Awˬ lawn awˬ tanˇ hkʼa gaˬ hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

Awˬ hkʼaˇ lonˉ maˬ teˇ hpaˍ cawˬ taˍ ve liꞈ mehˆ hpfuhˇ lo hteˇ lehˍ kʼai tuˬ

AWˬ LAWN 5

KʼA MUIˬ HKAWˇ 27 Gʼuiˬ sha ve yaˇ paˍ teˇ hpaˍ htaꞈ gʼa mawˬ ve awˬ yanˇ

‘Ngaˬ nawˬ htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ maˇ baˬ!’

‘Ngaˬ nawˬ htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ maˇ baˬ!’

“Ngaˬ nawˬ htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ maˇ hpaˆ, hkʼaˬ htaˆ kaꞈ maˇ baˬ tehꞈ Gʼuiˬ sha kʼoˆ taˍ ve yoˬ.”HEˍBREHˇ 13:5.

HENˇ TUˬ VE TEˇ HPAˍ

Leuˆ yuˬ taˍ ve chaw mvuhˇ naw ma hkʼoˆ taˆ˗e peuˬ˗oˬ htaˇ, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ te ve chaw yawˇ yawˇ hui htaꞈ maˇ baˬ taˉ laˇ taˬ tehꞈ yonˍ gʼa tuˬ aˬ htoꞈ ma ga piˇ ve le?

1. Leuˆ yuˬ taˍ ve chaw teˇ gʼaˇ le le mvuhˇ naw ma hkʼoˆ hkʼaˬ hkʼe htaˇ taˆ˗e tuˬ le?

 Peuˬ laˬ ve laiˉ hkʼawꞈ htaˇ, Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw htawˇ dawˇ nawˬ dawˇ cawˬ ve, ‘leuˆ yuˬ taˍ ve chaw mvuhˇ naw ma hkʼoˆ hkʼaˬ hkʼe htaˇ hkʼa peu˗eˬ taˆ˗e peuˬ tuˬ le?’ Aˍmaˍgeˍdonˍ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, leuˆ yuˬ taˍ ve chaw miˬ guiˬ hkʼoˆ lo leuˉ taˍ sheˍ ve, yawˇ hui miˬ guiˬ awˬ suhˉ hkʼaw teˇ tcuhˉ teˇ yanˇ chehˇ sheˍ ve tehꞈ, chi awˬ gʼuˇ suhˍ htaˇ ngaˬ hui yonˍ jaw ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Shaw nyi kuiˬ Taꞈ yehˬ Ha pa 7 maˬ 15 nyi 2013 hkʼawꞈ htaˇ hkʼaw ve awˬ lawn ngaˬ hui htaꞈ kʼoˆ maˍ laˇ ve, leuˆ yuˬ taˍ ve chaw teˇ gʼaˇ le le Aˍmaˍgeˍdonˍ maˇ tanˬ sheˍ htaˇ mvuhˇ naw ma hkʼoˆ lo taˆ˗e tuˬ yoˬ.—Maꞈhtehˍ 24:31.

2. Chaw teˇ hpaˍ aˬ htoꞈ ma htaꞈ htawˇ dawˇ nawˬ dawˇ cawˬ ve le? Leh awˬ lawn chi ve hkʼaw ngaˬ hui aˬ htoꞈ ma htaꞈ henˇ tuˬ le?

2 Chi hkʼe hpehꞈ ve kʼo, chaw teˇ hpaˍ htawˇ dawˇ nawˬ dawˇ cawˬ ve, “awˬ kaˍ awˬ nu yawˬ teˇ hpaˍ” Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ ka tiꞈ yeˬ ve hkʼaw te ve chaw “tuꞈ jaˇ hkanˍ jaˇ” htaˇ hkʼaˬ hkʼe hpehꞈ tuˬ le? (Yoˇhanˬ 10:16; Maꞈhtehˍ 24:21) Awˬ viˉ awˬ nyi teˇ hpaˍ htawˇ dawˇ nawˬ dawˇ cawˬ ve, oˇ ve teˇ yanˇ leuˆ yuˬ taˍ ve chaw mvuhˇ naw ma hkʼoˆ taˆ˗e peuˬ˗oˬ ve kʼo, yawˇ hui hkʼaˬ hkʼe te tuˬ maˇ shiˍ leh baˬ taˉ laˇ ve htaꞈ shuˍ ve tehꞈ dawˇ ve yoˬ. Yawˇ hui chi hkʼe dawˇ tuˬ te piˇ ve Liꞈ hpu hkʼaw ve 2 lawn htaꞈ teˇ geh henˇ tuˬ yoˬ. Leh aˬ htoꞈ ma te ngaˬ hui maˇ kawˆ cawˇ ve kaꞈ teˇ geh henˇ tuˬ yoˬ.

Aˬ HTOꞈ MA MAˇ HPEHꞈ LA TUˬ VE LE?

3-4. Chaw teˇ hpaˍ aˬ htoꞈ ma htaꞈ dawˇ haˍ ve le? Leh aˬ htoꞈ ma pa taw yawˇ hui chi hkʼe dawˇ ve le?

