1-2. Nso ikeme ndinam an̄wan̄a nnyịn nte etiede Jehovah ke idem nte ẹbiatde enye enyịn̄?

 YAK idọhọ ke owo emi amade etịn̄ ata enyene-ndịk n̄kpọ aban̄a fi. Ọmọdiọn̄ọ ke nsu ke edi, edi enyene mme owo emi ẹnịmde. Se idiọkde ikan oro edi ke mbon emi ẹnịmde nsu oro ẹmen ẹketịn̄ ẹnọ mbon en̄wen, ediwak owo ẹnyụn̄ ẹnịm. Ekpetie fi didie ke idem? Ekpedi usûmaha ndinam owo efen idiọkn̄kpọ unyụn̄ uyomke n̄kpọ ndomokiet abiat fi enyịn̄, se ẹnamde fi oro ayabiak fi etieti, n̄kọ ntre?​—N̄ke 22:1.

² Uwụtn̄kpọ oro anam ikụt nte eketiede Jehovah ke idem ini ẹkebiatde enye enyịn̄. Kiet ke otu nditọ esie ke heaven ama aka ebịne Eve emi ekedide akpa n̄wan emi Abasi okobotde okosu nsu aban̄a Abasi. Eve ama enịm. Nsu oro akanam akpa ete ye eka nnyịn ẹsọn̄ ibuot ye Jehovah. Nte idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ẹkesan̄ade ẹsịm mme owo edi oro. (Gen. 3:1-6; Rome 5:12) Nsu emi Satan ọkọtọn̄ọde ndisuan ke In̄wan̄ Eden aman kpukpru n̄kpa, ekọn̄, ye ufen emi ikụtde ke ererimbot emi. Ndi nte ẹkebiatde Jehovah enyịn̄ ye kpukpru se itịbede ke ntak oro abiak Jehovah? Ntak mîkpabiakke? Edi, Jehovah iyatke esịt inyụn̄ iyakke n̄kpọ oro ọnọ enye idiọkesịt. Utu ke oro, tutu emi enye osụk ededi “Abasi inemesịt.”​—1 Tim. 1:11.

3. Nso ke ikeme ndinam?

³ Imekeme ndinam ẹkụt ke se Satan eketịn̄de abiat Jehovah enyịn̄ edi nsu. Didie? Edi nnyịn ndinam ewụhọ emi ọdọhọde: “Ẹtoro enyịn̄ Jehovah.” Okụre ke oro. (Ps. 113:1) Nte idinamde oro edi nnyịn nditịn̄ nti n̄kpọ mban̄a enye emi ekerede edisana enyịn̄ oro. Ndi ayama ndinam? Ẹyak ineme ata nti ntak ita emi ẹdin̄wamde nnyịn itoro enyịn̄ Abasi nnyịn ke ofụri esịt.

 ESINEM JEHOVAH ESỊT IMA ITORO ENYỊN̄ ESIE

4. Ntak emi esinemde Jehovah ima itoro enye? Nọ uwụtn̄kpọ. (Se ndise n̄ko.)

⁴ Ima itoro enyịn̄ Ete nnyịn emi odude ke heaven, esinem enye. (Ps. 119:108) Edi ndi oro ọwọrọ ke ata ọkpọsọn̄ Abasi etie nte mme owo emi mîfọnke ima, emi ẹsiyomde itoro ke mbrenyịn sia owo mîtoroke mmọ editie mmọ nte ke mmọ inyeneke ufọn m̀mê ke mmọ ikemeke ndinam se akpanade ẹnam? Ihih-o. Se uwụtn̄kpọ mi. Ekpri eyenan̄wan ọfrọ ọkọn̄ọ ete esie ke itọn̄ ọdọhọ ete, “Daddy, idụhe ete ndomokiet ke ererimbot emi etiede nte afo!” Ete eyen oro asak, esịt enem enye ke eyen oro etịn̄ ikọ oro ke idemesie, owo itemeke-teme enye. Ntak enemde enye ntre? Ndi enye idiọn̄ọke ke imọ idi eti ete, tutu eyen esie otoro enye ndien enye ọdiọn̄ọ? Ihih-o. Enye ọdiọn̄ọ. Edi se idude edi ke enenem enye ndikụt nte eyen oro owụtde ke imama imọ ye se inamde inọ enye. Ete oro ọdiọn̄ọ ke utọ ido oro ayan̄wam eyen oro enen̄ede okop inemesịt nte enye okponde aka. Mme ntak emi ẹnamde ete oro okop inemesịt ẹnyụn̄ ẹdi ukem ntak emi ẹsinamde Jehovah emi edide akakan Ete okop inemesịt ima itoro enye.

