1. Mókà lé láb ní e gbò e bà gé fã Jìhóvà ni zogè lọ̀l gé deè kéléá tẹlẹ̀ kátogóí é?

 É KỌ ò ólò nvèè ka ló gbaa ló eo íè kilma ló Jìhóvà? È agàlà boo naa vó! Vaá níì áá ọ̀ọ̀ nì. Lọ̀l gé deè kéléá, gã́bug nen a náa nagé vó. (Ps. 104:​33, 34) Gã́bug nen a sọbá gã́bug nu kọbé bà láá fã̀ Jìhóvà. Níà bé e gbò Náziraìt e ba beè di Ízràẹ̀l deè kéléá beè dì nàgé naa ẽ́. Gbòí níà bà mée ẽ́, vaá éé ní eé láá nó lọl ló ba nu dòòmà bá ẹ́?

2. (a) Gbò Náziraìt beè bà mée ẽ́? (Nómbà 6:​1, 2) (b) Éé beè naa kọọ̀ sìgà pá Ízràẹ̀l á beeláfùl ge dú gbò Náziraìt e?

² Ba beè tàb moǹ bel ea kọlà “Náziraìt” lọl ló moǹ bel Híbrù ea tõó dọ̀ “Nen Ea Di Kele,” “Nen E Bà Sa,” àbèè “Nen Ea Kin Lóó Nè Ge Sí Kele Íb Tóm.” Nakà gbò moǹ belí palàge baatẽ́ bé e pá Ízràẹ̀l e ba beè tú lóó vaamá gyọ́ọ mm̀ na sĩ́deèí beè ié bẹ̀à sã́ bùlà nyòòmà ge sí tóm nè Jìhóvà mm̀ kele sĩ́deè naa. Log Mózìs beè nè deè kọọ̀ págbálà àbèè pábia á beeláfùl ge tú a dùm fã̀àmà Jìhóvà dì belí neǹ Náziraìt mm̀ sìgà tṍó. a (Bugi Nómbà 6:​1, 2.) Tṍó e nen ea dú Ízràẹ̀l zílá zíl gè dú neǹ Náziraìt, àé tõó boo gbò log e náa dú bíi kọọ̀ nagbò e bà dú Ízràẹ̀la á tõó boo. Sõò, éé ní ea ólò naa kọọ̀ nen ea dú Ízràẹ̀l a zilá zíl ge dú neǹ Náziraìt e? Neǹ Ízràẹ̀l beè olòó nè nakà béèlàfùlí boo béè agẹbá vulè ea íe kilma ló Jìhóvà nè ge zogè kọọ̀ nyíée ẹ́ẹ̀lìè ló gbò tã́áná dee bá ea aàẹ́ bá.​—Dìt. 6:5; 16:17.

3. Mósĩ́ deè ní e gbò níí Bàrì deè nieí bélí nágé gbò Náziraìt e?

³ Nòònù ea kil ló gè dú neǹ Náziraìt beè iná kùbmà tṍó  e log “Kráìst” nyááá ló Log Mózìs. (Gàl. 6:2; Róm̀ 10:4) Náa kal ló béè vó, dì belí gbò Náziraìt, gbò níí Jìhóvà deè nieí íe agẹbá tàn ge tú dénè ba nyíe, ba bùlà, ba dùm, nè ba kói fã̀àmà Jìhóvà. (Máàk 12:30) Tṍó e kìn lóó nè Jìhóvà, è zílà zíl kọ èé tú dénè bẹẹ dùm fã̀àmàe. Vóà naa, kọbé è láá mm-mè bẹẹ zíl, à dú bíi kọ é naa nú ea dú bùlà Jìhóvà vaá sí gbò tóm ea é náa kọọ̀ nyíée á ẹẹ. Boo tṍó e gé nó nu ea kil ló bé e gbò Náziraìt ólò tõó dùm ea gbááá ló ba zíl naa, èé nó nágé gbò nú ea é nveè bá nèi kọ é láá tõó dùm ea gbááá ló zíl e beele beè zilá nè Jìhóvà. b (Máát. 16:24) Naanii èé ẹb sìgà nu dòòmà bá.