3 Leuˆ yuˬ taˍ ve chaw Uˉ peunˍ ve Kawˍmiˍtiˍ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo maˇ chehˇ˗o ve kʼo, awˬ kaˍ awˬ nu ve yawˬ teˇ hpaˍ Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ maˇ te˗o tuˬ yoˬ tehꞈ chaw teˇ hpaˍ dawˇ haˍ ve yoˬ. Yawˇ hui chi hkʼe dawˇ tuˬ te piˇ ve Liꞈ hpu hkʼaw 2 lawn cawˬ ve yoˬ. Awˉ lawˉ teˇ lawn lehˬ, paw hkuˇ lonˉ Yawˇyaˍdaˆ htaꞈ caˉ daꞈ ve yoˬ. Yawˇyaˍdaˆ lehˬ Gʼuiˬ sha ve kanˉ ka tiꞈ yeˬ ve hkʼaw te ve yoˬ. Yawˇ leh yawˇ ve awˬ miˇ ma Yawˇshaˍbaˆ lehˬ, Yawˇshaˆ maˇ uiˍ sheˍ htaˇ haꞈ shaˉ piˇ leh yawˇ daꞈ ve jawˇ mawˇ hpehꞈ tuˬ kaꞈ ga piˇ ve yoˬ. Paw hkuˇ lonˉ Yawˇyaˍdaˆ a shaꞈ teꞈ chehˇ sheˍ ve awˬ yanˇ htaˇ, Yawˇshaˆ daꞈ ve jawˇ mawˇ hpehꞈ leh Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ ka tiꞈ yeˬ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yawˇyaˍdaˆ suh peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, Yawˇshaˆ haiˬ ve htaꞈ te ve yoˬ. Yawˇ Yuˇdaꞈ chaw ve awˬ hoˉ awˬ naˬ hkawˇ na leh maˇ daꞈ ve htaꞈ te leh Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ maˇ te˗o ve yoˬ.—2 Raˍsaˍvanˍ 24:2, 15-19.

4 Yeˍsuˆ ve tcuh yaˇ hui suh peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, Hkriꞈ yaˇ htaꞈ caˉ daꞈ ve 2 lawn cawˬ ve yoˬ. Tcuh yaˇ Yoˇhanˬ maˇ suh sheˍ htaˇ, Hkriꞈ yaˇ Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ ka tiꞈ yeˬ ve yoˬ. (3 Yoˇhanˬ 4) Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw maˍ ve Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw heuˆ la kuiˬ maˇ cawˬ tuˬ, Yoˇhanˬ leh tcuh yaˇ hui gʼa coˇ caˇ jaˇ. (1 Yoˇhanˬ 2:18; 2 Hteˇsaˍlawˇniˆ 2:7) Yaꞈ hkʼaˇ, Yoˇhanˬ suh peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw maˍ ve hkawˇ aˬ miˍ toꞈ ve hkʼa shuˍ Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ teˇ kaˬ le le lo zuhˇ kʼai ve yoˬ. Hkʼaˬ nyiˇ chi hkʼawꞈ maˇ gaˬ sheˍ ve htawˇ, Hkriꞈ yaˇ lehˬ Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw maˍ ve hkawˇ htaꞈ yonˍ kʼai ve yoˬ.

5. Liꞈ hpu hkʼaw ve 2 lawn ngaˬ hui aˬ htoꞈ ma maˇ dawˇ nyi tuˬ te laˇ ve le?

5 Leuˆ yuˬ taˍ ve chaw mvuhˇ naw ma hkʼoˆ taˆ˗e peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, awˬ kaˍ awˬ nu ve yawˬ teˇ hpaˍ kaꞈ yawˇ hui Yawˇshaˆ hkʼa shuˍ haiˬ ve htaꞈ te leh awˉ lawˉ peuˇ ve Hkriꞈ yaˇ Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw hkʼe hpehꞈ tuˬ yoˬ tehꞈ, awˬ lawn oˇ ve teˇ hpaˍ hpeuꞈ maw laˇ-aw laˇ? Hkʼawꞈ laˇ hkawˇ lehˬ, yawˇ hui hkʼe leˇ maˇ hpehꞈ taˬ. Leuˆ yuˬ taˍ ve chaw miˬ guiˬ hkʼoˆ lo maˇ chehˇ˗o ve htawˇ, awˬ kaˍ awˬ nu ve yawˬ teˇ hpaˍ ka tiꞈ yeˬ ve hkʼaw Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ oˉ kʼoˍ pui sheˍ leh Gʼuiˬ sha yawˇ hui htaꞈ nyi haꞈ shaˉ laˇ tuˬ yoˬ tehꞈ ngaˬ hui hkʼa dehꞈ yonˍ gʼa ve yoˬ. Aˬ htoꞈ ma pa taw ngaˬ hui chi hkʼe yonˍ gʼa ve le?

AWˬ TEHˬ Oˉ KʼOˍ PUI VE HKʼAˬ HTAˆ KAꞈ CAWˬ TUˬ YOˬ

6. 3 co˗e htaꞈ caˉ daꞈ ve ngaˬ hui aˬ htoꞈ ma htaꞈ henˇ tuˬ le?

6 Awˬ gʼuˇ suhˍ hpawˇ ngaˬ hui tuꞈ jaˇ hkanˍ jaˇ ve gʼa hpuˇ ve htawˇ, awˬ tehˬ oˉ kʼoˍ pui ve hkʼaˬ htaˆ kaꞈ cawˬ sheˍ ve tehꞈ aˬ htoꞈ ma te ngaˬ hui yonˍ gʼa ve le? Ngaˬ hui a shaꞈ teꞈ chehˇ ve awˬ yanˇ htaꞈ caˉ daꞈ ve Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ laˇ taˍ ve awˬ ceuˬ htaꞈ ngaˬ hui yonˍ gʼa ve yoˬ. Chi teˇ hkui ngaˬ hui ve awˬ co˗e, Iˉsaˍreˍlaˆ chaw ve awˬ co˗e, leh 200 hkʼawꞈ Hkriꞈ yaˇ ve awˬ co˗e, peun daꞈ jaˇ ve yoˬ. 3 co˗e ve awˬ yanˇ htaꞈ caˉ daꞈ ve teˇ geh nyi sheˍ. Chi ve lehˬ: (1) Iˉsaˍreˍlaˆ chaw ve awˬ co˗e htaˇ, (2) tcuh yaˇ hui suh peuˬ hkʼawꞈ nawˉ ve awˬ co˗e htaˇ leh (3) ngaˬ hui ve awˬ co˗e htaˇ, ‘awˬ ceuˬ hkʼa peu˗eˬ ve htaꞈ awˬ suhˉ kʼawꞈ gu te ve’ chi ve teˇ hpaˍ teˇ geh henˇ tuˬ yoˬ.—Tcuh yaˇ 3:21.

