1. Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ geu ngeh bi kuˇ daˆ jiˇ˗eu nga?

 Dzeuˇ laꞈ˗euˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ, ‘tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ geu ngeh mˬ kʼoeˇ taˆ bi kuˇ daˆ nga’ lehˇ noeˬ˗eu meh. Yaw beh aˬ dui tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ jiˇ˗awˇ, miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ yamˬ˗ahˇ keuˆ ni jawˇ meh lehˇ noeˬ haw˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui 2023 kʼoꞈ, Shiꞈ siˬ ba la 15 nah˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ laꞈ kʼoeˇ neh dzeˇ luꞈ˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ maˬ beh laˇ mi na˗ehˇ mˬ kʼoeˇ taˆ bi kuˇ daˆ jiˇ meh lehˇ ya siˬ˗euˬ ma.—Maꞈtehˬ 24:31.

2. Tiˬ gʼaˬ na aˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

² Tiˬ deuˬ na˗aˬ, ‘huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ’ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ luꞈ˗eu Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ ‘yawˇ nui deuˬ˗ahˇʼ aˬ jeˬ keuˆ le˗eu nga lehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 10:16; Maꞈtehˬ 24:21) Mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˬ kʼoeˇ taˆ le daˆ jiˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ jahˇ tsaˬ maˬ siˬ ni gʼeh gaˇ kʼahˬ lahˇ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ bi noeˬ leˇ nya˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ˗ahˇ haw˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh guˆ˗eu maˬ loˬ nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

Aˬ jeˬ maˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga?

3-4. Tiˬ deuˬ na˗aˬ, aˬ jeˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ nya˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

³ Aˬ dui˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ paˇ jawˇ naˇ, yawˇ nui deuˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ ma˗ahˇ neh cah bahˬ gaˇ tiˬ deuˬ na kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ na baˬ da neh teu loꞈ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ nya˗eu meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Dahˬ beh˗eu kawˆ naˇ, Piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇyaˬdaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ Yawˇsheˬba aˬ li li  zaˬ Yawˇshaˆ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu sahˬ paˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇyaˬdaˬ kʼaˇ dehꞈ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni Yawˇshaˆ muiˬ˗eu sahˬ paˬ pyeuꞈ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇyaˬdaˬ shiˇ dzeuˇ ngeh, Yawˇshaˆ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maˬ muiˬ˗eu aˬ yuiꞈ aˬ tsu˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 24:2, 15-19.

⁴ Nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ naˇ kʼah dehꞈ˗eu Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Gʼaˬ kʼehˇ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ saˬ saˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yoˇhaˬ dehꞈ luꞈ ngeh, Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (3 Yoˇhaˬ 4) Yoˇhaˬ jiˇ ni gʼaˬ kʼehˇ nui deuˬ loꞈ˗ehˇ, iˇ byaˆ taˬ˗euˬ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu deuˬ˗euˬ mehˬ bahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Ka li zaˬ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ maˬ bi ahˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dui dui˗euˬ meh. (1 Yoˇhaˬ 2:18; 2 Teˇsaˬloˇni 2:7) Ehˇ kʼawꞈ Yoˇhaˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ naˇ kʼah Ka li zaˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗euˬ meh. Heu myaˆ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ Ka li zaˬ deuˬ mehˬ bahˬ˗eu jeˬ mehˬ nah caw teh gʼeh˗euˬ meh.

5. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ lehˇ bi noeˬ laˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu nga?

⁵ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ teu deuˬ naˇ, tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ mˬ kʼoeˇ taˆ daˆ leˇ jiˇ ngeh yawˇ nui deuˬ Yawˇshaˆ loꞈ˗ehˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗awˇ, dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ puiˬ meh lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga laˬ? Dawˬ kʼoꞈ naˇ, teu loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ paˇ jawˇ ngeh yawˇ nui deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ jah ziꞈ nya˗eu nga?

Muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ jaˆ gʼeh

6. Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ aˇ yamˬ saˇ ka smˬ ka˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁶ Aˬ dui mehˬ hu paw shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ jaˆ gʼeh meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ nymˬ˗mˇ aˬ dui dehꞈ luꞈ˗eu saˇ ka naˇ gaˇ hu Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ saˇ ka hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ saˇ ka nehˬ˗ehˇ beu gaˇ dui dui˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˇ yamˬ saˇ ka smˬ ka˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Teu naˇ, (1) gaˇ hu˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ aˇ yamˬ saˇ ka, (2) gʼaˬ kʼehˇ deuˬ shiˇ dzeuˇ ngeh˗euˬ aˇ yamˬ saˇ ka (3) “yawˬ jeˬ na luꞈ yaw shuiꞈ beˬ paˇ jiˇ˗eu” aˬ dui˗euˬ aˇ yamˬ saˇ ka, heu deuˬ pyeuꞈ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 3:21.

7. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ nui deuˬ hawˇ˗eu sahˬ paˬ deuˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ maˬ baˬ˗eu nga?

⁷ Gaˇ hu Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ saˇ ka. Moˇseˬ maˬ shiˇ mi na˗ehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ “Ngaˇ shiˇ dzeuˇ ngeh jawˇ, tsawˇ haˬ heu deuˬ yaw haiˬ jeˬ mˇ˗awˇ, ngaˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ byehˇ dzeh tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 31:29) Kʼoeˇ naˇ Moˇseˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ saˇ jaˇ puiˬ naˇ, tsawˇ jeuˬ tiˬ jeuˬ jeuˬ lah ni aˬ cawˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ˗iˇ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 28:35, 36) Dawˬ teu maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Heu myaˆ yaˇ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ gʼawˬ mya gʼaˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˇ ma sheuˬ bahˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nui ma pehˇ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ maˬ paˇ bi jawˇ˗euˬ meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 21:25-27) Ehˇ kʼawꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ neh ngehˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˇ diˇ byah laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu gʼaˬ ahˇ laˇ˗euˬ meh.—Iˇsaˬyaˇ 55:10, 11.

8. Gʼaˬ kʼehˇ deuˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ naˇ kʼah Ka li zaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu jeˬ doˆ laˇ˗euˬ heu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ?

⁸ Gʼaˬ kʼehˇ deuˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ saˇ ka. Gʼaˬ kʼehˇ deuˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ naˇ kʼah Ka li zaˬ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu jeˬ doˆ laˇ˗euˬ heu naˇ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ? Zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Yeˬsuˇ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ ehˇ taˬ dzeuˇ˗euˬ miˇ neh meh. (Maꞈtehˬ 7:21-23; 13:24-30, 36-43) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ  hawˇ˗eu Beˬtuˆluˆ uˬ taꞈ, Yoˇhaˬ jiˇ Yeˬsuˇ neh maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ jeˬ heu, dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ neh maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Teˇsaˬloˇni 2:3, 7; 2 Beˬtuˆluˆ 2:1; 1 Yoˇhaˬ 2:18) Gʼaˬ kʼehˇ deuˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ naˇ kʼah, Ka li zaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu deuˬ˗euˬ mehˬ bahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah laˇ shaw˗euˬ meh. Teu gaˇ neh naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ zahˇ kʼawꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ ehˇ keuˆ mawꞈ˗eu Baˬbuˇloˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu tsehˆ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Teu naˇ Yeˬsuˇ neh ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh.

9. Aˬ dui˗euˬ saˇ ka naˇ gaˇ hu Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ saˇ ka hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ deuˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ saˇ ka nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga?

⁹ “Yawˬ jeˬ na luꞈ yaw shuiꞈ beˬ paˇ jiˇ˗eu aˇ yamˬ” saˇ ka. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui dehꞈ luꞈ˗eu saˇ ka naˇ, gaˇ hu Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ saˇ ka hawˇ˗eu puiˬ˗eu jeˬ doˆ laˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ saˇ ka nehˬ˗ehˇ beu gaˇ˗eu meh. Aˬ dui dehꞈ luꞈ˗eu saˇ ka˗ahˇ aˬ jeˬ lehˇ kuˇ˗eu nga? Aˬ myah myah naˇ, aˬ dui “aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah a yamˬ” lehˇ kuˇ˗eu ma. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ, aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ dahˬ beh˗euˬ kʼawꞈ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ naˆ maˬ tseˇ huiˬ dzehˬ˗awˇ ga dzehˬ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Aˇ yamˬ teu yamˬ naˇ, Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗awˇ, miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ Baˬlaˬdiˇsuˆ pyeuꞈ laˇ ni jahˇ ngeh keuˆ ni ga leˇ˗eu meh. Aˇ yamˬ teu yamˬ˗ahˇ “yawˬ jeˬ na luꞈ yaw shuiꞈ beˬ paˇ jiˇ˗eu aˇ yamˬ” lehˇ kuˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 3:21) Aˇ yamˬ teu 1914 kʼoꞈ˗ahˇ dahˬ beh˗euˬ meh. Aˬ jeˬ jeˇ laˆ paˇ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ mˬ taˆ Sahˬ paˬ bi geuꞈ˗euˬ meh. Teu naˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu sahˬ paˬ Daˬbiˇ˗euˬ aˇ jeuˬ paˇ bi doˆ kʼoꞈ laˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ laˆ muiˬ kʼoꞈ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ laˆ muiˬ kʼoꞈ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 2:2-4; Yeˬsaˬgeˬlaˇ 11:17-20) Muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ tiˬ poˆ paˇ byoˆ˗iˇ ngaˇ laˬ?

