1. N ningai ae a na bane n nako karawa iai taani kabiraki?

 N RIRIKI aika nako ao a iango ni kangai ana aomata Iehova, ‘N ningai ae a na anaaki iai nako karawa kabanean raoi nikiraia Kristian aika kabiraki?’ Ti iangoia ngkoa n te moantai bwa tao iai tabeman taani kabiraki aika a na tiku n te aonnaba ae te Bwaretaiti i nanon tabeua te tai imwin te buaka are Aremaketon. Ma ti noria n Te Taua-n-Tantani ae bwain Turai 15, 2013, ae a na nako karawa taani kabiraki ni kabane ake a teimatoa ni mena i aon te aba, imwaini moanakin Aremaketon.—Mat. 24:31.

2. Tera te titiraki ae e kona n rio, ao tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

² Ma e kona n rio te titiraki aei: Tera ae e na riki nakoia ana “tiibu tabemwaang” Kristo aika a na beku iroun Iehova ma te kakaonimaki i aon te aba n tain “te rawawata ae korakora”? (Ioa. 10:16; Mat. 24:21) A kona n raraoma tabeman ni boong aikai, n iangoia ae a nang aki ataa te bwai ae a na karaoia ke n namakinna ae a a kitanaki, ngkana a anaaki nako karawa tariia ma mwaaneia aika kabiraki. Ti na neneri ngkai rongorongo aika n te Baibara aika uoua aika kona ni kairiia bwa a na iangoa anne. Imwina ti na maroroakini bukina ngkai ti aki riai n raraoma.

TERA AE E NA AKI RIKI?

3-4. Tera ae a kona n iangoia tabeman, ao bukin tera?

³ A kona tabeman n iangoia bwa a nang tiotionako man te koaua tiibu tabemwaang, ngkana ai akea taari mwaane aika kabiraki aika kaain te Rabwata n Tautaeka aika a na kaiririia. Tao a kona n namakina aei ibukin rongorongo tabeua aika n te Baibara. Ti na rinanoi katoto aika uoua. Te moan e irekereke ma taekan te Ibonga ae Rietata are Ieoiata. Bon ana aomata te Atua ae kakaonimaki. E karabaa ao ni kamanoa te teinimwaane ae Ioati ngaia ma buuna are Ieotiabate, ao a buokia n riki bwa te uea ae raoiroi ao ni kakaonimaki. E nakoraoi aron Ioati  i nanon ana tai ni maiu Ieoiata. Ma imwini maten Ieoiata, ao e a karaoa ae buakaka Ioati. E ongo irouia tooka aika buakaka ao e kitana Iehova.—2Rong. 24:2, 15-19.

⁴ Te katoto riki teuana bon taekaia Kristian ake n te kauoua n tienture. Bon te banna ni katoto ae raoiroi nakoia Kristian aika bati te abotoro Ioane are nikiraia abotoro ni maiu, ao e buokiia n nanomwaaka n aia beku iroun Iehova. (3Ioa. 4) N aroia ana abotoro Iesu aika kakaonimaki, e kakorakoraa naba Ioane ni buakana butanakon te tannako man te koaua. (1Ioa. 2:18; 2Tet. 2:7) Ma imwini maten Ioane, ao e a butanako te tannako man te koaua n ai aron te urarake n te buakonikai. Irabwi te ririki imwina ao e a kabarekaaki raoi te ekaretia ni Kristian.

5. Tera ae ti aki riai n iangoia man rongorongo aika uoua akanne?

⁵ Te koaua bwa e oti n rongorongo aika n te Baibara akana uoua akanne, bwa e na riki naba anne nakoia ana tiibu tabemwaang Kristo ngkana a anaaki nako karawa taani kabiraki? Te koaua bwa Kristian aika kakaonimaki aika n te aonnaba n te tai anne, a na tiotionako man te reirei ni kataneiai, n aron are riki nakon Ioati, ke a na tannako man te koaua n aroia Kristian aika bati ake n te kauoua n tienture C.E.? Kaekaana, bon tiaki ngaia anne! Ti kona ni koaua raoi ae ngkana a kitana te aonnaba taani kabiraki, ao tiibu tabemwaang a na bon tabeakinaki raoi ao ni korakora n te onimaki. Bukin tera ngkai ti kona n onimakinna raoi?

