1. Mbamba été nsisime mbé bebo bisaé be Yéhôva be jaéya zu ba liti?

 YE WO nye’e Yéhôva nya abuii? Teke bisô na wo nye’e nye angôndô ya abui! A wo yiane yeme na ô nji bo étam. Abui bebo bisaé be Yéhôva ya melu mvuse fe é mbe é nyane’e élate jap a Yéhôva ane wo. (Bsa. 104:​33, 34) Abui ya be be é nga nyum ébiene mam asu ésaé Yéhôva. Nne Benaziréen ya Israël be nga bo nalé. Beza be mbe Benaziréen, a aval avé éve’ela jap é ne volô bia?

2. (a) Beza be mbe Benaziréen? (Nlañane bôt 6:​1, 2) (b) Amu jé bone be Israël béziñe be nga tobe na ba bo Benaziréen?

² Éfia “Naziréen” ja so éfia ya nkobô Hébreu ja tinane na: “Môt a ne ngum aval,” “Môt a ne nkandan,” nge ki “Môt a ne mvean.” Ba belan éfia éte asu na be kobô ajô mone Israëlite a nga nyu émiene mam asu na a bo Yéhôva ésaé é ne ngum aval. Atiñe Moïse é mbe é kañese na fam nge ke minga a bo ngaka’a ya bo Yéhôva ésaé é ne ngum aval, éyoñ a tyi’i na a zu nyiñ ane mone Naziréen nté éyoñ éziñ. a (Lañe’e Nlañane bôt 6:​1, 2.) Éyoñe mone Israëlite a mbe a tyi’i na a zu nyiñ ane mone Naziréen, nalé a mbe a tinane na a zu tôñe metiñe bone be Israël bevok be nji be ntindane ya tôñ. Jé é mbe é tindi mone Israëlite na a tobe na a bo Naziréen? A mbe a bo’ok de amu a mbe a nye’e Yéhôva angôndô ya abui, a mbe fe a kômbô ve nye akiba asu mbamba be mame bese A bo asu dé.—Deut. 6:5; 16:17.

3. Aval avé bebo bisaé be Yéhôva ya dene ba funane Benaziréen?

³ Éyoñ “atiñe Krist” é nga zu fol “Atiñe Moïse,” bebo bisaé be Zambe be nji be be yiane beta bo Benaziréen. (Gal. 6:2;  Rom. 10:4) Ve aval ane Benaziréen, bebo bisaé be Yéhôva ya melu ma ba ke ôsu a liti ngule nkômbane ya kañe Yéhôva a nleme wop ôse, ényiñe jap ése, ôsimesane wop ôse, a ngule jap ése. (Marc 12:30) Bia bo ngaka’a éte éyoñe bia ve biabebiene ngumba be Yéhôva. Bia semé ngaka’a éte éyoñe bia bo nkômbane Yéhôva, a éyoñe bia nyume biabebiene mam asu na bi tu’a bo nye ésaé. Éyoñe bia yen aval avé Benaziréen be nga kui na be tôé ngaka’a jap, bi ne nyoñe mbamba miñye’elane mi ne volô bia na bia fe bi tôé ngaka’a jangan. b (Matt. 16:24) Bi tame zu nyoñe bone bive’an.

NYUMU’U WOMIENE MAM

4. Avale kalate Nlañane bôt 6:​3, 4 a liti, jé é mbe telé’é ngaka’a Benaziréen be nga bo meve’ele été?

⁴ Lañe’e Nlañane bôt 6:​3, 4. Benaziréen be mbe be yiane tyi avale meyo’o ése, a be nji be be yiane di jôm ése é bili élat a ndik, aval ane bibuma bi raisin bi ne nyumin a bi bi ne minkôt. Bôte be mbe be bôma’ane be be mbe be yiane bu’uban a biôme bite bise, amu teke jôm éziñ é mbe abé été. Kalate Zambe a liti na meyok me ne mveane Zambe, a na “vin ja ve nleme môt avak.” (Bsa. 104:​14, 15) To’o ane mame mete me mbe me yiane bo na môt a tu’a bu’uban ényiñ, ve Benaziréen be mbe be tyi’i na ba ye ke nambe biôme bite bise. c

5. Jé Madián ba Marcela be nga bo asu na be sé’é nkoñ ényiñe wop, a amu jé?

⁵ Aval ane Benaziréen, bia fe bia nyume biabebiene mame méziñ asu na bi tu’a kañe Yéhôva. Bi tame nyoñ éve’ane Madián ba Marcela. d Mojañ ate ba ngale be mbe be bili angôndô ya abui moné. Madián a mbe a bili beta asu ésaé a nyiñe’e fe mfañe nda. Ve be mbe be kômbô tu’a nyoñe ngap ésaé Yéhôva. Asu na be tôé nsôñan ôte, be nga tyi’i na ba zu bo mintyendane miziñ. Ba jô na: “Bi nga taté na bia sé’é nkôñ ényiñe wongan, ane bi nga ke nyiñe mone nda. Bi nga kuane fe metua wongan a kuse mone metôtô.” Madián ba Marcela be nji be ntindane ya bo jam éte, ve be nga tyi’i na ba bo de amu be mbe be kômbô’ô nene ésaé nkañete jap. Be ne mevak amu be nga nyoñe mintyi’ane mite.

