1. De emwi ne eguọmwadia e Jehova he ru ke ẹghẹ gha dee?

 UWẸ kakabọ hoẹmwẹ e Jehova ra? Ma rẹnrẹn wẹẹ, u hoẹmwẹ ọnrẹn! Ẹ i vbe re uwẹ ọkpa. Ẹ i re eban emwa nibun ke rhie ẹre ma wẹẹ, iran hoẹmwẹ Osanobua. (Psm 104:​33, 34) Nibun sẹ emwi eso rae ne iran mieke na sẹtin ga e Jehova. Erriọ avbe Nazarait wa gha ye zẹẹ, vbe ẹghẹ ọghe Ivbi Izrẹl nẹdẹ. De aro emwa ne iran ghaa khin, kevbe wẹẹ, de emwi ne ima khian miẹn ruẹ vbe igiemwi ne iran rhie yotọ?

2. (a) De emwa ni ghaa re Nazarait? (Nọmbas 6:​1, 2) (b) Vbọzẹ ne Ivbi Izrẹl eso na we Nazarait ẹre iran khian gha khin?

² Emwi na yae kha ighẹ ẹmwẹ ọghe Hibru na ke zedu “Nazarait” ọre “Ọmwa na hannọ zẹ” ra “Na ya fiohan.” Avbe Nazarait keghi re Ivbi Izrẹl ni sẹ emwi eso rae ne iran mieke na sẹtin ga e Jehova vbe odẹ ne kpataki. Vbe Uhi ọghe Mozis, okpia ra okhuo sẹtin ru eyan wẹẹ, e Nazarait ẹre irẹn khian gha khin vbe ẹghẹ eso. a (Tie Nọmbas 6:​1, 2.) Ọ mwẹ ilele eso ne emwa ni ru egbe eyan vbenian lele ne Ivbi Izrẹl nikẹre i lele. Vbọ khian ghi ya Ovbi Izrẹl kha wẹẹ, irẹn hoo ne irẹn gha re Nazarait? A sẹtin miẹn wẹẹ, ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne Jehova kevbe nọ na hoo nọ gbọyẹmwẹ ye emwi hia ne Jehova ru nẹẹn, ẹre ọ si ẹre nọ na hoo nọ gha re Nazarait.—Diut 6:5; 16:17.

3. De vbene emwa ọghe Osanobua vbe ẹdẹnẹrẹ ya yevbe avbe Nazarait?

³ A ma ghi gha miẹn emwamwa ọghe Nazarait vbe “uhi Kristi” ghi rhie ihe Uhi e Mozis nẹ. (Gal 6:2; Rom 10:4) Vbọrhirhighayehẹ, vbe na ghee avbe Nazarait, eguọmwadia e Jehova, wa vbe rhie ẹre ma wẹẹ, iran hoo ne iran ya ekhọe iran hia, arrọọ ọghe  iran hia, otọ ẹko ọghe iran hia, kevbe ẹtin ọghe iran hia ga e Jehova. (Mak 12:30) Ma keghi ru ọna vbe ima gha ya egbe ima fiohan ne Jehova. Ne ima mieke na sẹtin mu eyan na sẹ, te ima khian gha ru emwi ne Jehova gualọ, ma ghi vbe mu egbe ne ima khian ya sẹ emwi eso rae. Zẹvbe ne ima ya guan kaẹn vbene avbe Nazarait ya mu eyan ọghe iran sẹ hẹ, ma gha vbe miẹn emwi nọ gha ru iyobọ ne ima ya mu eyan ọghe ima sẹ. b (Mat 16:24) Gia guan kaẹn igiemwi eso.

MU EGBE NE U KHIAN YA SẸ EMWI ESO RAE

4. Zẹvbe nọ rre ebe Nọmbas 6:​3, 4, de emwi nọ gha sẹtin yae gha lọghọ ne Nazarait mu eyan rẹn sẹ?

⁴ Tie Nọmbas 6:​3, 4. Avbe Nazarait ma gha wọn avbe ayọn ni gbe ọmwa, iran ma vbe gha rri ọmọ erhan na tie ẹre egrep kevbe egrep na kaa ẹre. Ivbi Izrẹl nikẹre sẹtin gha sọyẹnmwẹ avbe emwi na, rhunmwuda ẹ i re emwi dan. E Baibol khare wẹẹ, ẹse ọhẹ nọ ke obọ Osanobua rre, ẹre “ayọn nọ ya ọmwa sọyẹnmwẹ” khin. (Psm 104:​14, 15) Ọrheyerriọ, avbe Nazarait keghi mu egbe ne iran ya sẹ avbe emwi na rae. c