E NA AKI KABAREKAAKI TE TAROMAURI AE ITIAKI

6. Baikara taai aika tenua aika ti na rinanoi n te aro ae kimototo?

⁶ Bukin tera ngkai ti kona n onimakinna ae e na bon aki kabarekaaki te taromauri ae itiaki, n aki ongei naba taai ni karawawata aika imwaira? Ibukina bwa ti a tia n reiakinna man te Baibara, taekan te tai ae ti a maeka iai. E rangi ni kaokoro taai aikai ma aia tai tibun Iteraera rimoa ao aia tai Kristian ake n te kauoua n tienture. Ti na nori ngkai taai aika tenua aikai: (1) aia tai tibun Iteraera rimoa, (2) te tai are imwini mateia abotoro, ao (3) ara tai aikai, ae “taini manga kaokani bwaai ni kabane nakon aroia rimoa.”—Mwa. 3:21.

7. Bukin tera ngke a aki bwara nanoia aomata aika kakaonimaki i aon Iteraera rimoa ngke a a karaoa ae buakaka te natannaomata ao ueea?

⁷ Aia tai tibun Iteraera rimoa. Teutana te tai imwaini mateni Mote, ao e kangai nakoia tibun Iteraera: “I ataia raoi bwa imwini mateu ao kam na boni karaoi baika buakaka, ao kam na tannako man te kawai are I tua nakoimi.” (TuaKau. 31:29) E kauringia naba Mote ae ngkana a karitei tibun Iteraera, ao e na kairakinako te natannaomata bwa taenikai. (TuaKau. 28:35, 36) A koro bukin taeka akanne? Eng. I nanon tienture aika bati, ao a bati ueea ake a karaoa ae buakaka ao a kairiia ana aomata te Atua nakon te taromauri ae kewe. Ibukin aei, e a katuuaaeia ana aomata aika buakaka Iehova ao e a aki kariaia ueea aika tibun Iteraera bwa a na tautaeka. (Etek. 21:25-27) Ma a kaninikoriaia tibun Iteraera ake a kakaonimaki ngke a noria bwa e koro bukin ana taeka te Atua.—Ita. 55:10, 11.

8. Ti riai ni mimi ngke e kabarekaaki te ekaretia ni Kristian n te kauoua n tienture? Kabwarabwaraa.

⁸ Te tai are imwini mateia abotoro. Ti riai ni mimi ngke e kabarekaaki te ekaretia ni Kristian n te kauoua n tienture? Ti aki. E a kaman taekinna Iesu ae e na korakora te tannako man te koaua. (Mat. 7:21-23; 13:24-30, 36-43) A taekinna abotoro aika Bauro, Betero, ao Ioane bwa e a kamani waaki kakororaoan ana taetae ni burabeti Iesu n te moan  tienture C.E. (2Tet. 2:3, 7; 2Bet. 2:1; 1Ioa. 2:18) N te kauoua n tienture C.E., ao e a kabarekaaki te ekaretia ni Kristian. A kaoti Kristian aika taan tannako man te koaua ao a riki bwa kaaini Baburon ae Kakannato, ae te botaki n Aro ae kewe ae katobibia te aonnaba. E a manga kakororaoaki naba ana taetae ni burabeti Iesu.

9. Tera kaokoron te tai ae ti a maeka iai ma aia tai tibun Iteraera rimoa ao ana tai te ekaretia ni Kristian n te kauoua n tienture?

