Skip to content

Skip to table of contents

ʻOkú Ke Fakafeangai ki he Kakai Fefiné ʻo Hangē ko Sihová?

ʻOkú Ke Fakafeangai ki he Kakai Fefiné ʻo Hangē ko Sihová?

ʻOKU tau maʻu ʻa e monū ke ngāue fakataha mo e kakai fefine faitōnunga tokolahi. Pea ʻoku tau ʻofa mo houngaʻia ʻi he fanga tuofāfine mateaki mo ngāue mālohi ko ení! Ko ia fanga tokoua, feinga ke fakafeangai kiate kinautolu ʻi he anga-lelei, founga totonu mo e anga-fakaʻapaʻapa. Ka koeʻuhí ʻoku tau taʻehaohaoa, te tau fāinga nai ʻi he taimi ʻe niʻihi ke fai ia. Ko e fanga tokoua ʻe niʻihi ʻoku nau fehangahangai mo ha toe pole ʻe taha.

Ko e niʻihi naʻa nau tupu hake ʻi ha anga fakafonua ʻoku fakafeangai ai ʻa e kakai tangata tokolahi ki he kakai fefiné ʻoku nau māʻulalo ange. Ko e fakatātaá, ko Hans, ko ha ʻovasia sēketi ʻi Polivia, ʻokú ne pehē: “Ko e kakai tangata ʻe niʻihi naʻe ʻohake ʻi ha anga fakafonua mātuʻaki anga-fakaaoao, ʻo nau fakatupulekina ai ha ongoʻi ʻoku faiaka loloto ko e kakai tangatá ʻoku nau māʻolunga ange ʻi he kakai fefiné.” Ko Shengxian, ko ha mātuʻa ʻi Taiuani, ʻokú ne pehē: “ʻI he feituʻu ʻoku ou nofo aí, ko e kakai tangata tokolahi ʻoku nau ongoʻi ko e kakai fefiné ʻoku ʻikai totonu ke nau kaunoa ʻi heʻenau ngaahi meʻá. Kapau ʻe lave ha tangata ki he fakakaukau ʻa ha fefine fekauʻaki mo ha meʻa, ʻe siolalo nai kiate ia ʻa e kau tangata kehé.” Ko e kau tangata ʻe niʻihi ʻoku nau fakahāhā ʻenau tomuʻa fehiʻa ʻi he kakai fefiné ʻi ha founga ʻikai fuʻu loko hā mahino. Ko e fakatātaá, te nau fai nai ha ngaahi fakakata ke tuku hifoʻi ʻa e kakai fefiné.

Kae mālō, ʻoku ʻikai ha tangata ʻe haʻisia ki he anga fakafonua naʻá ne tupu hake aí. ʻE lava ke ne ikuʻi ʻa e ongoʻi ko ia ʻoku māʻolunga ange ʻa e kakai tangatá ʻi he kakai fefiné. (ʻEf. 4:​22-24) ʻE lava ke fai eni ʻaki ʻa e faʻifaʻitaki kia Sihova. ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he anga ʻo e fakafeangai ʻa Sihova ki he kakai fefiné, founga ʻe lava ke ako ai ʻa e fanga tokouá ke fakafeangai ki he kakai fefiné ʻo hangē ko Sihová, pea mo e founga ʻe lava ke takimuʻa ai ʻa e kau mātuʻá ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa ki he fanga tuofāfiné.

ʻOKU ANGA-FĒFĒ ʻA E FAKAFEANGAI ʻA SIHOVA KI HE KAKAI FEFINÉ?

ʻOku fokotuʻu ʻe Sihova ʻa e faʻifaʻitakiʻanga haohaoa ʻi he founga ke fakafeangai ai ki he kakai fefiné. ʻI hono tuʻunga ko ha Tamai manavaʻofa, ʻokú ne ʻofa ʻi hono fāmili fakaetangatá. (Sione 3:16) Pea ko e fanga tuofāfine faitōnungá ʻoku nau hangē ko ha ngaahi ʻofefine mahuʻinga kiate ia. Fakakaukau angé ki he ngaahi founga ko eni ʻoku fakangeingeiaʻi ai ʻe Sihova ʻa e kakai fefiné.

