1. Nso ke mbon emi ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah toto ke eset ẹnam emi eyede ndikụt?

 NDI emenen̄ede ama nte edide ufan Jehovah? Imenịm ke amama! Idịghe afo ikpọn̄ ama. Toto ke ata eset, enen̄ede enem ata ediwak owo nte mmọ ẹdide ufan Jehovah kpa nte enemde fi. (Ps. 104:33, 34) Ediwak mmọ ẹyak mme n̄kpọ ẹtak mmọ man ẹkeme ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah. Se mme Nazirite ke Israel eset ẹkenamde edi oro. Mmọ ẹkedi mmanie? Nso ke ikeme ndikpep nto mmọ?

2. (a) Mme Nazirite ẹkedi mmanie? (Numbers 6:1, 2) (b) Nso ikanam ndusụk nditọ Israel ẹkan̄a akan̄a ndidi Nazirite?

² Ikọ oro “Nazirite” oto ikọ Hebrew emi ọwọrọde “Owo Emi Ẹmekde,” “San̄asan̄a Owo,” m̀mê “Owo Emi Ẹma Ẹkeyak Ẹnọ Abasi.” Ikọ oro enen̄ede odot nditọ Israel emi ẹkemade n̄kpọ Abasi etieti ẹnyụn̄ ẹbierede ke idemmọ ndiyak ndusụk n̄kpọ ẹtak mmọ man ẹkeme ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah ke san̄asan̄a usụn̄. Ibet Moses ama enyịme erenowo m̀mê n̄wan anam san̄asan̄a akan̄a ọnọ Jehovah ọdọhọ ke imọ ididi Nazirite onyụn̄ etịn̄ udomo ini emi enye edidide. a (Kot Numbers 6:1, 2.) Owo emi akakan̄ade akan̄a oro m̀mê ọn̄wọn̄ọde un̄wọn̄ọ oro ama enyene mme ibet emi akanade enye etiene, emi nditọ Israel eken mîketieneke. Nso ikpakanam eyen Israel emek ndidi Nazirite? Anaedi nte enye ekenen̄erede ama Jehovah ye ediwak nti n̄kpọ emi Jehovah akanamde ọnọ enye akanam.​—Deut. 6:5; 16:17.

3. Didie ke ikọt Abasi mfịn ẹbiet mme Nazirite?

 ³ Ini “ibet Christ” adade itie Ibet Moses, n̄kpọ Nazirite oro ama etre. (Gal. 6:2; Rome 10:4) Kpa ye oro, ikọt Jehovah mfịn ẹkpebe mme Nazirite. Se mmọ ẹnamde owụt ke enen̄ede ọdọn̄ mmọ ndinam n̄kpọ Jehovah ke ofụri esịt, ofụri ukpọn̄, ofụri ekikere, ye ofụri odudu. (Mark 12:30) Ima iyak idem inọ Jehovah, imesin̄wọn̄ọ ndinam n̄kpọ nnọ enye ntre n̄ko. Idịghe owo esidọn̄ nnyịn in̄wọn̄ọ. Man ikeme ndinam se ikọn̄wọn̄ọde oro, ana inam uduak Jehovah inyụn̄ iyak n̄kpọ atak nnyịn. Imọn̄ ineme nte mme Nazirite ẹkenamde se mmọ ẹkekan̄ade. Nte isụk inemede, iyokụt mme akpan n̄kpọ emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn inam se ikọn̄wọn̄ọde inọ Jehovah. b (Matt. 16:24) Yak itọn̄ọ.

NYỊME NDIYAK N̄KPỌ ATAK FI

4. Numbers 6:3, 4 owụt ke akana Nazirite ebet nso?

⁴ Kot Numbers 6:3, 4. Ikanaha Nazirite atabi wine ye ọkpọsọn̄ mmịn ekededi. Grape emi ẹtetde-tet m̀mê ẹn̄wande-n̄wan m̀mê n̄kpọ ekededi emi ẹdade grape ẹnam ikanaha odụk enye inua. Mme n̄kpọ emi enye ekebetde do ẹkedi se mbon emi ẹkande enye ẹkụk ẹkesidiade ẹnyụn̄ ẹn̄wọn̄de iduehe Ibet, sia ikedịghe se Ibet akakpande. Bible ọdọhọ ke “wine emi anamde esịt adat owo” edi enọ Abasi. (Ps. 104:14, 15) Kpa ye oro, mme Nazirite ẹma ẹnyịme ndiyak mme n̄kpọ emi ẹnamde uwem enem owo do ẹtak mmọ. c

