1-2. Ñanyi kintu kitukwasha kuyuka Yehoba byo omvwa ku muchima na mambo a bintu byatama byo bamubepejile?

 FWANYIKIZHAI kino: Muntu ye mwaketekela wasampanya bintu byatama bingi pe anweba. Anweba bene mwayuka’mba bintu byo abena kusampanya bya bubela. Pano bino, bantu bamo bebitabila’mba bya kine. Kabiji bano bantu nabo batendeka kusampanya byobyo bintu bya bubela ne kulengela bantu bakwabo bavula kwibitabila’mba bya kine. Kino kyakonsha kwimulengela kumvwa byepi ku muchima? Inge mwatemwa bantu kabiji mukeba bantu kwimuyuka’mba muji na byubilo byawama, bino byambo bya bubela byo basampanya pe anweba bikemulengela kumvwa kutama ku muchima.​—Maana 22:1.

² Akino kyo twafwanyikizha kyakonsha kwitukwasha kuyuka Yehoba byo aumvwine ku muchima kimye kyo batamishe jizhina janji. Malaika umo waambijile mwanamukazhi mutanshi aye Evwa bintu bya bubela pe Yehoba. Evwa waitabijile bintu bya bubela byaambile malaika. Buno bubela bwalengejile bansemi betu batanshi kusatukila Yehoba. Kyafuminemo, bundengamambo ne lufu byakumbene ku bantu bonse. (Nte. 3:1-6; Loma 5:12) Makatazho o tubena kumona mu ntanda lelo jino nabiji lufu, makondo ne lumanamo aiyako na mambo a bubela Satan bo asampenye mu bujimi bwa Edena. Nanchi Yehoba umvwa kutama ku muchima na mambo a buno bubela ne bintu byatama byafumamo nyi? Ee, umvwa kutama ku muchima. Nangwa byonkabyo, Yehoba kechi wazhingijile kya kuba keakebe ne kushinkanya ponkapotu ne. Aye watwajijila kwikala “Lesa wa lusekelo.”​—1 Timo. 1:11.

3. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuba pa mambo a jizhina ja Yehoba?

³ Twakonsha kuzhijika jizhina ja Yehoba ne kumwesha’mba bintu byaambile Satana pe Yehoba bya bubela inge twalondela  uno mukambizho waamba’mba: “Totai jizhina ja Yehoba.” (Sala. 113:1) Tutota jizhina ja Yehoba inge ketwambe bukine ku bantu pe aye. Nanchi ne anweba mutota jizhina ja Yehoba nyi? Twayai twisambe pa bintu bisatu byakonsha kwitulengela kutota jizhina ja Lesa wetu na muchima yense.

TUTOKESHA YEHOBA KU MUCHIMA UMVWE KETUTOTE JIZHINA JANJI

4. Kutota Yehoba kumutokesha byepi ku muchima? Lumbululai. (Monai kipikichala.)

⁴ Tutokesha Shetu wa mwiulu inge ketutote jizhina janji. (Sala. 119:108) Nanchi kino kibena kulumbulula’mba Lesa wa bulume bonse uji nobe bantu bambulwa kulumbuluka bakeba kwibatota na mambo a kukeba’mba bebatundaike nyi? Ine. Twayai tufwanyikizhe bino. Kashimbi watemwa bingi bashanji wibanyemena ne kwibapakachilamo ne kwamba’mba: “Anweba tata mwi bansemi bawama bingi, kafwako nsemi mukwabo wawama wimukila anweba ne.” Bansemi bamwemwesela ne kutemwa bingi na mambo a byambo bibambila mwanabo. Mambo ka? Nanchi kino kibena kulumbulula’mba bano bashanji lusekelo lwabo lwaimenatu pa kwibatota ku mwanabo nyi? Ine. Ke na mambo a kuba’mba batemwa mwanabo kabiji basangalala bingi byo amwesha naye kuba’mba wibatemwa ne kwibasanchila. Bayuka’mba inge wakoma, ukekala bingi na lusekelo mu bwikalo bwanji na mambo a butemwe bwanji ne lusanchilo. Po pamotu, Shetu wakila aye Yehoba wikala bingi na lusekelo inge ketumutote.