⁹ “Taini manga kaokani bwaai ni kabane nakon aroia rimoa.” E kaokoro ara tai aikai ma aia tai tibun Iteraera rimoa ao te tai are moanaki iai te tannako man te koaua ae korakora n tain te kauoua n tienture C.E. E aranaki ara tai bwa tera? N angiin te tai ti arana te tai ae ti maeka iai ngkai bwa ‘kabaneani bongin’ te waaki ae buakaka ae ngkai. (2Tim. 3:1) Ma e kaotaki n Baibara bwa te tai ae kakawaki ao ni maan riki, e moanaki naba n te tai ae tii teuana. E na reitinako ni karokoa ae e tia te Tautaeka n Uea rinanon te Mesia ni kaoka aroia aomata nakon te kororaoi ao ni bita te aonnaba bwa te bwaretaiti. E aranaki te tai aei bwa “taini manga kaokani bwaai ni kabane nakon aroia rimoa.” (Mwa. 3:21) E moanaki te tai aei n 1914. Tera ae e a manga kaokaki? E a tia ni kaueaaki Iesu i karawa. Ngaia are e a manga reke te tia tautaeka ae e tei ibukin Iehova, ae kanoan te Uea ae kakaonimaki are Tawita. Ma bon tiaki tii te tautaeka ae e a manga kaokia Iehova. Teutana te tai imwin anne ao e a manga kaokaki te taromauri ae itiaki! (Ita. 2:2-4; Etek. 11:17-20) E na manga kabarekaaki naba?

10. (a) Tera ae e a kaman taekinaki n te Baibara ibukin te taromauri ae itiaki n ara tai aikai? (Itaia 54:17) (b) Bukin tera bwa a karaunano taetae ni burabeti akanne?

¹⁰ Wareka Itaia 54:17. Iangoa te taetae ni burabeti anne: “Akea te bwai ni buaka ae karaoaki n ekikonako ae e na tokanikai”! A a kakoroaki nanon taeka akanne ni boong aikai. E kaineti naba nakon ara tai aikai taeka aika kabebetenano aika imwina ae kangai: “A na bane natim n reireinaki iroun Iehova, ao e na bati aia rau natim. Ko na kateaki ni kamatoaaki n te raoiroi. . . . Ao ane ko na aki maaka te bwai teuana ao ko na aki maakunrang, bwa e na aki kaaniko.” (Ita. 54:13, 14) E bon aki naba kona Tatan ae “atuan te waaki ae ngkai i aon te aba” ni katoka te mwakuri n angareirei ae a karaoia ana aomata Iehova. (2Kor. 4:4) E a kaokaki te taromauri ae itiaki ao e na aki manga kabarekaaki. E na teimatoa n aki toki. Akea te bwai ni buaka ae karaoaki n ekiranako ae e na tokanikai!

 TERA AE E NA RIKI?

11. Tera ae e kairira bwa ti na kakoauaa ae a na bon aki kitanaki te koraki ae uanao ngkana a waerake taani kabiraki nako karawa?

¹¹ Tera ae e na riki ngkana a anaaki nako karawa taani kabiraki? Uringnga ae Iesu bon ara tia Kawakintiibu. Boni ngaia atun te ekaretia ni Kristian. E kamataata Iesu ni kangai: “Tii temanna ami tia Kairiri ae te Kristo.” (Mat. 23:10) E na bon aki kabwaka ara Uea ni karaoan tabena. Ngkai e kairiri Kristo, a na bon aki maaku taan rimwina aika i aon te aba. E koaua ae ti aki atai bwaai ni kabane ni kaineti ma aroni Kristo ni kairiia ana aomata n te tai anne. Ngaia are ti na rinanoi katoto tabeua man te Baibara aika kona ni karaui nanora.

12. E kangaa Iehova n tabeakinia ana aomata (a) imwini mateni Mote? (b) imwin rekeni mwiokoan Eria teuana? (Nora naba te taamnei.)

