1. Nje baboledi ba Yehova ba bolino botea pond’a kwaṅ e?

 MO̱ MULATAKO mo̱ngo̱ na Yehova mwe wa tiki e? Ye̱ke̱i te̱! O titi pe̱ to̱ wame̱ne̱ mō̱. Botea pond’a kwaṅ, bato jita ba ta ba be̱ne̱ mulemlem ma besengedi ka wa. (Mye. 104:33, 34) Jita bemedi jese̱le̱ mambo mō̱ ná ba we̱le̱ bolea Yehova. Nika nde ba bena ba tano̱ ba bele̱ o Israel ńa kwaṅ ná bato ba nasir, ba bolino̱. Ba nja ba tano̱ e, nje pe̱ jeno̱ ná jokwa n’eyembilan abu e?

2. (a) Ba nja ba ta bato ba nasir e? (Miso̱ngi 6:1, 2) (b) Ońola nje bana ba Israel bō̱ ba tano̱ ba po̱so̱ o bola kakane̱ la nasir e?

² Eyala ná “nasir” e wu nde n’eyal’a Bonahebe̱r e mapule̱ kwale̱ ná “nu nu we̱le̱be̱ ombasan” to̱ “nu nu bake̱ mo̱me̱ne̱.” Bato ba nasir ba ta nde bana ba Israel bena ko̱di ońola Yehova e tano̱ e tute̱le̱ o jemea o jese̱le̱ mambo mō̱, o bwam ba bolea mo̱ o mbad’a tobotobo. Mbend’a Mose e ta e bola mome to̱ muto epolo o bola Yehova kakane̱ la tobotobo la be̱ mot’a nasir ońola pambo a ponda po̱. a (Langa Miso̱ngi 6:1, 2.) Ponda mot’a Israel a tano̱ a bola kakane̱ la nasir, a ta angame̱n bupe̱ bediedi bena bane̱ bana ba Israel ba si tano̱ eto̱m o bupe̱. Nje so̱ e ta e tute̱le̱ mot’a Israel o bola kakane̱ la nasir e? Ndolo ninde̱ne̱ ońola Yehova na ńo̱ng’a timbise̱le̱ mo̱ masoma ońola mambo ma bwam me̱se̱ a tano̱ a kusane̱ mo̱, nde ba ta ba tute̱le̱ moto o bola di kakane̱.—Ndi. 6:5; 16:17.

3. Ne̱ni baboledi ba Yehova ba we̱nge̱ beno̱ ka bato ba nasir e?

 ³ Bola la kakane̱ la nasir di bo̱i ponda “mbend’a Kristo” e timbane̱no̱ mbend’a Mose. (Gal. 6:2; Rom. 10:4) Nde kapo̱ ka bato ba nasir, baboledi ba Yehova ba we̱nge̱ ba mabenga lee̱le̱ ńo̱ngi ninde̱ne̱ ńa bolea Yehova na mulema mabu mwe̱se̱, na mudī mabu mwe̱se̱, na jonge̱le̱ labu le̱se̱, na ngiń’abu ńe̱se̱ pe̱. (Marko 12:30) Di boli Yehova kakane̱ o bolea mo̱ ponda di bake̱no̱ mo̱ longe̱ lasu. Ná di londise̱ di kakane̱, jangame̱n bola jemea la Yehova, di be̱ pe̱ be̱be̱ o jese̱le̱ mambo mō̱. Joko te̱ ne̱ni bato ba nasir ba tano̱ ba londise̱ kakane̱ labu, biso̱ pe̱ je ná di busane̱ belēdi ba mweńa jombwea ne̱ni londise̱ kakane̱ lasu. b (Mat. 16:24) Jombweye byembilan bō̱.