5. Ima itoro enyịn̄ Abasi, ewe ikọ ke Satan eketịn̄ emi mme owo ẹdikụtde ke nsu ke edi?

⁵ Ima itoro Ete nnyịn emi odude ke heaven, imesinam ẹkụt ke n̄kpọ kiet emi Satan etịn̄de aban̄a nnyịn owo kiet kiet edi nsu. Ikọ esie ọwọrọ ke idụhe owo ndomokiet emi editịn̄de eti ikọ iban̄a enyịn̄ Abasi. Ke enyịn esie, idụhe owo ndomokiet emi edisọn̄ọde ida ye Abasi idomo ama esịm enye. Enye ọdọhọ ke owo nnyịn ekededi okpokụt ke n̄kpọ ọyọfọn enye, enye ekpetre ndinam n̄kpọ Abasi, ke enye eyefehe ọkpọn̄ Abasi. (Job 1:9-11; 2:4) Edi Job emi ekedide ata owo Abasi ama owụt ke ikọ Satan oro edi nsu. Afo? Kpukpru nnyịn imenyene ifet ndinam esịt enem Ete nnyịn nnyụn̄ nnam mme owo ẹkụt ke se ẹtịn̄de ẹbiat enyịn̄ esie edi nsu. Idinam oro ima isọn̄ọ ida ye enye. (N̄ke 27:11) Ata ukpono edi oro.

6. Didie ke ikeme ndikpebe Edidem David ye nditọ Levi? (Nehemiah 9:5)

⁶ Esidọn̄ mbon emi ẹmade Jehovah nditoro enyịn̄ esie ke ofụri esịt. Edidem David ekewet ete: “O ukpọn̄ mi, toro Jehovah, kpukpru se idude mi ke idem, ẹtoro edisana enyịn̄ esie.” (Ps. 103:1) David ama ọdiọn̄ọ ke ima itoro enyịn̄ Jehovah, ke Jehovah ke itoro oro. Ima ikop enyịn̄ Jehovah, imesikere utọ Abasi emi enye edide, kpukpru nti edu esie, ye mme utịbe utịbe n̄kpọ emi enye esinamde. David okoyom ndikpono enyịn̄ Ete esie nte ata edisana enyịn̄ nnyụn̄ ntoro enyịn̄ oro. Oro akanam enye ọdọhọ yak ‘kpukpru se idude  imọ ke idem’ ẹtoro Jehovah. Oro ọkọwọrọ ke enye okoyom nditoro Jehovah ke ofụri esịt. Ukem ntre, nditọ Levi ẹma ẹsida iso ke nditoro Jehovah. Mmọ ẹma ẹsụhọde idem ẹnyịme ke idụhe nte mmimọ ikpotorode enyịn̄ Jehovah yak enen̄ede odot nte ẹkpetorode utọ edisana enyịn̄ oro. (Kot Nehemiah 9:5.) Imenịm ke utọ itoro ofụri esịt emi mme owo ntre ẹkesụhọrede idem ẹtoro enyịn̄ Jehovah ama enem Jehovah esịt.