5. Inge ketutote jizhina ja Lesa, ñanyi bintu bikwabo byaambile Satana byo tukamwesha’mba bya bubela?

⁵ Inge ketutote Shetu wa mwiulu, tumwesha’mba bintu bikwabo byaambile Satana pe atweba bonse pa muntu pa muntu bya bubela. Satana wamba’mba kafwako muntu nangwa umo wakonsha kuzhikijila jizhina ja Lesa mu bukishinka ne. Kabiji wamba’mba kafwako muntu wakonsha kwikala wa kishinka kwi Lesa inge bamweseka ne. Wamba’mba atweba bonse twakonsha kusatukila Lesa inge ketulanguluke’mba tukamwenamo mu kuba bino. (Yoba 1:9-11; 2:4) Pano bino, Yoba wajinga wa kishinka kabiji wamwesheshe’mba byaambilenga Satana byajinga bya bubela. Nanchi ne anweba mwakonsha kutwajijila kwikala ba kishinka nyi? Atweba bonse pa muntu pa muntu twakonsha kuzhikijila jizhina ja Shetu wa mwiulu ne kumutokesha ku muchima inge twatwajijila kumwingijila mu bukishinka. (Maana 27:11) Kinetu, kino ke kintu kyanema bingi kyo twafwainwa kuba atweba bonse.

6. Twakonsha kuba byepi byonka byaubile Mfumu Davida ne bena Levi? (Nehemiya 9:5)

⁶ Kutemwa Lesa kulengela bantu ba kishinka kutota jizhina janji na muchima yense. Mfumu Davida wanembele’mba: “Ndekai amiwa ntote Yehoba; ne bintu byonse bya mukachi  kami bitote jizhina janji jazhila.” (Sala. 103:1) Davida wayukile’mba kutota jizhina ja Yehoba kulumbulula kutota Yehoba aye mwine. Jizhina ja Yehoba javwangamo kumuyuka byo aji, byubilo byanji byawama ne byo oba na bantu. Davida wazhijikanga jizhina ja Shanji aye Yehoba ne kwijitota. Wakebanga kwijizhijika na “bintu byonse bya mukachi” kanji, ko kuba’mba na muchima wanji yense. Bena Levi nabo batotanga jizhina ja Yehoba. Bayukishetu bulongo kuba’mba jizhina ja Yehoba jazhila ne kutumbalala bingi kukila byambo byabo byonse bya lutotelo. (Tangai Nehemiya 9:5.) Kwipelula ne kutota Lesa mu jino jishinda kwatokeshanga bingi Yehoba ku muchima.

7. Twakonsha kutota byepi Yehoba inge tuji mu mwingilo ne mu bwikalo bwetu bwa pa juba pa juba?

⁷ Lelo jino, twakonsha kutokesha Yehoba ku muchima inge ketwambe pe aye ne kumwesha’mba tumusanchila kabiji amba twamutemwa bingi. Umvwe tuji mu mwingilo, twafwainwa kuyuka’mba mwingilo wetu mukatampe ke wa kukwasha bantu kufwenya kwipi ne Yehoba ne kwibalengela kutemwa Shetu wa mwiulu byonka byo twamutemwa. (Yako. 4:8) Tumvwa bingi bulongo kubuula bantu pe Yehoba byo bamulumbulula mu Baibolo amba wa butemwe, wa bololoke, wa maana, wa bulume ne byubilo bikwabo byawama. Kabiji tutota Yehoba ne kumutokesha ku muchima inge ketwibikeko kwikala na byubilo byonka byo ajipo nabyo. (Efi. 5:1) Umvwe twauba bino, tukapusanako na bantu ba mu ino ntanda yatama. Bantu bakamona’mba twapusanako ne abo. Kabiji bakakeba kuyuka ene mambo o twapusenako. (Mat. 5:14-16) Inge tubena kwisamba nabo nangwa inge tuji nabo pa nkito, twakonsha kwibalumbulwila ene mambo o twapusenako. Kabiji kino kikalengela bantu baji na michima ya kishinka kufwenya kwipi ne Lesa. Umvwe ketutote Yehoba mu ano mashinda, tukasangajika muchima wanji.​—1 Timo. 2:3, 4.