BE̱ BE̱BE̱ O JESE̱LE̱ MAMBO MŌ̱

4. Bupisane̱ Miso̱ngi 6:3, 4, njika mambo bato ba nasir ba tano̱ bemea o jese̱le̱ e?

⁴ Langa Miso̱ngi 6:3, 4. Bato ba nasir ba si ta bangame̱n ńo̱ mao na beńo̱n ba ngińa to̱ da beńe̱nge̱ń ba peńa to̱ byanji. Bato ba ta ba dinge̱le̱ babo̱ ba wusa bwane̱ yi ńai a mambo muńe̱nge̱, ba te̱nge̱ne̱ pe̱, ebanja ma si ta mambo ma bobe. Bibe̱l e makwala ná ‘mao ma mabwese̱ mulema ma moto muńe̱nge̱,’ me pe̱ nde jabea la Loba. (Mye. 104:14, 15) To̱ na ne̱ni ma mambo ma tano̱ ma bwesane̱ muńe̱nge̱, bato ba nasir ba ta bemea o jese̱le̱ mo̱. c

5. Nje Madian na Marcela ba po̱sino̱ o bola e, ońola nje pe̱ e?

⁵ Kapo̱ ka bato ba nasir, biso̱ pe̱ di mese̱le̱ mambo mō̱ ná di bate bola mambo ońola Yehova. Jombweye eyembilan a Madian na munj’ao Marcela. d Ban babaedi ba ta ba be̱ne̱ longe̱ la m’bwe̱nje̱. Madian a ta a be̱ne̱ ebol’a bwam yena e ta e bola ná ba je o bolongi ba mpesa. Nde, ba ta ba pula bola jita o ebol’a Yehova. Ná ba we̱le̱ bola nika, ba no̱ngi bedomsedi ba wamse̱ longe̱ labu. Ba kwali ná: “Di si ta pe̱ di busise̱ mo̱ni jita. Jalo o ja o bolongi bosadi nde jandise̱ pe̱ mutoa masu.” Madian na Marcela ba si ta eto̱m o po̱ngo̱ mi miwe̱n minde̱ne̱, nde ba po̱si nde o bola nika ońolana ba ta ba pula bata no̱ngo̱ dongo o ebol’a dikalo. Ba bwane̱ pe̱ bedomsedi babu muńe̱nge̱.

6. Ońola nje kriste̱n i mapo̱so̱no̱ o jese̱le̱ mambo mō̱ o nin we̱nge̱ e? (Ombwa pe̱ duta.)

 ⁶ O nin we̱nge̱, kriste̱n ye muńe̱nge̱ o jese̱le̱ mambo mō̱, ná i bate sue̱le̱ bebolo ba bebokedi. (1 Kor. 9:3-6) Yehova a si mańakisane̱ biso̱ ná jese̱le̱ mambo mō̱, ma mambo ma titi pe̱ to̱ bobe. K’eyembilan bō̱ ba po̱si o jese̱le̱ ebolo ba tano̱ ba to̱ndo̱, to̱ milongi mabu, ońola ebol’a Yehova. Jita ba mapo̱so̱ o ja mulamba pond’a bwaba, to̱ ná ba si mapomane̱ be̱ne̱ bana ombusa diba labu. Bape̱pe̱ ba mapo̱so̱ o wala bolea owe̱ni ńong’a bate̱ dikalo ńeno̱ bonde̱ne̱, to̱ e be̱ nde ná nik’e me̱nde̱ po̱tise̱ babo̱ etum na bandolo babu. Jita lasu di memea o jese̱le̱ mambo ka man ońolana di mapula bolea Yehova na ngud’asu ńe̱se̱. Be̱ mbaki ná miwe̱n me̱se̱ o mapo̱ngo̱ na mulema mwe̱se̱ o ebol’a Yehova, e be̱ misadi to̱ minde̱ne, me mo̱ tiki.—Bon. 6:10.