5. Nso ye nso ke Madián ye Marcela ẹkenyịme ndiyak atak mmọ? Ntak-a?

⁵ Nnyịn n̄ko imekpebe mme Nazirite. Imayak n̄kpọ atak nnyịn man ikeme ndinen̄ede nsịn idem nnam n̄kpọ nnọ Jehovah. Kop uwụtn̄kpọ Madián ye Marcela. d Ebe ye n̄wan emi ẹdide Mme Ntiense Jehovah mi ẹma ẹnyene kpukpru se mmọ ẹyomde. Mmọ ẹkedụn̄ ke ata ediye ufọk sia ẹkesikpe Madián ediwak okụk ke itieutom mmọ. Edi ama ọdọn̄ mmọ ndisịn idem nnam n̄kpọ Abasi n̄kan nte ẹkenamde. Man ẹkeme ndinam oro, mmọ ẹma ẹbiere ndision̄o ubọk ke ndusụk n̄kpọ. Mmọ ẹdọhọ ẹte: ‘Ima itọn̄ọ itre ndidep ediwak n̄kpọ nte ikesidepde, iwọrọ ikodụn̄ ke ekpri ufọk, inyụn̄ inyam moto nnyịn.’  Se Madián ye Marcela ẹkenamde oro idịghe n̄kpọ emi ẹkedọhọde ke ana mmọ ẹnam; mmọ ẹkemek ke idemmọ ndinam sia oro ayayak mmọ ẹkeme ndisịn idem nnam n̄kpọ Abasi n̄kan nte ẹkesinamde. Mmọ ituaha n̄kpọfiọk, akam enenem mmọ nte ẹkeyakde mme n̄kpọ oro ẹtak.

6. Ntak emi mme Christian mfịn ẹsiyakde n̄kpọ atak mmọ? (Se ndise n̄ko.)

⁶ Enenem mme Christian mfịn ndiyak n̄kpọ atak mmọ man mmọ ẹnyene ini ẹnam n̄kpọ Abasi ẹkan nte ẹnamde idahaemi. (1 Cor. 9:3-6) Jehovah idọn̄ke nnyịn ite iyak mme n̄kpọ oro ẹtak nnyịn-o; se inyụn̄ iyakde atak idịghe ndiọi n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk owo ẹbiere ndikpọn̄ utọ utom emi mmọ ẹkpemade ndinam m̀mê utọ ufọk emi mmọ ẹkpemade ndidụn̄. Ediwak mbon emi ẹma ẹkekpon ẹkem ndọ ẹbiere ndibet kan̄a. Ediwak mbon emi ẹma ẹkedọ, ẹdọhọ ke mmimọ iyomke kan̄a eyen. Mbon en̄wen ẹmek ndika n̄kodu ke ebiet emi ẹyomde-yom mme ọkwọrọikọ, kpa ye edide oro ọwọrọ ke ana mmọ ẹdụn̄ oyom usụn̄ ọkpọn̄ mme ufan mmọ ye mbonubon mmọ. Ediwak nnyịn imayak mme n̄kpọ ntre ẹtak nnyịn ke ntak emi iyomde ndinam ofụri se ikemede nnọ Jehovah. Se ayakde atak fi man ekeme ndinam n̄kpọ nnọ Jehovah ekeme ndidi ekpri m̀mê akamba. Edi diọn̄ọ ete ke enye idaha oro ke ekpri n̄kpọ.​—Heb. 6:10.

