Ayata kɔli gba mai na ya mimɛsɛnɔ mɛ azi ndo hũ awali ya, ta ala du ngbondoni ma. Na ndakisa, Hans, wa bangɔ ndo kɛlɛkɛlɛ mɛ ka Bolivie, apa ya: “Ayata kɔli mɛndɛ̃ mai na ya mimɛsɛnɔ mɛ akɔli ndo hũ awali ya, ala du azi kɔi mɛ gɛgɛrɛ, ni la ndo to gba tɛ akɔli ya, ala ma tɛrɛ ala ya, ala du ngbondoni aɔ awali.” b Shengxian biazo kɔi ti Taiwan, apa ya: “Ka ndo mɛ mbi da, akɔli gba ndo da bɛ la ya, ta awali lengbi ti lingɔ akwa mɛ aba akɔli ma. Se kɔli kɔi hɛ̃ lége ya, wali li kwa ndoni kɔi na lo ko, afɔ̃ lo akɔli ndo hé lo.” Akɔli mɛndɛ̃ ndo fa aseliye tɛ ala ka tɛ awali na ndenge ti ɔndɛngɔ tɛrɛ. Na ndakisa lo lengbi ti tɛnɛngɔ siɔni na lo tɛ ayata wali.

Kanda ye ti nzɔ̃ni du ya, akɔli gba ndo gbinyangbi mimɛsɛnɔ tɛ ala na ngoi mɛ ala ndo mai. Ala lengbi ti nwɔngɔ bingangɔ li ti hũngɔ ya, ala du ngbondoni aɔ awali. (Ef. 4:22-24) Ala lengbi ti lingɔ ni na landangɔ se lɛlo tɛ Yehova. Na ya tɛnɛ mɛ, e na hũngɔ se mɛ Yehova ndo li na ye tɛrɛ ayata awali, se mɛ ayata kɔli lengbi ti lingɔ na ye tɛrɛ ayata wali nga ma se mɛ Yehova ndo li na ni, nga na wangɔ mɛ abiazi lengbi ti luangɔ na omɛ aba, lingɔ ye na ndima tɛrɛ ayata wali.

YEHOVA NDO LI YE TƐRƐ AYATA WALI NGASIA?

Yehova du se lɛlo ti nzɔ̃ni nga ti lengbingɔ na omɛ aba lingɔ ye tɛrɛ ayata wali. Na lo mɛ ya, lo  du to e mɛ ta lo ndo pɔna lɛ ma wa lo nga na bɛ ti vundu ko, ni la, lo ndo ye ayati lo zu. (Yn. 3:16) Wa ayata wali mɛ mbimbili ko, ala du ngbondoni ka lɛ lo. Zia e ba se lɛlo mɛ ge gbɛ ni ti nɛngɔ ya, e hũ se mɛ Yehova ndo li na kpale tɛrɛ ayata wali.

Lo ndo li ye tɛrɛ la na yɔngɔrɔ bɛ. Yehova li kɔli ná wali na yika yika tɛ lo. (Eb. 1:27) Ta lo li akɔli na kɔdɛ bere na makoki gba ɔngɔ tɛ awali ma; wa ta lo ndo ye bo akɔli ɔngɔ awali ma. (2 Nt. 19:7) Lo li akɔli ná awali na likoki ti hĩngangɔ mbilimbili mɛ Ngbangɔ ndo ha nga na fangɔ anzɔ̃ se lɛlo mɛ ni ndo hɛ̃. Yehova ndo ba loyengɔ tɛ kɔli ná tɛ wali kwɛ kɔi, ala zu na nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti kaka ge lɛ sese mɛ na tingɔ paradizo bere lingɔ kwa nga ma agbia nga awa lungɔ nzapa na ye ka ndozu. (2 Pet. 1:1) Afa yangondo ya, ta Yehova na dangɔ bɛ ti siɔni na ndo ayata wali ma.

