1. Anwọ oke anwae ze rite inẹnẹ na, emamọ uruemu vẹ idibo Jihova a wo?

 KỌ WHO rri usu ra avọ Jihova ghaghae? Ma riẹ nọ who rri rie ere. Yọ orọnọ whẹ ọvo who rri rie ere he. No anwae ze, idibo Jihova buobu a rọ usu rai avọ Jihova zaharo ho. (Ol. 104:33, 34) Idibo Jihova buobu a kpairoro vrẹ eware jọ no re a sae gọ Jihova ziezi. Evaọ orẹwho Izrẹl, ahwo jọ a jariẹ nọ a je se ahwo Nazaraet. A kpairoro vrẹ eware jọ re a sai ru iruo Jihova. Amono họ ahwo Nazaraet? Kọ eme ma sae jọ iku rai wuhrẹ nọ o sai fiobọhọ kẹ omai?

2. (a) Amono họ ahwo Nazaraet? (Ikelakele 6:1, 2) (b) Fikieme ahwo Izrẹl jọ a rọ ta nọ a rẹ jọ Nazaraet?

² A fa ẹme na “Nazaraet” no ẹme Hibru jọ ze nọ otofa riẹ o rrọ “Ọnọ A Salọ Fihọ Akotọ,” “Ọnọ A Hẹriẹ No,” hayo “Ọnọ A ro Mudhe.” Odẹ nana o gine fo ahwo Izrẹl nọ a jẹ rehọ iẹe se na, keme a kpairoro vrẹ eware jọ nọ e rẹ were ae re a sae romakẹ iruo Jihova ziezi. Uzi Mosis o ta nọ ọzae hayo aye ọ sae ya eyaa kẹ Jihova inọ ọ gwọlọ jọ Nazaraet rite oke jọ. a (Se Ikelakele 6:1, 2.) Nọ ọ tẹ ya eyaa itieye na, u wo izi jọ nọ o re koko. Kọ eme ọ rẹ lẹliẹ ohwo Izrẹl ta nọ ọ gwọlọ jọ ohwo Nazaraet? Re ohwo ọ tẹ te ya eyaa itieye na, u dhesẹ nọ o you Jihova gaga, yọ eware nọ o ru kẹe e da riẹ ẹro fia.—Izie. 6:5; 16:17.

3. Ẹvẹ idibo Ọghẹnẹ nẹnẹ a rọ wọhọ ahwo Nazaraet?

³ Ma gbe bi koko izi Mosis nẹnẹ hẹ, “uzi Kristi” ma bi  koko. (Gal. 6:2; Rom 10:4) Fikiere Oleleikristi ọ rẹ ya eyaa inọ ọ gwọlọ jọ Nazaraet he. Rekọ ahwo Jihova nẹnẹ a gbẹ be rehọ udu rai kpobi, gbe uzuazọ rai kpobi, gbe iroro rai kpobi, gbe ẹgba rai kpobi gọe wọhọ epanọ ahwo Nazaraet a je ru na. (Mak 12:30) Ma rehọ iroro obọmai ya eyaa kẹ Jihova inọ ma gwọlọ rehọ uzuazọ mai kpobi rọ gọe. Re ma sai ru oware nọ ma ya eyaa riẹ na, ma rẹ kpairoro vrẹ eware jọ nọ e rẹ were omai. Nọ ma te ta ẹme kpahe epanọ ahwo Nazaraet a je ro ru oware nọ a ya eyaa riẹ na, ma te ruẹ epanọ mai omamai ma sai ro ru eyaa nọ ma ya kẹ Jihova na gba. b (Mat. 16:24) Ma te ta ẹme te eware jọ nọ ahwo Nazaraet a je ru hu.

KPAIRORO VRẸ EWARE JỌ

4. Ma te rri Ikelakele 6:3, 4, eme ohwo Nazaraet ọ rẹ kpairoro vrẹ, kọ fikieme o gbẹ lọhọ tere he?

⁴ Se Ikelakele 6:3, 4. Ohwo Nazaraet ọ rẹ da udi ogaga ha, yọ ọ rẹ re ibi-ire evaene he. Ọ rẹ lalọ ae hayo rọ ehọrọ rai nọ e ya no te unu hu. Amọfa a sae re eware yena keme oware ovo o thọ kugbe ai hi. Ebaibol dede ọ ta nọ enwaene “o re ru udu ohwo-akpọ ghọghọ.” Yọ okẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai. (Ol. 104:14, 15) Rekọ ahwo Nazaraet a kpairoro vrẹ eware itieye na kpobi. c