NYỊME NDIDI ISIO YE MBON EN̄WEN

7. Nso ikekeme ndinam ọsọn̄ Nazirite ndinam se enye akakan̄ade? (Numbers 6:5) (Se ndise n̄ko.)

⁷ Kot Numbers 6:5. Mme Nazirite ẹma ẹkan̄a ke mmimọ idifatke idet mmimọ. Mmọ ndinam oro okowụt ke mmọ ẹyak idemmọ ofụri ofụri ẹnọ Jehovah. Ekpedi ini emi owo akakan̄ade ndidi Nazirite ama ebịghi, idet esie eyenen̄ede ọniọn̄, ndien eyemem mbon en̄wen utom ndikụt ke enye ama ebiere ndidi Nazirite. Ekpedi mbon emi ẹkedude ẹkpere enye ẹma ẹma nte enye ekebierede ndidi Nazirite ẹnyụn̄ ẹn̄wam enye, idisọn̄ke enye ndinam se enye akakan̄ade. Edi se idiọkde edi ke enyene ini ke Israel emi mme owo mîkamaha mme Nazirite inyụn̄ in̄wamke mmọ ẹnam se mmọ ẹkekan̄ade. Ke eyo prọfet Amos, nditọ Israel emi ẹma ẹkekpọn̄ Jehovah “ẹma [ẹsinọ] mme Nazirite wine ẹn̄wọn̄.” Etie nte mmọ ẹkenam oro man mmọ ẹnam mme Nazirite ẹbiat akan̄a emi mmọ ẹkekan̄ade ndibet wine. (Amos 2:12) Ndusụk ini, akana Nazirite enyene ata uko man ekeme ndika iso nnam se enye akakan̄ade nnyụn̄ ndi isio ye mbon en̄wen.

8. Didie ke mbụk ekpri Benjamin ọsọn̄ọ fi idem?

⁸ Edieke iyakde Jehovah an̄wam nnyịn, imekeme ndinyene uko inyụn̄ idi isio ye mbon en̄wen ọkpọkọm idi mbon o-bụt m̀mê  mbon emi idem esinyekde. Kop uwụtn̄kpọ Ntiense Jehovah emi edide isua duop ke Norway. Enye ekere Benjamin. Ufọkn̄wed mmọ ẹkenam edinam ndiwụt ke mmimọ ida ye mbon Ukraine ke ekọn̄ emi ẹsụk ẹn̄wanade ke Ukraine. Ẹkedọhọ nditọ ufọkn̄wed oro ẹsịne ọfọn̄ emi edide kọlọ flag Ukraine ẹnyụn̄ ẹkwọ ikwọ. Benjamin ama ebebiere ndiyom ebiet nda nsannsan n̄kpọn̄ itie edinam oro man enye iditiene idụk. Edi titia mmọ ama ada okụt enye onyụn̄ ofiori ete: “Ana editiene nnyịn ọkwọ ikwọ. Afo ke kpukpru nnyịn ida ibet!” Benjamin ama enyene uko asan̄a ebịne titia mmọ oro ọkọdọhọ enye: “Nsisịnke idem ke n̄kpọ pọlitiks nnyụn̄ nnyeneke n̄kan̄ emi ndade nnọ. Ediwak Mme Ntiense Jehovah mmọdo ke ufọk-n̄kpọkọbi idahaemi ke ntak emi mmọ mîmaha ndidụk ekọn̄.” Titia oro ama ada se Benjamin eketịn̄de onyụn̄ asana enye ayak. Edi nditọ klas mmọ ẹma ẹtọn̄ọ ndibụp enye ntak emi enye mîditieneke mmimọ ikwọ ikwọ oro. Idem ama enyek Benjamin tutu ayak ekpri enye akpakatua. Kpa ye oro, enye ama enyene uko ọdọhọ mmọ ukem se enye ọkọdọhọde titia mmọ. Aka ko, Benjamin ama edidọhọ ete ye eka esie ke ikere ke Jehovah akan̄wam imọ isioro uyo itịn̄ se imọ inịmde uko uko.

9. Didie ke ikeme ndinam esịt adat Jehovah?

⁹ Sia ibierede ndinam uduak Jehovah, isidi isio ye mbon emi ẹkande nnyịn ẹkụk. Ana inyene uko man ikeme ndidọhọ mbon itieutom m̀mê nditọ ufọkn̄wed nnyịn ke idi Ntiense Jehovah. Edi eyo esiere, ererimbot emi ọdiọk aka; mme owo ẹnyụn̄ ẹdiọk ẹkan se ẹkediọkde. Ntre ekeme ndinen̄ede nsọn̄ nnyịn ndidu uwem nte Bible ọdọhọde, ndinyụn̄ n̄kwọrọ ikọ nnọ mbon en̄wen. (2 Tim. 1:8; 3:13) Edi ti kpukpru ini ete ke ima inyene uko idi isio ye mbon emi mînamke n̄kpọ inọ Jehovah, ke ‘imesidat Jehovah esịt.’​—N̄ke 27:11; Mal. 3:18.

