiawonso.—Nga. 15:23.

Vava akuluntu besanisinanga mpangi za makento, e mvovo miau, mia ziku mikalanga ye mia sikididi. Ekuma? Mpangi Yessica wavova vo: “Diakiese dikalanga mu wa mpangi za makala vava bevovesanga mpangi ankento vo, ‘salu kiambote.’ Kansi, dialukasakeso kikilu dikalanga vava akuluntu bekutusanisinanga mu diambu diasikididi nze longa wan’eto mu kalanga bavuvama muna lukutakanu yovo vava tuvaulanga e ntangwa mu kwenda baka nlongoki a Bibila yo kunata kuna nkutakani.” Vava akuluntu besanisinanga mpangi za makento muna mambu masikididi, besonganga kwa mpangi zazi vo mfunu bena ye betoma yangalelwanga.

Akuluntu bewunikinanga mpangi za makento. Akuluntu bena vo alembami, bazeye wo vo ke yau kaka ko bena ye ngindu zambote. Akuluntu  awaya, belombanga kwa mpangi za makento mu songa ngindu zau ye toma kubawunikina ekolo bevovanga. Muna mpila yayi, akuluntu bekasakesanga mpangi za makento yo baka e nluta yau kibeni. Mu nkia mpila? Nkuluntu mosi una ye nkumbu Gerardo osadilanga kuna Betele wavova vo: “Imonanga vo olomba ngindu kwa mpangi za makento, dikunsadisanga mu lungisa kiyekwa kiame una ufwene. Akaka muna mpangi za makento, besalanga salu yau mu mvu miayingi lutila mpangi za makala.” Muna nkutakani, mpangi zayingi za makento besalanga se aviti a nzila, muna diadi batomene zaya e nsatu za wantu bena muna zunga kia nkutakani au. Nkuluntu mosi una ye nkumbu a Bryan wavova vo: “Mpangi zeto za makento bena ye fu yayingi yambote ye bazaye mambu mayingi mavuilu mfunu muna nkubik’a Yave. Ozevo, tufwete toma sadila e ngangu zau.”

Akuluntu bena vo akwa ngangu, ke bevezanga ngindu za mpangi za makento vana vau ko. Ekuma? Mpangi Edward una vo nkuluntu wavova vo: “E ngindu za mpangi ankento, zilenda sadisa mpangi ayakala mu bakula diambu kingandi una ufwene yo kunsadisa mu toma bakula una akaka bemonanga.” (Nga. 1:5) Kana nkutu vo nkuluntu kesadila ngindu za mpangi ankento ko, olenda kumvutula matondo muna ngindu kasongele, zayi ye umbakuzi wandi.

Longa mpangi za makento. Akuluntu akwa ngangu besadilanga konso lau muna longa mpangi za makento. Muna bonga e nona, balenda kubalonga una balenda fidila tukutakanu twa vaika mu salu kia umbangi avo mpangi ayakala okondele. Balenda mpe kubalonga e mpila isadilwanga salanganu yovo masini kimana balenda vana moko muna salu kia tunga ye lunga-lunga fulu yeto ya nsambila. Kuna Betele akengi belonganga mpangi za makento mu lungisa yiyekwa ya mpila mu mpila nze lunga-lunga e vula, sumba, vanga mbalu, salu kia komputadore ye mambu mankaka mpe. Vava akuluntu belonganga mpangi za makento, bebadikilanga mpangi zazi vo bafwana bundwa e vuvu ye bena ye kikesa.

Mpangi zayingi za makento besadilanga mana balongwa kwa akuluntu muna wete dia akaka. Muna bonga e nona, mpangi zankaka za ankento besadilanga mana balongoka mu salu kia tunga mu sadisa akaka mu tungulula nzo zau zibangukidi mu kuma kia sumbula. Akaka besadilanga ndekwa balongwa muna salu kia umbangi mu sadisa mpangi zankaka kimana basila umbangi una ufwene. Aweyi mpangi za makento bemonanga muna lusadisu bavewa kwa akuluntu? Mpangi Jennifer wavova vo: “Vava yayenda sala e salu kia tunga Seka dimosi dia Kintinu, nkengi yovo nkuluntu mosi wavaula e ntangwa muna kundonga. Wasia sungididi mu salu yasalanga ye kunsanisina. Yayangalala sala yandi kadi yamona vo mfunu kamvuanga yo kumbunda e vuvu.”

NLUTA MIA LONGA MPANGI ZA MAKENTO MUNA NKUTAKANI

Nze Yave, tuzolanga mpangi zeto za makento zakwikizi. Muna kuma kiaki, tukadilanga yau nze esi nzo eto. (1 Tim. 5:1, 2) Tutoma kubazitisanga yo yangalela sala yau entwadi. Tumonanga kiese vava bezayanga vo tutoma kubazolanga yo kubasadisa. Mpangi Vanessa wavova vo: “Ivutulanga matondo kwa Yave wau ngina muna nkubik’andi eyi yazala ye mpangi za makala betoma kunkasakesanga.” Mpangi mosi kuna Taiwan wavova vo: “Ivutulanga matondo kwa Yave ye nkubik’andi eyi iyangalelanga akento yo toma kubazitisa. Ediadi disiamisanga lukwikilu lwame yo mona kiese kiayingi wau ngina mu nkubik’a Yave.”

Kieleka, Yave otoma yangalelanga vava kemonanga e ngolo Akristu awaya akwikizi bevanganga muna yangalela yo zitisa akento wauna kevanganga. (Nga. 27:11) Mpangi Bejamin una vo nkuluntu kuna Escócia wavova vo: “O unu, akala ayingi mu nza ke bezitisanga akento ko. Muna kuma kiaki, tuzolele songa kwa mpangi zeto za makento muna nkutakani vo betoma zolwanga yo zitiswa.” Yambula yeto awonso twavanga ngolo mu tanginina e mpila Yave kekadilanga ye mpangi zeto za zolwa za makento yo kubasonga zola ye luzitu lubafwanukini.—Roma 12:10.