6. Amu jé bekristene ya melu ma ba nyume bebiene mam? (Fombô’ô fe fôtô.)

 ⁶ Bebo bisaé be Yéhôva ya melu ma fe be ne benya meva’a amu ba nyume bebiene mam asu na be tu’a bi éyoñe ya kañe Yéhôva. (1 Cor. 9:​3-6) Yéhôva a nji yemete bia na bi nyume biabebiene mame mete, a mame mete mebiene me nji bo abé. Éve’an é ne na, bôte béziñe be wô’ô kañese na ba li’i ésaé jap be mbe be nye’e, nda jap nge ki li’i mbamba vôme be nga yaé. Abui bôt é nga tyi’i na da ji’a ke luk, bevok be nga tyi’i na ba ji’a ki biaé bon. Bevok ki be nga nyoñe ntyi’ane ya ke su’u ésaé nkañete vôme bekañete mbamba foé ba jemban, to’o nalé a tinane na ba yiane nyiñ ôyap a menda me bôte map. Abui ya be bia da tyi’i na da nyum ébiene mame mete amu bia kômbô ve Yéhôva biôme biangane bia dañ édima. Tabe’e ndi na Yéhôva a ne angôndô ya meva’a amu mone jam ase wo nyume womien asu na ô kañe nye.—Héb. 6:10.

TABE’E NKÔMESANE YA BO TE BO MAM ANE BÔTE BEVOK

7. Amu jé é mbe ayaé na mone Naziréen a tôé ngaka’a jé? (Nlañane bôt 6:5) (Fombô’ô fe fôtô.)

⁷ Lañe’e Nlañane bôt 6:5. Benaziréen be mbe ne nyoñe’e ntyi’ane ya bo teke tyi’i bisile biap. Nalé a mbe a liti’i na ba kômbô bo nkômbane Yéhôva a nleme wop ôse. Éyoñe mone Israëlite a mbe a tabe’e Naziréen ayap éyoñ, bisile bié bi mbe bi mane bo ayap aval é ne na môt ase a mbe a kôme yene na a selan a bôte bevok. Éyoñe bôte ba bômane nye be mbe be semene ntyi’ane wé a suk wô, é mbe tyi’ibi asu mone Naziréen na a kañese bo mame bôte bevok be nji be be bo’ok. Ve éngôngole jam é ne na, é nga kui biyoñe biziñe na ayoñ Israël é biasé Benaziréen a bo teke nyoñe ngap a be. Melu me nkulu mejô Amos, bone be Israël be mbe be wosane benya mejôô be “nga viane ve Benaziréen vin na be nyu,” asu na be tyame ngaka’a be nga bo na ba ye ke nambe atoé meyok. (Amos 2:12) Biyoñe biziñe mone Naziréen a mbe a yiane kôme bo nya ayo’ok asu na a tôé ngaka’a jé, a na a bo te bo mam ane bôte bevok.

8. Aval avé nkañete Benjamin wo ve wo ngule nyule?

⁸ A mvolane Yéhôva, to’o bi nga bialé bi too awu ôsone, bia fe bi ne bo ayok a bo te bo mam ane bôte bevok. Bi tame zu yene jam é nga kui Benjamin, Ngaa Yéhôva éziñe ja nyiñe Norvège é bili mimbu awôm. Éyoñe bita bi mbe bi boba’ane Ukraine, bôte ya sikôlô wé be nga tyi’i na ba zu bo jam éziñ asu na be liti Ukraine na ba su’u nye. Be nga jô bongô besikôlô na be yia be jia be be’e biyé bi bili menyule me nlinga ya Ukraine. Benjamin a nga tyi’i na a ye nyoñe  ngap a jam éte, ane a nga ke tebe ôyap a vôme be mbe be yia jia. Ve ñye’ele éziñ a nga yene nye, ane a nga loone nye yôp été a jô’’ô na: “Za’a koone bia va éto ébiene ji, bia bese bia yange wo!” Ane Benjamin a nga ke vôme ñye’ele ate a mbe, a jô nye ayo’o ése na: “Ma su’u ki ngam éziñ, a ma nyoñe ki ngap a mame mese me bili élat a pôlitik. Jôme te nje abui Bengaa be Yéhôva é ne mimbôk amu ba bene ke bita.” Ñye’ele a nga kañese jam a nga jô nye a bo teke foñôsô nye. Ve bongô be sikôlô bevok be nga taté na ba sili nye amu jé a nji yia jia a be. Benjamin a nga ko angôndô ya woñ, ane a nga taté na yôn. Ve, a ayo’o ése, a nga beta kate bongô besikôlô bese jam a mbe a ndôme kate ñye’ele. Mvuse ya valé, Benjamin a nga kate bebiaé bé na a nga wô’ôtane na Yéhôva nnye a nga volô nye na a kamane mbunane wé.

