Wamwi wakulila ku ncende kuno awonsi wakalola ukuti awanaci watacindama. Ku cakulolelako, umwanawitu Hans e kangalila wa ku Bolivia watili: “Awonsi wamwi wakulila ku ncende kuno kwawa ulutambi lwa ku kanacindika awanaci, na co-o cikalenga wawalola ukuti wasulwa.” Ne umwanawitu e Shengxian e eluda wa ku Taiwan watili: “Kuno nkakwikala, awonsi wakalola ukuti awanaci watazipizile ukuwapandako amano pa vili vyonsinye. Nga cakuti umonsi wumwi walanda vino umwanaci walanzile, awonsi wawuye wakamulola ukuti atasalapuka amuno umwanaci asa wino angamupanda amano.” Kwawa inzila na zinjinye zino awonsi wakalanjizizyamo ukuti watacindika awanaci. Ku cakulolelako, wangalanda amazwi yamipulwe.

Icizima acakuti wano wakalola ngati awanaci watacindama wangapiluka asa mulandu nu kuti kuno wakulila wakalola ngati awanaci wasulwa. Cinji acakuti wangatalika nu kuwalola ukuti wawa icili conganye na woliwo. (Efes. 4:​22-24) Cino cingawavwa vye ukupiluka, akukolanya Yehova. Mwe co-o icipande, twandi tulande pe vino Yehova akalola awanaci, vino awanawitu wangamukolanya na vino wa eluda wangawa pa nkolelo kukucindika wankazi.

VINO YEHOVA AKALOLA AWANACI

E Yehova wawa acakulolelako icizima pe vino awonsi wazipizile walola awanaci. Pa mulandu wakuti amukwasi wankumbu, wakunda awantu wonsinye. (Yoha. 3:16) Cinji acakuti, wankazi wano wawa ni cisinka, wawa ngati awana awakundikwe kwe weliwe. Lekani tulandeko pe vimwi vino vikalanjizya ukuti e Yehova wawakunda swinya wawacindika.

Akawalola ukuti wawa icili conganye na wonsi. E Yehova welewuzile awantu wonsinye, awonsi na wanaci mu mukola wakwe. (Inta. 1:27) Atapanzile  awonsi ukuti awo wawe na mano nkani ukucila awanaci nanti ukuti awano wamanyicisye imilimo. Swinya atakundisya awonsi ukucila awanaci. (2 Imila. 19:7) Welewuzile awantu wonsinye na maka ya kusambilila ivisinka vya mu Baibolo nu kuwa ni miwele imizima ngati ayino wawa nayo. E Yehova wapa awonsi na wanaci ivilambu ivili vyonga, nampo nga wawa ni suwilo lyakwikala umuyayaya mu Paradaise monye munsi nanti ukuwa azya mfumu nanti wasimapepo kwi yulu. (2 Pet. 1:1.) Ukwasowa nu kuvwilika e Yehova wacindamika nkaninye awanaci.

Akateyelezya kwe vino wakulanda. E Yehova akawikako sana amano kwe vino wakayivwa na kuntazi zino wakapitamo. Ku cakulolelako, wateyelezizye nu kucitapo cimwi kwe vino e Hana ne Rakelo wapepezilepo. (Inta. 30:22; 1 Sam. 1:​10, 11, 19, 20) E Yehova walenzile wano walemvile e Baibolo ukulemba pa wonsi wano wateyelezizye ku wanaci. E Abrahamu wivwizile vino Yehova wamunenile ukuti ayivwe ku muci e Sara. (Inta. 21:​12-14) Ne imfumu Davidi yateyelezizye kwe vino e Abigel wayinenile. Icakuti yaweni ukuti e Yehova awino wamutumile ukuti akalande nayo. (1 Sam. 25:​32-35) Swinya e Yesu nawenye wino wakolanyanga imiwele ya mukwasi wakwe, wateyelezizye kwe vino e mama wakwe wamunenile. (Yoha. 2:​3-10) Vyo-o ivyakulolelako vikulanjizya ukuti inzila yonga yino Yehova akalanjizizyamo ukuti wacindika awanaci, akupitila mukuteyelezya kwe woliwo.