5. De emwi eso ne Madián kevbe Marcela sẹ rae, kevbe wẹẹ vbọzẹ?

⁵ Vbe na ghee avbe Nazarait, ma vbe sẹ emwi eso rae ne ima mieke na sẹtin ru sayọ vbe ugamwẹ e Jehova. Gi ima guan kaẹn igiemwi ọghe Madián kevbe Marcela. d Ọdọ vbe amwẹ na wa gha mwẹ igho, erriọ egbe wa vbe ya rọkhọ iran. E Madián wa gha mwẹ iwinna nọ maan, iwinna na, ẹre iran na gha miẹn igho ne iran ya gha ha osa ye owa ne mose mose ne iran ghaa ye. Vbọrhirhighayehẹ, iran kegha hoo ne iran rhiegbe ye ugamwẹ e Jehova sayọ. Ne iran mieke na sẹtin ru ọnọna iran keghi ru afiwerriẹ eso. Iran khare wẹẹ, “Ma ma ghi gha loo igho ye emwi nọ bun. Ma na ghi si kpa gha rrie owa nọ kherhe sẹ ne ima ka gha ye, ma na vbe khiẹn imọto ima.” Ẹ i re esalẹbẹ ne Madián vbe Marcela ru emwi ne iran ru na, sokpan te iran ru ẹre ne iran mieke na sẹtin rhiegba ye ugamwẹ e Jehova sayọ. Te emwi ne iran ru na wa ya iran sọyẹnmwẹ.

6. Vbọzẹ ne Ivbi Otu e Kristi vbe ẹdẹnẹrẹ na sẹ emwi eso rae? (Vbe ya ghee efoto.)

⁶ Ivbi Otu e Kristi vbe ẹdẹnẹrẹ wa ghọghọ vbe iran gha sẹ emwi eso rae, ne iran mieke  na miẹn ẹghẹ ya rhiegba ye iwinna ugamwẹ e Jehova. (1 Kọr 9:​3-6) Ẹ i re Jehova ẹre ọ we ne ima sẹ avbe emwi na rae; avbe emwi ne ima sẹ rae na i vbe re emwi dan. Vbe igiemwi, emwa eso keghi sẹ iwinna kevbe owa nọ maan ne iran mwẹ rae. Eso vbe zẹ ọre vbe iro wẹẹ, iran i khian he ru orọnmwẹ ra iran i khian he biẹ. Eso vbe kpa gha rrie eke na na gualọ iyobọ etẹn, agharhemiẹn wẹẹ, eke ne iran ghi rrie na rree ne eke ne ẹgbẹe kevbe avbe ọse ọghe iran ye. Ma nibun keghi ru ena hia rhunmwuda, ma hoo ne ima ga e Jehova vbe odẹ nọ ghi maan sẹ. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova kakabọ gbọyẹmwẹ ye emwi ke emwi ne u sẹ rae ne u mieke na sẹtin rhiegba ye ugamwẹ ọnrẹn sayọ.—Hib 6:10.

MU EGBE NE U YA RHIE ẸRE MA WE U LUGHAẸN NE EMWA ỌVBEHE

7. De emwi eso nọ gha sẹtin yae gha lọghọ ne Nazarait mu eyan rẹn sẹ? (Nọmbas 6:5) (Vbe ya ghee efoto.)

⁷ Tie Nọmbas 6:5. Avbe Nazarait i gbe eto iran. Ọna keghi re odẹ ọkpa ne iran ya gha rhie ẹre ma wẹẹ, iran mu egbe ne iran khian ya gha ru emwi ne Jehova khare. Adeghẹ Ovbi Izrẹl na gha re Nazarait vbe ẹghẹ nọ taẹn, rhunmwuda eto ẹre nọ ma he gbe, Ivbi Izrẹl ọvbehe sẹtin ya ọni rherhe gha ye ẹre ẹro. Adeghẹ emwa ni lẹga ẹre na rhie obọ ba azẹ nọ ru na, ẹ i khian lọghọe nọ sẹtin mu eyan nọ yan rẹn sẹ. Nọ ya da ọmwa ọre wẹẹ, ọ mwẹ ẹghẹ eso vbe ẹghẹ ọghe Ivbi Izrẹl ne emwa ma ya gha ru iyobọ ne avbe Nazarait, iran ma vbe gha rhie ọghọ ne iran. Vbe ẹghẹ ọghe Emọs ne akhasẹ, Ivbi Izrẹl eso ne emwa okeke “kegha ya ayọn ne Nazarait da,” ọ gha kẹ, te iran ghaa ru ọna ne avbe Nazarait mieke na gha da ayọn na we ne iran ghẹ da. (Emọs 2:12) Ugbẹnso, te ọ wa khẹke ne avbe Nazarait gha mwẹ udinmwẹ ne iran mieke na sẹtin mu eyan ọghe iran sẹ kevbe ne iran sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, iran lughaẹn ne emwa ọvbehe.