9. Aval avé bi ne ve Yéhôva nlem avak?

⁹ Mbôle bi nga tyi’i na bia bo Yéhôva mewôk, bôte ba bômane bia ba ye yene na bia be be bia selan. Bia yiane bo ayo’o asu na bi kate bôte ya sikôlô nge ki bôte ya nda bisaé jangane na bi ne Bengaa be Yéhôva. Nté émo ji ja ye ke ôsu a ndaman, éko éziñe da ye bo ayaé asu dangane na bi tôñe memvinda ya Kalate Zambe a kañete bôte bevok mbamba foé. (2 Tim. 1:8; 3:13) Ve bi nji yiane vuane na, éyoñ ése bia ve “nleme [Yéhôva] mevak” bia liti a ayo’o ése na bia selan a bôte ba kañe ki nye.—Mink. 27:11; Mal. 3:18.

TELÉ’É YÉHÔVA ÔSU ÉNYIÑE JÔÉ

10. Amu jé é nji be tyi’ibi na Benaziréen be tôñ atiñe bia koone de kalate Nlañane bôt 6:​6, 7?

¹⁰ Lañe’e Nlañane bôt 6:​6, 7. Mone Naziréen a nji be a yiane subu mbime bebé. Éyoñe wo wô’ô nalé, ô ne jô na atiñ éte é nji bo ayaé ya tôñ. Ve melu mvus, mone Naziréen a mbe a yiane yen atiñ éte angôngô ya ayaé éyoñ ébu’a ya nda bôte jé ja ke wu. Metume ya éyoñ éte me mbe me jô’ô na, éyoñe môte wôé a ke wu, wo yiane tabe nda awu asu na ô kômesan éjame mbime jé. (Jean 19:​39, 40; Mame mi. 9:​36-40) Ve ngaka’a mone Naziréen a mbe a bo’ok é mbe é kamane nye a tôñe metume mete. To’o éyoñe menda me bôte map me mbe me tôba’ane ngule minjuk, Benaziréen be mbe be liti’i ngule mbunan éyoñe be mbe be semé’é ngaka’a be nga bo. Teke bisô na nge bitôtôlô bebo bisaé be Yéhôva bite bi nga kui na bi jibi minjuk mite, a ne amu Yéhôva a mbe a va’a be ngul.

11. Jé bekristene ba yiane bo éyoñe ba nyoñe mintyi’ane mia nambe bibu’a ya menda me bôte map? (Fombô’ô fe fôtô.)

 ¹¹ Bia bekristen, bia nyoñe ki ngaka’a bi nga bo Yéhôva éngbwemese. Ngaka’a éte ja nambe mintyi’ane bia nyoñ, a avale bia nyiñ a menda me bôte mangan. Bia saé ngul abui asu na bi jalé miñyiane ya menda me bôte mangan avale Kalate Zambe a jô, ve bi nji ve’ele telé miñyiane ya menda me bôte mangan ôsu a li’i mame Yéhôva a yi na bi bo mvus. (Matt. 10:​35-37; 1 Tim. 5:8) Biyoñe biziñ, é wô’ô sili na bi nyoñe mintyi’ane mia ve Yéhôva nlem avak, to’o da kui na bibu’a ya nda bôte jangane bia wô’ô abé.

12. Jé Alexandru a nga bo éyoñ a nga tôbane minjuk nda bôte jé, a jé a nji bo?

¹² Bi tame zu yene jam é nga kui Alexandru ba minga wé Dorina. Bese be mbe be yé’é Kalate Zambe, ve mvuse ngume mbu Dorina a nga telé ayé’é, nde fe a nga jô nnôme na nye fe a télé ayé’é. Ve nnôm a nga yalane nye évôvoé été na a zu kee ayé’é dé ôsu. Dorina a nga a wô’ô jam éte abé, ane a nga jeñe mezene mese ya bo na nnôm a telé ayé’é. Alexandru a jô na, a mbe a jeñe’e na a yeme jam é mbe é tindi ngale na a bo nalé, ve é nji be tyi’ibi asu dé. Biyoñe biziñ a mbe a kômbô télé ayé’é Kalate Zambe dé éyoñe Dorina a mbe a komekane nye, a éyoñ a mbe a lumu’u nye mbia bifia. Ve, a nga ke ôsu a telé Yéhôva ôsu ényiñe jé. A nga ke fe ôsu a nye’e minga wé nya abuii a semé’é fe nye. Jam éte é nga su’ulane na, mbamba éve’ela wé a nga bo na ngal a beta bi nkômbane ya beta taté na a yé’é Kalate Zambe, mvuse ya valé Dorina a nga duban.—Fombô’ô vidéo a ne nlô ajô na Alexandru ba Dorina Vacar: “Nye’an wo jaé jibi, a ô ne mvam,” e jw.org.