10. (a) Aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ aˬ jeˬ ehˇ taˬ˗euˬ nga? (Iˇsaˬyaˇ 54:17) (b) Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ teu deuˬ, aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu nga?

¹⁰ Iˇsaˬyaˇ 54:17-ahˇ gui. “Nawˬ˗ahˇ laˆ tahˬ laˆ naˇ nya˗eu, guiˇ deuˆ˗eu keu ka maˬ jaˆ˗a” lehˇ ehˇ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Dawˬ teu naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ maˇ diˇ byah laˇ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ “Nawˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ngaˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗awˇ, nui saˇ oꞈ˗awˇ bi baw bi za le ma. Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ˗awˇ, guˆ˗eu gaˆ˗eu . . . jeˬ˗ahˇ, nawˇ ya buˬ˗iˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ jiˇ byah laˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 54:13, 14) “Miˇ tsaˬ heu˗ahˇ uˆ lahˇ luꞈ˗eu miˬyehˇ” Saˬdaˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni mehˬ luꞈ˗eu gaˇ˗ahˇ maˬ laˆ naˬ nya˗a. (2 Gawˇliˬtu 4:4) Muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ laˆ muiˬ kʼoꞈ dzeuˇ˗awˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˇ byoˆ˗iˇ ni aˬ myah luꞈ jaˆ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ laˆ tahˬ laˆ naˇ˗eu keu ka jeˬ maˬ jaˆ˗a.

 Aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga?

11. Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ mˬ kʼoeˇ taˆ daˆ leˇ jiˇ ngeh, tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma maˬ bi byehˇ dzeh yaꞈ˗a lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga?

¹¹ Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ mˬ kʼoeˇ taˆ daˆ leˇ jiˇ ngeh, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga? Yeˬsuˇ aˬ dui˗euˬ yawˇ bo˗eu yaw sahˇ pyeuꞈ˗awˇ, Ka li zaˬ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh lehˇ taˬ ngehˇ. Yeˬsuˇ “naw maꞈ˗euˬ aˬ yuiꞈ aˬ tsu tiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu tehꞈ meh. Aˬ yawꞈ˗aˬ, Ka li meh” lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 23:10) Aˬ dui˗euˬ sahˬ paˬ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ luiˆ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬsuˇ Ka li uˆ lahˇ˗eu miˇ neh, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw tehˬ˗eu deuˬ tiˬ jeˬ˗ahˇ˗iˬ guˆ kʼaˇ maˬ za˗a. Teu ngeh Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ sheuˬ gʼeh˗eu lehˇ nmˇ dawˬ tawˆ luꞈ maˬ siˬ jiˇ nya˗a. Aˬ dui˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ na˗ahˇ haw ma.