7. Jawˇ mawˇ leh Iˉsaˍreˍlaˆ chaw maˇ˗awˍ ve haiˬ ve htaꞈ te ve htawˇ, aˬ htoꞈ ma te ka tiꞈ yeˬ ve chaw teˇ hpaˍ Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ dawˇ law chehˇ sheˍ ve le?

7 Iˉsaˍreˍlaˆ chaw ve awˬ co˗e htaˇ. Moˉseˍ maˇ suh sheˍ htaˇ yawˇ Iˉsaˍreˍlaˆ chaw htaꞈ kʼoˆ piˇ taˉ ve, “ngaˬ suh peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, chaw chi teˇ hpaˍ haiˬ la leh, ngaˬ yawˇ hui htaꞈ maˍ piˇ taˍ ve tawˇ teˇ hpaˍ htaꞈ baˬ taˉ tuˬ ve htaꞈ ngaˬ shiˍ taˍ ve yoˬ.” (Bon maˍ ve 31:29) Yawˇ hui Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve kʼo, hkʼa peu˗eˬ kaꞈ shu ve awˬ ceˬ hpehꞈ tuˬ yoˬ tehꞈ Moˉseˍ yawˇ hui htaꞈ shaˍ tiꞈ piˇ ve yoˬ. (Bon maˍ ve 28:35, 36) Chi awˬ tehˬ hpehꞈ˗aw laˇ? Hpehꞈ ve yoˬ. Laiˉ ha hkʼawꞈ ve awˬ yanˇ hkʼaw Iˉsaˍreˍlaˆ chaw ve jawˇ mawˇ laiˉ gʼaˇ haiˬ ve htaꞈ te tuˬ leuˆ yuˬ leh chaw maˇ maˇ shaˉ hoꞈ htaꞈ oˉ kʼoˍ pui tuˬ te piˇ ve yoˬ. Chi Yaˬhoˉvaˬ nyi ma zuhˆ jaˇ tuˬ te piˇ leh yawˇ hui htaꞈ ciˍ yanˍ piˇ leh uˉ peunˍ tuˬ jawˇ mawˇ maˇ kʼawꞈ cawˬ tcuh ve yoˬ. (Yeˍsaˍkeˍlaˆ 21:25-27) Yaꞈ hkʼaˇ, ka tiꞈ yeˬ ve Iˉsaˍreˍlaˆ chaw teˇ hpaˍ dawˇ law chehˇ sheˍ leh Gʼuiˬ sha kʼoˆ taˍ ve awˬ ceuˬ awˬ tehˬ hpehꞈ la ve htaꞈ yawˇ hui gʼa mawˬ ve yoˬ. Yawˇ hui Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ ka tiꞈ yeˬ leh haꞈ hanˉ ve hkʼaw te ve yoˬ.—Iˉsaˍyaˆ 55:10, 11.

8. 200 hkʼawꞈ htaˇ ve Hkriꞈ yaˇ Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw maˍ ve hkawˇ htaꞈ yonˍ ve ngaˬ hui anˇ tuˬ cawˬ˗aw laˇ? Tawˇ pa haˉ kʼoˆ maˍ laˇ sheˍ.

8 Tcuh yaˇ hui suh peuˬ˗oˬ htaˇ. 200 hkʼawꞈ ve awˬ yanˇ htaˇ Hkriꞈ yaˇ lehˬ Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw maˍ ve hkawˇ htaꞈ yonˍ ve ngaˬ hui anˇ tuˬ cawˬ˗aw laˇ? Anˇ tuˬ maˇ cawˬ. Yeˍsuˆ awˬ gʼuˇ suhˍ htaˇ kaꞈ kʼoˆ laˇ taˍ ve, Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw cawˬ tuˬ yoˬ. (Maꞈhtehˍ 7:21-23; 13:24-30, 36-43) Yeˍsuˆ kʼoˆ taˍ ve awˬ ceuˬ awˉ lawˉ peuˇ ve teˇ co˗e htaˇ awˬ tehˬ hpehꞈ la ve yoˬ tehꞈ tcuh yaˇ Pawˇluꞈ, Peˍtruˆ, leh Yoˇhanˬ kʼoˆ ve yoˬ. (2 Hteˇsaˍlawˇniˆ 2:3, 7; 2 Peˍtruˆ 2:1; 1 Yoˇhanˬ 2:18) Peuˬ leh 200 hkʼawꞈ gaˬ htaˇ, awˬ yanˇ chi ve hkʼaw a shaꞈ teꞈ chehˇ ve Hkriꞈ yaˇ lehˬ, Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw maˍ ve hkawˇ na ve yoˬ. Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw Hkriꞈ yaˇ lehˬ uiˍ ve Baˍbuˍlonˍ hpehꞈ kʼai ve yoˬ. Chi ve lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve maˇ heˆ heˆ ve bon liˇ hkʼa peu˗eˬ htaꞈ kʼoˆ gaˇ ve yoˬ. Awˉ lawˉ htaˇ kaꞈ Yeˍsuˆ kʼoˆ taˍ ve awˬ ceuˬ awˬ tehˬ hpehꞈ la ve htaꞈ ngaˬ hui gʼa mawˬ ve yoˬ.

9. Chi teˇ hkui ngaˬ hui ve awˬ co˗e, Iˉsaˍreˍlaˆ chaw ve awˬ co˗e leh 200 hkʼawꞈ Hkriꞈ yaˇ ve awˬ co˗e htaˇ hkʼaˬ hkʼe peun daꞈ jaˇ ve le?

