1, 2. Ka olnaʼ kʼal jun i tʼiplab jantʼiniʼ tin atsʼál a Jehová kʼal an janamtaláb axi uluwamej tin kwéntaj Jajáʼ.

 KA TSALPAY abal jun i atikláb axi a lej kʼanidhál in tujchal ti kawiliy. Tatáʼ a exlál abal jawaʼ kʼwajat in ulal pel i janamtaláb, pero kʼeʼatchik in belchal ani jayej in tujchal kin bukʼuw an kaw. ¿Jantʼiniʼ neʼets ka atsʼaʼ tatáʼ? Neʼets ki tʼeʼpin kom walám kʼeʼatchik kin tsalpay abal chubax jawaʼ kʼwajat ti olnáb (Prov. 22:1).

² Axéʼ xi tʼiplab tu tólmiyal ki exbay jantʼiniʼ tin atsʼaʼ a Jehová tam ti jekʼomnáj kʼal jun in tsakámil, kom in bukʼuw i janamtaláb tin kwéntaj a Jehová. A Eva in belaʼ nixéʼ xi janamtaláb ani jaxtám jajáʼ ani a Adán in jékʼomnaʼ a Jehová. Kʼal jajáʼchik in wálab wawáʼ jayej u wálbidh ani u tsémel (Gén. 3:​1-6; Rom. 5:12). An janamtaláb axi in bukʼuw a Satanás ban jardín de Edén, jayej in odhnál xowéʼ an xeʼtsintaláb kom waʼats i tsemláj, i pextaláb ani yan i yajchiktaláb. A Jehová in atsʼaʼ lej kidháb kʼal jawaʼ in uluw a Satanás ani kʼal patal jawaʼ kʼwajat ti watʼel xowéʼ. ¿Walám in yajnaʼ a Jehová jawaʼ in tʼajaʼ a Satanás? Aníts, pero nixéʼ yab in tʼajál abal Jajáʼ etsʼeyits ka xeʼtsin tsakúl, ma an Biblia in ulal abal Jajáʼ pel «jun i Dios axi etsʼey xeʼets kulbél» (1 Tim. 1:11).

3. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki puwénchij in bij a Jehová?

³ Patal i éjtowal ku tólmixin abal ka puwénchat in bij a Jehová. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ? Ki bélkaʼ axéʼ xi kaw: «Ki puwénchij in bij a Jehová» (Sal. 113:1). Axéʼ i tʼajál tam i ólchal axi kʼeʼatchik jantʼiniʼ játs in ey a Jehová. Ki tsuʼuw ox i tsalap axi neʼets tu ku tólmiy abal ki léʼnaʼ ki puwénchij in bij a Jehová.

 KI KULBÉDHANCHIJ IN ICHÍCH A JEHOVÁ

4. Ka olnaʼ kʼal jun i tʼiplab jaleʼ ti a Jehová in atsʼál lej kulbél tam i puwénchal in bij (ka tsuʼuw jayej an imagen).

⁴ I kulbédhanchal in ichích a Jehová tam i puwénchal in bij (Sal. 119:108). ¿Walám a Jehová pel ejtíl an atiklábchik axi in yéjenchal ka puwénchat in bij abal kin atsʼaʼchik kanat? Imbáj. Pero ki tsalpay kʼal axéʼ xi tʼiplab. Jun i tsakam tsʼikʼách u utel kʼal in papá, in mutsʼukʼnál ani in uchál: «Tatáʼ it lej alwaʼ inik papá». An tataláb in atsʼál lej kulbél kom in tsuʼtal abal u lej kʼanidháb kʼal in tsakámil. Tam, ¿walám axéʼ xi tataláb in yéjenchal ka uchan kʼal in tsakámil abal u kʼanidháb? Imbáj. Pero jajáʼ in kulbetnál ka uchan kʼal in tsakámil abal u kʼanidháb ani abal u kʼakʼnancháb jawaʼ in tʼajál. Jajáʼ in exlál abal max an tsakam kin ujnaʼ ti kʼanidhom, neʼets ka kʼwajiy más kulbél tam ka púwey. A Jehová pel ejtíl axéʼ xi tataláb, Jajáʼ in atsʼál lej kulbél tam i puwénchal in bij.

5. ¿Jantʼoj i tejwamedhál tam i puwénchal in bij a Jehová?