TUTOKESHA YESU KU MUCHIMA INGE KETUTOTE JIZHINA JA YEHOBA

8. Yesu wamwesheshe byepi kuba’mba ye mwine watotelenga jizhina ja Yehoba?

⁸ Pa Bilengwa byonse bya mwiulu ne bya pano pa ntanda, kafwako nangwa umo wamuyuka bulongo Shetu wa mwiulu kwesakana na byamuyuka Mwananji ne. (Mat. 11:27) Yesu watemwa bingi Shanji kabiji ye mwine utota jizhina ja Yehoba. (Yoa. 14:31) Mu lulombelo lwanji lo alombelenga kwi Shanji bufuku saka akyangye kufwa, waambile pa mwingilo ye aingijilenga pano pa ntanda amba: “Nejisolola jizhina jenu.” (Yoa. 17:26) Yesu waubile byepi bino?

9. Yesu waingijishe byepi kishimpi pa kulumbulula Shanji byo aji?

⁹ Yesu kechi wabuulangatu bantu amba jizhina ja Lesa Yehoba ne. Bino wibabuulanga ne bintu bikwabo byavula pe Yehoba. Bayudea Yesu bo afunjishanga bayukile jizhina ja Lesa. Pano bino, Yesu ‘ye wamulumbulwile’ bulongo. (Yoa. 1:17, 18) Mu Binembelo bya Kihebelu, Yehoba bamulumbulula’mba ye Lesa wa lusa ne kifyele. (Lupu. 34:5-7) Yesu walumbulwile bulongo buno bukine byo aambile pa kishimpi kyaamba pa mwana walubile ne shanji. Mu kino kishimpi, shanji byo amwene mwananji walapijile “byo akijinga palepa byobya,” wamunyemejile lubilo ne kumupakachilamo kabiji wamulekejileko mambo na muchima yense. Kino kishimpi kimwesha lusa lwa Yehoba ne kifyele. (Luka 15:11-32) Yesu wakwashishe bantu kuyuka byubilo byawama biji ne Yehoba.

10. (a) Twayuka byepi kuba’mba Yesu waingijishanga jizhina ja Shanji kabiji amba wakebanga ne bantu bakwabo kuba bino? (Mako 5:19) (Monai kipikichala.) (b) Yesu ukeba’mba ne atweba tubenga ka lelo jino?

¹⁰ Nanchi Yesu naye wakebanga bantu kwingijisha jizhina ja Shanji nyi? Ee. Bantangi ba bupopweshi bamo bafunjishanga’mba kutela jizhina ja Lesa kumwesha’mba kechi twijinemeka ne. Bino Yesu kechi waswishishe ano mafunjisho abula a mu Binembelo kumulengela  kubula kunemeka jizhina ja Shanji ne. Akilangulukai pa kimye kyo abukile mwanamulume wajinga na bandemona mu kibunji kya Bangalasene. Bantu baumvwine moyo kabiji basashijile Yesu amba afumemo mu mpunzha yabo, onkao mambo wafuminemo. (Mako 5:16, 17) Nangwa byonkabyo, Yesu wakebelenga Yehoba kuyukanyikwa mu ino mpunzha. Yesu wabuujile mwanamulume ye abukile kubuula bantu amba Yehoba ye wamubila bino bintu byawama, kechi Yesu ne. (Tangai Mako 5:19.) a Ne lelo jino, Yesu ukeba’mba ne atweba tuyukanyikishe jizhina ja Shanji mwaya ntanda yonse. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Inge twauba bino, tutokesha ku muchima Mfumu wetu aye Yesu.

11. Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga kulomba pa ñanyi kintu kabiji mambo ka kino o kyanemena? (Ezikyo 36:23)

¹¹ Yesu wayukile’mba kyaswa muchima wa Yehoba ke kuzhijika jizhina ja Lesa ne kufumyapo mwenge pa jizhina janji. O ene mambo, Nkambo yetu kyo afunjishishe baana banji ba bwanga kulomba’mba: “Tata wetu wa mwiulu, jizhina jenu jizhile.” (Mat. 6:9) Yesu wayukile’mba ano o mambo akatampe avwangamo bilengwa byonse. (Tangai Ezikyo 36:23.) Kafwako kilengwa nangwa kimo kyazhijika jizhina ja Yehoba kwesakana na bijizhijika Yesu ne. Nangwa byonkabyo, Yesu bamukashile. Pano ñanyi mambo o alengele o bamukashijilepo ku balwanyi banji? Balwanyi banji baambilenga’mba waambilenga mwenga pa jizhina ja Shanji. Yesu wayukile’mba kwamba byatama nangwa kutamisha jizhina ja Shanji jazhila, ajinga mambo akatampe bingi. Yesu kyamukolele bingi ku muchima byo ayukile’mba bakamutotolwesha ne kumupamo mambo pa kuba bino. Kino kyo kintu kikatampe kyalengejile muchima wa kwa Yesu ‘kumukatazha’ byo kwashajiletu maola acheche kuba’mba bamukwate.​—Luka 22:41-44.

12. Yesu wazhijikile byepi jizhina ja Shanji pa kimye kyakatezhe bingi bintu?

¹² Yesu pa kuba’mba azhijike jizhina ja Shanji, wachinchikile byo bamumanyikilenga, byo bamwambijilenga mwenga ne bubela bantu bo baambilenga pe aye. Yesu wayukile’mba wakookejilenga Shanji mu bintu byonse kabiji kafwako kintu nangwa kimo kyakonsheshe kumulengesha bumvu ne. (Hebe. 12:2) Kabiji wayukile’mba Satana ye wamwesekelenga pa kyokya kimye kyakatezhe bingi bintu. (Luka 22:2-4; 23:33, 34) Satana wakebeshenga Yesu kusankilapo  bukishinka bwanji. Pano bino, wapulwijilemotu mabula. Yesu wamwesheshe kuba’mba Satana wa bubela kabiji amba Yehoba uji na bantu banji batwajijila kwikala ba kishinka nangwatu mu kimye kya meseko akatampe.

13. Mwakonsha kutokesha byepi ku muchima Mfumu wenu ubena kulama?

¹³ Nanchi ne anweba mukeba kutokesha ku muchima Mfumu wenu ubena kulama nyi? Twajijilai kutota jizhina ja Yehoba ne kukwasha bantu kuyuka Lesa wetu ne byubilo byanji. Umvwe mwauba bino, ko kuba’mba mubena kulondela mu ngayo ya kwa Yesu. (1 Pe. 2:21) Byonka byaubile Yesu, ne anweba mukasangajika Yehoba ne kumwesha patoka kuba’mba mulwanyi Wanji aye Satana wa bubela.

INGE KETUTOTE JIZHINA JA YEHOBA TUKWASHA BANTU KUBA’MBA BAKAPULUKE

14-15. Ñanyi bintu byawama bifumamo umvwe ketufunjishe bantu pe Yehoba?

¹⁴ Umvwe ketutote jizhina ja Yehoba tukwasha bantu kuba’mba bakapuluke. Mu ñanyi jishinda? Satana “wapofula michima ya babula kwitabila.” (2 Ko. 4:4) Ne kyafumamo, bano bantu baitabila bintu bya bubela byamba Satana kuba’mba Lesa kafwako. Lesa uji kwalepa bingi ne atweba kabiji amba kechi wata muchima bantu ne. Lesa wakanama kabiji amba umanyika banguba bibi myaka ne myaka. Buno bubela bwaimenatu pa kufya nangwa kutamisha jizhina ja Yehoba ne byubilo byanji byawama pa kuba’mba bantu babule kufwenya kwipi ne aye. Pano bino, mwingilo wetu wa kusapwila usolola bino byubilo byatama bya kwa Satana. Tufunjisha bukine pe Shetu wa mwiulu ne kutota jizhina jazhila ja Lesa wetu. Ñanyi bintu byawama bifumamo?