9 “Awˬ ceuˬ hkʼa peu˗eˬ ve htaꞈ awˬ suhˉ kʼawꞈ gu te htaˇ.” Ngaˬ hui ve awˬ co˗e, Iˉsaˍreˍlaˆ chaw ve awˬ co˗e leh 200 hkʼawꞈ htaˇ Gʼuiˬ sha htaꞈ hpfuhˆ ve chaw awˬ co˗e peun daꞈ jaˇ. Ngaˬ hui chehˇ ve awˬ co˗e htaꞈ hkʼaˬ hkʼe kʼoˆ ve le? Chi miˬ guiˬ hkʼoˆ lo haiˬ jaˇ ve “awˬ leh meuˇ ve awˬ nyi awˬ haˉ” tehꞈ kʼoˆ ve yoˬ. (2 Tiˆmoˉseˍ 3:1) Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ hui chehˇ ve awˬ co˗e lehˬ Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, “awˬ ceuˬ hkʼa peu˗eˬ ve htaꞈ awˬ suhˉ kʼawꞈ gu te htaˇ” tehꞈ kʼoˆ ve yoˬ. Awˬ yanˇ chi ve leh awˬ leh meuˇ ve awˬ yanˇ teˇ geh tanˬ tuˬ yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, chi ve lehˬ awˬ leh meuˇ ve awˬ yanˇ aꞈ kehˉ maw jaˇ tuˬ yoˬ. Awˬ ceuˬ hkʼa peu˗eˬ htaꞈ awˬ suhˉ kʼawꞈ gu te ve awˬ yanˇ lehˬ, Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ chi chaw yaˇ hkʼa peu˗eˬ biˇ ve chaw hpehꞈ tuˬ te piˇ htaˇ hkʼa gaˬ leh miˬ guiˬ hkʼa peu˗eˬ daꞈ jaˇ ve hko hpehꞈ tuˬ kaꞈ te tuˬ yoˬ. (Tcuh yaˇ 3:21) Awˬ yanˇ chi ve lehˬ 1914 hkʼawꞈ htaˇ tanˬ˗oˬ leh awˬ ceuˬ hkʼa peu˗eˬ ve htaꞈ awˬ suhˉ kʼawꞈ gu te ve aˬ htoꞈ ma cawˬ ve le? Awˉ lawˉ teˇ ceuˬ lehˬ Yeˍsuˆ htaꞈ mvuhˇ naw ma hkʼoˆ Jawˇ mawˇ te tuˬ leuˆ yuˬ piˇ ve yoˬ. Chi htaꞈ pa taw, Yaˬhoˉvaˬ awˬ tan uˉ peunˍ ve teˇ pawˆ kʼawꞈ cawˬ ve yoˬ. Chi ve lehˬ jawˇ mawˇ Daˍviˆ ve awˬ yaˇ awˬ duˬ hpehꞈ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yaˬhoˉvaˬ kʼawꞈ gu te ve lehˬ chi ve ceh tiˉ cawˬ ve maˇ heˆ. Yeˍsuˆ Jawˇ mawˇ te peuˬ hkʼawꞈ nawˉ maˇ maw, awˬ tehˬ oˉ kʼoˍ pui kuiˬ teˇ pawˆ kʼawꞈ gu te ve yoˬ. (Iˉsaˍyaˆ 2:2-4; Yeˍsaˍkeˍlaˆ 11:17-20) Yaꞈ hkʼaˇ, awˬ tehˬ oˉ kʼoˍ pui ve maˇ kʼawꞈ cawˬ tuˬ ve laˇ?

10. (a) Ngaˬ hui ve awˬ co˗e awˬ tehˬ oˉ kʼoˍ pui kuiˬ htaꞈ caˉ daꞈ ve tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ Liꞈ hpu hkʼaw hkʼaˬ hkʼe kʼoˆ taˍ ve le? (Iˉsaˍyaˆ 54:17) (b) Aˬ htoꞈ ma te tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ chi teˇ hpaˍ ngaˬ hui awˬ gʼaˇ gʼa tuˬ te laˇ ve le?

10 Iˉsaˍyaˆ liꞈ 54:17 gʼaw sheˍ. Tcuh kaˍ paˍ tawˇ hkawˇ hkʼaw, “chi beuꞈ hkʼa te tawˆ taˍ ve laꞈ caˉ chi teˇ hpaˍ lehˬ, nawˬ hui htaꞈ te luˬ laˇ gʼa tuˬ ve maˇ heˆ” tehꞈ kʼoˆ ve htaꞈ dawˇ nyi sheˍ. Tcuh kaˍ paˍ tawˇ hkawˇ chi ve ngaˬ hui ve awˬ co˗e awˬ tehˬ hpehꞈ la chehˇ ve yoˬ. Chi hkʼe ceh tiˉ maˇ heˆ. Ngaˬ hui ve awˬ co˗e awˬ tehˬ hpehꞈ la tuˬ tcuh kaˍ paˍ ve tawˇ hkawˇ teˇ ceuˬ cawˬ sheˍ ve yoˬ. Choˬ kaˬ lo kʼoˆ ve, ‘ngaˬ awˬ to nawˬ ve chaw teˇ hpaˍ htaꞈ maˍ piˇ leh, yawˇ hui htaꞈ uiˍ la daꞈ la piˇ ve awˬ hkʼoˆ, gawˬ lehˍ chehˇ tcuh piˇ tuˬ yoˬ. Hteˇ ve cawˇ ve teˇ ceuˬ nawˬ hui htaꞈ awˬ gʼaˇ cawˬ la piˇ tuˬ yoˬ. Kawˆ tuˬ ve awˬ ceuˬ teˇ hpaˍ htaꞈ nawˬ hui gʼa ponˬ tuˬ yoˬ.’ (Iˉsaˍyaˆ 54:13, 14) Saˍtanˍ lehˬ “chi miˬ guiˬ ve gʼuiˬ sha” hpehꞈ ve htawˇ, awˬ nu ve chaw Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ shiˍ la tuˬ maˍ piˇ ve Yaˬhoˉvaˬ ve chaw te chehˇ ve htaꞈ tawˍ piˇ maˇ gʼa. (2 Kawˇrenˍhtuˆ 4:4) Awˬ tehˬ oˉ kʼoˍ pui kuiˬ kʼawꞈ gu te˗oˬ ve yoˬ. Leh chi ve co co taiˍ taiˍ cawˬ tuˬ yoˬ. Te tawˆ taˍ ve laꞈ caˉ hkʼaˬ ve teˇ ceuˬ htawˇ maˇ kʼoˆ, ngaˬ hui htaꞈ te luˬ laˇ maˇ gʼa.