⁵ A Satanás in uluw jun i janamtaláb axi jayej tu odhnál wawáʼ. Jajáʼ in ulúmal abal neʼets ki jilaʼ ki kʼakʼnaʼ a Jehová tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb. Jayej in ulúmal abal neʼets ki jílkakay a Jehová tam ku ólchat jantʼoj axi ki kulbétnaʼ más (Job 1:​9-11; 2:4). Pero a Job in tejwamédhaʼ abal yab chubax jawaʼ in uluw a Satanás ani wawáʼ jayej neʼets ki ejtow ki tʼajaʼ. Axéʼ i tʼajál tam i puwénchal in bij a Jehová, antsanáʼ i tejwamedhál abal a Satanás u janamkáw. Jayej i éjtowal ki tʼajaʼ abal a Jehová kin atsʼaʼ kulbél max ki kʼáninchij in bij ani ki áynanchij ki tʼojonchij (Prov. 27:11).

6. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki nitsʼbiy a David ani an levitas? (Nehemías 9:5).

⁶ Patal jitaʼchik in lej kʼanidhál a Jehová in atsʼál abal in léʼ kin puwénchij in bij. An tsʼalej David in dhuchaʼ axéʼ xi kaw: «U léʼ ku eyendhaʼ u ejatal abal ku puwénchij a Jehová. U léʼ ku puwénchij in bij kʼal patal u ichích» (Sal. 103:1). A David in exlálak abal tam in puwénchalak in bij a Jehová, jayej kʼwajatak in puwénchal a Jehová. I puwénchal in bij a Jehová tam u kaw alwaʼ tin kwéntaj Jajáʼ, ani tam ki olnaʼ jantʼiniʼ játs in ey ani patal jawaʼ in tsʼejkámal. A David etsʼey in léʼak kin puwénchij in bij a Jehová ani yab in léʼak kin lúklinchij. In uluw abal in léʼak kin puwénchij kʼal in ejatal ani kʼal patal in ichích. Jayetsej in tʼajaʼ an levitas, jajáʼchik in puwénchij in bij a Jehová. In tejwamédhaʼ i tsaʼataláb kom in uluwchik abal an kaw  axi in éyendhaʼchik yab in bawchalak abal kin talaʼ puwénchij in bij a Jehová (ka ajiy Nehemías 9:5). A Jehová lej kulbéj tam tin atsʼaʼ abal kʼwajatak ti puwencháb kʼal an levitas.

7. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki puwénchij in bij a Jehová ban olnomtaláb ani kʼal jawaʼ i tʼajál chudhél chudhél?

⁷ Tam i tʼilmayal axi más, i éjtowal ki tejwamédhaʼ kʼal i káwintal abal i lej kʼanidhál a Jehová ani abal i lej kʼákʼnanchal jawaʼ tu pidhámal. Tam u kalel tu ólnom, i léʼ ki tólmiy an atiklábchik abal kin kʼanidhaʼ a Jehová ani kin léʼnaʼ ka utey kʼal Jajáʼ (Sant. 4:8). I lej kulbetnál ki eyendhaʼ an Biblia abal ki tejwamédhanchij an atiklábchik abal a Jehová lej kʼanidhom, abal etsʼey in tʼajál jawaʼ tekedh, abal lej tsalpadh ani abal in kwaʼal yan i tsapláb. Kʼeʼat jantʼoj axi i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki puwénchij in bij a Jehová ani ki kulbedhaʼ, játs ki tsápnanchij ki nitsʼbiy jantʼiniʼ in ey (Efes. 5:1). Tam ki tʼajaʼ axéʼ, an atiklábchik neʼets kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal wawáʼ lej pilits i ey, ani walám kin léʼnaʼ kin exlaʼchik jaleʼ (Mat. 5:​14-16). Chudhél chudhél i éjtowal ki wilkʼanchij an atiklábchik jaleʼ ti antsanáʼ i ey, ani jitaʼchik tsaʼat in ey neʼets kin léʼnaʼ ka utey kʼal a Jehová. Tam i aliyal jantʼiniʼ ki puwénchij in bij a Jehová, i tʼajál abal ka kulbéj in ichích (1 Tim. 2:​3, 4).

KI KULBÉDHANCHIJ IN ICHÍCH A JESÚS

8. ¿Jantʼoj tam alwaʼ tʼiplab tu jilchij a Jesús?

⁸ Yab waʼats ti éb nibal ti tsabál jitaʼ axi kin exlaʼ más alwaʼ a Jehová antsanáʼ jantʼiniʼ a Jesús (Mat. 11:27). A Jesús in lej kʼanidhál in papá, jaxtám tu jilchij jun i alwaʼ tʼiplab abal jantʼiniʼ ki puwénchij in bij a Jehová (Juan 14:31). An akal okʼxidh ka tsemdháj, a Jesús in tʼajchij jun i oláb a Jehová. In uchaʼ patal jawaʼ in tʼajaʼ ban olnomtaláb tejéʼ ban tsabál. Jajáʼ in uluw abal in binámalits ka exláj in bij a Jehová (Juan 17:26). ¿Jantʼiniʼ tin tʼajaʼ axéʼ?