Lo ndo ma ala. Yehova ndo kpã lɛ lo na se mɛ ayata wali ndo ma na tɛrɛ ala nga na ndo sɔngɔ bɛ tɛ ala. Na ndakisa, lo mandó na likebi zu wa lo hɛ̃ ngandó gbinya ti sambela tɛ Rashele ná tɛ Hana. (Eb. 30:22; 1 Sam. 1:10, 11, 19, 20) Na lége ti nyingɔ vurú, Yehova lindó ya, asu kaya Ngbangɔ tɛnɛ tɛ akɔli mɛndó ama nyɔ awali. Na ndakisa, Abrahama tɔndɔndó tɛnɛ mɛ Yehova tɛnɛ hɛ̃ lo ya, lo ma nyɔ ya lo Sara. (Eb. 21:12-14) Gbia Davidi mandó nyɔ Abigail. Lo hũndó ya, Yehova la ato wali niko ti nɛngɔ ya lo tɛnɛ tɛnɛ niko hɛ̃ lo. (1 Sam. 25:32-35) Yezo ndó na tɛrɛ ti lengbingɔ lo ndo landandó se lɛlo tɛ to lo, ni la lo ndo mandó ta lo Maria. (Yn. 2:3-10) Aseliye mɛ zu ndo fa ya, ndenge kɔi mɛ Yehova ndo hɛ̃ awali ndima adu na mangɔ ala.

Lo ndo kpã bɛ lo ndo ala. Na ndakisa, Yehova hɛ̃ndó Eva kumba ti lɛkɛngɔ lɛ sese. (Eb. 1:28) Lingɔ ngaso afa yangondo ya, ta lo mundó Adamu ngbondoni ɔngɔ ya lo ma, kanda Eva du zo mɛ ndo za kɔlo. Yehova kpãndó bɛ lo ndo Débora ná Hulda ya, ala hɛ̃ wangɔ hɛ̃ ava lo, na ndakisa, agbia ná awa fangɔ ngbanga. (Bas. 4:4-9; 2 Ba. 22:14-20) Ndɛ lo mɛ ko, Yehova hɛ̃ nga awali awakristo kumba ti lingɔ kwa tɛ lo. Ayata wali niko ti mbilimbili ndo li kwa, mabere awa fangɔ tɛnɛ, awa fangɔ tɛnɛ ti ngoi zu, nga awa fangɔ tɛnɛ ti kotani. Ala ndo hɛ̃ nga ti la na ya akwa ti kĩngɔ ada ti Lo-lengɔ gbia, kwa ti batangɔ ni, nga na kwa ti kĩngɔ ada ti afilial ti fãnani. Ayata wali mɛndɛ̃ ndo li kwa ka Bethel, ambanga ni ndo hɛ̃ nga ti la na ya kwa ti gbinyangbingɔ ambeti. Ayata wali niko adu nga ma butu butu tɛ asoda mɛ Yehova bombi ala ti nɛngɔ ya, ala kokisa dangɔ bɛ tɛ lo. (Nz. 68:11) Ni du nvɛ̃ni yangondo ya, ta Yehova ndo mu awali ya ala du gɛgɛrɛ bere ta ala ndo koka kpale ma.

WANGƆ MƐ AYATA KƆLI LENGBI TI LUANGƆ NA SE MƐ YEHOVA NDO LI NA KPALE TƐRƐ AWALI NƐ?

Ayata kɔli, ti nɛngɔ ya e hĩnga ya, e ndo li ye tɛrɛ ayata wali nga ma se mɛ Yehova ndo li na ni ko, ayɔ ya e ba dangɔ bɛ tɛ e nga na se mɛ e ndo li na ni. Ti nɛngɔ ya, e li ni ayɔ ya, aza e. Nga ma se mɛ docteur lengbi ti salelangɔ appareil ti nɛngɔ ya, lo hũ ngã kɔi ka bɛ zo wa lo hĩnga nga ni na se ni ko, kwɛ kɔi tɛnɛ tɛ Nzapa bere kwa e kɔi mɛ na seliye ti nzɔ̃ni alengbi ti zangɔ e ya, e hĩnga ye ti siɔni mɛ e ndo li tɛrɛ ayata wali nga na dangɔ bɛ mɛ e ndo du na ni na ndo ala. Ti nɛngɔ ya aza e, ye mɛ elengbi ti lingɔ nɛ?

