YENDA MU MAMBU MAKHATI

Yenda mu mintu mi mambu

Weta vangila baketo mambu banga Yehova?

Weta vangila baketo mambu banga Yehova?

BUKIEDIKA, diluaku dimboti tuidi disala va kimosi ayi baketo bawombo bakuikama. Ayi phe tueta zola ayi tueta yangalala wumosi mosi mu bakhomba ba baketo beni bobo bawedi kuikama ayi badi ngolo mu kisalu! a Diawu, bakhomba ba babakala, lutula zingolo mu kubavangila mambu mu zanti, mu busonga ayi mu lukinzu. Vayi, bo tuidi batu ba kambu lunga, tulenda mona thangu zinkaka phasi mu sadila mambu beni. Botula kambu kulunga, bakhomba ba babakala bankaka beta bue dengana diaka mambu mankaka mu diambu beni.

Bankaka bayonzukila mu mala momo babakala bawombo beta muena baketo banga bima biphamba. Mu kifuani, Hans, nkengi wu zunga ku Bolivie, tubidi ti: “Babakala bankaka bame yonzukila mu dibanza dio beta tedila mu kifalisi machiste ti babakala balutidi baketo mu mambu moso.” b Shengxian, nkulutu mosi ku Taïwan tubidi ti: “Ko ndikala, babakala bawombo beta muena ti baketo balendi ko kota mambu mawu ayi vana mabanza.” Enati bakala dimosi neti dibanza dibedi kuidi nketo, bakundi bandi bafueti kunlenza. Babakala bankaka balenda yoluka diambu din’dekula luvalu lu nketo vayi mu lueya. Mu kifuani balenda tuba mambu momo mankitisa luvalu lu baketo.

Diambu dikhini, buba kikhulu mbi kadika bakala kame yonzokila kalenda kuandi balula mabanza. Bila kalenda nunga botula diyindu ti babakala balutidi baketo. (Efe. 4:22-24) Kalenda kuandi nunga enati sokudidi kifuani ki Yehova. Mu disolo diadi, tueka ntadila phila yo Yehova keta vangila baketo mambu, phila yoyi bakhomba ba babakala bafueti sokudila kifuani ki Yehova mu kinzikanga baketo, ayi phila bakulutu balenda bela batu batheti mu monisa lukinzu kuidi baketo.

PHILA YOYI YEHOVA KETA VANGILA BAKETO MAMBU

Yehova niandi kifuani kilunga mu diambu ditedi kinzika baketo. Bo kadi Tata di ntima kiadi, weta zola dikanda diandi dioso di batu. (Yow. 3:16) Bakhomba ba baketo beni bakuikama badi banga bana bandi baluvalu. Tutadila mambu momo malandikini muingi tumona phila Yehova keta bavanina luvalu.

Kabavangilanga ko mambu mu thalu zizi. Yehova wuvanga babakala ayi baketo mu kifuani kiandi. (1 Mose 1:27) Kasi tula ko ti babakala baluta diela voti baluta zaba vanga mambu; ayi kayangalalanga ko babakala viokila baketo. (2 Lus. 19:7) Wuvanga babakala ayi baketo mu kubavana diluaku diphila mosi mu diambu ditedi sudika kiedika ki Bibila ayi sokudila bikadulu biandi bimboti. Yiba babakala voti baketo, phila kuandi mosi Yehova keta muena kuikama kuawu​—wela bavana luzingu lu mvu ka mvu mu phila mosi, yiba ku paladiso va ntoto voti sala ku diyilu banga ntinu voti nganga Nzambi. (2 Pi. 1:1) Bukedika, Yehova kayindudilanga ko baketo mambu mambimbi.

Weta kubawa. Yehova weta kipa, weta tia zaba phila yo nketo kalembo kimuena ayi mambu mbi malembo ntatisa. Mu kifuani, wuwa ayi wuvutula mvutu mu minsambu mi Lakeli (Rachel) ayi mi Anna. (1 Mose 30:22; 1 Sa. 1:10, 11, 19, 20) Yehova wutuadisa phe batu bobo basonika Bibila muingi basonika masolo ma babakala bobo babe wanga baketo. Mu kifuani, Abalahami wulandakana lutumu lolo Yehova kankamba ti kawila nketo’andi Salayi. (1 Mose 21:12-14) Ntinu Davidi phe wuwa Abingaili. Ayi wumona ti Yehova wuntuma kankamba mambu beni. Yesu, nio wumonisa bikadulu bi Dise diandi mu phila mosi yi duka, wuwa ngudi’andi Maliya. (Yow. 2:3-10) Bifuani biobi bimonisini phila yimosi yo Yehova keta vanina baketo lukinzu yidi mu kubawa.