ʻOkú ne fakafeangai taʻefilifilimānako kiate kinautolu. Naʻe fakatupu ʻe Sihova ʻa e tangatá mo e fefiné ʻi hono ʻīmisí. (Sēn. 1:27) Naʻe ʻikai ke ne ʻai ʻa e kakai tangatá ke nau poto pe mohu talēniti ange ʻi he kakai fefiné; pea ʻoku ʻikai ke ne saiʻia ange ʻi he kakai tangatá ʻi he kakai fefiné. (2 Kal. 19:7) Naʻá ne fakatupu ʻa e kakai tangatá mo e kakai fefiné fakataha mo e malava fakaefakakaukau tatau ke makupusi ʻa e ngaahi moʻoni Fakatohitapú pea ke tapua atu ʻa hono ʻulungaanga fakaʻofoʻofá. ʻOku toe fakamahuʻingaʻi tatau ʻe Sihova ʻa e tui ʻa e kakai tangatá mo e kakai fefiné—ʻo tatau ai pē pe ʻoku nau ʻamanaki ke moʻui taʻengata ʻi ha palataisi ʻi he māmaní pe ke ngāue kiate ia ko e ngaahi tuʻi mo e kau taulaʻeiki ʻi hēvani. (2 Pita 1:​1, fkm. ʻi lalo.) ʻOku hā mahino, ʻoku ʻikai ke tomuʻa fehiʻa ʻa Sihova ʻi he kakai fefiné.

ʻOkú ne fanongo kiate kinautolu. ʻOku mahuʻingaʻia ʻa Sihova ʻi he ngaahi ongoʻi mo e hohaʻa ʻa e kakai fefiné. Ko e fakatātaá, naʻá ne fanongo peá ne tali ʻa e lotu ʻa Lesieli mo ʻAná. (Sēn. 30:22; 1 Sām. 1:​10, 11, 19, 20) Naʻe toe fakamānavaʻi ʻe Sihova ʻa e kau hiki Tohi Tapú ke nau fakakau ai ʻa e ngaahi talanoa ʻo e kau tangata naʻa nau fanongo ki he kakai fefiné. Ko e fakatātaá, naʻe muimui ʻa ʻĒpalahame ʻi he fakahinohino ʻa Sihova ke fanongo ki hono uaifí, ʻa Sela. (Sēn. 21:​12-14) Ko Tuʻi Tēvita naʻá ne fanongo kia ʻApikale. Ko hono moʻoní, naʻá ne ongoʻi ko Sihova naʻá ne fekauʻi mai ʻa ʻApikale ke lea kiate iá. (1 Sām. 25:​32-35) Ko Sīsū, ʻa ia ʻokú ne tapua haohaoa mai ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻene Tamaí, naʻá ne fanongo ki heʻene faʻeé, ʻa Mele. (Sione 2:​3-10) Ko e ngaahi fakatātā ko ení ʻokú ne fakamamafaʻi ʻa e founga ʻe taha ʻa ia ʻoku fakahāhā ai ʻe Sihova ʻa e fakaʻapaʻapa ki he kakai fefiné ʻaki ʻa e fanongo kiate kinautolu.

ʻOkú ne falala kiate kinautolu. Ko e fakatātaá, naʻe falala ʻa Sihova kia ʻIvi ke ne tokoni ke tokangaʻi ʻa e māmaní kotoa. (Sēn. 1:28) ʻI he fai peheé, naʻá ne fakahāhā ai naʻá ne vakai kiate ia, ʻoku ʻikai ke ne māʻulalo ange ʻi hono husepānití, ʻa ʻĀtama, ka ko ha fakakakato ʻo ia. Naʻe falala foki ʻa Sihova ki he palōfita fefine ko Tēpola mo Hūlitá ke faleʻi ʻene kakaí, ʻo kau ai ha fakamaau mo ha tuʻi. (Fkm. 4:​4-9; 2 Tuʻi 22:​14-20) ʻI he ʻahó ni, ʻoku falala ʻa Sihova ki he kau fefine Kalisitiané ke nau fakahoko ʻene ngāué. Ko e fanga tuofāfine faitōnunga ko ení ʻoku nau ngāue ko e kau malanga, kau tāimuʻa, mo e kau misinale. ʻOku nau tokoni ʻi hono tisaini, langa, mo tauhi ʻa e ngaahi Fale Fakatahaʻangá mo e ngaahi ʻōfisi vaʻá. Ko e niʻihi ʻo kinautolu ʻoku nau ngāue ʻi he Pētelí; ko e niʻihi ʻoku nau ngāue ʻi he ngaahi ʻōfisi liliu-lea tuʻu mavahé. Ko e fanga tuofāfine ko ení ʻoku nau hangē ha fuʻu kau tau tokolahi ʻoku fakatahatahaʻi ʻe Sihova ke nau fakahoko hono finangaló. (Saame 68:11) ʻOku hā mahino, ʻoku ʻikai ke vakai ʻa Sihova ki he kakai fefiné ʻoku nau vaivai pe ʻoku ʻikai ke nau malava ha meʻa.