Hũnda kwa mɔ mɛ na seliye ti nzɔ̃ni ya, lo za mɔ. (Mas. 18:17) Ayɔ ya, e hũnda kwa e kɔi mɛ e ndo e ye lo gba, wa lo du nga zo mɛ lo hĩngangbi na aseliye ti nzɔ̃ni, hũnda lo na ahũnda nga ma: “Mɔ ndo da bɛ mɔ ya, mbi ndo li ye tɛrɛ ayata wali ngasia? Mɔ ndo hũ ya, mbi ndo tɔndɔ ala? Mbi lengbi ti lɛkɛngɔ sɛ tɛ mbi ti lingɔ na kpale tɛrɛ ayata wali na ndenge mɛ ngasia?” se kwa mɔ kambisa hɛ̃ mɔ aye mɛndɛ̃ mɛ ayɔ ya mɔ lɛkɛ ko, ta mɔ gi lége ti hɛ̃ngɔ arɛzɔ̃ na ndo seliye tɛ mɔ ma. Na se lɛ lingɔ ngaso ko, fa na lo ya mɔ ye na bɛ mɔ kɔi lingɔ nga gbinyangbingɔ seliye tɛ mɔ.

Manda tɛnɛ tɛ Nzapa. Se ti nzɔ̃ni ti hĩngangɔ ya, e ndo li ye tɛrɛ ayata wali na ndenge ti nzɔ̃ni adu, na bangɔ aseliye tɛ e nga na ye mɛ e ndo li tɛrɛ ayata wali na landangɔ tɛnɛ tɛ Nzapa. (Aeb. 4:12) Mandangɔ Ngbangɔ na zangɔ e ya, e hĩnga akɔli mɛndó ali ye tɛrɛ ayata wali na ndenge ti nzɔ̃ni nga ná akɔli mɛndó ta ala li ni ma. Ni na lingɔ ya, e haka akpale tɛ ala ná tɛ e. Hakangɔ avɛrse ti ya Ngbangɔ na zangɔ e ya, ta e li ye tɛrɛ ayata wali na ndenge ti siɔni ma. Na ndakisa, na bangɔ mbeti ti 1 Petro 3:7, atɛnɛ hɛ̃ akɔli ya “ale  ĩ du na awe ĩ nzɔ̃ni, na lo mɛ ya, ĩ hĩnga ya, ala du azi mɛ woni.” c Ni fa ya, awali adu azi mɛ gɛgɛrɛ, wa ta ala nga na kɔdɛ nga ma tɛ akɔli ma? Ipɔ! Zia e haka mbeti tɛ Petro ná mbeti ti Galatia 3:26-29 mɛ ndo tɛnɛ ya, Yehova mu nga awe nga ma akɔli, ti nɛngɔ ya ala le gbia ndoni kɔi ná Yezo ka ndozu. Na ngoi mɛ e ndo manda tɛnɛ tɛ Nzapa wa e ndo yɔ nga ka tɛ kwa e kɔi ya, lo kambisa hɛ̃ e se mɛ e ndo li na kpale tɛrɛ ayata wali ko, ni na zangɔ e ya, e manda se ti nzɔ̃ni ti hɛ̃ngɔ ala ndima.

NGASI LA ABIAZI LENGBI TI FANGƆ YA ALA NDO TƆNDƆ AYATA WALI NƐ?

Ayata kɔli ti ya bombi lengbi ti mandangɔ se ti nzɔ̃ni ti lingɔ na kpale tɛrɛ ayata wali ka tɛ abiazi ti ya bombi. Ngasia la abiazi ndo fa se lɛlo ti nzɔ̃ni na omɛ aba hɛ̃ngɔ ayata wali ndima nɛ? Zia e ba akpale mɛ ti ngbondoni.

Abiazi ndo hɛ̃ ala sia wali. Toma Polo zia selɛ lo ti nzɔ̃ni na lo ti kpale ni mɛ ayɔ ya, abiazi landa. Na ya mbeti mɛndó lo su to hɛ̃ awakristo ti Roma ko, Polo sundó ili ayata wali kaya ni. (Roma 16:12) Mɔ hĩnga dengɔ bɛ mɛ ayata wali niko ma na ngoi mɛndó adi mbeti ni kaya bombi? Kwɛ kɔi, ayɔ ya abiazi ndo hɛ̃ sia wali hɛ̃ ayata wali na lo ti se lɛlo tɛ ala ti nzɔ̃ni nga na lo ti kwa mɛ ala ndo li ge ya linɔ tɛ Yehova. Ni na lingɔ ya, ayata wali hĩnga ya, ala na ndima wa ayata ndo sepala nga na ala. Tɛnɛ ti sangɔ ngunu bɛ tɛ biazo alengbi ti dungɔ ye mɛ ayata wali na gwɛ̃ ni ti nɛngɔ ya ala ngbã lá kwɛ lingɔ kwa hɛ̃ Yehova.​—Mas. 15:23.