Weta kubatudila ntima. Mu kifuani, Yehova wutudila Eva ntima muingi kabuela mioko mu bongisa ntoto wumvimba. (1 Mose 1:28) Mu diawu, keba monanga ko ti nnuni’andi Adamu wunlutidi, vayi weba kuntadilanga banga nsadisi nioni fueni kuidi niandi. Yehova wutudila phe m’bikudi Debola ayi Huluda ntima mu phila kabavanina kiyeko kivananga zindongi kuidi mvil’andi buba phe kuidi nsambisi ayi ntinu. (Min. 4:4-9; 2 Mtn. 22:14-20) Mu lumbu kiaki, Yehova veni phe baketo ba bakristu yeko ki dukisa kisalu kiandi. Bakhomba ba baketo beni bakuikama badi minsamuni, min’zibudi nzila, bankaka phe bamisionere. Beta sadisa phe mu bongisa ziplan zithungulu, mu tunga ayi mu tanina (maintenance) zinzo zi Kipfumu ayi zifiliali. Bankaka mu bawu beta sala ku Beteli; bankaka mu bibilu bio bieta bangula minkanda mu bibuangu binkaka mu terituare. Bakhomba beni ba baketo badi banga nkangu wunneni wu masodi wo Yehova kalembo sadila mu diambu di dukisa lukanu luandi. (Nku. 68:11) Bukiedika, Yehova katadilanga ko baketo banga batu balebakana.

PHILA YOYI BAKHOMBA BA BABAKALA BALENDA SOKUDILA YEHOVA

Bakhomba ba babakala, muingi tuzaba keni tueta vangila baketo mambu banga Yehova, tufueti fiongunina mu bukiedika mayindu ayi mavanga meto. Phuila yi lusadusu tuidi muingi tubutudila. Banga kuandi phila masinu malenda bakudila kimbevo mu ntima mutu, phila mosi phe nkundi wumboti ayi Phova Nzambi bilenda tusadisa tubakula mayindu mambimbi mo malenda ba mu khati ntim’eto mu diambu di baketo. Mbi tufueti tula muingi tubaka lusadusu beni?

Yuvula nkundi mboti. (Zin. 18:17) Madi ba diambu dimboti mu kuenda kuidi nkundi nioni fueni tudulu ntima, nio zabikini ti zanti kakala ayi kakala ko mambu mangolo ayi kunyuvula biuvu banga: “Bue weta muena phil’ama yivangila bakhomba ba baketo mambu? Balenda kuawu mona ti ndieta kubakinzika? Kuidi na mambu momo ndilenda bongisa mu diambu ditadidi phila yoyi ndieta soludila yawu? Enati nkundi beni wukembi mambu momo wufueti bongisa, kadi tomba kukinungisa. Vayi, vika balula mambu.

Longukanga Phova yi Nzambi. Phila yilutidi yimboti muingi tuzaba vangila bakhomba ba baketo mambu yidi yifionguninanga bumutu bueto ayi mavanga meto mu lusadusu lu Phova yi Nzambi. (Ebe. 4:12) Bo tunlonguka Bibila, buawu matuzabila mambu mo matedi babakala bo beba vangilanga baketo mambu mamboti ayi bobo beba butudilanga ko. Kumanima, tulenda dedikisa mavanga mawu ayi mo meto. Diawu, thangu tulembo tangi Bibila, tubika tadila kaka verse yimosi vayi tufueti tadila phe ziverse zinkaka muingi tusudika bumboti mboti phila yoyi Bibila kieta tubila baketo. Mu kifuani, mu tadila 1 Piela 3:7, nketo kafueti mona ti fueni “kinzuku banga vangu kilebakana.” c Diawu dinsundula ti​—bakala wunlutidi mu diela ayi mu maluaku ma vangila—​mambu? Nana! Enati tudedikisidi ziphova zi Piela ayi zio zidi mu Ngalatiya 3:26-29, matumona ti Yehova wusobula baketo ayi phe babakala mu diambu di bayadila va kimosi ayi Yesu ku diyilu. Thangu tulembo longuka Phova yi Nzambi ayi tulembo yuvula nkundi mboti keni bue keta muena phil’eto yi vangila baketo mambu, tulenda nunga monisina bakhomba zieto ba baketo lukinzu lo lufueni.