DI KPÈNÀ LÓ GÈ TÚ O LÓÓ VAAMÁ GYỌ́Ọ

4. Dẹẹa boo nu ea di mm̀ kpá Nómbà 6:​3, 4, éé ní e gbò Náziraìt beè sọ̀bá boo béè ba zíl é?

⁴ Bugi Nómbà 6:​3, 4. A beè dú bíi kọọ̀ gbò e bà dú gbò Náziraìt á gá ṍ tọ́ọ̀ íb míí ea ólò tení dẽè nen àbèè ge dé nu e bà tú grape naamá, kọbèè ńkã́á-kãa. Nyíè gbò e bà dì vá kpàn ólò ẹẹ tṍó e bà dé gbò gyã́áí boo béè kọọ̀ tọ́ọ̀ kà pọ́lọ́ á gé ló gè dè. Kpá Káí kọ́ọ̀ “míí ea náa kọọ̀ nyíè nen á ẹ́ẹ” dú dõ̀ònù ea aa bá Bàrì. (Ps. 104:​14, 15) Náa kal ló béè kọọ̀ gbò nuí beè dú lé, gbò Náziraìt beè sọ̀bá boo béè ba tóm. c

5. Mókà béèlàfùl ní e Madián nè Marcela beè nèe, vaá ló éé?

⁵ Dì belí gbò Náziraìt, beele é láá beeláfùl ge tú dénè bẹẹ tṍó fã̀àmà Jìhóvà. Bugi togó boo nu dòòmà bá Madián nè Marcela. d Dóm nè vaí beè ié gyọ́ ea beè naa kọọ̀ lóó va á dĩ̀ìnà. Madián géè sí tóm ea beè naa kọ bàá ié kà lé tọ gè tõó m. Sõò a beè tàn va gè kpáá tú gã́bug tṍó siimá tóm nè Jìhóvà. Kọbé bà láá teelá tùlà nú e ba beè noo sẹ̀ẹ̀a sĩ́í, ba beè beeláfùl ge nyaaná bá ló sìgà nu. Bà kọ́ọ̀, “È beè gbóó dùùlà bá lọl ló bé e ólò zalí nu naa. E beè bàn ńkem̀ tọ vaá oo bẹẹ faà.” Náa beè dú bíi kọọ̀ Madián nè Marcela á nè nakà béèlàfùlí, sõò ba beè beeláfùl ge naa vó kọbé bà láá bọ̀ọ̀vẹ̀ gbàà ba sìtóm kọ̀ kpẹ̀a. Ba  béèlàfùlí beè naa kọọ̀ lóó va á dĩ̀ìnà, vaá nyíé va beè ẹẹ.

6. Éé ní ea náa vaá gbò nyòòne nvéè Kraìst ólò tú lóó vaamá gyọ́ọ deè nieí é? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁶ Nyíè gbò nyòòne nvéè Kráìst deè nieí ólò ẹẹ tṍó e bà tú lóó vaamá gyọ́ọ vaá tú gã́bug tṍó nè ge sí kele-kele tóm mm̀ bõ̀ònatõ̀ò Bàrì. (1 Kọ́r. 9:​3-6) Jìhóvà náa kọ́ nèi kọọ̀ èé íè ge sí gbò tómí; vaá gbò nú e sọọ̀ bá boo béè ge sí gbò tómí náa dú nágé pọ́lọ́. Dì belí nu dòòmà bá, sìgà gbò a aa ló ba tóm nè ba tọ ea ólò palàge leemá va. Gã́bug nen a bééláfùl kọ bà náa é valìè bá ilìè va àbèè ge iá dóm, vaá sìgà nen a bééláfùl kọ bà náa é valìè bá ièè nvín. Sìgà nen a bééláfùl ge nvèè bá tóm kĩée e bíi gbò kọ̀ kpẹ̀a palàge bọọ. À léémá gã́bug bẹ̀ì ge tú bẹẹ lóó vaamá gyọ́ọ mm̀ nagbò sĩ́deèí boo béè kọ è gbĩ́ gè tú dénè bẹẹ kói siimá tóm nè Jìhóvà. Agala boo kọọ̀ Jìhóvà palàge nvèè ni ka ló boo béè gbò nú eo sọọ̀ bá gbẹẹ́ kẽ mm̀ ge sí tóm nèe, kọbèè à bọọ́ tõ̀ò àbèè à dú ńkem.​—Híb. 6:10.