8. Vbua miẹn ruẹ vbe igiemwi esi ọghe Benjamin?

⁸ Vbe ẹtin e Jehova ma gha vbe sẹtin gha mwẹ udinmwẹ, ne ima mieke na sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ ima lughaẹn, ọ gha khọnrẹn ne ima gha re emwa ne ekhue mu. Gi ima guan kaẹn Osẹe Jehova ọkpa nọ rre Norway na tie ẹre Benjamin, nọ rre ukpo igbe. Esuku ọghẹe keghi ru emwamwa ne iran khian ya rhie ẹre ma wẹẹ iran rre Ukraine iyeke rhunmwuda okuo na khọn vbe ẹvbo nii. A keghi tama ibiẹka ni rre esuku nii, ne iran yọ ẹwu nọ mwẹ ona ọghe afiala ọghe Ukraine, ne iran gha so ihuan. E Benjamin ka zẹ ọre vbe iro nẹ wẹẹ, irẹn gha mudia ye urria, ne irẹn ghẹ mieke na deba iran, sokpan ọmamwaemwi ọkpa keghi bẹghe ẹre, ọ na ya urhu nọ lae tie ẹre wẹẹ: “Gha dee, do deba ima. Ma mudia khẹ ruẹ!” E Benjamin keghi ya udinmwẹ bu ọmamwaemwi nii, ọ na tama rẹn wẹẹ: “I i mwẹ obọ ne I ye vbe emwi ke emwi nọ  dekaẹn ẹmwẹ otu azẹ. Uhiẹn, Avbe Osẹe Jehova nibun kue rre eghan rhunmwuda ne iran ma na deba ivbiyokuo.” Ọmamwaemwi na keghi sẹ ẹre rae, ọ na we nọ gha khian. Vbọrhirhighayehẹ, emwa ne iran gba rre eklasi kegha nọ rẹn evbọzẹe nọ ma na deba iran. Ohan mu e Benjamin sẹrriọ wẹẹ, kherhe ẹre ọ ghi kẹ nọ suẹn gha viẹ; ọrheyerriọ, ọ na ye ya udinmwẹ tama emwa hia ni rre eklasi, emwi nọ vbe ka tama ọmamwaemwi nii. Iyeke ọni, e Benjamin keghi tama evbibiẹ ọre we irẹn wa rẹn wẹẹ, e Jehova ẹre ọ ru iyobọ ne irẹn ya sẹtin ta emwi ne irẹn yayi ma emwa vbe esuku.

9. De vbene ima gha ya sẹtin ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova hẹ?

⁹ Rhunmwuda ne ima na lele uhi ọghe Jehova, te ima wa lughaẹn ne emwa ni rre agbọn na. Ma wa gualọ udinmwẹ ne ima mieke na sẹtin tama emwa wẹẹ, Osẹe Jehova ma khin vbe isiwinna ra owebe. Zẹvbe ne uyinmwẹ emwa ni rre agbọn Esu na ya rhia yọ rhia yọ, erriọ khian vbe ya gha lọghọ ne ima sẹtin gha ya avbe ilele ni rre Baibol ru emwi kevbe ne ima sẹtin kporhu ma emwa ọvbehe. (2Tim 1:8; 3:13) Ghẹ mianmian wẹẹ, te ima ru emwi nọ ya ẹko “rhiẹnrhiẹn” e Jehova vbe ima ghaa rhie ẹre ma wẹẹ, ma lughaẹn ne emwa nẹi ga e Jehova.—Itan 27:11; Mal 3:18.

MU E JEHOVA KARO VBE ẸDAGBỌN RUẸ

10. De emwi nọ gha sẹtin yae gha lọghọ ne avbe Nazarait lele ilele nọ rre ebe Nọmbas 6:​6, 7?

¹⁰ Tie Nọmbas 6:​6, 7. Avbe Nazarait i sikẹ ikun orinmwi. Ọ gha kẹ, u sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ọna i khian lọghọ iran na ru. Sokpan, vbe ẹghẹ nẹdẹ, ọ sẹtin gha lọghọ ne avbe Nazarait lele uhi na, vbe ọmwa iran gha wu. Rhunmwuda zẹvbe nọ gua ilele ne iran lele ro vbe ọmwa gha wu, ọ khẹke ne emwa sikẹ ikun orinmwi. (Jọn 19:​39, 40; Iwinna 9:​36-40) Sokpan, avbe Nazarait i khian sẹtin lele ilele na. Uhiẹn, vbe ẹgbẹe ọghe iran ghaa rre uwu akhiẹ, iran ghi ye hia ne iran mu eyan ne iran yan rẹn sẹ. E Jehova wa gele ru iyobọ ne avbe Nazarait ya sẹtin lae gberra, avbe ọlọghọmwa ne iran ghaa miẹn.