9. ¿Jawaʼ tam tʼiplab in eyendhaʼ a Jesús abal kin tejwamédhaʼ jantʼiniʼ játs in ey a Jehová?

⁹ A Jesús yab expidh in uchaʼ an judios abal in bij a Dios pel Jehová kom nixéʼ jajáʼchik in exlálakits. Tam ti a Jesús xeʼtsin tejéʼ ban tsabál, jawaʼ in tʼajaʼ játs tu ku tejwamédhanchij «in lej ey a Dios» (Juan 1:​17, 18). Jun i tʼiplab, an Escrituras Hebreas in ulalak abal a Jehová lej alwaʼ inik ani u lej yajnanchix (Éx. 34:​5-7). Pero a Jesús in wilkʼaʼ más alwaʼ axéʼ xi exobchixtaláb tam tin tʼilaʼ tin kwéntaj an kwitól axi xeʼetsak kʼíbenek. Tam ki ajiy axéʼ xi tʼilab, i tʼajál ti kwéntaj abal «tam ti talej ow» an kwitól, tsuʼtat kʼal in papá ani «lej yajnanchat». Jayej in ulal abal «adhláts in tátaj, in batsʼuw an kwitól», in mutsʼuknaʼ ani in pakwlanchij. Axéʼ xi tʼilab tu tólmiyal ki exbay abal a Jehová chubax alwaʼ inik ani u yajnanchix (Luc. 15:​11-32). A Jesús in tólmiy an atiklábchik abal kin exlaʼ jantʼiniʼ játs in ey a Jehová.

10. a) ¿Jaleʼ ti exlál abal a Jesús in léʼak abal ka éyendhanchat in bij a Dios? (Marcos 5:19; ka tsuʼuw jayej an imagen). b) ¿Jantʼoj in léʼ a Jesús abal wawáʼ ki tʼajaʼ?

¹⁰ ¿Walám a Jesús in léʼak abal an atiklábchik jayej kin exlaʼ in bij a Jehová? Aníts. Tin kʼichájil a Jesús walám waʼatsak talchik i ókʼlek axi in tsálpayalak abal yab in tomnál kin éyendhanchij in bij a Jehová, kom pelak tʼokat. Pero a Jesús yab in jilaʼ abal axéʼ xi tsalap kin tʼajaʼ abal yabáts kin puwénchij a Jehová. Ki tsalpay kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Jesús tam tin jeldhaʼ jun i inik axi kʼwajatak ti odhnáb kʼal an demonios, axéʼ watʼey ban tsabál in kʼál an gerasenos. An atiklábchik axi u kʼwajilak tanáʼ lej jikʼey ani in lej konchij a Jesús abal ka kʼalej pil (Mar. 5:​16, 17). Pero  jawaʼ in léʼak a Jesús játsak abal patal an atikláb kin exlaʼ in bij a Jehová. A Jesús kʼalej, pero okʼox in uchaʼ an inik abal kin ólchij axi más an atikláb abal pel kʼal a Jehová ti tólmiyat (ka ajiy Marcos 5:19). a A Jesucristo jayetsej in léʼ abal wawáʼ ki tʼajaʼ, in léʼ abal ki ólchij an atiklábchik abal in bij a Dios pel Jehová (Mat. 24:14; 28:​19, 20). Nixéʼ in tʼajál abal ki kulbédhanchij in ichích a Jesús.

11. ¿Jantʼoj in uchaʼ a Jesús in aykolil abal kin konoy tin olábil ani jaleʼ ti lej exbadh ki tʼajaʼ? (Ezequiel 36:23).

¹¹ A Jesús in exlálak abal jawaʼ a Jehová in léʼak játs ka tʼokedhanchat in bij, kom uluwamej yan i janamtaláb tin kwéntaj Jajáʼ. Jaxtám a Jesús in exóbchij in aykolil kin konoy axéʼ tin olábil: «Tátaj, axi it kʼwajat ti éb, ka tʼokedhaʼ a bij» (Mat. 6:9). A Jesús in exlálak abal jawaʼ más exbadh játs ka tʼokedhanchat in bij a Jehová (ka ajiy Ezequiel 36:23). Jajáʼ játs axi más tolmixnének abal ka tʼokedhanchat in bij a Jehová. Pero tam ti yakʼwan kʼal axi tu kʼwíynalak uchan abal kʼwajatak in lúklinchal in bij a Dios. A Jesús in exlálak abal max kin lúklinchij in bij a Jehová pel jun i walabtaláb lej púlik. Tam ti yabaye u yakʼwnalak jajáʼ kʼwájatakits lej tʼeʼpidh, kom in exlálak abal neʼetsak ka jólbiyat kʼal nixéʼ xi walabtaláb. Walám jaxtám tin atsʼálak «jun i yajal lej púlik tin ichích» okʼxidh ka yakʼwan (Luc. 22:​41-44).

12. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Jesús abal kin puwénchij in bij a Jehová?

¹² A Jesús in kuxuy ka kwadhan, ka kawiliyat ani ka kanchin in jánamtal kom in léʼak kin tʼókedhanchij in bij a Jehová. Jajáʼ in exlálak abal kʼwajatak in belkál a Jehová, jaxtám yab in tomnálak ka tidhebéj (Heb. 12:2). Jayej, a Jesús in exlálak abal kʼal axi ti kʼwajatak ti odhnáb pel kʼal a Satanás (Luc. 22:​2-4; 23:​33, 34). A Satanás in léʼak abal a Jesús kin kʼibchij a Jehová, pero yab in ejtow kin tʼajaʼ. A Jesús in tejwamédhaʼ kʼal in ejatal abal a Satanás u janamkáw. Jayej in tejwamédhaʼ abal jun i atikláb in éjtowal ka kʼwajiy putudh kʼal a Jehová, belits max kin tamétnaʼ jantʼoj axi lej yajchik.

13. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki kulbedhaʼ a Jesús?

¹³ ¿A léʼ tatáʼ abal a Jesucristo kin atsʼaʼ  kulbél? Tam, ka áynanchij ka puwénchij in bij a Jehová ani ka tólmiy an atiklábchik kin exlaʼ jantʼiniʼ játs in ey a Jehová, antsanáʼ neʼets ka tejwamédhaʼ abal kʼwajat a nitsʼbiyal a Jesús (1 Ped. 2:21). Jayej neʼets ka tʼajaʼ abal a Jehová kin atsʼaʼ kulbél ani neʼets ka tejwamédhaʼ abal a Satanás u janamkáw.

I TÓLMIYAL AN ATIKLÁBCHIK ABAL KIN KʼANIY IN EJATAL

14, 15. ¿Jantʼoj i bájuwal ki tʼajaʼ tam i ólchal an atiklábchik tin kwéntaj a Jehová?

¹⁴ Tam ki puwénchij in bij a Jehová, i tólmiyal an atiklábchik abal kin kʼaniy in ejatal, ¿jale? Kom a Satanás ejtíl max in paxkʼinchal in tsalápil an atiklábchik (2 Cor. 4:4). Jaxtám yan i atikláb in belál an janamtaláb axi in ulal a Satanás, ejtíl abal yab waʼats jun i Dios, abal a Dios lej pojkax ani abal neʼets kin odhnaʼ abal etsʼey an atiklábchik axi pojkax. Nixéʼchik xi janamtaláb in luklinchámal in bij a Jehová ani in tʼajámal abal an atiklábchik yabáts kin léʼnaʼ ka utey kʼal Jajáʼ. Pero tam u kalel tu ólnom, i tólmiyal an atiklábchik abal kin exlaʼ an chubaxtaláb ani yabáts kin belaʼ an janamtaláb axi in bukʼuwal a Satanás. Antsanáʼ u tolmix abal ka tʼoke in bij a Jehová. ¿Jantʼoj más i bájuwal ki tʼajaʼ tam u ólnom?