Aˬ HTOꞈ MA HPEHꞈ LA TUˬ VE LE?

11. Leuˆ yuˬ taˍ ve chaw mvuhˇ naw ma hkʼoˆ taˆ˗e peuˬ˗oˬ htaˇ, aˬ htoꞈ ma te chaw awˬ moˍ lonˉ htaꞈ maˇ baˬ taˉ laˇ taˬ tehꞈ yonˍ gʼa ve le?

11 Leuˆ yuˬ taˍ ve chaw mvuhˇ naw ma hkʼoˆ lo taˆ˗e peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, aˬ htoꞈ ma hpehꞈ la tuˬ ve le? Yeˍsuˆ lehˬ yawˬ hawˉ shehˍ hpaˇ hpehꞈ ve tehꞈ ngaˬ hui tawnˇ taˍ sheˍ. Yawˇ lehˬ Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw sheh kʼai paˍ hpehꞈ ve yoˬ. Yeˍsuˆ hkʼa tawˍ lehˆ kʼoˆ laˇ ve, “Hkriꞈ teˇ gʼaˇ ceh tiˉ nawˬ hui ve yawˬ hawˉ shehˍ hpaˇ hpehꞈ ve yoˬ.” (Maꞈhtehˍ 23:10) Chi htaꞈ pa taw, ngaˬ hui ve Jawˇ mawˇ Yeˍsuˆ yawˇ ve awˬ vuiˬ htaꞈ awˬ tehˬ te tuˬ yoˬ. Teˇ ceuˬ le le yawˇ uˉ peunˍ ve awˬ hawˉ lo chehˇ htaˇ, yawˇ ve awˬ laꞈ gʼawˇ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo chehˇ ve teˇ gʼaˇ le le kawˆ tuˬ maˇ cawˬ. Oˇ ve teˇ yanˇ Yeˍsuˆ ngaˬ hui htaꞈ hkʼaˬ hkʼe te sheh kʼai laˇ tuˬ ngaˬ hui hkʼa dehꞈ maˇ shiˍ. Yaꞈ hkʼaˇ, ngaˬ hui htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ maˇ baˬ taˉ laˇ taˬ tehꞈ, Liꞈ hpu hkʼaw ve awˬ lawn ngaˬ hui yonˍ gʼa tuˬ ga laˇ ve yoˬ. Teˇ lawn lawn htaꞈ teˇ geh nyi sheˍ.

12. Yaˬhoˉvaˬ yawˇ ve mvuhˇ miˬ yaˇ htaꞈ hkʼaˬ hkʼe nyi haꞈ shaˉ piˇ ve le? (a) Moˉseˍ suh peuˬ hkʼawꞈ nawˉ (b) Eˇliˇyaꞈ awˬ vuiˬ awˬ suhˉ gʼa htaˇ (Awˬ han htaꞈ nyi sheˍ.)

12 Iˉsaˍreˍlaˆ chaw Gʼuiˬ sha ka tiꞈ te taˍ piˇ ve mvuhˇ miˬ hkʼaw maˇ loꞈ˗e sheˍ htaˇ, Moˉseˍ suh˗e ve yoˬ. Moˉseˍ suh peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, Gʼuiˬ sha ve mvuhˇ miˬ yaˇ hkʼaˬ hkʼe hpehꞈ la ve le? Yawˇ hui htaꞈ baˬ taˉ piˇ˗aw laˇ? Maˇ baˬ taˉ piˇ. Yawˇ hui Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ ka tiꞈ yeˬ ve awˬ yanˇ htaˇ, yawˇ yawˇ hui htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ nyi haꞈ shaˉ piˇ ve yoˬ. Moˉseˍ maˇ suh sheˍ htaˇ Yaˬhoˉvaˬ lehˬ, Moˉseˍ htaꞈ Iˉsaˍreˍlaˆ chaw hui htaꞈ sheh kʼai tuˬ, Yawˇsuˆ htaꞈ awˬ vuiˬ te tuˬ maˍ piˇ ve yoˬ. Chi awˬ gʼuˇ suhˍ htaˇ Moˉseˍ Yawˇsuˆ htaꞈ laiˉ chi hkʼawꞈ maˍ piˇ jaw˗oˬ ve yoˬ. (Tawˆ kʼai ve 33:11; Bon maˍ ve 34:9) Chi hkʼoˆ kaꞈ, Moˉseˍ lehˬ hawˉ hkʼaˆ laiˉ gʼaˇ sheh kʼai paˍ te keunˍ ve htaꞈ leuˆ yuˬ leh sheh kʼai tcuh ve yoˬ. Chaw teˇ hpaˍ htaꞈ teˇ hinˉ gʼaˇ, teˇ ha gʼaˇ, ngaˇ chi gʼaˇ, teˇ chi gʼaˇ awˬ hkʼoˆ awˬ hoˉ te tcuh ve yoˬ. (Bon maˍ ve 1:15) Yaˬhoˉvaˬ ve chaw lehˬ hkʼa dehꞈ nyi haꞈ shaˉ piˇ ve htaꞈ gʼa ve yoˬ. Chi hkʼe ve awˬ nu ve teˇ lawn htaꞈ kaꞈ ngaˬ hui gʼa mawˬ ve yoˬ. Chi ve Eˇliˇyaꞈ lehˬ Gʼuiˬ sha ve chaw daꞈ kehˬ ve oˉ kʼoˍ pui ve htaꞈ laiˉ chi hkʼawꞈ sheh kʼai piˇ ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, Yaˬhoˉvaˬ Eˇliˇyaꞈ ve awˬ vuiˬ htaꞈ pa piˇ leh Yuˇdaꞈ mvuhˇ miˬ lo kʼai tcuh ve yoˬ. (2 Jawˇmawˇ 2:1; 2 Raˍsaˍvanˍ 21:12) Iˉsaˍreˍlaˆ mvuhˇ miˬ awˬ na hpawˇ chehˇ ve 10 chaw ceuˬ Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ ka tiꞈ yeˬ ve hkʼaw te ve chaw htaꞈ baˬ taˉ piˇ˗aw laˇ? Maˇ baˬ taˉ piˇ. Eˇliˇyaꞈ Eˇliˇshehˇ htaꞈ laiˉ hkʼawꞈ maˍ piˇ jaw˗oˬ ve yoˬ. Chi hkʼoˆ kaꞈ, ‘tcuh kaˍ paˍ ve awˬ yaˇ awˬ duˬ’ yawˇ hui tcuh kaˍ paˍ geh hkʼa dehꞈ gʼa henˇ ve yoˬ hehˉ. (2 Jawˇmawˇ 2:7) Chi htaꞈ pa taw, hawˉ hkʼaˆ laiˉ gʼaˇ Yaˬhoˉvaˬ ve chaw htaꞈ sheh kʼai tuˬ gu hehnˇ˗oˬ ve kʼo, Yaˬhoˉvaˬ ve a loˍ htaꞈ te tuˬ teˇ gʼaˇ˗ehˬ kaꞈ tawˍ piˇ maˇ gʼa ve yoˬ. Leh Yaˬhoˉvaˬ yawˇ ve kanˉ ka tiꞈ yeˬ ve hkʼaw te ve chaw htaꞈ hkʼa dehꞈ nyi haꞈ shaˉ piˇ tuˬ yoˬ.