BUE BAKULUTU BETA MONISINA LUKINZU KUIDI BAKHOMBA BA BAKETO?

Bakhoma ba kimvuka bawu phe balenda kuawu vangilanga mambu mu lukinzu kuidi bakhomba ba baketo mu landakananga kifuani ki bakulutu ba luzolo. Bue bakulutu balenda vanina kifuani mu monisanga lukinzu kuidi bakhomba ba baketo? Tutadila ziphila zinkaka zimboti zio bakulutu beta monisina lukinzu beni.

Beta niemisa bakhomba ba baketo. Mvuala Polo wuvana kifuani kimboti kuidi bakulutu kio bafueti sokudila. Wuniemisa buwombo bakhomba ba baketo va n’yalu nguba mu nkanda wo kasonikina kimvuka ki Loma. (Loma 16:12) Wulenda yindula khini zio bakhomba ba baketo bamona mu thangu batanga nkanda wo Polo kasonika mu kimvuka? Phila mosi phe, bakulutu beta niemisa mboti bakhomba ba baketo mu diambu di bikadulu biawu bimboti ayi mu kisalu kioki balembo sadi mu diambu di Yehova. Diawu dieta tula ti bakhomba ba baketo bamona phila yo beta bavanina lukinzu luwombo ayi phila yo beta bamuena luvalu. Thangu zinkaka, ziphova zi lukindusu zi nkulutu mosi zilenda kindisa bakhomba zieto ba baketo muingi batatamana sadila Yehova mu kuikama koso.​—Zin. 15:23.

Kubaniemisa

Mu thangu balembo niemisa bakhomba ba baketo, bakulutu beta bakamba mambu mo bavengi mu kiedika kioso. Bila mbi? Khomba mosi wunketo widi mu dizina Jessica tubidi: “Dikala diambu dikhini mu thangu bakhomba bakembi kuidi khomba wunketo ‘kisalu kimboti kio kasedi.’ Vayi tueta yangalala buwombo mu thangu bakhomba balembo tuniemisa mu monisa diambu dimboti dio tuvengi, mu kifuani longa bana beto ba bika tula divunzi mu lukutukunu voti nata nlonguki mosi wu Bibila ku lukutukunu.” Mu thangu bakulutu balembo niemisa bakhomba ba baketo mu diambu dimosi dimboti dio bavengi, yeta tula ti bakhomba ba baketo ba kimona ti mfunu ayi luvalu badi mu khati kimvuka.

Beta wa bakhomba ba baketo. Bakulutu bo badi kukikulula beta zaba ti bawu ko kaka badi mayindu mamboti. Bakulutu beni beta lomba bakhomba ba baketo babimisa mayindu mawu, ayi beta kubawa bumboti mu thangu balembo yoluka. Thangu bakulutu bakubutudila, beta baka mamboti mu kindisa bakhomba ba baketo. Mu phila mbi? Nkulutu mosi widi mu dizina Gerardo, weta sala ku Beteli, tubidi ti: “Ndibakula ti tombanga bakhomba ba baketo babimisa mayindu mawu, dieta kutsadisa ndisala kisalu kiama bumboti. Khumbu ziwombo, beta sala kisalu kiwombo viokila bakhomba ba babakala.” Mu kimvuka, bakhomba bawombo ba baketo beta sala kisalu kin’zibudi nzila, bazebi mboti mambu mawombo matedi batu ba terituare. Nkulutu mosi widi mu dizina Bryan tubidi ti: “Bakhomba zieto ba baketo mambu mawombo badi mavanga mu khubukulu yi Yehova. Lulenda baka mamboti kuidi bawu mu tadila mambu momo badengana!”

Kubawa

Bakulutu bo badi nduenga bavika lozanga ko mayindu ma bakhomba ba baketo. Bila mbi? Nkulutu mosi widi mu dizina Edward tubidi: “Mayindu ma khomba nketo voti diela diandi dilenda sadisa khomba bakala kasudika diambu bumboti mboti, ayi dilenda kunsadisa kakitulanga va buangu ki batu bankaka.” (Zin. 1:5) Buba ti nkulutu kakadi sadila diyindu di khomba mosi wunketo, kalenda kumvutudila matondo mu phil’andi katadidi mambu ayi kunniemisa mu diela diandi.