DI KPÈNÀ LÓ GÈ TÕÓ KELE

7. Éé ní ea náa vaá àé láá tavala ló neǹ Náziraìt ge tõó boo zíl ea beè zilá ẹ́? (Nómbà 6:5) (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁷ Bugi Nómbà 6:5. Gbò Náziraìt ólò zilá zíl kọ bà náa é kpọ́àẹ̀ gyáa. Níà enè sĩ́deè ge zogè kọọ̀ bà túè dénè ba dùm neè Jìhóvà. Beè neǹ Ízràẹ̀l tú gã́bug gbáá duumá neǹ Náziraìt, a gyáa ólò bọọ́ beg naa ní e gbò nen é nyímá kọ ẹ̀ẹ̀ neǹ Náziraìt. Beè gbò e bà dìé kpàn nveèe sãa kúm, à ólò valíé ló gè tõó dùm ea gbááá ló a zíl. Sõò à dú pọ́lọ́ kọọ̀, à íe sìgà tṍó e pá Ízràẹ̀l náa beè nvèè sãa kúm àbèè ge nvèè ka ló gbò Náziraìt. Tṍó e neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Émòs beè dìa, pá Ízràẹ̀l e bà náa ólò fànà Bàrì beè kilsĩ́ gè ‘tú míí nè gbò Náziraìt kọ bàá õ̀,’ be à sẹlẹ, ba beè naa gbò nuí kọbé bà kyọ zíl e ba beè zilá kọ bà náa é ṍè mííá. (Émòs 2:12) Sìgà tṍó, à ólò bĩiná kọọ̀ gbò Náziraìt á ié agẹló kọbé bà láá tõó boo zíl e ba beè zilá vaá tõó kele.

8. Mósĩ́ deè ní e nu e Benjamin beè tení bá gbẹá tọọ̀ kpá síè ni kpóó ló é?

⁸ Tení dú ló nvèè bá Jìhóvà, beele é láá ié nágé agẹló vaá tõó kele, kọbèè kẹ́ẹ ólò siíi. Bugi togó boo nu dòòmà bá ene kà vígà págbálà ea ni tóólá òb gbáá, ea bée kọlà Benjamin, ea ólò tõó Norway. Pa ba skúùl beè ié sẹ̀lẹ̀nù ge nvèè sãa kúm pá Ukraine boo béè bé gím ea di ba dó. Ba beè kọ́ nè gbò pá nvín e bà di tọọ̀ kpáí kọ bàá nveà kọ̀là ló ea fáálá kọ́lọ̀ kpá taà pá Ukraine, vaá bàá ọlí sọ́l mm̀ ge nvèèmà va sãa kúm. Vó beè naa kọọ̀ Benjamin á  beeláfùl ge tõó kpã́á aa ló kĩée e sẹ̀lẹ̀nùí gé sẹẹà. Sõò ene kà ba neǹ dòbá beè mònie vaá kolíe kọọ̀: “Òé íe ge dú gé gbaaí ló kátogóí. Dénè bẹ̀ì gé élá bànà ni!” Benjamin beè ié agẹló vaá kọ́ nè neǹ dòbáá kọọ̀: “Nda ním ólò gbaaá ló tọ́ọ̀ kà nàànù bìlà bẹlbẹ̀l. Kàsĩ́, baa síi gã́bug Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà nvee tọọ̀ kpọ́gọ́lọ́ boo béè kọ bà náa zigà ge sí ól bé.” Ba neǹ dòbá beè zìgà bel ea lói vaá kọ́ nèe kọ àé láá àà. Náa kal ló béè vó, dõona kà gbò nvín tọọ̀ kpáá beè bĩináe nú ea náa vaá náa gbáàẹ̀ vá ló. Kẹ́ẹ beè sii Benjamin naa ní ea daamà togó gè tò; sõò a beè ié agẹló vaá lo nágé tẽ̀ènè kà bel ea beè ló nè ba neǹ dòbáá. Tṍó e tṍó téní, Benjamin beè kọ́ nè a tẹ̀ nè a kà kọọ̀ Jìhóvà neèe agẹló kọ á láá loè bel boo a zìgà.