11. De emwi nọ khẹke ne Ovbi Otu e Kristi ru, vbe ọ ghaa ru azẹ nọ dekaẹn ẹgbẹe ọre? (Vbe ya ghee efoto.)

¹¹ Zẹvbe Ivbi Otu e Kristi, ma i ya eyan ne ima ru vbe ima ya egbe fiohan ne Jehova rhẹghẹrẹ. Azẹ ra emwi ke emwi ne ima ru, nọ dekaẹn ẹgbẹe ọghe ima gha vbe rhie ẹre ma deghẹ ima ya aro nọ ghaan ghee eyan ne ima ru. Ma wa hia ne ima gha ru iwinna nọ bi ye ima egbe uwu ẹgbẹe, sokpan ọghe Jehova ẹre ọ khẹke ne ima mu ye okaro. (Mat 10:​35-37; 1Tim 5:8) Te ọ khẹke ne ima ru emwi ne Jehova gualọ, ọ gha  khọnrẹn wẹẹ, ẹ i khian ya ẹko rhiẹnrhiẹn emwa ima vbe uwu ẹgbẹe.

12. Vbe ẹghẹ ne Alexandru na gha werriẹ aro daa ọlọghọmwa vbe uwu ẹgbẹe, de emwi nọ ru, de emwi nọ ma ru?

¹² Gia guan kaẹn emwi nọ sunu daa Alexandru kevbe ọvbokhan rẹn ighẹ Dorina. Vbọ ghi rre ukpo ọkpa ne irẹn vbe ọdafẹn ọnrẹn ke ruẹ e Baibol, e Dorina na ghi dobọ yi, ọ na vbe gha hoo ne ọdafẹn ọnrẹn vbe dobọ yi. Vbọrhirhighayehẹ, ọdafẹn ọnrẹn na fẹko ya ẹwaẹn tama rẹn wẹẹ, irẹn i khian dobọ yi. Ẹko ma rhiẹnrhiẹn e Dorina hiehie, ọ na ye gha kpikpi ọdafẹn ọnrẹn nọ dobọ yi. Alexandru khare wẹẹ, irẹn na gha hia ne irẹn rẹn evbọzẹe ne ọvbokhan irẹn na yin vberriọ, sokpan irẹn ma sẹtin. Ugbẹnso, ọvbokhan rẹn gha zẹ ya ukpẹ rri ọre, ọ ghi wa gha hoo ne irẹn dobọ e Baibol na ruẹ yi. Ọrheyerriọ, Alexandru na ye mu ọghe Jehova karo, ọ na vbe gha rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn hoẹmwẹ ọvbokhan irẹn, ọ na vbe gha rhie ọghọ nẹẹn. Vbe okiekie, igiemwi esi ọghe Alexandru keghi ru iyobọ ne ọvbokhan rẹn ya werriegbe suẹn gha ruẹ e Baibol, vbene ẹghẹ ya khian, ọ na do gha re Osẹe Jehova.—Ya ghee vidio nọ khare wẹẹ, Alexandru Kevbe Dorina Văcar: “Ahoẹmwọmwa Keghi Mwẹ Izinegbe Kevbe Itohan” vbe ototọ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “Truth Transforms Lives” vbe jw.org.

13. Vbe ima khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ e Jehova kevbe ẹgbẹe ọghe ima?

¹³ E Jehova ẹre ọ ru emwamwa ọghe ẹgbẹe, rhunmwuda ọni, ọ hoo ne ẹgbẹe gha mwẹ oghọghọ. (Ẹfis 3:​14, 15) Deghẹ ima hoo ne ima gele gha ghọghọ, te ọ khẹke ne ima gha ru emwi ne Jehova gualọ. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova wa ya aro nọ ghaan ghee emwi ke emwi ne u ru, ne u mieke na sẹtin ye gha gae zẹvbe ne u ya gbaroghe ẹgbẹe ruẹ kevbe zẹvbe ne u ya rhie ẹre ma wẹẹ u hoẹmwẹ iran kevbe wẹẹ, u rhie ọghọ ne iran.—Rom 12:10.