Moˉseˍ (laꞈ mehˍ hpawˇ lo) leh Eˇliˇyaꞈ (laꞈ sha hpawˇ lo) hawˉ hkʼaˆ laiˉ gʼaˇ awˬ vuiˬ te keunˍ ve chaw htaꞈ yawˇ hui awˬ tan te tuˬ maˍ piˇ ve (Awˬ tawn 12 nyi sheˍ)


13. Heˍbrehˇ liꞈ 13:5 hkʼaw ngaˬ hui yonˍ gʼa tuˬ aˬ htoꞈ ma ga laˇ ve le? (Awˬ han htaꞈ nyi sheˍ.)

13 Awˬ lawn chi ve teˇ hpaˍ htaꞈ dawˇ nyi˗oˬ htaˇ, leuˆ yuˬ taˍ ve chaw teˇ gʼaˇ le le mvuhˇ naw ma hkʼoˆ taˆ˗e peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, nawˬ dawˇ kʼo hkʼaˬ hkʼe hpehꞈ tuˬ le? Awˬ lawn chi ve htaꞈ ngaˬ hui hkʼe tawn tawn dawˇ nyi tuˬ maˇ loˍ. Liꞈ hpu hkʼaw hkʼa sha sha˗ehˬ kʼoˆ laˇ ve, Yaˬhoˉvaˬ lehˬ miˬ guiˬ hkʼoˆ lo chehˇ ve yawˇ ve chaw htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ maˇ baˬ taˉ. (Heˍbrehˇ 13:5 gʼaw sheˍ.) Moˉseˍ leh Eˇliˇyaꞈ hkʼa shuˍ shuˍ, Gʼuiˬ sha ve kanˉ hkʼaˇ hkʼaw sheh kʼai paˍ leuˆ yuˬ taˍ ve awˬ moˍ ehˉ lehˬ, awˬ viˉ awˬ nyi sheh kʼai tuˬ maˍ piˇ ve a yeˇ uiˍ jaˇ tehꞈ shiˍ ve yoˬ. Uˉ peunˍ ve Kawˍmiˍtiˍ lehˬ, awˬ kaˍ awˬ nu ve yawˬ hpehꞈ ve awˬ viˉ awˬ nyi hawˉ hkʼaˆ sheh kʼai tuˬ maˍ piˇ ve laiˉ chi hkʼawꞈ gaˬ˗oˬ ve yoˬ. Tawˇ pa haˉ te kʼo, Uˉ peunˍ ve Kawˍmiˍtiˍ awˬ nu ve liꞈ henˇ yehˬ teˇ hpaˍ cawˬ tuˬ te ve yoˬ. Chi lehˬ, Hkriꞈ yaˇ awˬ moˍ hkʼaw nyi haꞈ shaˉ paˍ, toˇ nyi shehˍ hpaˇ, awˬ tcuhˆ puiˍ lo ve kawˍ miˍ tiˍ, Beˍteˍlaˆ hkʼaw nyi haꞈ shaˉ paˍ leh awˬ nu ve liꞈ henˇ yehˬ cawˬ tcuh ve yoˬ. Uˉ peunˍ ve Kawˍmiˍtiˍ htaꞈ ga piˇ paˍ te tuˬ maˍ piˇ ve yoˬ. Leh chi teˇ hkui ga piˇ paˍ chi teˇ hpaˍ a yeˇ uiˍ ve awˬ vuiˬ laiˉ ceuˬ te chehˇ ve yoˬ. Leh yawˇ hui awˬ gʼuˇ suhˍ hpawˇ Yeˍsuˆ ve yawˬ awˬ moˍ htaꞈ nyi haꞈ shaˉ tuˬ yoˬ.