ʻE LAVA FĒFĒ KE AKO ʻA E FANGA TOKOUÁ KE FAKAFEANGAI KI HE KAKAI FEFINÉ ʻO HANGĒ KO SIHOVÁ?

Fanga tokoua, ke fakapapauʻi pe ʻoku tau fakafeangai ki he fanga tuofāfine Kalisitiané ʻo hangē ko Sihová, ʻoku fiemaʻu ke tau sivisiviʻi faitotonu ʻetau fakakaukaú mo e tōʻongá. Ke fai iá, ʻoku tau fiemaʻu ʻa e tokoni. Hangē pē ko e lava ʻe ha mīsini fakaʻata ke ʻiloʻi ha palopalema ʻoku hoko ki he mafu ʻo ha taha, ko ha kaumeʻa lelei pea mo e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke ʻiloʻi ha faʻahinga ongoʻi taʻepau fekauʻaki mo e kakai fefiné ʻoku tau tukulotoʻi nai. Ko e hā ʻe lava ke tau fai ke maʻu ai ʻa e tokoni ko iá?

Talanoa ki ha kaumeʻa lelei. (Pal. 18:17) ʻOku lelei ke tau hanga ki ha kaumeʻa falalaʻanga ʻa ia ʻoku ʻiloʻiʻaki ʻa e anga-leleí mo e mafamafatataú pea ʻeke kiate ia ʻa e ngaahi fehuʻi hangē ko ení: “ʻOkú ke pehē ʻoku fēfē ʻeku fakafeangai ki he fanga tuofāfiné? ʻE lava ke nau tala ʻoku ou fakaʻapaʻapaʻi kinautolu? ʻE lava ke u fakaleleiʻi ʻeku fakafeangai kiate kinautolú ʻi ha faʻahinga founga?” Kapau ʻoku fakamamafaʻi atu ʻe ho kaumeʻá ha ngaahi founga ʻe niʻihi ke fakaleleiʻi, fakaʻehiʻehi mei he kumi kalofangá. ʻI hono kehé, vēkeveke ke fai ʻa e ngaahi feʻunuʻaki ʻoku fiemaʻú.

Ako ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko e founga lelei taha kiate kitautolu ke ʻiloʻi ai pe ʻoku tau fakafeangai lelei ki he fanga tuofāfiné ko hono sivisiviʻi ʻetau vakaí mo ʻetau tōʻongá ʻi he fakamaama ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá. (Hep. 4:12) ʻI heʻetau ako ʻa e Tohi Tapú, ʻoku tau ako ai fekauʻaki mo e kau tangata naʻa nau fakafeangai lelei ki he kakai fefiné pea mo e kau tangata naʻe ʻikai ke nau fai pehē. ʻE lava leva ke tau fakahoa ʻenau ngaahi tōʻongá mo haʻatautolu. ʻIkai ko ia pē, ko hono fakahoa ʻa e ngaahi veesi Tohi Tapú ʻe lava ke tau fakaʻehiʻehi ai mei hono fakaʻuhinga halaʻi ʻa e ngaahi veesi Tohi Tapú ke ne poupouʻi ha vakai hala ʻoku tau maʻu fekauʻaki mo e kakai fefiné. Ko e fakatātaá, fakatatau ki he 1 Pita 3:​7, ko ha uaifi ʻoku totonu ke ʻoange kiate ia “ʻa e ngeia ʻo hangē ko e fai ki ha ipu vaivai ange.” a ʻOku ʻuhinga ení ʻokú ne māʻulalo ange—siʻi ange hono potó pe malavá—ʻi ha tangata? ʻIkai ʻaupito! ʻI hono fakahoa ʻa e ngaahi lea ʻa Pitá mo e Kalētia 3:​26-29 ʻoku fakahaaʻi ai, kuo fili ʻe Sihova ʻa e kakai fefiné pehē foki ki he kakai tangatá ke nau kaungāpule mo Sīsū ʻi hēvani. ʻI heʻetau ako ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá pea kole ki ha kaumeʻa lelei ke ne ʻomai ʻene fakakaukau ki he founga ʻo ʻetau fakafeangai ki he kakai fefiné, ʻe lava ke tau ako ai ke fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapa totonu ki hotau fanga tuofāfiné.