7. Didie ke ikeme nditoro Jehovah ini ikwọrọde ikọ ye ke se inamde ke usen ke usen?

⁷ Ima itịn̄ nte Jehovah ọfọnde, nte imade enye ye se enye anamde ọnọ nnyịn inọ mbon en̄wen, eyenem enye. Ini ikwọrọde ikọ, yak iti ke akpan n̄kpọ emi iduakde ndinam edi ndin̄wam mbon en̄wen ẹkpere Jehovah ẹnyụn̄ ẹda edima Ete nnyịn nte idade. (Jas. 4:8) Esinenem nnyịn ndiwụt mme owo se Bible etịn̄de aban̄a ima Abasi, ye nti edu esie eken, odudu esie, nte enye edide Abasi unenikpe, ye nte enye enyenede ọniọn̄. Usụn̄ en̄wen emi isitorode Jehovah inyụn̄ inamde esịt enem enye edi ndidomo ndikpebe enye. (Eph. 5:1) Oro esinam idi ata isio ye mbon ererimbot emi. Mme owo ẹkeme ndikụt nte idide isio ẹnyụn̄ ẹbụp m̀mê nso inam itie ntre. (Matt. 5:14-16) Ebiet ekededi emi isobode mme owo, imekeme ndinam mmọ ẹkụt ntak emi idide isio. Oro ayanam mbon emi ẹnen̄erede ẹyom ndidiọn̄ọ Abasi nnyịn ẹkpere enye. Ikpotoro Jehovah ke mme usụn̄ emi, esịt ayadat enye.​—1 Tim. 2:3, 4.

ESINEM JESUS IMA ITORO ENYỊN̄ JEHOVAH

8. Didie ke Jesus ada iso ke nditoro enyịn̄ Jehovah?

⁸ Ke otu kpukpru mme angel ke heaven ye kpukpru mme owo mi ke isọn̄, Jesus kpọt ọdiọn̄ọ Jehovah akan. (Matt. 11:27) Jesus ama Ete esie, enye onyụn̄ ada iso ke nditoro enyịn̄ Jehovah. (John 14:31) Ke akam emi enye ọkọbọn̄de ọnọ Ete esie okoneyo emi ekesierede usen emi ẹkewotde enye, enye ama anam ẹkụt akakan n̄kpọ emi enye akanamde ini enye odude mi ke isọn̄. Enye ọkọdọhọ ete: ‘Mmanam ẹfiọk enyịn̄ fo.’ (John 17:26) Akanam didie?

9. Didie ke Jesus akada mbụk kiet anam ẹnen̄ede ẹkụt utọ owo emi Ete esie edide?

⁹ Jesus ama anam mme owo ẹdiọn̄ọ ke Abasi ekere Jehovah, edi ikokụreke ke oro. Mme Jew emi enye ekekpepde Ikọ Abasi ẹma ẹdọdiọn̄ọ enyịn̄ Abasi. Edi Jesus edi akpan owo emi ‘akanamde ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ Enye.’ (John 1:17, 18) Ke uwụtn̄kpọ, N̄wed Abasi Usem Hebrew anam ikụt ke Jehovah edi Abasi mbọm, ke enye esikop owo mbọm etieti. (Ex. 34:5-7) Jesus ama anam ẹnen̄ede ẹkụt nte oro edide akpanikọ ke mbụk idiọk udọ ye ete esie. Ima ikot ikesịm itie emi ọdọhọde ke ete idiọk udọ ama ada okụt eyen esie emi akakabarede esịt “ke adan̄aemi enye odude kan̄a anyan usụn̄,” ndien efehe ekesịm enye, afat enye, onyụn̄ efen enye ke ofụri esịt, oro esinam inen̄ede ikụt nte mbọm Jehovah okponde. (Luke 15:11-32) Jesus ama anam inen̄ede ikụt utọ owo emi Ete esie edide.

10. (a) Inam didie idiọn̄ọ ke Jesus ama esikot enyịn̄ Ete esie onyụn̄ oyom mbon en̄wen ẹtiene ẹkot? (Mark 5:19) (Se ndise n̄ko.) (b) Nso ke Jesus oyom inam?