Beta vana bakhomba ba baketo formasio. Bakulutu bobo badi diela beta tomba maluaku mu diambu di vana formasio kuidi bakhomba ba baketo. Mu kifuani, balenda kubalongisa bue butuadisila lukutukunu lu kisalu ki tsamununu enati vasi ko khomba wubakala nio wubaka mbotama. Balenda kubamonisa phila yi sadila bisadulu voti zimasinu muingi basala bisalu bithungulu ayi bi maintenance mu khubukulu’eto. Ku Beteli, mintuadisi beta vana formasio kuidi bakhomba ba baketo muingi basala bisalu ayi dukisa biyeko bi phila mu phila, buba maintenance yi zinzo voti zimasini, sumba bima, keba zimbongo, bongisa tsadulu yi zi ordinatere, ayi mankaka nkaka. Thangu bakulutu beta vana formasio kuidi bakhomba ba baketo, beta monisa ti beta kubatudila thalu bila badi na maluaku ayi bafueni tudulu ntima.

Kubavana formasio

Bakhomba bawombo ba baketo beta sadila formasio yo babaka kuidi bakulutu mu diambu di mamboti ma batu bankaka. Mu kifuani, bakhomba bankaka ba baketo beta sadila formasio yi tunga yo babaka mu diambu di sadisa batu bankaka mu bue batungila diaka zinzo kumanima ma vuka kinneni. Bakhomba bankaka ba baketo beta sadila diela diawu mu kisalu ki tsamununu va buangu ki batu bawombo ayi balembo sadisa bakhomba bawombo ba baketo mu kisalu beni. Bue bakhomba ba baketo beta muena bakulutu bo beta kubavana formasio? Khomba mosi wunketo widi mu dizina Jennifer tubidi ti: “Mu thangu ndisala mu thungulu yi Nzo yi Kipfumu, nkengi mosi wubaka thangu yi kuphana formasio. Wumona kisalu kio ndisala ayi wundiemisa. Ndiyangalala sala yandi bila ndikimona ti mfunu ndidi ayi ndidi mutu nio balembo tudila diana.”

MAMBOTI TULENDA BAKA ENATI TULEMBO VANGILA BAKHOMBA BA BAKETO MAMBU BANGA BASI DIKANDA DIETO

Tueta zola bakhomba zieto ba baketo bo badi bakuikama banga phila Yehova keta bazodila! Diawu, tueta kubamona banga dikanda dieto. (1 Tim. 5:1, 2) Thalu badi kuidi beto ayi khini yikala mu sala yawu va kimmosi. Ayi tueta yangalala buwombo thangu balembo moni luzolo ayi lusadusu lueto. Khomba mosi wunketo widi mu dizina Vanessa tubidi ti: “Matondo kuidi Yehova mu ba mu khati khubukulu’andi, yo yiwedi na bakhomba bo beta kukhindisa mu kipheve.” Khomba mosi wunketo ku Taiwan tubidi ti: “Matondo mawombo mu phila yo Yehova ayi khubukulu’andi balembo vanani luvalu luwombo kuidi baketo ayi mu wanga mayindu meto. Diambu beni dieta kindisa minu kiama ayi ndieta mona khini ziwombo mu diluaku dio ndidi dimboti diba mu khati khubukulu’andi.”

Yehova weta mona khini mu thangu keta mona babakala ba bakristu bo badi bakuikama balembo kinzika baketo banga niandi. (Zin. 27:11) Benjamin, nkulutu mosi ku Ecosse, tubidi ti: “Mu nza yayi babakala bawombo bakinzikanga ko kadi fifioti baketo. Vayi buawu ko buididi mu Nzo yi Kipfumu bila baketo balembo bakinzika buwombo.” Beto boso tutula zingolo mu sokudila Yehova mu vangilanga baketo mambu mu luzolo ayi mu lukinzu lolo lufueni kuidi bawu.​—Loma 12:10.

a Mu disolo diadi, kuma “bakhomba ba baketo” kilembo tubila bakhomba zieto ba baketo bakristu vayi bika bakhomba ba dikanda di kinsuni.

b Kuma ki kifalisi “machiste,” kilembo monisa babakala bobo badi lunangu ayi beta banzila ti bakala lutidi ngolo ayi luvalu. Khumbu ziwombo, babakala beni beta niemisa mabanza ayi mambu mo babakala balembo vangi ayi mona ti baketo basi ko mfunu.

c Mu sudika mambu mankaka mu diambu ditedi “vangu kilebakana,” tala masolo mo matubidi Motuya ya ‘mbɛki oyo eleki pɛtɛɛ’ mu Nzo yi Nkengidi wu 15 Mai 2006 ayi Batoli ya bwanya mpo na babalani mu Nzo yi Nkengidi wu 1er Mars 2005.