12. (a) Moˇseˬ shiˇ dzeuˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗euˬ nga? (b) Eˇliˇyaˆ gaˇ yaw shuiꞈ za ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗euˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

¹² Moˇseˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ maˬ ya uˇ leˇ mi na˗ehˇ shiˇ˗euˬ meh. Moˇseˬ shiˇ dzeuˇ ngeh Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ bi byehˇ dzeh˗euˬ ngaˇ laˬ? Maˬ, maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni ngehˬ gʼeh nehˬ˗euˬ meh. Moˇseˬ maˬ shiˇ mi na˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ˗ahˇ Yawˇshuˆ˗ahˇ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ a nehˬ lehˇ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ, Moˇseˬ Yawˇshuˆ˗ahˇ dzaw nehˬ˗eu yaw myaˬ tseˇ kʼoꞈ byah laˇ taˬ˗euˬ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 33:11; Dawˬmehˬmehˬ˗eu 34:9) Kʼoeˇ naˇ Moˇseˬ bym˗eu byehˆ˗eu zaˬ yo aˬ li yaw myaˬ gʼaˬ˗ahˇ tiˬ heˇ gʼaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ ehˇ, tiˬ yaˇ gʼaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ ehˇ, ngaˬ tseˇ gʼaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ ehˇ, tseˇ gʼaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ ehˇ, aˬ yuiꞈ aˬ tsu bi geuꞈ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 1:15) Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ zaˬ˗euˬ meh. Eˇliˇyaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ? Eˇliˇyaˆ muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, yaw myaˬ tseˇ kʼoꞈ sheuˬ gʼeh˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ laꞈ oˆ paw pyawˬ˗ahˇ gaˇ yawˬ jeˬ yawˬ bi mˇ paˇ iˇ˗euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 2:1; 2 Laˬsaˬbaˬ 21:12) Iˇsaˬleˬlaˆ tseˇ jeuˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ bi byehˇ dzeh ngaˇ laˬ? Maˬ, maˬ bi byehˇ dzeh˗aˬ. Eˇliˇyaˆ Eˇliˇshehˇ˗ahˇ yaw myaˬ tseˇ kʼoꞈ dzaw nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ bawˇlawˇpeh˗euˬ dzaw nymˇ˗ahˇ ya dzaw˗euˬ “Miˬyehˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu tsawˇ haˬ” deuˬ jiˇ jawˇ˗eu meh. (2 Sahˬpaˬ 2:7) Teu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ yo aˬ li deuˬ yaw myaˬ gʼaˬ jawˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ bi byah laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.

13. Heˬbyehˇ 13:5-ahˇ Miˬyehˇ aˬ jeˬ lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

 ¹³ Gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ ngeh tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ mˬ kʼoeˇ taˆ daˆ leˇ jiˇ ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga lehˇ noeˬ nya? Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu maˬ loˬ˗a. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗eu lehˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 13:5-ahˇ gui.) Moˇseˬ hawˇ˗eu Eˇliˇyaˆ loꞈ˗ehˇ duˇ ni nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh luꞈ˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ muˇ zaˬ aˬ cawˬ˗ahˇ dzaw nehˬ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ yawˇ nui deuˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh nya ni dzaw nehˬ luꞈ˗eu yaw myaˬ tseˇ kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, saˇ naˇ gawˬmiˬtiꞈ deuˬ, Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, hawˇ˗eu nui deuˬ˗ahˇ dzaw nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, dzaw nymˇ gʼawˬ mya hmˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ, aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gawˬmiˬtiꞈ deuˬ˗ahˇ jiˇ dzaw nehˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ mehˇ nmˇ teu deuˬ huiˬ dui dui˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ bo shaˆ daˆ leꞈ˗eu gʼaˇ duˬ yaw muiˬ˗ehˇ dzaw bym taˬ˗euˬ meh.

14. Aˬ dui neh ja sawˇ laꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ daˬ ma hmˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁴ Aˬ dui neh ja sawˇ laꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ naˇ huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˬ kʼoeˇ taˆ daˆ leˇ jiˇ˗euˬ kʼawꞈ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ jaˆ gʼeh˗eu heu meh. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ sheuˬ gʼeh luꞈ˗eu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ daˆ leꞈ nya˗eu meh. Aˬ dui miˇ kʼahˬ gm leˇ˗eu aˇ maꞈ pyeuꞈ˗eu Maˬgawˇgaˆ˗euˬ Gawˇgaˆ deuˆ laˇ gaˇ nmˇ ya daˬ˗eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:18-20) Ehˇ kʼawꞈ aˇ yamˬ teu yaw nymˇ nymˇ lehˇ gʼeh˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ deuˆ shmˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ bi tahˬ daˆ leꞈ ni nmˇ maˬ laˆ tsoeˬ nya˗a. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ yawˇ nui deuˬ pyeuꞈ˗eu ‘tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ maʼ “guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu” jeˬ˗ahˇ daˬ dzeuˇ laꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Pah mehˬ˗eu 7:9, 14) Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ka kʼoꞈ nehˬ˗eu yaw duˬ baw˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