¹⁰ Ndi Jesus ama oyom mbon en̄wen ẹsikot enyịn̄ Ete esie? Ih, ama oyom. Etie nte ndusụk ikpọ owo ido ukpono eyo esie emi ẹkedade idem ke edisana ẹkekere ke owo ndikot enyịn̄ Abasi edi usọn̄enyịn. Edi Jesus ikayakke ido emi mîtoho Bible do akpan enye ndikpono enyịn̄ Ete esie. Kere se iketịbede ke idụt mbon Gerasa ini Jesus okosion̄ode ete kiet do demon ke idem. Ndịk ama anam mbon n̄kan̄ oro etieti, mmọ ẹnyụn̄ ẹkpe Jesus ubọk ẹte ọkpọn̄ do. Jesus ama ọkpọn̄. (Mark 5:16, 17) Kpa ye oro, Jesus okoyom ẹdiọn̄ọ enyịn̄ Jehovah do.  Ntre enye ama ọdọhọ ete emi enye okosion̄ode demon ke idem do yak enye ọkọdọhọ mme owo se Jehovah akanamde ọnọ enye, idịghe se imọ Jesus ikanamde inọ enye. (Kot Mark 5:19.) a Se Jesus onyụn̄ oyomde inam edi oro. Enye oyom inam mme owo ke ofụri ererimbot ẹdiọn̄ọ enyịn̄ Ete imọ! (Matt. 24:14; 28:19, 20) Ima inam ntre, esịt eyenem Jesus Edidem nnyịn.

11. Jesus ekekpep mme mbet esie ẹbọn̄ akam ẹban̄a nso? Ntak oro edide akpan n̄kpọ? (Ezekiel 36:23)

¹¹ Jesus ama ọdiọn̄ọ ke se Jehovah aduakde ndinam edi ndidorode enyịn̄ Esie kpukpru nsu emi ẹdoride enyịn̄ oro. Oro akanam Jesus Eteufọk nnyịn ekpep mme mbet esie ndibọn̄ akam ndọhọ: “Ete nnyịn emi odude ke heaven, yak ẹnam enyịn̄ fo asana.” (Matt. 6:9) Jesus ama ọdiọn̄ọ ke akakan n̄kpọ emi anade kpukpru owo ye angel ẹnam edi oro. (Kot Ezekiel 36:23.) Idụhe owo m̀mê angel ndomokiet emi anamde enyịn̄ Abasi asana akan Jesus. Kpa ye oro ini ẹkemụmde Jesus, mme asua esie ẹkedọhọ ke enye edue nso? Ẹkedọhọ ke esuene Abasi. Hau! Jesus ama ọdiọn̄ọ ke ndisụn̄i edisana enyịn̄ Ete esie m̀mê ndibiat enyịn̄ oro edi ata akpatre idiọkn̄kpọ emi owo ekemede ndinam. Ama enen̄ede afịna enye nte ẹdidọhọde ke se enye eduede edi oro ẹnyụn̄ ẹwot enye ke ntak oro. Anaedi oro ekedi akpan ntak emi Jesus okodude ke utọ “ọkpọsọn̄ ubiak” oro hour ifan̄ mbemiso ẹmụmde enye.​—Luke 22:41-44.

12. Didie ke Jesus akanam enyịn̄ Ete esie asana ke usụn̄ emi owo ndomokiet mîdikemeke ndinam tutu amama?

¹² Jesus ama ọyọ kpukpru orụk ndutụhọ, usọn̄enyịn, ye nsu emi ẹken̄wan̄ade ẹfụk enye man ekeme ndinam enyịn̄ Ete esie asana. Enye ama ọdiọn̄ọ ke imanam kpukpru se Ete imọ ọkọdọn̄de imọ, ke inyeneke se ikeduede emi bụt akpanamde imọ. (Heb. 12:2) Ini enye ọbọde kpukpru ufen oro, enye ama ọdiọn̄ọ ke Satan edi ntak. (Luke 22:2-4; 23:33, 34) Satan ama enen̄ede oyom ndinam Jesus ọkpọn̄ Jehovah, edi enye ikekemeke. Enye ama adia ata ndọk ntem! Jesus ama owụt ke Jehovah enyene nti mme asan̄autom emi ẹkemede ndisọn̄ọ nda ye Enye ini idomo esịmde mmọ ọkpọkọm idomo oro ọsọn̄ nte nso, ke Satan edi ata anafai osu nsu!

13. Nso ke ekeme ndinam man esịt enem Edidem fo emi osụk akarade idahaemi?

 ¹³ Ndi omoyom ndinam esịt enem Edidem fo emi osụk akarade idahaemi? Ka iso toro enyịn̄ Jehovah nyụn̄ n̄wam mbon en̄wen ẹdiọn̄ọ utọ Abasi emi enye edide. Ama anam ntre, ekpebe Jesus. (1 Pet. 2:21) Afo ke anam esịt adat Jehovah, ke onyụn̄ owụt ke Satan emi edide asua esie edi ata anafai osu nsu emi mînyeneke iso o-bụt. Se Jesus akanamde edi oro.

IMESIN̄WAM YAK ẸNYAN̄A UWEM MME OWO IMA ITORO ENYỊN̄ JEHOVAH

14-15. Tịn̄ mme utịbe utịbe n̄kpọ emi ẹkemede nditịbe ima ikpep mme owo n̄kpọ iban̄a Jehovah.

¹⁴ Ima itoro enyịn̄ Jehovah, imesin̄wam yak ẹnyan̄a uwem mme owo. Didie? Satan “[anam] ikike mbon oro mînịmke ke akpanikọ ekịm.” (2 Cor. 4:4) Ke ntak oro, mmọ ẹnịm mme nsu Satan, utọ nte ke Abasi idụhe, Abasi ikpereke nnyịn inyụn̄ ikereke iban̄a mme owo, Abasi edi ibak esinyụn̄ otụhọde mme anamidiọk ke nsinsi. Satan osu mme nsu ntre man edịp mîdịghe abiat Jehovah enyịn̄, anam mme owo ẹkûdiọn̄ọ utọ owo emi Jehovah edide man ididọn̄ mmọ ndikpere Enye. Edi utom ukwọrọikọ nnyịn ọbọ Satan n̄kpọ abiat. Isikpep mme owo akpanikọ iban̄a Ete nnyịn, inyụn̄ itoro edisana enyịn̄ Abasi. Utịp edi nso?

¹⁵ Mme akpanikọ emi ẹdọn̄ọde ke Ikọ Abasi ẹnyene odudu etieti. Ima ikpep mme owo n̄kpọ iban̄a Jehovah inyụn̄ inam mmọ ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ utọ owo emi Jehovah edide, enyene utịbe utịbe n̄kpọ kiet emi isikụtde. Enyịn esitara mmọ sụn̄sụn̄ sụn̄sụn̄, mmọ ẹnyụn̄ ẹkụt ke ikenịm nsu Satan. Mmọ ẹsinyụn̄ ẹtọn̄ọ ndida edima Ete nnyịn nte idade. Mmọ ẹma ẹkụt utọ odudu emi enye enyenede, uten̄e esimụm mmọ. (Isa. 40:26) Mmọ ndidiọn̄ọ ke enye edi Abasi unenikpe esinam mmọ ẹbuọt idem ye enye. (Deut. 32:4) Se mmọ ẹkpepde ẹto akakan ọniọn̄ emi Ete nnyịn enyenede idịghe ekpri. (Isa. 55:9; Rome 11:33) Esinen̄ede enem mmọ ndidiọn̄ọ ke enye edi Abasi ima. (1 John 4:8) Nte mmọ ẹkperede enye, ntre ke mmọ ẹnen̄ede ẹnịm ke iyodu uwem ke nsinsi inyụn̄ idi nditọ esie. Edi ata n̄kpọ ukpono ndin̄wam mme owo ẹkpere Ete mmọ! Ima inam ntre, Jehovah esida nnyịn nte “nsan̄autom” esie.​—1 Cor. 3:5, 9.