Uˉ peunˍ ve Kawˍmiˍtiˍ ga piˇ paˍ htaꞈ maˍ piˇ ve leh, awˬ moˍ hkʼaw nyi haꞈ shaˉ paˍ, toˇ nyi shehˍ hpaˇ, awˬ tcuhˆ puiˍ lo ve kawˍ miˍ tiˍ, Beˍteˍlaˆ lo nyi haꞈ shaˉ paˍ leh miˍshenˍnaˍliˍ, yawˇ hui htaꞈ maˍ piˇ tuˬ liꞈ henˇ yehˬ teˇ hpaˍ cawˬ tcuh ve (Awˬ tawn 13 nyi sheˍ)


14. Ngaˬ hui gʼa henˇ ve a yeˇ uiˍ jaˇ ve awˬ lawn lehˬ aˬ htoꞈ ma le?

14 Ngaˬ hui gʼa henˇ ve a yeˇ uiˍ jaˇ ve awˬ lawn lehˬ, tuꞈ jaˇ hkanˍ jaˇ ve peuˬ la paˇ neˇ htaˇ leuˆ yuˬ taˍ ve chaw mvuhˇ naw ma hkʼoˆ lo taˆ˗e peuˬ˗oˬ ve htawˇ, awˬ tehˬ oˉ kʼoˍ pui ve cawˬ sheˍ ve yoˬ. Gawˇgaˆ Maˍgawˇgaˆ chi lehˬ mvuhˇ miˬ teˇ hpaˍ geh pawnˇ daꞈ leh ngaˬ hui htaꞈ ca bawˆ la ve htawˇ, Yeˍsuˆ sheh kʼai shehˍ hpaˇ hpehꞈ ve pa taw, ngaˬ hui Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ oˉ kʼoˍ pui gʼa sheˍ ve yoˬ. (Yeˍsaˍkeˍlaˆ 38:18-20) Yaꞈ hkʼaˇ, bawˆ la ve chi maˇ gʼaˇ. Yawˇ hui lehˬ Yaˬhoˉvaˬ ve chaw yawˇ htaꞈ oˉ kʼoˍ maˇ pui tuˬ tawˍ piˇ maˇ gʼa. Yawˇ ngaˬ hui htaꞈ awˬ tehˬ ga laˇ tuˬ yoˬ. Tcuh yaˇ Yoˇhanˬ mawˬ ve zuhꞈ maˆ hkʼaw “chaw awˬ moˍ lonˉ” chi ve lehˬ Yeˍsuˆ ve awˬ kaˍ awˬ nu ve yawˬ teˇ hpaˍ hpehꞈ leh “uiˍ jaˇ ve tuꞈ ve hkanˍ ve awˬ hkʼaw lo tawˆ la” ve htaꞈ gʼa mawˬ ve yoˬ. (Hpeuꞈ maˍ ve 7:9, 14) Leh Yaˬhoˉvaˬ yawˇ ve chaw htaꞈ awˬ tehˬ ponˬ piˇ tuˬ yoˬ!

15-16. Hpeuꞈ maˍ ve liꞈ 17:14 hkʼaw kʼoˆ taˍ ve hkʼe, leuˆ yuˬ taˍ ve chaw Aˍmaˍgeˍdonˍ ve awˬ yanˇ htaˇ, aˬ htoꞈ ma te tuˬ le? Awˬ lawn chi htaꞈ shiˍ ve ngaˬ hui awˬ gʼaˇ gʼa tuˬ hkʼaˬ hkʼe te laˇ ve le?

15 Chi hkʼe hpehꞈ ve htawˇ chaw teˇ hpaˍ htawˇ dawˇ nawˬ dawˇ cawˬ ve, ‘hkʼe kʼo, leuˆ yuˬ taˍ ve chaw hkʼaˬ hkʼe te tuˬ le? Yawˇ hui mvuhˇ naw ma hkʼoˆ lo taˆ˗e peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, aˬ htoꞈ ma te tuˬ le?’ Awˬ lawn chi ve htaꞈ Liꞈ hpu hkʼaw hkʼa tawˍ lehˆ kʼoˆ laˇ taˍ ve yoˬ. Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve mvuhˇ miˬ teˇ hpaˍ “yawˬ ehˉ htaꞈ bawˆ daꞈ tuˬ yoˬ.” Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ hui maˇ gʼaˇ taˬ. Awˬ lawn kʼo, Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, “yawˬ ehˉ yawˇ hui htaꞈ gʼaˇ tuˬ yoˬ.” Hkʼe kʼo, Gʼuiˬ sha ve yawˬ ehˉ htaꞈ a shu ga piˇ tuˬ le? Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, ga piˇ tuˬ ve chaw lehˬ Gʼuiˬ sha “kuˬ yuˬ taˍ ve chaw, leuˆ yuˬ taˍ ve chaw leh, ka tiꞈ yeˬ ve chaw” chi teˇ hpaˍ hpehꞈ ve yoˬ. (Hpeuꞈ maˍ ve 17:14 gʼaw sheˍ.) Chaw chi teˇ hpaˍ a shu hpehꞈ ve le? Leuˆ yuˬ taˍ ve chaw hpehꞈ ve yoˬ. Tuꞈ jaˇ hkanˍ jaˇ ve peuˬ la yoˬ htaˇ, miˬ guiˬ hkʼoˆ lo leuˆ yuˬ taˍ ve chaw hkʼa peu˗eˬ mvuhˇ naw ma hkʼoˆ taˆ˗e tuˬ yoˬ. Yawˇ hui ve awˬ vuiˬ teˇ ceuˬ lehˬ Aˍmaˍgeˍdonˍ hkʼaw maꞈ te tuˬ yoˬ. Chi lehˬ yawˇ hui ve awˬ vuiˬ daꞈ jaˇ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ ve Shaˉhkiˆhkanˍ ve chaw maˇ hpehꞈ sheˍ htaˇ, leuˆ yuˬ taˍ ve chaw teˇ hpaˍ awˬ nu ve chaw htaꞈ vaˇ daꞈ jaw ve yoˬ. Teˇ hpaˍ kʼo, maꞈ yaˇ te jaw ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ hui awˬ tehˬ ve Hkriꞈ yaˇ hpehꞈ la leh dawˇ sha gawˬ lehˍ ve yaꞈ kʼaw hkʼoˆ lo chehˇ tuˬ henˇ ve yoˬ. (Gaˍlaˍtiˆ 5:22; 2 Hteˇsaˍlawˇniˆ 3:16) Yawˇ hui maꞈ htaꞈ caˉ daꞈ ve hkʼa peu˗eˬ maˇ te˗o ve yoˬ. Yaꞈ hkʼaˇ, mvuhˇ naw ma hkʼoˆ lo taˆ˗e peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, yawˇ hui Yeˍsuˆ leh awˬ nu ve mvuhˇ naw ma tcuh yaˇ geh pawnˇ daꞈ leh Gʼuiˬ sha ve canˇ paˍ htaꞈ Aˍmaˍgeˍdonˍ hkʼaw maꞈ bawˆ tuˬ yoˬ.