YAK JEHOVAH EDI AKPA KE UWEM FO

10. Didie ke ndinam ewụhọ Numbers 6:6, 7 ekekeme ndinam ọsọn̄ Nazirite ndinam se enye akakan̄ade?

¹⁰ Kot Numbers 6:6, 7. Mme Nazirite ikesikpereke okpo owo. Imekeme ndikere ke enye oro edi ekpri n̄kpọ nan̄a. Edi ke eyo Bible ikedịghe-o, ekpedi owo emi akakpade ekedi iman Nazirite. Nte ndutịm ubụkowo eketiede ini oro, inyeneke nte owo mîditụkke okpo owo m̀mê ndikam n̄kpekpere. (John 19:39, 40; Utom 9:36-40) Akan̄a emi Nazirite akakan̄ade ikayakke enye etiene anam oro. Idem ke ini emi enye okofụhọde n̄kpa owo esie, ikanaha  enye abiat akan̄a esie man owụt ke imenen̄ede ibuọt idem ye Jehovah. Imenịm ke Jehovah ama ọsọn̄ọ nti ikọt esie oro idem yak mmọ ẹyọ mme mfịna ntre.

11. Nte Christian osụk ebierede se enye edinamde ke ubon, nso ke enye mîkpanamke? (Se ndise n̄ko.)

¹¹ Sia idide Christian, nnyịn idaha se ikọn̄wọn̄ọde inọ Jehovah ini ikayakde idem inọ enye efere efere-o. Se ikpebebiere m̀mê se ikpoyoyom ndinam ke ubon, ana ikụt ite ke ibiatke se ikọn̄wọn̄ọde inọ Jehovah. Imesitịm ise iban̄a ubon nnyịn nte Ikọ Abasi ọdọhọde. Edi tutu amama nnyịn idimenke se ubon nnyịn ẹyomde inịm ke iso, eke Abasi edi udiana. Ihih. (Matt. 10:35-37; 1 Tim. 5:8) Oro ọwọrọ ke ndusụk ini se ibierede eyenem Jehovah esịt edi ayat mbonubon nnyịn.

12. Ini Alexandru osụk esede aban̄a mfịna ke ubon esie, nso ke enye akanam? Nso ke enye mîkanamke?

¹² Kop mbụk Alexandru ye Dorina n̄wan esie. Ke mmọ ẹma ẹkekpep Bible ke isua kiet, Dorina ama ọdọhọ ke imọ idikpepke aba onyụn̄ oyom Alexandru etiene etre. Alexandru ama ọdọhọ ke imọn̄ ika iso ikpep, edi eketịn̄ sụn̄sụn̄, onyụn̄ etịn̄ ke ifiọk. Esịt ikenemke Dorina; enye ama odomo nditre Alexandru ndikpep Bible, enye amama, imaha-ma. Alexandru ọdọhọ ke imọ ima idomo ndikere nte etiede enye ke idem, edi ke ikememke ye imọ. Ndusụk ini, ama edi se enye ananam Dorina osụk ọdọhọ ke ikemke onyụn̄ etịn̄ ndiọi ikọ ye enye, ama ọdọn̄ Alexandru nditre ndikpep Bible. Edi enye ama aka iso enịm n̄kpọ Abasi akpa. Ofụri etetịme mi, ke odomo ndiwụt n̄wan esie ke imama enye etieti inyụn̄ ikpono enye. Utịt utịt, eti uwem Alexandru ama anam Dorina afiak ọtọn̄ọ ndikpep Bible. Enye ama edinyụn̄ odụk esop.​—Ka ikpehe emi ẹkotde, “Akpanikọ Anyan̄a Owo” ke jw.org kese vidio emi, Alexandru ye Dorina Văcar: “Ima Enyenyene Anyanime Onyụn̄ Ọfọn Ido.”

13. Didie ke ikeme ndiwụt ke imama Jehovah ye mbonubon nnyịn?

¹³ Jehovah ọkọtọn̄ọ ubon, enye onyụn̄ oyom ikop inemesịt ke ubon nnyịn. (Eph. 3:14, 15) Edieke iyomde ndinen̄ede n̄kop inemesịt, ana inam n̄kpọ nte Jehovah oyomde inam. Nịm ke Jehovah enen̄ede ama kpukpru se ayakde atak fi man ekeme ndinam n̄kpọ nnọ enye, ke enye enen̄ede ama n̄ko nte esede aban̄a mbonubon mbufo, amade mmọ, onyụn̄ okponode mmọ.​—Rome 12:10.