Wawasuwila. Ku cakulolelako, wasuwizile e Eva pakumupa umulimo wakwavwa umulume e Adamu ukusakamala ivya munsi. (Inta. 1:28) Wo-o vino wacisile calanjizizye ukuti wamulolanga ukuti wacindime swinya wekavwa ku mulume. Cinji acakuti wasuwizile wakasesema awanaci e Debora ne Hulida, pa kuwapa umulimo wakupanda awantu amano. Pe wa-a awantu wano wapandanga amano palinji ni mfumu ne kapanzya. (Kapa. 4:​4-9; 2 Izya. 22:​14-20) Na mweyanye amanda, e Yehova walanjizya ukuti wasuwila awina Klistu awanaci wo-o vino wawapa imilimo yakuwomba. Wa-a wankazi awa cisinka wakawomba ngati awakawizya, wapayiniya na wumishonari. Swinya wakakwavwilizyako mu wuzengo, ukuzifya ama ng’anda ya Wufumu ni vikulwa vya misambo. Ne wamwi wakawombako pa Bethel na pa ma ofesi yakapiliwula. Wa-a wankazi wawa ngati awasilika awavule wano Yehova akawomvya ku kucita ukulonda kwakwe. (Amalu. 68:11) Vyonsinye vyo-o vikalanjizya ukuti e Yehova asilola ukuti awanaci watanga wawombe imilimo yimwi nanti ukuti watonta.

VINO AWANAWITU WANGAKOLANYA E YEHOVA

Avyani vino swe wanawitu tuzipizile ukucita pa kuti twalola awanaci ndi vino Yehova akawalola? Tuzipizile ukulola nga cakuti vino tukakwelenganya nu kucita vikalanjizya ukuti twawacindika. Ndi wulyanye vino e dokota akawomvya ca mashini cakupimilako pakulola nga cakuti umwezo wa muntu wuli icete nanti awe, avino pangalondekwa vimwi ivya kutwavwa pa kumanya nga cakuti tukalola awanaci ndi vino Yehova akawalola. Iviwuza ni Zwi lya kwe Leza vingatwavwa ukumanya nga cakuti vino tukalola awanaci vikasecelesya e Yehova nanti awe. Tungacita wuli pa kuti vitwavwe?

Mungakolowozya e ciwuza winu. (Imilu. 18:17) Tungaya kwe ciwuza wino twasuwila swinya wino wawa ni cikuku ni nkumbu nu ku mukolowozya ukuti: “Uzye nkalola wuli wankazi? Uzye wakandola ukuti nawacindika? Uzye muli mumwi muno ningazifya pe vino nkawalola?” Nga cakuti e ciwuza winu waminena mumwi muno muzipizile ukuzifya mutazipizile ukufulwa. Lelo muzipizile vye ukuwombelapo.

Mwayisambilizya Izwi lwa kwe Leza. Izwi lya kwe Leza lingatwavwa ukulola nga cakuti imiwele ni micitile yitu vikalanjizya ukuti twacindika wankazi. (Hebe. 4:12) Pano tukuyisambilizya tukazana amalyasi yano yakalanda pa wonsi wano wacindikanga awanaci na wano watawacindikanga. Nga twazana ya-a malyasi tuzipizile twayilinganyako nga cakuti tukacindika awanaci nanti awe. Mutazipizile ukupelela vye pakuwazya e vesi yonga, lelo muzipizile ukulinganya na kuma vesi yanji yano yakalanda pa wanaci. Ku cakulolelako, pe 1 Peter 3:​7, pakalanda ukuti awonsi wazipizile walola awanaci ukuti “watonta”. b Uzye co-o cikusula mu kuti awanaci watacindama, watawa na mano nkani swinya watanga wawombe imilimo yino awonsi wangawomba? Asa  muno cikasula! Nga twalinganya amazwi yano Peter walanzile kwe Wagalatiya 3:​26-29 tukazana ukuti e Yehova wasola wonsinye awanaci na wonsi ukuteka ne Yesu kwi yulu. Nga cakuti tukuyisambilizya Baibolo swinya twakolowozya ne ciwuza witu, watunena pe vino tukalola awanaci, cingatwavwa ukuwacindika.