15-16. Pah mehˬ˗eu 17:14-ahˇ haw ngeh, Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ mˇ ngeh tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga? Teu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

 ¹⁵ Tiˬ deuˬ na˗aˬ, ‘tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ mˬ kʼoeˇ taˆ le keuˆ naˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga?ʼ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ dawˬ kʼoꞈ maˇ jawˆ ni biꞈ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ “Yawˇzaˬ”˗ahˇ guiˇ deuˆ tehꞈ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ “Yawˇzaˬ” aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ tehꞈ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. Yawˇ zaˬ˗ahˇ aˬ suˇ gʼaˬ caw ba˗eu nga? Miˬyehˇ neh “tseˇ doˆ”˗awˇ kuˇ taˬ˗eu “saˇ jaˇ ziꞈ˗eu” deuˬ meh. (Pah mehˬ˗eu 17:14-ahˇ gui.) Teu deuˬ naˇ aˬ geu deuˬ nga? Gʼoꞈ dehꞈ leˇ˗euˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˬ taˆ daˆ leˇ jiˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ ya mˇ beh beh˗eu gaˇ tiˬ jeˬ naˇ, Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ guiˇ deuˆ˗eu heu meh. Heu naˇ muiˬ dui dui˗eu gaˇ pyeuꞈ meh. Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ na Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ pyeuꞈ laˇ mi na˗ehˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ diˬ ceh teˇ ceh ceh˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ yaꞈ˗awˇ, tiˬ deuˬ na ngehˬ˗ehˇ dzehˬ yehˇ jiˇ geuꞈ haw˗euˬ meh. Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ pyeuꞈ laˇ ngeh tiˬ jawˇ, nui saˇ oꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ cah laˇ˗euˬ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22; 2 Teˇsaˬloˇni 3:16) Diˬ ceh teˇ ceh ceh mawꞈ˗eu nui ma laˆ byoˆ˗euˬ meh. Mˬ taˆ gʼoꞈ dehꞈ leˇ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ deuˆ˗eu guiˇ teu poˆ laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ gm leˇ˗eu meh.

¹⁶ Shaˇ noeˬ haw sheˇ. Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ tiˬ deuˬ na miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ taˬ˗awˇ nyeh leh nyeh leh˗ehˇ gʼeh laˇ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ mˬ taˆ gʼoꞈ dehꞈ leˇ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ maˬ shiˇ nya˗eu, baoˬ huiˬ˗eu yaw sahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Sahˬ paˬ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ gm leˇ˗awˇ guiˇ deuˆ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ jiˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ ngeh mˇ nehˬ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ gʼawˬ mya ni mˇ nehˬ nya˗eu meh.

17. Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ guˆ kʼaˇ maˬ za ni ya jawˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?

¹⁷ Nawˇ yawˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ma laˬ? Ngeuˇ naˇ, nawˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ dahˬ beh laˇ ngeh aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya gʼoe˗awˇ aˬ yawꞈ neh sheuˬ hehˇ˗euˬ mehˬ nah ya caw teh˗eu meh. Teu laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ keuˬ˗eu nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ “kuˆ lawˆ˗ahˇ uˇ leˇ˗awˇ laˇ gʼoˆ kaꞈ tehˬ˗awˬ. Miˬyehˇ nui ma pehˇ˗eu jeˬ iˇ dzeuˇ ngeh keuˆ ni, dzuˇ zaꞈ˗awˇ jawˇ tawˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 26:20) Aˇ yamˬ teu yamˬ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ mˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, guˆ kʼaˇ maˬ za ni ya jawˇ˗eu meh. Aˬ dui gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh ‘dzoeˬ dzaˬ mˇ luꞈ˗eu deuˬ, nymˬ˗mˇ jaˆ˗eu jeˬ, aˬ kaˇ jaˆ le˗eu jeˬ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh maˬ laˆ gʼawˬ laˇ nya˗aʼ lehˇ jah ziꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui jiˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. (Loˇmaˆ 8:38, 39, Yaw shawˇ Yehˇ boꞈ 2018) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ nawˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ aˬ myah luꞈ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ.