1, 2. Kʼaru eetalil nokooxtenqʼa re xtawbʼal ru chanru narekʼa ribʼ li Jehobʼa naq nayeeheʼk tikʼtiʼ chirix?

 KʼOXLA naq junaq li nakaara tixye jun nimla tikʼtiʼ chaawix. Laaʼat nakaanaw naq tikʼtiʼ abʼan wankebʼ nekeʼxpaabʼ ut nekeʼxtikibʼ xyeebʼal ut li tikʼtiʼ naxjekʼi ribʼ. Chanru taawekʼa aawibʼ? Chʼolchʼo naq t-oq aakʼaʼuxl xbʼaan naq teʼxtzʼajni laakʼabʼaʼ ut trahoʼq aachʼool, peʼyaal naq joʼkan? (Prov. 22:1).

² Li eetalil aʼin nokooxtenqʼa re xtawbʼal ru chanru kirekʼa ribʼ li Jehobʼa naq jun rehebʼ li ralal li wank saʼ choxa kixye tikʼtiʼ chirix ut kixtzʼajni li xkʼabʼaʼ. Li xʼEva kixpaabʼ li tikʼtiʼ ut xbʼaan aʼin li xbʼeen qanaʼ qayuwaʼ xeʼxqʼet ribʼ chiru li Jehobʼa. Xbʼaan aʼin, chiqajunilo nokoomaakobʼk ut nokookamk (Gén. 3:​1-6; Rom. 5:12). Ebʼ li tikʼtiʼ li kixye laj Tza saʼ li chʼinaʼusil naʼajej Edén kixbʼaanu naq twanq chʼaʼajkilal saʼ ruuchichʼochʼ joʼ li kamk, li yalok u ut ebʼ li rahilal. Chʼolchʼo naq narahoʼk xchʼool li Jehobʼa xbʼaan ebʼ li tikʼtiʼ aʼin ut li naxkʼam chaq. Abʼan aʼin moko naxbʼaanu naq yooq xjosqʼil. Li Santil Hu naxye bʼan naq aʼan «li Yos li sa saʼ xchʼool» (1 Tim. 1:11).

3. Kʼaru maatan kʼebʼil qe?

³ Kʼebʼil qe li maatan re xkolbʼal malaj xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Chanru naqabʼaanu? Naq nokooʼabʼink chiru li chaqʼrabʼ aʼin: «Chekʼe xloqʼal li xkʼabʼaʼ!» li Jehobʼa (Sal. 113:1). Ut aʼin chanru nabʼaanumank? Naq chaabʼil  nokooʼaatinak chirix li naxkʼam li santil kʼabʼaʼej aʼin. Ma naʼalaak saʼ aachʼool xbʼaanunkil aʼin? Qilaq oxibʼ xyaalal li t-ekʼasinq qe re xkʼebʼal xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Yos chi anchal qachʼool.

NAQASAHOBʼRESI XCHʼOOL LI JEHOBʼA

4. Chʼolobʼ rikʼin jun eetalil kʼaʼut li Jehobʼa nasahoʼk xchʼool naq naqakʼe xloqʼal (chaawil li jalam u).

⁴ Li Jehobʼa aʼan li qachoxahil Yuwaʼ ut nawulak chiru naq tqakʼe xloqʼal li xkʼabʼaʼ (Sal. 119:108). Ma naraj xyeebʼal aʼin naq li Nimajwal Yos chanchan ebʼ li kristiʼaan aj maak li nekeʼxsikʼ naq teʼkʼeheʼq xwankil re naq sa teʼrekʼa ribʼ? Inkʼaʼ. Re xtawbʼal ru chiʼus, qakʼoxlaq jun li chʼina ixqaʼal li najilok chixkʼatq li xyuwaʼ, naxqʼalu ut naxye re: «Qʼaxal chaabʼilat joʼ yuwaʼbʼej!». Nasahoʼk xchʼool li yuwaʼbʼej xbʼaan naq nakʼutbʼesiik chiru naq naraheʼk. Kʼaʼut? Ma inkʼaʼ chʼolchʼo chiru naq naraheʼk ut naʼajmank naq li xrabʼin tixye re naq sa trekʼa ribʼ? Chʼolchʼo naq inkʼaʼ. Kaʼajwiʼ nawulak chiru rilbʼal naq naraheʼk xbʼaan li xrabʼin ut naq nabʼanyoxink. Naxnaw naq ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ aʼin tixkʼe xsahil xchʼool naq tnimanq. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank rikʼin li Jehobʼa, li yuwaʼbʼej li qʼaxal chaabʼil, nasahoʼk xchʼool naq naqakʼe xloqʼal.

5. Kʼaru naqakʼutbʼesi naq naqakʼe xloqʼal li Jehobʼa?

⁵ Laj Tza kixye jun li tikʼtiʼ li nokooxchʼaʼajki. Naxye naq maajun li poyanam tiikaq xchʼool chi moko tixkol li xkʼabʼaʼ li Yos naq tyaleʼq rix. Naxye naq tqakanabʼ xloqʼoninkil ru li Jehobʼa wi tqakʼoxla naq aʼin li us choʼq qe (Job 1:​9-11; 2:4). Abʼan laj Job kixkʼutbʼesi naq laj Tza aj tikʼtiʼ. Laaʼo kʼaru tqabʼaanu? Naq naqakʼe xloqʼal li Jehobʼa, naqakʼutbʼesi ajwiʼ naq laj Tza aj tikʼtiʼ. Choʼq qe jun loqʼlaj maatan xkolbʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut xsahobʼresinkil xchʼool naq tiik qachʼool chiru (Prov. 27:11).

6. Chanru tqakʼam qe rikʼin li awabʼej David ut ebʼ laj Leví? (Nehemías 9:5).

⁶ Li nekeʼxra li Yos nekeʼraj xkʼebʼal xloqʼal li xkʼabʼaʼ chi anchal xchʼool. Li awabʼej David kixtzʼiibʼa: «Tinnima ru li Qaawaʼ chi anchal linchʼool, toj saʼ xchamal li waanm tinnima li xloqʼlaj kʼabʼaʼ» (Sal. 103:1). Laj David naxtaw ru naq xkʼebʼal xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa aʼan ajwiʼ xkʼebʼal xloqʼal li Jehobʼa. Aatinak chirix li xkʼabʼaʼ aʼan aatinak chirix li xbʼaanuhom, li xchʼinaʼusil naʼlebʼ ut li xchaqʼalil ru li xyobʼtesihom. Laj David kixbʼaanu naq li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ santaq ut naraj  xkʼebʼal xloqʼal. Kixye naq naraj xbʼaanunkil rikʼin chixjunil li xyuʼam. Ebʼ laj Leví xeʼxkʼe xchʼool re xkʼebʼal xloqʼal li Jehobʼa. Xeʼxye naq maakʼaʼ aatin li truuq xkʼebʼal xloqʼal li xsantil kʼabʼaʼ (yaabʼasi Nehemías 9:5). Kʼajoʼ tana kisahoʼk xchʼool li Jehobʼa naq kirabʼi ebʼ li aatin li naxkʼe xloqʼal!

7. Chanru tooruuq xkʼebʼal xloqʼal li Jehobʼa saʼ li puktesink ut yalaq kʼaru hoonal?

⁷ Naru xkʼebʼal xloqʼal li Jehobʼa naq nokooʼaatinak chirix rikʼin rahok ut bʼanyoxink. Li naqaj naq nokoopuktesink aʼan naq ebʼ li kristiʼaan teʼraj jilok chixkʼatq li Jehobʼa ut naq teʼxra joʼ naqabʼaanu laaʼo (Sant. 4:8). Nawulak chiqu xkʼutbʼal rikʼin li Santil Hu li xchaabʼil naʼlebʼ li Jehobʼa joʼ li xrahom, li xtiikilal, li xchoxahil naʼlebʼ ut li xwankil. Naru ajwiʼ xkʼebʼal xloqʼal li Jehobʼa ut xsahobʼresinkil xchʼool naq naqakʼam qe rikʼin (Efes. 5:1). Naq naqabʼaanu aʼin, ebʼ li kristiʼaan nekeʼxkʼe reetal naq jalano chiruhebʼ li junchʼol ut nekeʼraj xnawbʼal kʼaʼut (Mat. 5:​14-16). Maare twulaq li hoonal bʼarwiʼ tooruuq xyeebʼal rehebʼ li xyaalal kʼaʼut naq jalano. Chi joʼkan, ebʼ li chaabʼilebʼ xchʼool teʼraj jilok chixkʼatq li Qayos. Naq naqakʼe xloqʼal li Jehobʼa chi joʼkaʼin, naqasahobʼresi xchʼool (1 Tim. 2:​3, 4).

NAQASAHOBʼRESI XCHʼOOL LI JESÚS

8. Kʼaʼut naq li Jesús kixkʼe jun chaabʼil eetalil naq kixkʼe xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa?

⁸ Maaʼani saʼ xbʼeen li choxachʼochʼ naxnaw ru chiʼus li Yuwaʼbʼej joʼ li Alalbʼej (Mat. 11:27). Li Jesús naxra li Xyuwaʼ ut kixkanabʼ li eetalil chirix li naraj xyeebʼal xkʼebʼal xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa (Juan 14:31). Naq kitijok chiru li Xyuwaʼ naq jun qoqʼyink chik ma nakamk, kixye rikʼin li aatin aʼin chixjunil li kixbʼaanu: «Xinkʼehebʼ chixnaw laakʼabʼaʼ» (Juan 17:26). Chanru kixbʼaanu?

9. Kʼaru jaljokil ru aatin kiroksi li Jesús re xkʼutbʼal chanru xnaʼlebʼ li Jehobʼa?

⁹ Li Jesús moko kaʼaj tawiʼ kixye rehebʼ li kristiʼaan naq li xkʼabʼaʼ li Yos aʼan Jehobʼa. Ebʼ laj judiiy ak nekeʼxnaw aʼin. Kixchʼolobʼ bʼan «chanru aʼan» (Juan 1:​17, 18). Jun eetalil, saʼ li Santil Hu li tzʼiibʼanbʼil saʼ hebreo naxye naq li Jehobʼa naʼuxtaanank u ut natoqʼobʼank u (Éx. 34:​5-7). Abʼan li Jesús kiruuk xkʼutbʼesinkil naq yaal aʼin naq kixye li jaljokil ru aatin chirix li alalbʼej li kixsach chixjunil. Naq naqayaabʼasi chirix li yuwaʼbʼej li «kiril li ralal chi najt», naq kiʼaanilak re xtawbʼal, kixqʼalu ut kixkuy xmaak, naqil chi tzʼaqal re ru naq li Jehobʼa naʼuxtaanank u ut natoqʼobʼank u (Luc. 15:​11-32). Chʼolchʼo naq li Jesús kixtenqʼahebʼ li kristiʼaan re naq teʼxtaw ru chanru li Jehobʼa.

10. a) Chanru naqanaw naq li Jesús kiroksi li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ ut naq naraj naq jalanebʼ chik teʼroksi ajwiʼ? (Marcos 5:19; chaawil li jalam u). b) Kʼaru naraj li Jesús naq tqabʼaanu?

¹⁰ Ma kiraj li Jesús naq jalanebʼ chik teʼroksi li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ? Joʼkan tzʼaqal. Maare wiibʼ oxibʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li bʼalaqʼil paabʼal re li kutan aʼan nekeʼxpaabʼ naq li xkʼabʼaʼ li Yos oxloqʼ joʼkan naq inkʼaʼ naru xyaabʼasinkil. Abʼan li Jesús inkʼaʼ kixkanabʼ naq li kʼoxlanbʼil naʼlebʼ aʼin li moko chalenaq ta saʼ li Santil Hu, tixbʼaanu naq inkʼaʼ tixkʼe xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ. Qakʼoxlaq naq kixkʼirtasi jun li winq li echaninbʼil xbʼaan ebʼ li maaʼus aj musiqʼej saʼ xteepal ebʼ laj Gerasa. Ebʼ li kristiʼaan kʼajoʼ naq keʼxiwak joʼkan naq keʼxtzʼaama re li Jesús naq t-elq saʼ li teep  aʼan (Mar. 5:​16, 17). Abʼan aʼan naraj naq chixjunilebʼ teʼxnaw li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Joʼkan naq kixye re li winq naq tixseeraqʼi rehebʼ li kristiʼaan li kixbʼaanu li Jehobʼa ut inkʼaʼ li kixbʼaanu li Jesús chirix (yaabʼasi Marcos 5:19). a Li Jesús, li Qaʼawabʼej, naraj naq joʼkan ajwiʼ tqabʼaanu naq tqakʼut li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa chiruhebʼ li kristiʼaan (Mat. 24:14; 28:​19, 20). Naq naqabʼaanu, naqasahobʼresi xchʼool.

11. Kʼaru kixye li Jesús rehebʼ li xtzolom naq teʼxpatzʼ saʼebʼ li tij? Ut joʼ naxye Ezequiel 36:​23, kʼaʼut jwal wank xwankil?

¹¹ Li Jesús naxnaw naq li rajom li Jehobʼa aʼan xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ, naraj xyeebʼal xkʼutbʼesinkil naq tikʼtiʼ li xeʼxye chirix. Joʼkan naq kixkʼut chiruhebʼ li xtzolom xpatzʼbʼal aʼin: «At Qayuwaʼ li wankat saʼ choxa, santobʼresinbʼil taxaq laakʼabʼaʼ» (Mat. 6:9). Li Jesús naxnaw naq aʼin li qʼaxal wank xwankil saʼ chixjunil li choxachʼochʼ (yaabʼasi Ezequiel 36:23). Ut kaʼajwiʼ aʼan kixbʼaanu chixjunil re xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Usta joʼkan, naq xeʼwulak xchapbʼal, chirix kʼaru xeʼxqʼabʼa li xikʼ nekeʼilok re? Xeʼxye naq naxmaajewa li Yos, naraj xyeebʼal naq kixtzʼajni li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ. Choʼq re li Jesús nimla maak xbʼaanunkil aʼin. Ut naq maajiʼ nachapeʼk, jwal ra xchʼool xbʼaan naq naxnaw naq traqmanq aatin saʼ xbʼeen xbʼaan li maak aʼin. Maare xbʼaan aʼin «qʼaxal kiyotʼeʼk xchʼool» (Luc. 22:​41-44).

12. Kʼaru kixbʼaanu li Jesús re xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ?

¹² Li Jesús kixkuy li rahobʼtesiik, li hobʼeʼk ut naq xeʼxyoobʼ tikʼtiʼ chirix re naq tsantobʼresiiq li xkʼabʼaʼ li Xyuwaʼ. Naxnaw naq kiʼabʼink ut naq maakʼaʼ kixbʼaanu re naq txutaanaq (Heb. 12:2). Naxnaw ajwiʼ, naq saʼebʼ li hoonal aʼan li qʼaxal chʼaʼaj xnumsinkil, aʼ laj Tza li yook chi rahobʼtesink re (Luc. 22:​2-4; 23:​33, 34). Laj Tza kiraj naq li Jesús tixtzʼeqtaana li Jehobʼa abʼan inkʼaʼ kiruuk xbʼaanunkil! Li Jesús kixkʼutbʼesi naq laj Tza aj tikʼtiʼ ut naq wankebʼ aj kʼanjel chiru li Jehobʼa li nekeʼruuk xkuybʼal ebʼ li aaleek li qʼaxal chʼaʼaj.

13. Kʼaru tqabʼaanu re xsahobʼresinkil xchʼool li Qaʼawabʼej?

 ¹³ Ma nakaawaj xsahobʼresinkil xchʼool Laaʼawabʼej, li Jesukriist? Maakanabʼ xkʼebʼal xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut xtenqʼankilebʼ li junchʼol re naq teʼril chanru li xnaʼlebʼ li Jehobʼa. Chi joʼkan yooqat xkʼambʼal aawe rikʼin li Jesús (1 Ped. 2:21). Ut joʼ aʼan, taabʼaanu naq li Jehobʼa sahaq saʼ xchʼool ut taakʼutbʼesi naq li xikʼ naʼilok re, aʼ laj Tza, aj tikʼtiʼ.

NOKOOTENQʼANK RE NAQ TEʼKOLEʼQ

14, 15. Kʼaru nakʼulmank naq naqakʼut chiruhebʼ li kristiʼaan li yaal chirix li Jehobʼa?

¹⁴ Kʼaʼut naqaye naq naqakʼe xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa naq nokootenqʼank re naq teʼkoleʼq? Xbʼaan naq laj Tza xmutzʼobʼresi «xkʼaʼuxl» «li maawaʼebʼ aj paabʼanel» (2 Cor. 4:4). Joʼkan naq naabʼalebʼ li kristiʼaan nekeʼxpaabʼ li xtikʼtiʼ ut nekeʼxkʼoxla naq moko wank ta li Yos, naq najt wank qikʼin, naq inkʼaʼ naxkʼe xchʼool chiqix malaj yibʼru xnaʼlebʼ ut naxrahobʼtesi li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ chi junelik. Ebʼ li tikʼtiʼ aʼin kaʼajwiʼ naxtzʼajni xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut naxbʼaanu naq maaʼani traj jilok chixkʼatq. Abʼan naq nokoopuktesink ut naqakʼut li yaal chirix li Qayuwaʼ, naqabʼaanu naq laj Tza inkʼaʼ tqʼaxoq u ut naqakʼe xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Kʼaru rusilal naqataw?

¹⁵ Kʼajoʼ xwankil li yaal li wank saʼ li Santil Hu. Naq naqakʼut chiruhebʼ li kristiʼaan ani li Jehobʼa ut chanru li xnaʼlebʼ, nakʼulmank junjunq li naʼlebʼ. Naq nekeʼxkanabʼ xpaabʼankil li xtikʼtiʼ laj Tza nekeʼril li Jehobʼa joʼ naqil laaʼo. Sachsokebʼ xchʼool nekeʼkanaak naq nekeʼril li xwankil (Is. 40:26). Li xtiikilal li tzʼaqal re ru naxbʼaanu naq maakʼaʼ teʼxxiwa (Deut. 32:4). Nekeʼwulak chiru xnawbʼal li xchoxahil naʼlebʼ (Is. 55:9; Rom. 11:33). Ut nekeʼkʼojlaak xchʼool xnawbʼal naq aʼan li rahok (1 Juan 4:8). Naq nekeʼjilok chixkʼatq li Jehobʼa, nekeʼchʼolaak chiruhebʼ naq teʼruuq xtawbʼal li junelik yuʼam ut naq teʼwanq joʼ ralal xkʼajol. Peʼyaal naq jwal oxloqʼ xtenqʼankilebʼ li kristiʼaan re naq teʼjiloq chixkʼatq li xchoxahil Yuwaʼ? Joʼkan ajwiʼ, naq naqabʼaanu  li Jehobʼa nokooril joʼ «rechkʼanjelo» (1 Cor. 3:​5, 9).

16. Kʼaru naru nakʼulmank naq natzolmank xkʼabʼaʼ li Yos? Kʼe jun eetalil.

¹⁶ Naq nokooʼaatinak rikʼin anihaq chirix li Yos, maare saʼ xtiklajik kaʼajwiʼ naqakʼut chiru li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Ut wi li poyanam chaabʼil xchʼool, kaʼajwiʼ rikʼin xnawbʼal aʼin naru tixjal li xyuʼam. Jun eetalil, li xʼAlía b jun li saaj kikʼiik saʼ jun li junkabʼal li maawaʼ aj paabʼanel. Abʼan moko sa ta saʼ xchʼool rikʼin li nekeʼxkʼut chiru chi moko narekʼa ta naq nachʼ wank rikʼin li Yos. Aʼin kijalaak naq kiʼok xtzolbʼal li Santil Hu rikʼinebʼ laj Testiiw. Inkʼaʼ naru xpaabʼankil naq saʼ naabʼal li Santil Hu xeʼxjal li xkʼabʼaʼ li Yos rikʼin ruuchil kʼabʼaʼej joʼ Qaawaʼ. Kijalaak li xyuʼam naq kixtzol li xkʼabʼaʼ li Yos xbʼaan naq kiʼok rilbʼal joʼ ramiiw. Chi sachso xchʼool, kixye: «Li wamiiw wank xkʼabʼaʼ!». Aʼan naxye: «Anaqwan wankin saʼ tuqtuukilal. Jun loqʼlaj maatan aʼin». Laj Steve nawajbʼak chaq ut chalenaq saʼ jun li junkabʼal aj judiiy. Xbʼaan naq kiril naabʼal li kaʼpakʼal u, inkʼaʼ naraj tzʼaqonk saʼ junaq li paabʼal. Abʼanan, naq kikamk jun rehebʼ li xkomon kixkʼulubʼa wank saʼ jun li tzolok li naxbʼaanu jun aj testiiw re li Jehobʼa. Xtzolbʼal li xkʼabʼaʼ li Yos kixtochʼ xchʼool. Aʼan naxye: «Inkʼaʼ raj ninnaw ani xkʼabʼaʼ li Yos». Ut naxye ajwiʼ: «Aʼin li xbʼeen sut naq xinnaw ani tzʼaqal li Yos. Saʼ li hoonal aʼan, xinkʼe reetal naq xintaw jun li wamiiw».

17. Kʼaʼut nakaawaj xkʼebʼal xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa? (Chaawil li jalam u).

¹⁷ Naq nokoopuktesink malaj nokookʼutuk, ma naqaye re li kristiʼaan ani li xkʼabʼaʼ li Yos ut chanru li xnaʼlebʼ? Wi naqabʼaanu, yooko xkʼebʼal xloqʼal li xkʼabʼaʼ. Joʼkan naq, maakanabʼ xtenqʼankilebʼ li junchʼol re naq teʼxnaw chanru xnaʼlebʼ li Jehobʼa ut chi joʼkan taakʼe xloqʼal li xsantil kʼabʼaʼ. Wi taabʼaanu tatkoloq yuʼam, taakʼam aawe rikʼin li Qaʼawabʼej, aʼ li Jesukriist ut li qʼaxal wank xwankil aʼan naq taasahobʼresi xchʼool li qaraarokil Yuwaʼ, Jehobʼa. Joʼ li kitzʼiibʼank re li Salmo 145:2 chiqajunilo tqaye: «Tinterqʼusi laakʼabʼaʼ junqʼe junqʼe kutan».