GHA RHIE IGIỌDU NE EMWA NE IRAN GHA YEVBE AVBE NAZARAIT

14. De emwa nọ mobọ khẹke ne ima rhie igiọdu na?

¹⁴ Ọ khẹke ne emwa hia ni ga e Jehova vbe ẹdẹnẹrẹ mu egbe ne iran ya sẹ emwi eso rae, rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne iran mwẹ ne Jehova. Sokpan, ugbẹnso ọna i khuẹrhẹ. Vbe ima khian ya ru iyobọ ne egbe hẹ ya sẹtin gha mwẹ egbe ekhọe vbenian? Ọ khẹke ne ima gha ta ẹmwẹ nọ rhie igiọdu ne ọmwa. (Job 16:5) Emwa eso rre iko ne u ye, ni hoo ne iran sẹ emwi eso rae ne iran mieke na rhiegbe ye ugamwẹ e Jehova sayọ ra? U rẹn avbe igbama ni mwẹ uyinmwẹ esi, ni ya udinmwẹ rhie ẹre ma we iran i yevbe emwa ne iran gba rre esuku, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọ lọghọ ne iran sẹtin ru vberriọ ra? Emwa ne ima gu ruẹ e Baibol kevbe  etẹn ne ima gba ga vbe vbo, ni hia ne iran sẹtin rhikhan mu e Jehova agharhemiẹn wẹẹ, ẹgbẹe ọghe iran zẹ iran kpokpo? Wa gi ima loo ẹkpotọ nọ rhirhi kie ya gha rhie igiọdu ne avbe etẹn na, ma ghi gi iran rẹn wẹẹ, ma wa gbọyẹmwẹ ye udinmwẹ ne iran mwẹ kevbe emwi ughughan ne iran ru, ne iran mieke na sẹtin rhikhan mu e Jehova.—Fai 4, 5, 7.

15. De vbene emwa eso he ya ru iyobọ ne etẹn ni rre ugamwẹ ẹghẹ hia?

¹⁵ Ugbẹnso, ma sẹtin ya emwi ne ima mwẹ ya ru iyobọ ne etẹn ni rre ugamwẹ ẹghẹ hia. (Itan 19:17; Hib 13:16) Ọ mwẹ ọtẹn nokhuo ọkpa nọ khian enọwanrẹn nẹ, nọ rre Sri Lanka. Te ọtẹn na wa gha hoo nọ ru iyobọ vbenian ne etẹn. A keghi rhie ba igho e pension ne ọtẹn na miẹn, rhunmwuda ọni, ọ na gha hoo nọ ru iyobọ ne etẹn nikhuo eva ni ru iwinna arọndẹ, ne iran sẹtin ye gha ru iwinna arọndẹ ọghe iran khian agharhemiẹn we iran i mwẹ igho. Ọ na ghi zẹ igho kọ, nọ khian gha rhie ne iran, ne iran ya gha ha osa ye igho ne iran loo vbe efoni (telephone expenses). Emwi esiesi ẹre ọtẹn nokhuo na wa ru!

16. Vbe ima miẹn ruẹ, vbe obọ avbe Nazarait?

¹⁶ Ma wa gele miẹn emwi kpataki ruẹ vbe obọ avbe Nazarait vbe odẹ ne iran ya rhie egbe ye ugamwẹ e Jehova! Sokpan, ọ wa vbe ma ima emwi vbakpa e Jehova. E Jehova rẹnrẹn wẹẹ, ma hoo ne ima gha ru emwi nọ yẹẹ ọre, kevbe wẹẹ, ma mu egbe ne ima ya ru emwi nọ rhirhi gha khin, ne ima mieke na sẹtin muẹn sẹ eyan ne ima yan rẹn vbe ima ya egbe fiohan ne Jehova. Uyi nọkhua ẹre ọ wa mu ye ima egbe nọ na kie ẹkpotọ yọ ne ima ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ ọnrẹn. (Itan 23:​15, 16; Mak 10:​28-30; 1 Jọn 4:19) Emwi ne ima he guan kaẹn vbekpa avbe Nazarait rhie ẹre ma wẹẹ, e Jehova bẹghe emwi ke emwi ne ima rhirhi sẹ rae ne ima mieke na sẹtin rhiegba ye ugamwẹ ọnrẹn sayọ, aro nọ ghaan ẹre ọ vbe ya ghee ima. Nọnaghiyerriọ, wa gi ima hia vbe odẹ ke odẹ ne ima ye gha ya ekhọe hia ga e Jehova vbene ẹtin ima sẹ.