Na ngoi mɛ abiazi ndo hɛ̃ sia wali hɛ̃ ayata wali ko, ayɔ ya, tɛnɛ tɛ ala du biani nga na landangɔ ye mɛ nyita wali ni ndo li. Ngasia? Nyita wali Jessica tɛnɛ ya: “Adu nzɔ̃ni ya ayata kɔli pa hɛ̃ nyita wali ya lo ndo li ‘Nzɔ̃ kwa.’ Kanda ni ndo du ye ti  sangɔ ngunu bɛ na ngoi mɛ ayata kɔli ndo hɛ̃ e sia wali na lo ti kwa kɔi ti nzɔ̃ni mɛ e li, na ngoi mɛ ayangambi tɛ e ndo du so kpɔ na ngoi mɛ bombi ndo li tɛrɛ lo, bere na ngoi mɛ e ndo gi lége ti ilingɔ awa mandangɔ Ngbangɔ ti nɛngɔ ya, ala ga bombi.” Na ngoi mɛ abiazi ndo hɛ̃ sia wali hɛ̃ ayata wali ko, ni ndo li ya, ala hũ ya, ala ngbondoni nga na ndima kaya bombi.

Abiazi ndo ma ayata wali. Abiazi mɛ ndo du na zungɔ na tɛrɛ ko, ta ala ndo hũ ngoi zu ya, bo dangɔ bɛ tɛ ala la du nzɔ̃ni ma. Abiazi mɛ na zungɔ na tɛrɛ ndo yɔ ka ti ayata wali ya, ala hɛ̃ dangɔ bɛ tɛ ala wa ala ndo ma nga ala na ngoi mɛ ala ndo tɛnɛ tɛnɛ. Lingɔ ngaso, abiazi na sangɔ ngunu bɛ ayata wali, ala nga na luangɔ nzɔ̃ kpale ka tɛ ala. Na ndenge mɛ ngasia? Gerard biazo kɔi mɛ ndo li kwa ka Bethel, apa ya: “Mbi hũ ya, hũndangɔ dangɔ bɛ tɛ ayata wali uzu ndo za mbi ya, mbi li kwa tɛ mbi na seni nvɛ̃ni. Ngoi mɛndɛ̃ ala ndo li kwa ngoi gba ɔngɔ ayata kɔli.” Kaya bombi, ayata wali gba ndo li kwa tɛ awa sungɔ lége, ala ndo hĩnga nga azi ti kɔdɔrɔ tɛ ala gba nvɛ̃ni. Bryan biazo kɔi pa ya: “Ayata e ti wali mɛ kaya bombi ndo du na aseliye gba ti nzɔ̃ni nga na kwa gba ti lingɔ kaya linɔ tɛ Yehova. E lua se lɛlo ti nzɔ̃ni ka tɛ ala!”

Ta awa ndara ndo kɛ̃ wangɔ tɛ ayata wali ma. Ngasia? Edward biazo kɔi pa ya, “Mangɔ dangɔ bɛ tɛ aya wali nga na bangɔ seliye tɛ ala, alengbi ti zangɔ nyita kɔli ya, lo hĩnga se ti kpãngɔ tɛrɛ lo na ndo tɛ ala.” (Mas. 1:5) Abɛse du ya ta biazo na kpãngɔ dangɔ bɛ tɛ nyita wali na kwa ma ko, lo lengbi ti hɛ̃ngɔ lo gonda na lo ti dangɔ bɛ tɛ lo.

Abiazi ndo hɛ̃ ayata wali fɔrmasiɔ̃. Abiazi mɛ kpengbani na ya nyingɔ ndo gi lége ti hɛ̃ngɔ ayata wali fɔrmasiɔ̃. Na ndakisa, ala lengbi ti hɛ̃ngɔ ala fɔrmasiɔ̃ ti hĩngangɔ se ti tambwisangɔ bombi na ngoi mɛ ta nyita kɔli mɛ mu batisimɔ da ma. Ala lengbi ti fangɔ na ala na se ti salelangɔ na aye ti kwa nga na amasini mɛndɛ̃ ti kĩngɔ ada ti nɛngɔ ya, ala hɛ̃ ti la na kwa ti lɛkɛngɔ ada ti Lo-lengɔ gbia. Ka bethel, ayata mɛ ndo ba kwa ndo hɛ̃ aya wali fɔrmasiɔ̃ ti nɛngɔ ya ala li akumba gba, mabere lɛkɛngɔ ada, vɔ̃ngɔ aye, lingɔ kwa ti comptabilité, kwa ti informatique nga na akwa mɛndɛ̃. Na ngoi mɛ abiazi ndo hɛ̃ ayata wali fɔrmasiɔ̃ ko, ala ndo fa ya, ala na makoki ti lingɔ kumba ni wa ando kpã nga bɛ ndo ala.