¹⁵ Bukine bwa mu Mambo a Lesa buji bingi na bulume. Umvwe ketufunjishe bantu kuyuka Yehoba ne kwibakwasha kuyuka byo aji, mufuma bintu byawama bingi. Kino kilengela bantu kuleka kulondela mafunjisho a kwa Satana a bubela kabiji batatula kumona byubilo byawama biji na Shetu wa mwiulu wa butemwe. Bakumya bingi pa bulume bwanji bwakila. (Isa. 40:26) Bafunda kuketekela mwi aye na mambo a buchibamambo bwanji bwaoloka. (Mpitu. 32:4) Bafunjilako bintu byavula bingi ku maana anji akila. (Isa. 55:9; Loma 11:33) Kibatekenesha bingi kuyuka’mba aye ye butemwe. (1 Yoa. 4:8) Inge batwajijila kufwenya kwipi ne Yehoba, luketekelo lwabo lwa kukekala myaka ne myaka lukoselako.  Tuji na mwingilo wanema bingi witupa Yehoba wakukwasha bantu kufwenya kwipi kwi Shabo wa mwiulu. Umvwe twauba bino, Yehoba uketumonanga’mba “twi ba mwingilo umo” ne aye.​—1 Ko. 3:5, 9.

16. Bantu bamo bobapo byepi inge bayuka jizhina ja Lesa? Ambaipo bantu bamo.

¹⁶ Ku ntatwilotu twakonsha kufunjisha bantu kuba’mba jizhina ja Lesa Yehoba. Kuyuka jizhina ja Lesa kwakonsha kulengela muntu uji na muchima wa bukishinka kufwenya kwipi ne Yehoba. Kino kyo kyamwekejile ne mwanamukazhi aye Aaliyah b wasemekejilwe mu kisemi kyabula kya Bakamonyi. Bintu byo bafunjishanga mu bupopweshi mo ayanga kechi byamulengejile kufwenya kwipi ne Lesa ne. Pano bino, bintu byapimpwilwe byo atendekele kufunda Baibolo na Bakamonyi ba kwa Yehoba. Watatwile kumona Lesa amba Mulunda nanji. Wakuminye bingi byo afunjile’mba jizhina ja Lesa bejifumyamo mu ma Baibolo avula ne kupingizhamo byambo bya mushingi nabiji kyambo kuba’mba Nkambo. Kufunda jizhina ja Yehoba kwapimpwile bwikalo bwanji bonse. Waambile’mba: “Mulunda nami wa pa muchima uji na jizhina.” Ñanyi kintu kyawama kyafuminemo? Waambile’mba: “Pa kino kimye nakasuluka bingi kabiji namwenamo byawama bingi.” Mwanamulume aye Steve wajinga ñimbi kabiji wakomejile mu bupopweshi bwa Bayudea. Wafuminemo mu buno bupopweshi mambo bantangi bafunjishanga mafunjisho a bubela. Nangwa byonkabyo, kimye kyo ajinga na bulanda na mambo a kufwisha bainanji, waswile kutelekako kimye Kamonyi wa kwa Yehoba kyo afunjishenga muntu Baibolo. Waumvwine bingi bulongo byo ayukile jizhina ja Lesa. Waambile’mba: “Kechi nayukile jizhina ja Lesa ne.” Kabiji wanungilepo’mba: “Kyo kyajinga kimye kitanshi kuyuka’mba kine Lesa ko aji kabiji amba uji na byubilo byawama byo tujipo nabyo ne atweba. Nayukile kuba’mba pano nataana Mulunda nami.”

17. Mambo ka o mwafuukwilapo kutwajijila kutota jizhina ja Yehoba? (Monai kipikichala.)

¹⁷ Mu mwingilo wenu wa kusapwila ne kufunjisha bantu, nanchi mubuulako bantu jizhina ja Yehoba jazhila nyi? Nanchi mwibakwasha kuyuka Lesa wetu byo aji nyi? Kuba bino kumwesha’mba mubena kutota jizhina ja Lesa. Twajijilai kutota jizhina ja Yehoba jazhila ne kukwasha bantu kumuyuka bulongo byo aji. Umvwe mwauba bino, mukakwasha bantu bavula kupuluka. Mukalondela mu ngayo ya Mfumu wetu aye Kilishitu Yesu. Ne kyakila pa byonse, mukatokesha ku muchima Shenu wa butemwe aye Yehoba. “[Totainga] jizhina [janji] myaka ne myaka.”​—Sala. 145:2.