13. Aval avé bi ne liti na bia nye’e Yéhôva a menda me bôte mangan?

¹³ Yéhôva nnye a nga bôndé nda bôt, a yi na nda bôt é nyiñe meva’a été. (Éphé. 3:​14, 15) Nge bia yi na bi bi benya meva’a, bia yiane bo mam avale Yéhôva a yi. Teke bisô na Yéhôva a ne mevak éyoñe wo nyume womiene mam asu na ô kañe nye nté wo nyoñe ngap a bibu’a ya nda bôte jôé a liti bie nye’an a ésemé.—Rom. 12:10.

VOLÔ’Ô BÔTE BEVOK NA BE VU BENAZIRÉEN

14. Beza bia yiane dañe jeñe na bi ve ngule nyul?

¹⁴ Bôte bese ba kañe Yéhôva dene ba yiane bo nkômesane ya nyume bebiene mam a nlem ôse. Biyoñe biziñe jam éte é ne bo ayaé. Aval avé môt ase ya be bia a ne volô nyu mbok na a bi fulu ya nyum émiene mam asu Yéhôva? Éyoñe bia jô bôte bevok  mame ma ve be ngule nyul. (Job 16:5) Ye bôte béziñe ya ékôane bekristene jôé be nga sé’é nkôñ ényiñe wop asu na be tu’a nyoñe ngap a bisaé bia boban ékôane Yéhôva? Ye wo yem ésoé éziñe ja liti a ayo’o ése na ja selan a bongô besikôlô bevok, to’o éyoñe jam éte é nji bo tyi’ibi asu dé? Ye wo yeme beyé’é kalate Zambe nge ki bobejañe béziñe ba ke ôsu a tebe ne bip mbunan été akusa bo menda me bôte map ma wosane benya mejôô? Tabe nkômesane ya bo jam ése ô ne ngule ya bo asu na ô ve môte ase ya be be ngule nyul, a kate be abim avé wo nye’e be amu be ne ayok, a amu mame mese ba bo asu Yéhôva.—Philém. 4, 5, 7.

15. Aval avé bôte béziñe ba suk bekpwa’a mefan?

¹⁵ Biyoñe biziñe bi ne volô bobejañe ba bo ésaé nkpwa’a mefane ya éyoñ ése. (Mink. 19:17; Héb. 13:16) Sita éziñ a nyiñe Sri Lanka, a bili mimbu 76, a mbe a kômbô’ô suk bisoé besita bibaé bi mbe bekpwa’a mefan. Éyoñe be nga kô’ôlane nye moné pension, a nga tyi’i na a zu belane moné ate asu na a volô besita bete na be kee ésaé nkañete jap ôsu amu ényiñ é mbe be ayet. Ajô te, a nga tyi’i na a zu bo a va’a be abime moné éziñe ngon ése asu na be futi crédit betéléfône bap. Sita ate a nga liti fo’o angôndô ya mbamba été nsisim!

16. Jé éfe nkañete Benaziréen ô ne ye’ele bia?

¹⁶ Mbamba éve’ela Benaziréen be nga liti a ne ye’ele bia abui mame! Ve nta’ane mam ôte wo ye’ele fe bia jam éziñ a lat a Ésa woñgane ya yôp été, Yéhôva. Wo ye’ele bia na Yéhôva a kôme yeme na bi bili nkômbane ya ve nye nlem avak, a na bi ne nkômesane ya nyume biabebiene mam asu na bi tôé ngaka’a bi nga bo nye. A semé fe bia amu a ve bia fane ya liti nye na bi nga nyoñe ntyi’an ôte amu bia nye’e nye. (Mink. 23:​15, 16; Marc 10:​28-30; 1 Jean 4:19) Éve’ela Benaziréen ja liti fe na Yéhôva a yene ngul ése bia ve, a na a ne meva’a éyoñ a yen ane bia nyume biabebiene mam asu na bi kañe nye. Ngo’o nge bia ke ôsu a kañe Yéhôva a nleme wongan ôse, bi va’a nye biôme biangane bi ne édima!