5. Eme Brọda Madián avọ aye riẹ a nyaseba, kọ fikieme?

⁵ Epanọ ahwo Nazaraet a kpairoro vrẹ eware jọ re a sae gọ Jihova ziezi na, ere ọvona ma be kpairoro vrẹ eware jọ re ma sae gọ Jihova ziezi. Joma kẹ oriruo oniọvo jọ nọ a re se Madián avọ aye riẹ Marcela. d A jẹ rria emamọ uwou, yọ Brọda Madián o wo emamọ iruo re. Who te te uwou nọ a be rria, a gbẹ vuẹ owhẹ nọ whọ keria ha, whọ sae keria ha fiki epanọ o woma te. Rekọ a gwọlọ nọ a rẹ gbẹ romakẹ iruo Jihova ziezi. Yọ a riẹ nọ re a sai ru iruo na te epanọ a gwọlọ, a rẹ kpairoro vrẹ eware jọ. A ta nọ: “Ma nyasiọ eware jọ nọ ma gwọlọ rọ ugho dẹ ba. Ma kwa no uwou ulogbo nọ ma jọ kpohọ uwou ofa nọ o rro tere he. Ma tẹ jẹ zẹ omoto mai no.” Orọnikọ a gbe ru ere he a sae gọ Ọghẹnẹ ha ha. Rekọ a ru ei re a sai wo uvẹ nọ a sae rọ ta usi uwoma vi epaọ ọsosuọ. Enẹna eva e be were ai gaga inọ a nyasiọ eware yena ba re a sae romakẹ iruo Ọghẹnẹ ziezi.

6. Fikieme Ileleikristi nẹnẹ a be rọ kpairoro vrẹ eware jọ? (Rri uwoho na re.)

 ⁶ Nẹnẹ na eva e be were inievo mai buobu inọ a kpairoro vrẹ eware jọ re a sai ru iruo Ọghẹnẹ ziezi. (1 Kọr. 9:3-6) Orọnikọ Jihova ọ ta nọ ohwo nọ ọ be gọe ọ rẹ reakpọ kuoma ha ha. Eware nọ ma be kpairoro vrẹ na orọnọ e thọ họ re ohwo o wo ai. Wọhọ oriruo, o thọ họ re ohwo o wo emamọ iruo, uwou, hayo eware wọhọ arakọ hayo ubusu. Inievo mai jọ a ta nọ jọ orọo o jọ etẹe tao. Yọ ejọ nọ e rọo no, a ta nọ a gwọlọ yẹ ọmọ tao ho. Efa e kwa siọ imoni rai gbe egbẹnyusu rai ba kpohọ obojọ thethabọ fikinọ etausiuwoma e rrọ obei tere he. Iroro obọmai ma bi ro ru eware nana kpobi na, re ma sai ru iruo Jihova ziezi. Whọ tẹ rrọ usu ahwo nọ a kpairoro vrẹ eware jọ re whọ sae gọ Jihova ziezi, riẹ nọ eva ra e be were Jihova gaga. Te oware nọ whọ nyaseba o rro, te o kawo, Jihova o re rri rie ruaro.—Hib. 6:10.

WHỌ RỌ ARO KELE AHWO NỌ A BE GỌ JIHOVA HA HA

7. Fikieme o gbẹ lọhọ họ re ohwo ọ jọ Nazaraet? (Ikelakele 6:5) (Rri uwoho na re.)

⁷ Se Ikelakele 6:5. Ahwo Nazaraet a rẹ nware uzou rai hi fiki eyaa nọ a ya kẹ Ọghẹnẹ. Eto rai nọ a rẹ nyaseba re i di fihọ na u dhesẹ nọ a be rọ uzou kpotọ kẹ Jihova. Epanọ ohwo ọ rrọ Nazaraet kri te, ere eto riẹ i re di te. Nọ u te kri no omojọ, ahwo kpobi a vẹ te riẹ nọ kpakọ ohwo na ohwo Nazaraet. Otẹrọnọ Nazaraet nọ ọ rrọ na o were ahwo ogbe riẹ, ẹbẹbẹ ọ rẹ jariẹ hẹ. Rekọ oke jọ o jariẹ nọ ahwo Izrẹl a je ru ugberuo. A jẹ rọ “enwaene kẹ otu Nazaraet na re a da.” (Emọs 2:12) Ẹsejọhọ a je keke aro fihọ ru ei, re ahwo Nazaraet na a zue oma rai, re a gbẹ sai ru oware nọ a ya eyaa riẹ na ha. Oke yena ohwo Nazaraet o gbe wo udu hu, o re gbe ru re ahwo a riẹ nọ Nazaraet ọ rrọ họ. O ve mu eware nọ ahwo ọdekọ a bi ru họ eru.