EMEA O BE̱ DIWENGISAN

7. Nje e wusa bole̱ ná e be̱ mot’a nasir ndutu o londise̱ kakane̱ lao e? (Miso̱ngi 6:5) (Ombwa pe̱ duta.)

⁷ Langa Miso̱ngi 6:5. Bato ba ta ba bola kakane̱ la nasir ba si ta bangame̱n ke̱ ńo̱ abu. Nik’e ta nde o lee̱ ná ba sibise̱ babo̱me̱ne̱ owas’a Yehova na mulema mwe̱se̱. Mot’a Israel ńena nu ta owas’a kakane̱ la nasir ońola pond’a bwaba a ta a be̱ne̱ ńo̱ ya myaba, e ta pe̱ lambo di bo̱bi ná bane̱ ba make nika. Ponda bato ba dinge̱le̱ mo̱ ba tano̱ ba bola mo̱ edube ba sue̱le̱ pe̱ bedomsedi bao, e ta mot’a nasir lambo di bo̱bi o be̱ diwengisan na bane̱. Nde ponda iwo̱, bato ba Israel bō̱ ba si ta ba bola mot’a nasir edube to̱ sue̱le̱ mo̱. K’eyembilan o mińa ma muto̱ped’a mudī Amos, Bonaisrael bena ba to̱bi dube̱ ba ta ba wasa o “ńo̱se̱ babe̱ne̱ kakane̱ la nasir mao,” ná ban ba si londise̱ kakane̱ labu la banga ńo̱ beńo̱n ba ngińa. (Amos 2:12) Ponda iwo̱, e ta e pula mot’a nasir ngiń’a mulema na mbale̱ ná a bame o kakane̱ lao, a be̱ pe̱ diwengisan na bane̱.

8. Nje e tapi wa o eyembilan a Benjamin e?

⁸ Na jongwane̱ la Yehova, biso̱ pe̱ je ná di be̱ diwengisan, to̱ e be̱ nde ná je moto ńe iso̱n. Jombweye eyembilan a esomb’a munasango ya dom la mbu e mabelabe̱ ná Benjamin, e maje̱ o Norve̱j. Esukulu owe̱ni a mayengano̱ e ta e po̱ngo̱ ndongame̱n ninde̱ne̱ o lee̱ ná e masue̱le̱ bato be o take̱ o Ukre̱n o njo̱m a bila. Ba ta ba baise̱ bautu ná ba longeye Ukre̱n mwenge, ba bo̱te pe̱ mbo̱ti ni be̱n miso̱no̱ ma dibato la ńungu la y’ekombo. Benjamin a ta a domse̱ ná a si mano̱ngo̱ dongo o yi ńai a beboledi, na mo̱ a te̱me̱ etum na bane̱. Nde mulēd’ao mō̱ e̱n mo̱, nde a langwea mo̱ na doi la mo̱ń ná: “Ya lo̱ngo̱ na biso̱. Wa nde jeno̱  jenge̱le̱!” Na ngiń’a mulema Benjamin a sisedi mulēd’ao be̱be̱ na mo̱ a kwalane̱ nun ná: “Na si mano̱ngo̱ dongo o mambo ma politik. Ne nde Mboṅ a Yehova, jita la Mboṅ a Yehova i we̱le̱be̱ pe̱ o beboa ońolana i bangi wala o bila.” Mulēdi emedi beteledi a bolino̱ na mo̱ a kwalane̱ mo̱ ná a titi eto̱m o be̱ na babo̱. Nde mako̱m mao ma klasi ma botedi baise̱ ońola nje a titino̱ bola ka babo̱. Benjamin a bo bo̱ngo̱ kańena a puli jeya mbembe; nde na ngiń’a mulema a timbise̱le̱ oboso ba mako̱m mao ma klasi me̱se̱ nje a tano̱ a wa o tele̱ye̱ mulēdi. Ombusa ponda, Benjamin a langwedi bayedi bao ná a so̱ṅtane̱ ná Yehova nde ongwane̱ mo̱ o lingea dube̱ lao.

9. Ne̱ni jeno̱ ná di bwese̱ mulema ma Yehova muńe̱nge̱ e?

⁹ Kana di mapo̱so̱no̱ o sengane̱ Yehova, bane̱ ba mamaka ná je diwengisan na babo̱. E mapula biso̱ ngiń’a mulema ná di bīse̱ mako̱m masu m’ebolo to̱ m’esukulu ná je nde Mboṅ a Yehova. Kana bedangwedi ba bato o nin wase be mabatano̱ pe̱ nde be̱ bobe, e me̱nde̱ bata be̱ biso̱ ndutu o bupe̱ bete̱sedi ba Bibe̱l na o te̱ye̱ bato dikalo la myango ma bwam. (2 Tim. 1:8; 3:13) Nde jo̱nge̱le̱ ponda ye̱se̱ ná di ‘mabwese̱ mulema ma Yehova muńe̱nge̱,’ ke̱ di malee̱le̱ na ngiń’a mulema ná je diwengisan na bato ba si maboleye̱ mo̱.—Min. 27:11; Mal. 3:18.