ẸN̄WAM KIET EKEN MAN ẸKPEBE MME NAZIRITE

14. Mmanie ke ikpenen̄ede itịn̄ ikọ isọn̄ọ idem?

¹⁴ Ana kpukpru mbon emi ẹtuakde ibuot ẹnọ Jehovah ẹben̄e idem ndiyak n̄kpọ atak mmọ ke ntak emi mmọ ẹmade enye. Edi isimemke ndusụk ini. Didie ke ikeme ndin̄wam  kiet eken yak inam oro? Edi nnyịn ndida se itịn̄de nsọn̄ọ kiet eken idem. (Job 16:5) Ndi enyene mme owo ke esop mbufo emi ẹdomode ndision̄o ubọk ke ndusụk n̄kpọ man ẹnen̄ede ẹnyene ini ẹnam n̄kpọ Abasi? Ndi ọmọdiọn̄ọ n̄kparawa m̀mê n̄kaiferi emi ẹnyenede uko ẹdi isio ye nditọ ufọkn̄wed mmọ kpa ye emi mîmemke inọ mmọ? Ndi ọmọdiọn̄ọ mbon emi ẹkpepde Bible ye nnyịn, ye nditọete emi ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah kpa ye emi mbonubon mmọ ẹkọbọde mmọ? Ifet ekededi emi inyenede nditịn̄ ikọ nsọn̄ọ ndima nditọete oro idem, ẹyak inam ntre inyụn̄ inam mmọ ẹdiọn̄ọ ke imenen̄ede ima nte mmọ ẹnyenede uko ẹnyụn̄ ẹyakde n̄kpọ atak mmọ ke ntak Abasi.​—Philem. 4, 5, 7.

15. Didie ke ndusụk owo ẹn̄wam mbon emi ẹnamde utom ofụri ini ẹnọ Abasi?

¹⁵ Ndusụk ini imekeme ndinanam n̄kpọ n̄n̄wam nditọete nnyịn emi ẹnamde utom ofụri ini ẹnọ Abasi. (N̄ke 19:17; Heb. 13:16) Se ikenen̄erede idọn̄ akamba sista kiet ke Sri Lanka ndinam edi oro. Ukara ẹma ẹdian okụk ẹnọ enye ke okụk emi mmọ ẹsinọde enye ada ese aban̄a idem, enye ama onyụn̄ oyom ndin̄wam n̄kaiferi iba emi ẹdide mme asiakusụn̄ ẹka iso ẹsiak usụn̄ sia n̄kpọ ama ọsọn̄ ye n̄kaiferi iba oro. Ntre enye ama ebiere ke kpukpru ọfiọn̄ iyesinọ mmọ okụk ẹdian ẹkpe okụk emi mmọ ẹbiatde ẹkot mme owo ke telefon. Ata eti n̄kpọ ke enye akanam oro!

16. Nso ke ikeme ndikpep nto mme Nazirite ke eset?

¹⁶ Awak se ikemede ndikpep nto mme Nazirite ke eset! Edi n̄kpọ Nazirite oro n̄ko ekpep nnyịn n̄kpọ aban̄a Jehovah Ete nnyịn emi odude ke heaven. Se ekpepde nnyịn edi ke Jehovah ọdiọn̄ọ ke enen̄ede ọdọn̄ nnyịn ndinam se inemde enye esịt, ke imonyụn̄ iben̄e idem ndiyak n̄kpọ atak nnyịn man inam se ikọn̄wọn̄ọde ini ikayakde idem inọ enye. Ntre enye ayak ibiere nte idiwụtde ke imama enye. Ukpono ke enye okpono nnyịn oro. (N̄ke 23:15, 16; Mark 10:28-30; 1 John 4:19) N̄kpọ Nazirite oro owụt ke Jehovah okụt se iyakde atak man ikeme ndinam n̄kpọ esie, ke enye onyụn̄ enen̄ede ama se inamde oro. Ke ntre, ẹyak ibiere ndika iso nnam n̄kpọ nnọ Jehovah, inyụn̄ inyịme ndinam kpukpru se ikemede nnọ enye.