8. Eme o were owhẹ gaga evaọ iku Benjamin na?

⁸ Otẹrọnọ ma rẹ dhomovuọ hayo dhozọ ahwo, joma lẹ se Jihova re ọ kẹ omai udu nọ ma re ro ru oware nọ o rẹ were iẹe dede nọ o rẹ were ahwo ho. Joma kẹ oriruo oniọvo mai jọ nọ a re se Benjamin nọ ọ rrọ obọ Norway. Okenọ ọ jọ ikpe ikpe, a jọ obọ isukulu rai ta nọ a gwọlọ ru oware jọ ro dhesẹ nọ orẹwho rai o rrọ abọ ahwo Ukraine evaọ ẹmo nọ a bi fi na. A ta kẹ ae nọ a ti ku ewu nọ o wo ekọlọ eflage Ukraine họ, a vẹ te so ole jọ. Benjamin ọ gwọlọ kuomagbe ai hi, fikiere nọ oke na u te no, o te dikihẹ ugbo. Iticha rai ọ tẹ kpare unu sei nọ: “Nyaze ovovẹrẹ. Whẹ ma be hẹrẹ na!” Benjamin ọ tẹ nyabru iticha na,  ọ tẹ ta kẹe ududu nọ: “Mẹ rrọ abọ ọvo evaọ oware nana ha. Yọ me re lele ahwo le uje he inọ oware nọ egọmeti jọ o bi ru u woma ha. Mẹ riẹ nọ a fi Isẹri Jihova buobu họ uwou-odi no fikinọ a rọwo nọ a re kpohọ ẹmo ho.” Nọ iticha na o yo ẹme na, ọ tẹ kẹe uvẹ. Rekọ emọ eklase riẹ a tẹ jẹ nọe oware nọ o gbe ro kuomagbe ai hi. Enọ nọ a jẹ nọe na e lẹliẹ udu bru Benjamin te epanọ ọ jẹ te rọ kpare oviẹ no. Rekọ ọ gba oma riẹ, ọ tẹ vuẹ emọ eklase na ẹme nọ ọ kake vuẹ iticha na. Nọ Benjamin o no isukulu te uwou ẹdẹ yena, ọ vuẹ ọsẹgboni riẹ nọ Jihova ọvo ọ kẹ riẹ udu nọ ọ sai ro ru oware na.

9. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ohwo nọ ọ be gọ Jihova o re wo udu?

⁹ Fikinọ oware nọ o rẹ were Jihova ọvo ma gwọlọ ru, eware jọ nọ ahwo buobu a re ru, ma re ru ai hi. Ma tẹ rrọ obọ iruo hayo obọ isukulu, ma gbe wo udu hu, ma ve ti ru re ahwo a gbẹ riẹ nọ mai Isẹri Jihova ha. Re ma ru oware nọ Ebaibol ọ ta jẹ ta usi uwoma kẹ ahwo, ma re wo udu keme eyeyoma akpọ na o bi yoma. Iroro ahwo e ke no, yọ uruemu rai u bi gbo ga. (2 Tim. 1:8; 3:13) Hae kareghẹhọ nọ ma tẹ be gbaudu ru oware nọ u kiehọ, nọ ohẹriẹ o tẹ rrọ omai avọ ahwo nọ a be gọ Ọghẹnẹ hẹ, u re “ru udu [Jihova] ghọghọ.”—Itẹ 27:11; Mal. 3:18.

JỌ O JỌ OWHẸ OJA INỌ WHO RE RU EVA WERE JIHOVA

10. Fikieme uzi nọ Ọghẹnẹ o jie kẹ ahwo Nazaraet evaọ Ikelakele 6:6, 7 o gbẹ rọ lọhọ tere he?

¹⁰ Se Ikelakele 6:6, 7. Ohwo Nazaraet o re fou kẹle ohwo nọ o whu no ho. Ẹsejọhọ who ti roro nọ, uzi yena o rẹ bẹ ekoko ho. Rekọ evaọ oke anwae, o lọhọ tere he re Nazaraet o gbe go kẹle ohwo riẹ nọ o whu no ho. Eware jọ nọ a jẹ hai ru nọ a te bi ki ohwo e rẹ lẹliẹ owhẹ go kẹle ohwo nọ o whu no na. (Jọn 19:39, 40; Iruẹru 9:36-40) Rekọ fiki eyaa nọ ohwo Nazaraet ọ ya, ọ rẹ kẹnoma kẹ eware itieye kpobi nọ a re ru nọ a te bi ki ohwo na. Dede nọ ohwo nọ o whu na ọ kẹle riẹ gaga, yọ o be dae, ọ rẹ daoma koko izi nọ Jihova o jie inọ ohwo Nazaraet o re koko. Jihova o fiobọhọ kẹ ahwo Nazaraet wo udu nọ a je ro koko izi na makọ evaọ okenọ a te bi weri ohwo rai nọ o whu.