WE̱LE̱ YEHOVA O EPOL’A BOSO O LONGE̱ LO̱NGO̱

10. Ońola nje e wusano̱ be̱ mot’a nasir ndutu o bupe̱ byanedi be maso̱be̱ o Miso̱ngi 6:6, 7 e?

¹⁰ Langa Miso̱ngi 6:6, 7. Bato ba nasir ba si ta bangame̱n sisea be̱be̱ na mbimba. We ná wo̱nge̱le̱ ná nik’e si ta lambo la ndutu o bola. Nde nik’e ta nde kekise̱ dinde̱ne̱ ońola mot’a nasir ke̱ elong’ao ya mbia e wedi. O pond’a kwaṅ, ede̱mo a pule̱ la mbimba e ta e bola ná bato ba be̱ be̱be̱ na mbimba. (Yohane 19:39, 40; Bebolo 9:36-40) Nde moto nu ta owas’a kakane̱ la nasir a si ta a be̱ne̱ bwam o bola nika. To̱ ponda mot’a nasir a tano̱ a wese elong’ao ya mbia, a ta angame̱n tingame̱ na kakane̱ lao, o lee̱ ná a be̱n dube̱ le ngińa. Ye̱ke̱i te̱ Yehova a ta embe̱ ba bato ba jemea, ná ba we̱le̱ lembe̱ be bete̱medi ba ndutu.

11. Niponda kriste̱n ńeno̱ jombwea mbia mao, nje e s’angame̱nno̱ bola e? (Ombwa pe̱ duta.)

¹¹ Biso̱ pe̱ di mano̱ngo̱ kakane̱ di bolino̱ o bolea Yehova mweńa jita. Di kakane̱ di be̱n ngińa omo̱ń a bedomsedi basu na bedangwedi basu o mambo ma mombweye̱ mbia masu. Di mabola ebolo na ngińa o jombwea mbia  masu, nde di si mese̱le̱ ná londise̱ la ńo̱ng’a belongi basu ba mbia di be̱ mweńa buka bola la jemea la Yehova. (Mat. 10:35-37; 1 Tim. 5:8) Ponda iwo̱, ná di bwese̱ Yehova muńe̱nge̱, ye ná e pula ná di no̱nge bedomsedi be si mabwese̱ belongi basu ba mbia muńe̱nge̱.

12. Nje Alexandru a bolino̱ ponda munj’ao a tano̱ a takise̱ mo̱ e, nje pe̱ a si bolino̱ e?

¹² Jombweye eyembilan a Alexandru na munj’ao Dorina. Ombusa babo̱ jokwa Bibe̱l lambo ka mbu mō̱, Dorina embe̱ jokwa lao, nde a pula pe̱ ná Alexandru a bole mulemlem. Nde na pī ńe̱se̱ a langwedi munj’ao ná a malane̱ jokwa lao oboso. Nik’e si bwese̱ Dorina muńe̱nge̱ na mo̱ a keka ńakisane̱ mo̱ ngedi jita ná embe̱ jokwa lao. Alexandru mo̱ ná a keki o so̱ṅtane̱ munj’ao, nde mambo ma si ta bu. Ponda Dorina a tano̱ a sa mo̱ na langwea mo̱ byala ba bobe, a ta a pula jembe̱ jokwa lao la Bibe̱l. Nde Alexandru a bengi we̱le̱ Yehova o epol’a boso, o mulemlem ma ponda a lee̱le̱ munj’ao ndolo n’edube. Eyembilan ao ya bwam e boli ná munj’ao a boteye pe̱te̱ jokwa lao, a dubisabe̱ pe̱ ombusa ponda.—Ombwa sinima Alexandru na Dorina Văcar: “Ndolo ńe we̱lisane̱ na muyao” owas’a milopo m’ekwali mi mabupane̱le̱ “Mbale̱ e matukwa malonge̱,” o jw.org

13. Ne̱ni jeno̱ ná di lee̱ ná di to̱ndi Yehova na mbia masu e?

¹³ Yehova nde a boli ná mbia mi be̱, a mapula pe̱ ná di be̱ne̱ longe̱ la mbia le bonam. (Efe. 3:14, 15) Di mapula te̱ be̱ bonam na mbale̱, jangame̱n bola nje Yehova a mabaise̱no̱ biso̱. Be̱ mbaki ná Yehova a mabwane̱ miwe̱n o mapo̱ngo̱no̱ o bolea mo̱ muńe̱nge̱, nikame̱ne̱ pe̱ na nje o mabolano̱ o jombwea mbia mo̱ngo̱ na lee̱le̱ pe̱ mo̱ ndolo n’edube.—Rom. 12:10.