¹² E mate Mote imwain rinia tibun Iteraera n te Aba ni Berita. Tera are riki nakoia ana aomata te Atua? Ngke ai akea te mwaane ane kakaonimaki anne, te koaua bwa a a boni katukaki naba n akea buokaia? A aki. E katauraoi kainnanoia Iehova ngke a teimatoa ni kakaonimaki. Imwaini mateni Mote ao e tuangaki iroun Iehova bwa e na mwiokoa Iotua bwa e na kairiia aomata. E a tia Mote ni kataneia Iotua i nanon ririki aika bati. (TeOti. 33:11; TuaKau. 34:9) Irarikina, a bati naba mwaane aika konabwai ake a kairiri, aika mataniwi i aoia kaka teuana tenga, i aoia kaka tebubua, i aoia kaka nimangaun, ao i aoia kaka tengaun naba. (TuaKau. 1:15) A tabeakinaki raoi ana aomata te Atua. Ti kona n nora anne iroun Eria. E kaira te taromauri ae itiaki i buakoia tibun Iteraera i nanon ririki aika bati. Ma e a manga kamwaingaki iroun Iehova nakoni mwiokoana teuana ae kaokoro i maiaki i Iuta. (2Uea 2:1; 2Rong. 21:12) A kitanaki aomata aika kakaonimaki ake n te tautaeka n uea ni baronga ake tebwina ae Iteraera? A aki. E a tia Eria ni kataneia Eritai i nanon ririki aika bati. Iai naba “natiia burabeti,” ake a kataneiaaki n taiani kuura. (2Uea 2:7) Ngaia are a bati mwaane aika kakaonimaki ake a tauraoi ni buoka kairaia ana aomata te Atua. E teimatoa ni kakororaoaki ana kantaninga Iehova ao e tabeakinia taan taromauria aika kakaonimaki.

13. Tera te karaunano ae reke man Ebera 13:5b? (Nora naba te taamnei.)

¹³ N iaiangoani katoto akanne, n am iango tera ae e na riki ngkana a anaaki nako karawa kabanean raoi nikiraia taani kabiraki? Ti aki riai n raraoma. E kaotaki n te Baibara te koaua ae mataata ao ni karaunano aei: E na bon aki kitania ana aomata Iehova aika i aon te  aba. (Wareka Ebera 13:5b.) N aroni Mote ao Eria, a ataia naba Kristian aika kabiraki aika kairiri ni boong aikai, ae e kakawaki kataneiaakia tabemwaang. I nanon irabwi ma irabwi te ririki, ao a a tia kaain te Rabwata n Tautaeka ni kataneiaia taari mwaane mai buakoia tiibu tabemwaang bwa a na kairiri. N te katoto, a a tia ni bairei kuura aika bati ibukini kataneiaakia unimwaane n te ekaretia, mataniwi aika mwamwananga, kaain te Komete n te Aobiti n Tararua, mataniwi n te Betaera, ao tabeman riki. E a tia naba te Rabwata n Tautaeka ni kataneiaia taan ibuobuoki n taiani komete aika kakaokoro ibukin te Rabwata n Tautaeka. A kakaonimaki taan ibuobuoki aikai ni kakororaoi ngkai mwiokoaia aika bati. A a taubobonga raoi n reitaanako te mwakuri ibukin tabeakinaia ana tiibu Kristo.

14. Tera te reirei ae kakawaki ae maroroakinaki?

¹⁴ Aio te reirei ae kakawaki ae maroroakinaki: Ngkana a anaaki nako karawa kabanean raoi nikiraia taani kabiraki imwain raatokin te rawawata ae korakora, ao e na bon teimatoa ni waakinako te taromauri ae itiaki n te aonnaba. Ibukina bwa e kairiri Iesu Kristo, a na bon teimatoa ni waakinako taan taromauria te Atua. E koaua ae ti nang buakanaki irouni Koka mai Makoka n te tai anne, ae taekaia natannaomata aika ikotaki. (Etek. 38:18-20) Ma a na bon aki tokanikai n aia buaka ae kimototo anne ao a na aki kona ni katokiia ana aomata te Atua man taromaurian Iehova. E na boni kamaiuia Iehova! N ana miitara te abotoro Ioane, ao e nora te “koraki ae uanao” ae ana tiibu tabemwaang Kristo. E tuangaki Ioane bwa te “koraki ae uanao” aei, a nako “mai buakon te rawawata ae korakora.” (TeKao. 7:9, 14) Eng, a na boni kamanoaki!