9. Mosĩ́ deè ní e beele é láá naa kọọ̀ nyíè Jìhóvà á ẹẹ ẹ́?

⁹ Boo béè kọ e sa gè naa bùlà Jìhóvà, è dúù kele ló gbò e bà dìí kpàn. È íè bíi ló agẹló kọbé è láá naa kọọ̀ gbò e ólò gbá siá tóm àbèè gbò e gbáà dia tọọ̀ kpá nyímá kọọ̀ beeleè Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà. Boo béè kọọ̀ dùm gbò e bà di mm̀ nakà bàlà booí kpáá palàge dú pọ́lọ́, àé kpáá palàge tàvàlàí ló gè tõó dùm ea gbááá ló nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí, nè ge kọ́ kpẹ̀a ea kil ló Boǹ Méné Bàrì. (2 Tím. 1:8; 3:13) Olòó kẽ̀èa boo kọ è “náa kọọ̀ [nyíè Jìhóvà] á ẹẹ” tṍó e íè agẹló vaá tõó kele aa ló gbò e bà náa ólò fã̀e.​—Pró. 27:11; Mál. 3:18.

TÚ JÌHÓVÀ NAAMÁ TÚÁ KÀ NÚ MM̀ O DÙM

10. Éé ní ea náa vaá gè naa nú ea di mm̀ kpá Nómbà 6:​6, 7 beè láá tavala ló gbò Náziraìt e?

¹⁰ Bugi Nómbà 6:​6, 7. Gbò Náziraìt náa beè olòó bã ló nen ea ú. Túá ból, òé láá bugi togó kọọ̀ níá níì ge tú lóó vaamá gyọ́ọ nì. Deè kéléá, gbò Náziraìt beè olòó kpeesĩ́ ló nu ànà-ànà tṍó e nen ea dṹùnà va ú. Tṍó e bà gé li nen, a beè dú bíi kọọ̀ gbò e bà dṹùnà nen ea úá á tõo bã ló. (Jọ́ọ̀n 19:​39, 40; Tóm 9:​36-40) Neǹ Náziraìt náa beè láá olòó nyoone nakà nòònùí boo béè zíl ea beè ziláá. Kọbèè tṍó e nen ea dṹùnà gbò Náziraìt ú, bà ólò zogè kọọ̀ bà íèè agẹ zìgà tení dú ló gè tõó boo zíl e ba beè zilá. Mm̀ kà-kà, Jìhóvà beè palàge nè agẹló gbòí, vaá níí beè naa kọ bàá láá bé èlbá gbò ànà-ànà e ba beè tení bá.