16 Chi teˇ hkui leuˆ yuˬ taˍ ve chaw teˇ hpaˍ mawˇ leh awˬ gʼaˇ hkʼa dehꞈ maˇ cawˬ˗o ve htaꞈ dawˇ nyi sheˍ. Yaꞈ hkʼaˇ, yawˇ hui mvuhˇ naw ma hkʼoˆ taˆ˗e˗oˬ htaˇ, yawˇ hui mvuhˇ naw ma hkʼoˆ lo maˇ suh puiˉ ve awˬ to cawˬ leh kanˇ paˆ kaꞈ cawˬ jaˇ ve yoˬ. Yawˇ hui Jawˇ mawˇ lonˉ Yeˍsuˆ awˬ paˇ lo chehˇ leh maꞈ bawˆ tuˬ yoˬ. Miˬ guiˬ hkʼoˆ lo ve chaw yaˇ biˇ ve chaw hpehꞈ tuˬ Aˍmaˍgeˍdonˍ peuˬ hkʼawꞈ nawˉ, yawˇ hui Yeˍsuˆ geh teˇ geh kanˉ te tuˬ yoˬ. Yawˇ hui miˬ guiˬ hkʼoˆ lo chehˇ leh maˇ biˇ ve chaw hpehꞈ htaˇ aꞈ kehˉ, mvuhˇ naw ma hkʼoˆ lo chehˇ htaˇ, awˬ viˉ awˬ nyi htaꞈ ga piˇ gʼa jaˇ tuˬ yoˬ.

17. Aˍmaˍgeˍdonˍ ve awˬ yanˇ htaˇ Yaˬhoˉvaˬ ve kanˉ te ve chaw teˇ gʼaˇ le le kawˆ tuˬ maˇ cawˬ tehꞈ ngaˬ hui hkʼaˬ hkʼe te shiˍ gʼa ve le?

17 Nawˬ awˬ kaˍ awˬ nu ve yawˬ teˇ hpaˍ hpehꞈ˗aw laˇ? Hpehꞈ ve kʼo, Aˍmaˍgeˍdonˍ tanˬ htaˇ aˬ htoꞈ ma gʼa te cawˇ ve le? Te cawˇ ve awˬ ceuˬ lehˬ, chi teˇ hpaˍ hpehꞈ ve yoˬ. Yaˬhoˉvaˬ htaꞈ gʼaˇ va leh yawˇ beˆ maˍ laˇ ve awˬ ceuˬ htaꞈ gʼaꞈ te sheˍ. Chi aˬ htoꞈ ma htaꞈ kaꞈ kʼoˆ gaˇ ve le? Liꞈ hpu hkʼaw kʼoˆ ve, “nawˬ hui a shu yawˇ ve yehˬ lo kʼoꞈ˗e leh, yehˬ miˉ hkʼa dehꞈ hoˆ taˍ˗oꞈ. Gʼuiˬ sha nyi ma zuhˆ ve awˬ yanˇ peuˬ kʼai htaˇ hkʼa gaˬ, nawˬ hui teˇ hkui teˇ yanˇ ca hpaw vaꞈ taˍ˗oꞈ.” (Iˉsaˍyaˆ 26:20) Mvuhˇ naw ma hkʼoˆ leh miˬ guiˬ hkʼoˆ chehˇ ve Gʼuiˬ sha ve kanˉ ka tiꞈ yeˬ ve hkʼaw te ve chaw teˇ gʼaˇ le le awˬ yanˇ oˇ ve hkʼaw kawˆ tuˬ maˇ cawˬ. Ngaˬ hui tcuh yaˇ Pawˇluꞈ hkʼa shuˍ yonˍ gʼa ve yoˬ. Oˇ kaˬ lo kʼoˆ ve, ‘jawˇ mawˇ teˇ hpaˍ maˇ kʼoˆ, chi beuꞈ cawˬ taˍ ve awˬ ceuˬ maˇ kʼoˆ, awˬ hkʼawꞈ nawˉ cawˬ la tuˬ ve awˬ ceuˬ maˇ kʼoˆ, Gʼuiˬ sha ve haꞈ pehnˇ ve awˬ hkʼaw lo ngaˬ hui htaꞈ yuˬ hpaˆ laˇ maˇ hpehꞈ.’ (Roˉmaꞈ 8:38, 39) Chi htaꞈ pa taw, Yaˬhoˉvaˬ nawˬ htaꞈ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ haꞈ leh nawˬ htaꞈ baˬ taˉ laˇ tuˬ awˬ nyi maˇ cawˬ tehꞈ tawnˇ taˍ sheˍ!

LEUˆ YUˬ TAˍ VE CHAW MVUHˇ NAW MA HKʼOˆ TAˆ˗E PEUˬ˗Oˬ HTAˇ,

  • aˬ htoꞈ ma maˇ hpehꞈ la tuˬ le?

  • aˬ htoꞈ ma te daꞈ kehˬ ve oˉ kʼoˍ pui kuiˬ hkʼaˬ htaˆ kaꞈ cawˬ tuˬ yoˬ tehꞈ ngaˬ hui yonˍ gʼa ve le?

  • Yaˬhoˉvaˬ yawˇ ve chaw htaꞈ haꞈ shaˉ tuˬ yoˬ tehꞈ aˬ htoꞈ ma te ngaˬ hui yonˍ gʼa ve le?

KʼA MUIˬ HKAWˇ 8 Yaˬhoˉvaˬ lehˬ ngaˬ hui ve vaꞈ taˍ kuiˬ