ʻOKU ANGA-FĒFĒ HONO FAKAHĀHĀ ʻE HE KAU MĀTUʻÁ ʻA E FAKAʻAPAʻAPA KI HE FANGA TUOFĀFINÉ?

Ko e fanga tokoua ʻi he fakatahaʻangá ʻe lava foki ke nau ako ke fakafeangai anga-fakaʻapaʻapa ki he fanga tuofāfiné ʻaki ʻenau muimui ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e kau mātuʻa anga-ʻofá. ʻOku anga-fēfē takimuʻa ʻa e kau mātuʻá ʻi hono fakahāhā ʻa e fakaʻapaʻapá ki he fanga tuofāfiné? Fakakaukau ki ha ngaahi founga pau ʻe niʻihi.

ʻOku nau fakaongoongoleleiʻi ʻa e fanga tuofāfiné. Naʻe fokotuʻu ʻe he ʻapositolo ko Paulá ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ki he kau mātuʻá ke nau muimui ai. Naʻá ne fakaongoongoleleiʻi fakahāhā ʻa e fanga tuofāfine ʻe niʻihi ʻi heʻene faitohi ki he fakatahaʻanga ʻi Lomá. (Loma 16:12) ʻE lava ke ke sioloto atu ki he fiefia ʻa e fanga tuofāfine ko iá ʻi he taimi naʻe lau ai ʻa e tohi ʻa Paulá ki he fakatahaʻangá? ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻoku fakaongoongoleleiʻi maʻu pē ʻe he kau mātuʻá ʻa e fanga tuofāfiné ki honau ngaahi ʻulungaanga leleí pea ki he ngāue ʻoku nau fai maʻa Sihová. ʻOku ʻai heni ke lāuʻilo ʻa e fanga tuofāfiné ki he lahi hono fakaʻapaʻapaʻi mo fakahoungaʻi kinautolú. Ko e ngaahi lea fakalototoʻa ʻa ha mātuʻa ʻe hoko nai ia ko e meʻa tofu pē ʻoku fiemaʻu ʻe he fanga tuofāfine ko ení ʻi heʻenau hokohoko atu ke tauhi faitōnunga kia Sihová.—Pal. 15:23.

Fakaongoongoleleiʻi

ʻI hono fakaongoongoleleiʻi ʻa e fanga tuofāfiné, ko e kau mātuʻá ʻoku nau ʻai ʻenau leá ke loto-moʻoni mo pau. Ko e hā hono ʻuhingá? Ko ha tuofefine ko Jessica ʻokú ne pehē: “ʻOku lelei ʻi he taimi ʻoku tala ange ai ʻe he fanga tokouá ki ha tuofefine ‘mālō e ngāue.’ Ka ʻoku tautefito ʻemau houngaʻiá ʻi hono fakaongoongoleleiʻi kimautolu ʻe he fanga tokouá ki ha meʻa pau, hangē ko hono akoʻi ʻemau fānaú ke nau tangutu fakalongolongo ʻi he fakatahá pe vaheʻi ʻa e taimi ke uta mai ha ako Tohi Tapu ki he fakatahá.” ʻI he taimi ʻoku fakaongoongoleleiʻi ai ʻe he kau mātuʻá ʻa e fanga tuofāfiné ki ha meʻa pau, ʻoku ʻai ai ʻa e fanga tuofāfiné ke nau ongoʻi ʻoku fiemaʻu mo fakamahuʻingaʻi kinautolu ʻi he fakatahaʻangá.