11. Éé ní e nen ea gé nyoone nvéè Kraìst é bééláfùl ge naa tṍó ea gé zọ pá ba tọ naaá nu ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

 ¹¹ Dì belí gbò níí Kráìst, è ólò tú bẹẹ zíl gè kìn lóó nè Jìhóvà kolmá nu. Níí ólò tọá ló bẹẹ béèlàfùl nè bé e zọọ̀ pá bẹẹ tọ naaá nu naa. È ólò piiga boo gè naa gbò nú ea é nveè bá nè pá bẹẹ tọ kọ bàá kilsĩ́ gè fã̀ Bàrì, sõò née ólò tú lee ló pá bẹẹ tọ gyaamasĩ́ níí Jìhóvà. (Máát. 10:​35-37; 1 Tím. 5:8) Sìgà tṍó, à ólò bĩiná kọ é nè béèlàfùl e nyíè pa bẹẹ tọ náa ẹ́ẹ́ ló kọbé è láá naa nú ea léémá Jìhóvà.

12. Tṍó e Alexandru beè kpeesĩ́ ló tàvàlà dìtõ̀ò gbẹá mm̀ a tọ, éé ní ea beè naa ẽ́, vaá éé ní e náa beè naa ẽ́?

¹² Bugi togó boo nu dòòmà bá Alexandru nè a vaà Dorina. Tṍó e dóm nè vaí ni tú enè gbáá noomá Kpá Káí, Dorina beè gbóó beeláfùl kọ náa é nó nàè, vaá a beè gbĩ́ kọọ̀ Alexandru á naa nagé vó. Náa kal ló béè vó, a dóm beè tú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló kọọmá nèe kọọ̀ ẹlẹ é kilìè sĩ́ gè no ẽ. Nyíè Dorina náa beè ẹẹ vaá a beè piiga boo ge tú bá kpóó lọ̀lmàé ló gè nó Kpá Káí. Alexandru kọ́ọ̀, a beè piigàẹ̀ boo gè nyimá nú ea náa vaá à labví láb naa vó, sõò náa beè valí. Lóóe ólò ọọ naa ní ea ólò belí nú ea é aa ló gè nó Kpá Káí tṍó e Dorina nveemàe lẹ́ vaá tu bá kpóó aamá bel nèe. Náa kal ló béè vó, Alexandru beè kilsĩ́ gè tú Jìhóvà naamá túá kà nú mm̀ a dùm, vaá zogè kọ à palàge vulèè a va vaá fã̀è dẽe. Dee deè nvée, a lé nu dòòmà bá beè naa kọọ̀ a va á kpáá nó kpá Káí naa ní ea beè diia múú tṍó e tṍó téní.​—Ẹ̀b vídiò ea di boo jw.org ea kọlà Alexandru nè Dorina Văcar: “Vulà Ólò Ĩ̀ìmà Nu Vaá Ié Lé Nyíe,” ea di kè kẽè togó bel ea kọ́ọ̀ “Truth Transforms Lives.”

13. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọ è vulè Jìhóvà nè pá bẹẹ tọ ẹ́?

¹³ Jìhóvà ní ea beè noo kọọ̀ pá tọ á dìe, vaá à gbĩ́ kọ é ié ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe mm̀ bẹẹ tọ. (Ẹ́fẹ. 3:​14, 15) À dú bíi kọ é naa nú ea léémá Jìhóvà be è gbĩ́ gè ié kà-kà ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe. Palàge àgala boo kọọ̀ Jìhóvà nveè ni ka ló boo béè kọ ò túù lóó vaamá gyọ́ọ mm̀ ge fã̀e, vaá ẹ̀b nàgé nú ea kil ló pá o tọ mm̀ vulè nè fã̀ dẽe.​—Róm̀ 12:10.