15-16. Ni kaineti ma Te Kaotioti 17:14, tera ae a na karaoia tarini Kristo aika kabiraki n tain te buaka ae Aremaketon, ao bukin tera bwa e kaunganano anne?

¹⁵ Ma a kona n iango tabeman ni kangai: ‘Ma tera ae a na karaoia taani kabiraki imwin nakoia nako karawa?’ E kaekaaki raoi te titiraki anne n te Baibara. E kaotaki ae taian tautaeka n te aonnaba aei a na “buaka . . . ma te Tiibutetei.” Ma a na boni konaaki. Ti wareka ae kangai: “E na kataei aia kai te Tiibutetei.” Ao  antai ae e na buokia? E kaekaaki n te kibu. Te koraki aika a “weteaki,” a “rineaki,” ao a “kakaonimaki.” (Wareka Te Kaotioti 17:14.) Antai naakai? Taani kabiraki ake a a tia ni kautaki! Ngaia are ngkana a anaaki nako karawa kabanean raoi nikiraia taani kabiraki i aon te aba n raatokin te rawawata ae korakora, ao teuana mai buakoni mwiokoaia bwa a na buaka. Ai tamaroara te mwioko aei! Tabeman i buakoia Kristian aika kabiraki bon taan itau imwain rikia bwa Ana Tia Kakoaua Iehova. Tabeman bon tautia ngkoa. Ma a riki imwina bwa Kristian ni koaua ao n reiakina karekean te rau. (IKar. 5:22; 2Tet. 3:16) A katoka boutokaan te buaka. Ma imwin rierakeia nako karawa, ao a nang raona Kristo ma ana anera n te kabanea ni buaka, ni kaaitaraia taani kairiribai nakon te Atua.

¹⁶ Iangoia! Iai tabeman Kristian aika kabiraki i aon te aba aika a kara ao ni mamaara. Ma n te tai are a kautaki iai nakon te maiu i karawa, a nang riki iai bwa anera aika korakora ao n aki mamate, ao ni mwiokoaki bwa a na buaka i rarikin aia Uea ae te tia Buaka ae Iesu Kristo. Imwin te buaka ae Aremaketon, ao a na ibuobuoki ni kairiia aomata nakon te kororaoi. Akea te nanououa bwa e na boni bati riki baika raraoi aika a na karaoi i karawa ibukia tariia ao mwaaneia aika n te aonnaba, nakon ake a karaoi ngkoa ngke aomata aika aki kororaoi ngaiia!

17. Ti kangaa n ataia ae a na bane ni kamanoaki raoi ana toro te Atua n tain te buaka ae Aremaketon?

¹⁷ Temanna ngkoe i buakoia tiibu tabemwaang? Tera ngkanne ae ko riai ni karaoia ngkana e a waaki te buaka ae Aremaketon? Tii aio: Onimakina Iehova ao ongeaba n ana kairiri. Tera ae e nanonaki n anne? E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Riin n ami ruu ake kam na mano iai, ao kaini ami mataroa imwimi. Karabaingkami i nanon te tai ae kimototo ni karokoa bunginakon te un.” (Ita. 26:20) A na kamanoaki raoi n te tai anne ana toro te Atua aika kakaonimaki ni kabane, aika i karawa ao n te aonnaba. N aron te abotoro Bauro, ti kakoauaa raoi ae a aki kona “taian tautaeka, ke bwaini ngkai ke baika a na roko . . . ni karaureira ma tangirara iroun te Atua.” (IRom 8:38, 39) Ururingnga n taai nako ae e tangiriko Iehova ao e na bon aki kitaniko!