VINO WA ELUDA WAKALANJIZYA UKUTI WACINDIKA WANKAZI

Wa eluda wawa acakulolelako icizima cino awanawitu mwi wungwe wangasambililako pa vya kucindika wankazi. Avyani vino wa eluda wakacita vino vikalanjizya ukuti wacindika wankazi? Katulandeko pe vimwi.

Wakawasalifya. Umutumwa Paulo wawa acakulolelako cino wa eluda wazipizile ukukolanya. Wasalifizye wankazi awavule mwe kalata yino walembezile awa mwi wungwe lya mu Roma. (Roma. 16:12) Ukwasowa nu kuvwilika wankazi wafwile wayivwile icete nkaninye pano wawazyanga yo-o kalata mwi wungwe. Wonye avino wa eluda wakasalifya wankazi pa miwele imizima yino wakwata na pe vino wakawombela Yehova. Co-o cikalenga wankazi wayivwa ukuti wacindama nkaninye mwi wungwe. Amazwi ayazima yano e eluda angalanda, mpindi zimwi yangavwa e nkazi ukutwalilila ukuwombela Yehova ni cisinka.—Imilu. 15:23.

Pano wa eluda wakusalifya wankazi, wakalanda pe vilyanye ivizima vino wakacitamo icete. Amulandu ci? E nkazi uwizina lya kuti Jessica walanzile ukuti: “Cikakwivwika icete nga cakuti awanawitu wanena e nkazi ukuti ‘ukawombesya.’ Lelo tukakwivwa icete sana nga cakuti walumbulako vimwi vino tukacitamo icete ponga ngati, akusambilizya awana ukukana panga icongo pa kulongana nanti ukusenda wino tukasambilila nawe e Baibolo mu kulongana.” Nga cakuti wa eluda wakucita wo-o, wangalenga wankazi wayivwa ukuti wacindama mwi wungwe.

Wakateyelezya. Wa eluda awaicefye wamanya ukuti asa wano wangalanda vye ivizima nanti  ivivwike. Acino wakanena wankazi ukuti nawo walandeko vino wakwelenganya swinya wakateyelezya sana pano wakulanda. Nga cakuti wa eluda wakucita wo-o, wangawomelezya wankazi swinya na weneconye wangazanamo ivizima. Munzila ci? E eluda uwizina lya kuti Gerardo wino akawombela pa Bethel watili: “Ukunena wankazi ukuti waneneko vino nawo wakwelenganya, kwanjavwa ukuwomba icete umulimo. Amuno ilivule wakawomba imilimo yimwi pa mpindi intali ukucila awanawitu awavule.” Wankazi awavule mu ma wungwe awano wakawombako wu payiniya ukucila awanawitu, co-o cikalenga wamanye ivivule pa wantu kuno wikalila. E eluda uwizina lya kuti Bryan nawe watili: “Wankazi wawa ni vivule vino wakakwavwa iwungwe. Acino nasweswenye tukazanamo ivizima mwe vino wakacita!”

Wa eluda watazipizile ukusuzya vino wankazi walandapo nanti vino wakwelenganya. Amulandu ci? E eluda uwizina lya kuti Edward watili: “Vino e nkazi walanda, vingavwa umwanawitu ukumanya ivivule pa cintu cimwi swinya vingamwavwa nu kumanya vino wanji wakuyivwa.” (Imilu. 1:5) Nanti acakuti e eluda walola ukuti vino e nkazi tewalanda vitanga viwombe, angamusalifya pa kulanda pe vino temanyile na vyo tekuyivwa.