¹⁵ An exobchixtaláb axi kʼwajat ti Biblia in éjtowal kin jálkʼunchij in ejatal an atiklábchik, ejtíl tam ki exóbchij an atiklábchik jitaʼ játs a Jehová ani jantʼiniʼ játs in ey. Tam an atiklábchik kin exlaʼ más tin kwéntaj an Biblia, yabáts u kʼambiyáb kʼal an janamtaláb axi in bukʼuwal a Satanás ani u tujél kin exlaʼ jantʼiniʼ játs chubax in ey a Jehová. Jajáʼchik in lej jikʼpál kin exlaʼ abal a Jehová in kwaʼal yan i tsapláb (Is. 40:26). Jayej in atsʼálchik béletnadh tam kin exlaʼ abal a Jehová etsʼey in tʼajál jawaʼ tekedh (Deut. 32:4). Jajáʼchik in bájuwal kin exbay yan jantʼoj tam kin tsuʼuw abal a Jehová lej tsalpadh (Is. 55:9; Rom. 11:33). Ani in atsʼálchik lej kanat tam kin exlaʼ abal a Jehová u lej kʼanidhom (1 Juan 4:8). Biyat más ka utey kʼal a Jehová, u tujélchik kin belaʼ abal in éjtowalchik ka kʼwajiy abal etsʼey ani abal in éjtowal kin bajuw tin tsakámil a Dios. Pel jun i alabél  tʼojláb ki tólmiy an atiklábchik kin exlaʼ a Jehová ani ka utey kʼal Jajáʼ. Jayej, tam i tʼajál axéʼ xi tʼojláb i bájuwal «tu at tʼojnal» kʼal a Jehová (1 Cor. 3:​5, 9).

16. Ka olnaʼ kʼal jun i tʼiplab jantʼoj u watʼel tam jun i atikláb kin exlaʼ in bij a Dios.

¹⁶ Junchikíl, tam ki tʼilmay an atikláb walám expidh ki bajuw ki ólchij abal in bij a Dios, pel Jehová. Max an atikláb chubax in léʼ kin exlaʼ an chubaxtaláb kʼal nixéʼ neʼets ka tólmiyat kin léʼnaʼ kin jalkʼuy in ejatal. Ejtíl, ku kawin tin kwéntaj jun i epchal mimláb axi in bij Alía. b Jajáʼ exóbchin kʼal in tátajchik abal kin kʼakʼnaʼ a Dios, pero al nixéʼ xi belomtaláb yabchik in eyendhálak an Biblia. Jajáʼ yab in atsʼálak utat kʼal a Dios ani yab in atsʼálak max u tolmiyábak kʼal jawaʼ u exóbchinalak. Pero lej jalkʼun in ejatal tam ti tujey in exobnál an Biblia kʼal an ólchixchik kʼal a Jehová. In lej jikʼpaʼ kin exlaʼ abal talchik i Biblias in tixkʼanchámal in bij a Dios ani punchinének kʼeʼat i bijláb, ejtíl Señor. In atsʼaʼ lej kulbél tam tin exlaʼ abal a Dios in kwaʼalak jun in bij, ani abal in éjtowalak kin jaʼúbnaʼ. A Alía in ulal: «Xowéʼ u exlálits abal u kwaʼal jun u jaʼúb ani Jajáʼ in kwaʼal in bij. Axéʼ pel jun i tsʼejwalixtaláb lej púlik ani u atsʼál lej koyat u ichích». Kʼeʼat i tʼiplab pel a Steve, jajáʼ in kulbetnálak ti tʼénel, pelak i judío ani yejey al jun i yaneláb juʼtáj tu kʼánchinalak kin tʼajaʼ yan jantʼoj. A Steve in tsuʼtalak abal axi más an kʼakʼnaxtaláb yab in tʼajálak jawaʼ in ulal, jaxtám in tsalpay abal yabáts juʼtáj neʼets ka tamkun. Pero tam ti tsemets jun in yanél, jajáʼ in otsʼówiy jun i exobintaláb kʼal an Biblia axi exomak in binál jun i ólchix kʼal a Jehová. In atsʼaʼ lej kulbél tam tin exlaʼ abal a Dios in kwaʼal jun in bij. Jajáʼ in ulal: «Yab jaykʼiʼ tu tsalpay abal a Dios in kwaʼal in bij. Tanáʼ tu exlaʼ abal a Dios chubax ejat ani u éjtowal ku jaʼúbnaʼ».

17. ¿Jaleʼ ta léʼ tatáʼ ka áynanchij ka puwénchij in bij a Jehová? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁷ Tam it ólnom o tam kʼwajat a exóbchal jun i atikláb kʼal an Biblia, ¿a ólchal jantʼiniʼ in bij a Dios ani jantʼiniʼ in ey? Max exomits i tʼajál, kʼwajat i puwénchal in bij a Dios. Jaxtám, ka áynanchij ka ólchij an atiklábchik jantʼiniʼ játs a Jehová. Max ka tʼajaʼ axéʼ, neʼets ka nitsʼbiy a Jesucristo ani neʼets ka kulbedhaʼ a Jehová. I léʼ abal patal wawáʼ ki uluw an kaw axi in dhuchaʼ an dhuchum kʼal an Salmo 145:2: «Etsʼey neʼets tu puwénchij a Bij».