Ayata wali gba ndo salela fɔrmasiɔ̃ mɛ ala ndo mu ka tɛ abiazi so zangɔ na azi mɛndɛ̃. Na ndakisa, ala ndo salela fɔrmasiɔ̃ ti kĩngɔ ada mɛ ala ndo lua so zangɔ azi mɛ ndo tengbi na kpale mɛ ndo si na bɛ lo mɛ ndo gbɛ̃ ada. Ayata wali mɛndɛ̃ ndo salela fɔrmasiɔ̃ mɛ ala ndo lua na omɛ aba fangɔ tɛnɛ ka ndo mɛ azi ndo du da gba so zangɔ ayata wali mɛndɛ̃ ya ala hĩnga nga se ti fangɔ tɛnɛ ti ngaso. Ayata wali ndo ma tɛrɛ la ngasia na ndo abiazi mɛ ndo hɛ̃ ala fɔrmasiɔ̃ nɛ? Nyita wali Jennifer pa ya: “Na ngoi mɛ mbi ndo lindó kwa ti kĩngɔ ada ti Lo-lengɔ gbia ko, wa bangɔ ndo kwa tɛ e hɛ̃ndó mbi fɔrmasiɔ̃. Lo hũndó kwa mɛ mbi ndo li wa lo hɛ̃ndó mbi gonda na lo ni. Mbi ndo yendó lingɔ kwa ndoni kɔi na lo na lo mɛ ya, mbi ndo hũndó ya mbi du ngbondoni wa mbi ndo kpã ngandó bɛ mbi ndo lo.”

NZƆ̃ KPALE TI LINGƆ YE TƐRƐ AYATA WALI NGA MA AZI TI NDASEWA

E ndo ye ayata wali nga ma se mɛ Yehova ndo ye na ala! E ndo li nga ye tɛrɛ ala nga ma azi ti ndasewa. (1 Tim. 5:1, 2) E ndo sepala na ala wa e ndo ye nga lingɔ kwa ndoni kɔi na ala. Wa e ndo du na dengɔ bɛ na ndenge mɛ ala ndo hĩnga ya, e ndo ye ala, wa e ye nga zangɔ ala. Nyita wali Vanessa pa ya: “Mbi ndo hɛ̃ Yehova sia kɔli mawoma na ndenge mɛ mbi ti kɔi tɛ azi mɛ ge ya linɔ tɛ lo, mɛ asĩ na akɔli mɛ ndo sa ngunu bɛ mbi.” Nyita wali kɔi ka Taiwan pa ya: “Mbi ndo hɛ̃ Yehova sia kɔli mawoma na ndenge ti ndima mɛ linɔ tɛ lo ndo hɛ̃ awe nga na mangɔ dangɔ bɛ tɛ ala. Ni ndo bakisa loyengɔ tɛ mbi wa ni ndo li ya, mbi ye anzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ gba mɛ mbi na ni ti dungɔ kɔi tɛ azi mɛ ge ya linɔ tɛ lo.”

Yehova ndo ma dengɔ bɛ ngoi mɛ lo ndo hũ akɔli ti mbilimbili ndo li zu ti lingɔ ye tɛrɛ ayata wali nga ma se mɛ lo ndo li na ni! (Mas. 27:11) Benjamin biazo kɔi tɛnɛ ya, “Ta akɔli gba ge lɛ gigi ndo hɛ̃ awali ndima ma. Ni la, ngoi mɛ ayata ndo ga ge ya da ti Lo-lengɔ gbia ko, e li zu ti nɛngɔ ya, ala hũ ɔngbi.” E li zu mɛ elengbi ti lingɔ so mandangɔ Yehova na omɛ aba, lingɔ ye tɛrɛ ayata wali na songo nga na hɛ̃ngɔ ala ndima mɛ ayɔ ya e hɛ̃ ala.​—Roma 12:10.