ʻOku nau fanongo ki he fanga tuofāfiné. Ko e kau mātuʻa anga-fakatōkilaló ʻoku nau lāuʻilo ʻoku ʻikai ko kinautolu pē ʻoku nau maʻu ʻa e ngaahi fakakaukau leleí. Ko e kau mātuʻa peheé ʻoku nau fakaafeʻi ʻa e fanga tuofāfiné ke ʻoange ʻenau ngaahi fokotuʻú, pea ʻoku nau fanongo tokanga ʻi he taimi ʻoku lea ai ʻa e fanga tuofāfiné. ʻI he fai peheé, ko e kau mātuʻá ʻoku nau fakalototoʻaʻi ai ʻa e fanga tuofāfiné pea ʻoku nau maʻu ʻaonga mei ai. Anga fēfē? Ko ha mātuʻa ko Gerardo, ʻoku ngāue ʻi Pēteli, ʻokú ne pehē: “Kuó u ʻiloʻi ko hono tala ange ki he fanga tuofāfiné ke ʻomi ʻenau fakakaukaú ʻoku tokoniʻi ai au ke u fakahoko lelei ange ʻeku ngāué. Ko e meʻa ʻoku faʻa hokó, ko e niʻihi ʻo kinautolu kuo fuoloa ange ʻenau fai ʻa e ngāué ʻi he tokolahi taha ʻo e fanga tokouá.” ʻI he fakatahaʻangá, ko e fanga tuofāfine tokolahi ʻoku nau ngāue ko e kau tāimuʻa, ko ia ʻoku nau ʻilo lahi fekauʻaki mo e kakai ʻoku nofo ʻi he feituʻu fakalotofonuá. Ko ha mātuʻa ko Bryan ʻokú ne pehē: “Ko hotau fanga tuofāfiné ʻoku lahi ʻa e meʻa ke nau foaki ki he kautahá. Ko ia maʻu ʻaonga mei heʻenau taukeí!”

Fanongo

Ko e kau mātuʻa fakapotopotó ʻoku ʻikai ke nau fakavave ke tukunoaʻi ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻa e fanga tuofāfiné. Ko e hā hono ʻuhingá? “Ko e fakakaukau mo e taukei ʻa ha tuofefine ʻe lava ke tokoni ki ha tokoua ke ne vakai ki he tuʻunga fakalūkufua ʻo ha meʻa, pea ʻe lava ke tokoniʻi ai ia ke ne fakatupulekina ʻa e kaungāongoʻí,” ko e lea ia ʻa ha mātuʻa ko Edward. (Pal. 1:5) Neongo kapau heʻikai lava ke ngāueʻaki ʻe ha mātuʻa ʻa e fokotuʻu ʻa ha tuofefine, ʻe lava ke ne kei fakamālō pē kiate ia ki heʻene fokotuʻú pea mo ʻene vavanga fakaefakakaukaú.

ʻOku nau akoʻi ʻa e fanga tuofāfiné. Ko e kau mātuʻa ʻiloʻiló ʻoku nau kumi ki he ngaahi faingamālie ke akoʻi ai ʻa e fanga tuofāfiné. Ko e fakatātaá, ʻe lava ke nau akoʻi ʻa e fanga tuofāfiné ki he founga ke fakahoko ai ʻa e ngaahi fakataha ki he ngāue fakamalangá ʻi he tuʻunga ʻoku ʻikai ke faingamālie ai ha tokoua ʻosi papitaiso. ʻOku lava ke akoʻi kinautolu ke nau ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻangāue pe mīsini koeʻuhi ke nau tokoni ʻi he ngaahi poloseki langa mo e monomono fakateokalatí. ʻI he Pētelí, kuo akoʻi ʻe he kau ʻovasiá ʻa e fanga tuofāfiné ke nau tokangaʻi ʻa e ngaahi vāhenga-ngāue kehekehe, ʻo kau ai ʻa e monomonó, faifakataú, ngāue faka-ʻakaunitení, fakapolokalama komipiutá, pea mo e hā fua. ʻI hono akoʻi ʻe he kau mātuʻá ʻa e fanga tuofāfiné, ʻoku nau fakahāhā ai ʻoku nau vakai ki he fanga tuofāfiné te nau hoko ʻo lavameʻa pea ʻoku nau alafalalaʻanga.