SIÈ KPÓÓ LÓ DÕONA GBÒ KỌ BÀÁ TÕÓ DÙM BELÍ NEǸ NÁZIRAÌT

14. Bà mée ní ea palàge dú bíi kọ é siè kpóó ló é?

¹⁴ À bọ́ló kọọ̀ dénè gbò e bà gé fã Jìhóvà deè nieí á sí tóm nèe boo béè vulè e bà íe kìlmàé ló. Sìgà tṍó, náa ólò valí gè naa vó. Mósĩ́ deè ní eé láá nvèè bá nè dõona gbò kọ bàá tú lóó vaamá gyọ́ọ  nè Jìhóvà ẹ? Èé láá naa vó tení du ló gè ló bel sìà kpóó ló nèva. (Jóòb 16:5) É kọ à íe sìgà pá vígà e bà di bọọ bõ̀ònatõ̀ò e bà gé piigà ge tõó dùm ea válí bá kọbé bà láá sí gã́bug tóm nè Jìhóvà? É kọ ò nyímà ló gbò nvín ãa e bà gé piigà ge tõó kele gbẹá tọọ̀ kpá, bã̀àna tṍó ea tavalà ge naa vó? É kọ à íe gbò eo ólò noomà Kpá Káí àbèè pá vígà e bà gé piigà ge bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo gbẹá kèbá bíígá ló ea aa bá pá ba tọ? Naanii èé tú kọ̀láá kà nèà deè e íè lóómá bel nvèè nyíé gbàà nè pá vígàí, vaá e leelà va boo béè ba agẹló nè dùm ge tú lóó vaamá gyọ́ọ.​—Fáí. 4, 5, 7.

15. Mósĩ́ deè ní e sìgà pá vígà ni nveè bá nè gbò e bà gé sí tóm dénè tṍó mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ẽ?

¹⁵ Sìgà tṍó, èé láá tú nu e íè nvèèmà bá nè pá vígà e bà gé sí tóm dénè tṍó mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. (Pró. 19:17; Híb. 13:16) Níà nu ea beè tàn ene kà vígà pábia ea ní dú kànen mm̀ dee, ea ólò tõó Sri Lanka ge naa ẽ́. Ba beè tẹlẹ̀ a kpègè e bà ólò kpẽ́ nè nen tṍó e bà kọ nen á gbóó sẹ̀ẹ̀a ló tóm bèkéè ló, vaá a beè gbĩ́ gè nvèè bá nè bàà kà vígà pábia e bà di mm̀ ba deè ãa e bà gé sí tóm gyà deèsĩ́ tóm kọ̀ kpẹ̀a dénè tṍó kọbé bà láá kilsĩ́ mm̀ ba sìtóm kọ̀ kpẹ̀a, náa kal ló béè kọọ̀ nú beè palàge tàvàlà gbẹá kĩée e bà ólò dì. Vóà naa, a beè beeláfùl ge olóò dõo kpègè nè vá buù ẽ́ kọbé bà láá tú ba fóòn kolmá kól. Vígà pábiaí beè ié kà lé láb!

16. Éé ní eé láá nó lọl ló nòònù ge dú neǹ Náziraìt ea beè di deè kéléá ẹ́?

¹⁶ Èé láá nó gã́bug nu lọl ló gbò e ba beè tú lóó nè vaá dú gbò Náziraìt deè kéléá! Náa kal ló béè vó, nakà nòònù ge tú lóò vaamá gyọ́ọí zógè nàgé dõona kà nu ea kil ló Jìhóvà, ea dú bẹẹ Tẹ̀ ea di káála. Jìhóvà agala boo kọ è íè tàn ge naa nú ea é ẹ́ẹ̀lẹ̀ẹ nyíe vaá di kpènà ló gè tú lóó vaamá gyọ́ọ nè ge tõó dùm ea gbááá ló bẹẹ zíl gè kìn lóó nèe. À nveèi ká ló vaá sọ̀tọ́ deè kọọ̀ buù bẹ̀ì é zógè bé e vulèe naa. (Pró. 23:​15, 16; Máàk 10:​28-30; 1 Jóòn 4:19) Nòònù ge dú neǹ Náziraìt zógè bé e Jìhóvà nyímá vaá nvèè ka ló vaala gyọ́ọ e buù bẹ̀ì neèe naa. Naanii mè dénè bèì é bééláfùl ge kilsĩ́ gè fã̀ Jìhóvà, vaá tú dénè bẹẹ kói siimá tóm nèe.