ONGWANE̱ BANE̱ O JEMBILANE̱ BATO BA NASIR

14. Ba nja tobotobo jangame̱nno̱ jembe̱ na byala basu e?

¹⁴ Ba be̱se̱ bena ba mapo̱se̱ o bolea Yehova we̱nge̱ bangame̱n be̱ be̱be̱ o po̱ngo̱ miwe̱n ońola ndolo ba be̱nedino̱ mo̱. Ponda iwo̱ bola la nika di titi lambo di bo̱bi. Ne̱ni so̱ jeno̱ ná jongwane̱ bane̱ o bola nika e? Tongwea na be̱ne̱ byala be membe̱. (Hiob 16:5) Mo̱ o be̱n bato o mwemba mo̱ngo̱ bena be o wamse̱ longe̱ labu o bwam ba bata bolea Yehova e? Mo̱ o bi beso̱mbe̱ bō̱ bena be mapo̱nge̱ miwe̱n o be̱ diwengisan na bane̱ o esukulu to̱ná nika ńeno̱ ndutu e? Mo̱ o bi bokwe̱ Bibe̱l to̱ bonasango na bonańango bena ba mapo̱nge̱ miwe̱n o be̱ Yehova jemea to̱ná ba malembe̱no̱ mitakisan mi mawe̱ na mbia mabu e? Di bole so̱ nje ye̱se̱ ye o ngud’asu  o jembe̱ babo̱ na langwea babo̱ ná di masesa babo̱ ońola ngiń’abu ńa mulema na nje ye̱se̱ ba mabolano̱ ońola Yehova.—File. 4, 5, 7.

15. Ne̱ni bō̱ ba sue̱le̱no̱ kriste̱n ye o ebol’a pond’a mususu e?

¹⁵ Ponda iwo̱ je ná jongwane̱ bonasango na bonańango asu bena be o ebol’a pond’a mususu. (Min. 19:17; Bon. 13:16) Nika nde munańango mō̱ ńa jemea nu mákokwe̱ mimbu nu maje̱ o Sri Lanka a bolino̱. Kana a tano̱ a kusane̱ go̱bina mo̱ni ma mbata, a puli sue̱le̱ beso̱mbe̱ ba bonańango beba be ta paonia bena be ta o bete̱medi ba ndutu. A no̱ngi so̱ bedomsedi ba sawa nje ba tano̱ ba busise̱ ońola telefon mo̱di te̱. E se̱ edī a bwam nu munańango a lee̱le̱no̱ e!

16. Nje jeno̱ ná jokwa na bete̱sedi jombwea kakane̱ la nasir e?

¹⁶ Je so̱ ná di busane̱ belēdi jita o eyembilan a bwam ya bato ba nasir ba ponda ni tombi. Nde bete̱sedi jombwea kakane̱ la nasir be malee̱ pe̱ biso̱ lambo jombwea Yehova, Sango asu ńe o mo̱ń. E mbaki ná di mapula bwese̱ mo̱ muńe̱nge̱ na ná je be̱be̱ o jese̱le̱ mambo mō̱ ná di londise̱ kakane̱ lasu la bolea mo̱. A mabola biso̱ edube ende̱ne̱ tongwea na jese̱le̱ ná biso̱me̱ne̱ di po̱se mbadi di malee̱le̱no̱ mo̱ ndol’asu. (Min. 23:15, 16; Marko 10:28-30; 1 Yohane 4:19) Bete̱sedi jombwea kakane̱ la nasir be malee̱ biso̱ ná Yehova a me̱ne̱ miwe̱n di mapo̱ngo̱no̱ ońol’ao, me pe̱ mo̱ tiki. Di benge so̱ bolea Yehova na be̱ be̱be̱ o bola mo̱ nje ye̱se̱ ye o ngud’asu.