Akoʻi

Ko e fanga tuofāfine tokolahi ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e meʻa naʻe akoʻi ange ʻe he kau mātuʻá ke maʻu ʻaonga mei ai ʻa e niʻihi kehé. Ko e fakatātaá, ko e fanga tuofāfine ʻe niʻihi ʻoku nau ngāueʻaki ʻenau taukei langá ke tokoni ki he niʻihi kehé ke toe langa honau ngaahi ʻapí hili ha fakatamaki fakanatula. Ko e fanga tuofāfine ʻe niʻihi ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e pōtoʻi naʻe akoʻi kiate kinautolu ʻi he faifakamoʻoni ʻi he feituʻu kakaí ke tokoni ʻi hono akoʻi ʻa e fanga tuofāfine tokolahi ange ʻi he tafaʻaki ko eni ʻo e ngāue fakafaifekaú. ʻOku anga-fēfē ongoʻi ʻa e fanga tuofāfiné fekauʻaki mo e kau mātuʻa naʻa nau akoʻi kinautolú? Ko ha tuofefine ko Jennifer ʻokú ne pehē: “ʻI he taimi naʻá ku ngāue ai ʻi ha poloseki langa Fale Fakatahaʻanga ʻe taha, naʻe vaheʻi ʻe ha ʻovasia ʻa e taimi ke akoʻi au. Naʻá ne ʻiloʻi ʻa e ngāue naʻá ku faí, pea naʻá ne fakaongoongoleleiʻi au. Naʻá ku saiʻia ke ngāue fakataha mo ia koeʻuhí naʻá ku ongoʻi ʻoku fakamahuʻingaʻi au pea alafalalaʻanga.”

ʻAONGA ʻO E FAKAFEANGAI KI HE FANGA TUOFĀFINÉ ʻO HANGĒ KO HA FĀMILÍ

ʻOku tau ʻofa ʻi hotau fanga tuofāfine faitōnungá ʻo hangē ko Sihová! Ko ia ʻoku tau fakafeangai kiate kinautolu ʻo hangē ko hatau fāmilí. (1 Tīm. 5:​1, 2) Ko ha monū ia ke tau ngāue fakataha mo kinautolu pea ʻoku tau laukauʻaki ia. Pea ʻoku tau fiefia lahi ʻi heʻenau ongoʻi ʻetau ʻofá mo e poupoú. Ko ha tuofefine ko Vanessa ʻokú ne pehē: “ʻOku ou fakamālō lahi kia Sihova ʻi he hoko ko ha konga ʻo ʻene kautahá, ʻa ia ʻoku tokolahi ai ʻa e fanga tokoua kuo nau fakaivifoʻou hoku laumālié.” Ko ha tuofefine ʻi Taiuani ʻokú ne pehē: “ʻOku ou mātuʻaki fakamālō kia Sihova pea mo ʻene kautahá ʻi hono fakamahuʻingaʻi lahi ʻa e kakai fefiné mo ʻemau ngaahi ongoʻí. ʻOku fakaivimālohiʻi heni ʻeku tuí pea ʻai ke u toe houngaʻia lahi ange ʻi he monū ʻoku ou maʻu ke hoko ko ha konga ʻo e kautaha ʻa Sihová.”

He laukauʻaki ē ʻe Sihova ʻa e kau tangata Kalisitiane faitōnunga ʻoku nau feinga mālohi ke vakai mo fakafeangai ki he kakai fefiné ʻo hangē ko iá! (Pal. 27:11) “Ko e vakai ʻa e māmaní ki he kakai fefiné ʻe lava ke ne tuku hifoʻi moʻoni kinautolu,” ko e lau ia ʻa ha mātuʻa ʻi Sikotilani ko Benjamin. “Ko ia ʻi he taimi ʻoku hū mai ai ʻa e kakai fefiné ki he Fale Fakatahaʻangá, ʻoku tau loto ke nau ongoʻi ʻa e faikehekehé.” ʻOfa ke tau fai kotoa hotau lelei tahá ke faʻifaʻitaki kia Sihova ʻaki ʻa e fakafeangai ki hotau fanga tuofāfine ʻofeiná ʻi he ʻofa mo e fakaʻapaʻapa ʻoku nau tuha mo iá.—Loma 12:10.

a Ki ha fakamatala fakaikiiki ki he kupuʻi lea “ipu vaivai ange,” sio ki he kupu “Ko e Mahuʻinga ʻo e ‘Ibu Vaivai’” ʻi he ʻīsiu ʻo e Taua Leʻo ʻo Mē 15, 2006, mo e “Tataki Fakapotopoto ki he Ngaahi Hoa Malí” ʻi he ʻīsiu ʻo e Taua Leʻo ʻo Maʻasi 1, 2005.