Wakawasambilizya imilimo. Wa eluda wakalola inzila izilekanelekane zino wangasambilizizyamo wankazi imilimo. Ku cakulolelako, wangawasambilizya ivyakutungulula ukusunkana kwakuya mu mulimo nga cakuti umwanawitu umubatizwe asipo. Wangawasambilizya ni vyakuwomvya iviwombelo nanti vya mashini pa kuti wakwavwilizyako mu mulimo wawuzengo na mukuzifya ivikulwa. Ne pa Bethel awanawitu wano wakalolecesya pa milimo, wakasambilizya wankazi ivya kuwomba imilimo imilekane lekane, ponga ngati aku vya ndalama, ivya ma kompyuta, ukuzifya, ukukala ivintu apano ni milimo yinji. Nga cakuti wa eluda wakusambilizya wankazi ivya kuwomba imilimo, lyo wakulanjizya ukuti wakawalola ndi vino Yehova akawalola swinya wawasuwila.

Wankazi awavule wakawomvya vino wa eluda wawasambilizya kukwavwako wanji. Ku cakulolelako, wankazi wamwi wakawomvya vino wasambilila mu wuzengo ku kwavwilizyako wano waponezilwe nu wusanso. Ne wanji nga cakuti wasambilila ivyakuwomba umulimo wakuwizya ku cintu wavule, nawo wakakwavwako wankazi wawuye. Uzye wankazi wakayivwa wuli pa eluda wano wakawasambilizya imilimo? E nkazi uwizina lyakuti Jennifer watili: “Pano nawomvileko ku kuzenga Ing’anda ya Wufumu yimwi, umwanawitu wino walolecesyanga pe wo-o uwuzengo wansambilizizye imilimo yimwi. Nomba pano waweni vino natalisile ukuwomvya vino nasambilizile, wansalifizye. Na co-o calenzile nakwivwa icete ukuwomba ponga nawe amuno nayivwanga ukuti nacindama swinya nasuwilwa “

IVIZIMA VINO VYAWA MUKULOLA WANKAZI NGATI AWA LUPWA LWITU

Twakunda nkaninye wankazi ndi wulyanye vino Yehova wawakunda! Acino tukawalola ngati awa lupwa lwitu. (1 Tim. 5:​1, 2) Twawacindamika swinya tukakwivwa icete ukuwombela ponga nawo. Cinji acakuti, tukakwivwa icete nga cakuti wamanya ukuti twawakunda swinya tukawasakamala. E nkazi uwizina lya kuti Vanessa watili: “Nkasalifya sana e Yehova pa kuwa mwi wungwe lyakwe muno mwawa awanawitu wano wakambomelezya.” Ne e nkazi winji uwa ku Taiwan watili: “Nkasalifya nkaninye e Yehova ni wungwe lyakwe pe vino watucindamika swe wanaci na pe vino wakawikako amano kwe vino tukayivwa. Co-o cikawomya nkaninye isuwilo lyane swinya nkasalifya pa kuwa na lo-o ulongo ulukulu ulwakuwa mwi wungwe lya kwe Yehova.”

E Yehova akakwivwa icete nkaninye nga walola awanawitu wakwelezya na maka ukucindika awanaci nu kuwalola ndi vino weni akawalola. (Imilu. 27:11) Umwanawitu Benjamin uwa ku Scotland watili “Awantu munsi wasula nkaninye awanaci. Fwandi nga tuli na wankazi pa Ng’anda ya Wufumu, tuzipizile twalenga wayivwa ukuti wacindama swinya twawakunda, ukupusanako na vino awa munsi wakawalola.” Acino lekani swensinye twakwelezya na maka ukukolanya e Yehova, ukupitila mukulanjizya ukuti twakunda wankazi swinya twawacindika.—Roma. 12:10.