16. Etie ndusụk owo didie ke idem nte mmọ ẹdiọn̄ọde enyịn̄ Abasi? Nọ uwụtn̄kpọ.

 ¹⁶ Akpa ini emi isobode ye owo, imekeme ndikpep enye ke Abasi ekere Jehovah. Enye oro kpọt ekeme ndikpụhọde uwem owo emi enen̄erede oyom ndidiọn̄ọ Abasi. Kop uwụtn̄kpọ n̄kaiferi kiet emi ekerede Aaliyah. b Enye okokpon ke ufọk emi ẹkade ido ukpono edi ido ukpono mmọ ikedịghe eke mme Christian. Enye ekesinyụn̄ etetiene aka, edi iketiehe enye ke idem nte ke enye ekpere Abasi. Ke enye ama ọkọtọn̄ọ ndikpep Bible ye Mme Ntiense Jehovah, n̄kpọ ama okpụhọde. Enye ama ọtọn̄ọ ndida Abasi nte ufan esie. Ama akpa enye idem ndikụt ke ẹma ẹsion̄o enyịn̄ Abasi ke ediwak Bible ẹnyụn̄ ẹdọn̄ mme udorienyịn̄ nte Ọbọn̄. Enye ndikọdiọn̄ọ enyịn̄ Jehovah ama enen̄ede okpụhọde uwem esie. Enye ọkọdọhọ ete: “Ata ufan mi enyene enyịn̄!” Utịp ekedi nso? Enye ọdọhọ ete: “Esịt ebịt mi ntem. Nda ke edi ata n̄kpọ ukpono.” Steve emi ekedide ebre ikwọ edi eyen Jew. Ubon mmọ ẹbobiom n̄kpọ ido ukpono mme Jew emi ke ibuot. Edi mbubịk emi enye okokụtde ke ido ukpono ama anam enye osion̄o ubọk ọkpọn̄ ido ukpono ofụri ofụri. Ini enye osụk ofụhọde n̄kpa eka esie, enyene owo emi owo Ntiense Jehovah kiet ekekpepde Bible. Steve ama enyịme nditiene ntie n̄kop se ẹkekpepde. Ama enen̄ede enem enye ndidiọn̄ọ enyịn̄ Abasi. Enye ọdọhọ ete: “Akananam n̄kọdiọn̄ọke enyịn̄ Abasi. Akpa ini emi ekenen̄erede an̄wan̄a mi ke Abasi do ekedi oro. N̄kada enye nte ata ata owo. Ini oro ke n̄kọdiọn̄ọ ke mmokụt ufan mi ndien.”

17. Ntak emi ibierede ndika iso ntoro enyịn̄ Jehovah? (Se ndise n̄ko.)

¹⁷ Ndi emesidọhọ mme owo edisana enyịn̄ Jehovah ini ọkwọrọde ikọ ye ini ekpepde mme owo Bible? Ndi emesin̄wam mmọ ẹkụt utọ Abasi emi enye edide? Ama anam ntre, omotoro enyịn̄ Abasi. N̄wam mme owo ẹdiọn̄ọ owo emi ekerede enyịn̄ oro. Ama anam ntre, ayaka iso otoro edisana enyịn̄ Jehovah. Oro ayanam fi anyan̄a uwem mme owo. Ayayak Christ Jesus emi edide Edidem fo ada fi usụn̄. Akakan edi ke ayanam esịt enem Jehovah Ete fo emi amade fi etieti. Mbọk ‘toro enyịn̄ esie ke nsinsi nsinsi’!​—Ps. 145:2.