11. Eme u fo nọ Oleleikristi o re ru nọ o te bi lele ahwo uviuwou riẹ hayo ahwo orua riẹ ru eware? (Rri uwoho na re.)

¹¹ Mai Ileleikristi ma rehọ eyaa nọ ma ya  kẹ Jihova inọ oreva riẹ ma re ru na zaro ho. Ma rẹ daoma ru oreva Jihova makọ nọ ma te bi lele ahwo uwou mai hayo ahwo orua mai ru oware jọ. Ma re fiobọhọ kẹ ahwo uwou mai wọhọ epanọ Ebaibol ọ ta nọ ma ru. Rekọ orọnọ epanọ ma re ro ru eva were ahwo uwou mai o rẹ mae jọ omai oja vi oware nọ Jihova ọ ta nọ ma ru hu. (Mat. 10:35-37; 1 Tim. 5:8) Ẹsejọ ma gbe ru oware nọ o rẹ were imoni mai hi fikinọ ma gwọlọ ru oware nọ o rẹ were Jihova, o sae lẹliẹ eva mai dha ae.

12. Eme Brọda Alexandru o ru okenọ aye riẹ o je kpokpo iei, kọ eme o ru hu?

¹² Joma kẹ oriruo Alexandru avọ aye riẹ Dorina. Nọ Isẹri Jihova a wuhrẹ ae Ebaibol te ukpe no, aye na ọ tẹ ta nọ o gbe bi wuhrẹ hẹ. Yọ ọ gwọlọ nọ ọzae riẹ o wuhrẹ gbe he. Rekọ Alexandru ọ rọ unu kpotọ vuẹ aye riẹ nọ ọ te sae siọ uwuhrẹ na ba ha. Onana o lẹliẹ eva dha aye na gaga. Ọ tẹ jẹ gwọlọ oghẹrẹ kpobi nọ o re ro ru ei re ọ seba ewuhrẹ. Alexandru ọ jẹ daoma re ọ riẹ oware nọ uwuhrẹ na o be rọ dha aye riẹ eva. Yọ o je thihakọ kẹe, rekọ oware nọ aye na o je ru na o jẹ kẹe uye gaga. Ẹsejọ aye na ọ rẹ ta eme edada kẹe, jẹ rehọ ofu kpahe ẹme kẹe. U tube te epanọ Alexandru o je ro roro nọ ọ rẹ siọ Ebaibol na ba ewuhrẹ fiki riẹ. Ghele na, ọ jẹ daoma ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ, ọ siọ uwuhrẹ na ba ha. O bi ru na, yọ o bi tete aye na, jẹ gaviezọ kẹe. U te oria jọ no, aye na ọ tẹ wariẹ mu Ebaibol họ ewuhrẹ. O te ti kurẹriẹ.—Kpohọ jw.org re who rri ividio na: “Alexandru avọ Dorina Vacar: Uyoyou U re Wo Odiri, O tẹ jẹ Rrọ Wowou” nọ o rrọ otọ uzoẹme na “Epanọ Uzẹme U ro Nwene Uzuazọ Ahwo.”

13. Eme ma re ru nọ u re dhesẹ nọ ma you Jihova, ma te je you ahwo uviuwou mai re?

¹³ Jihova họ ọnọ ọ ma ọzae-avọ-aye, yọ ọ gwọlọ nọ a wo evawere. (Ẹf. 3:14, 15) Ma tẹ gwọlọ nọ ma re wo evawere evaọ uwou mai, ma rẹ daoma ru oware nọ Jihova ọ ta. Riẹ nọ eva ra e be were Jihova gaga inọ whọ be kpairoro vrẹ eware jọ re whọ sae gọe ziezi. Ere ọvo ho, whọ be rẹrote ahwo uwou ra, yọ whọ be rọ unu kpotọ kpahe ẹme kẹ ae jẹ gaviezọ kẹ ae.—Rom 12:10.

TUDUHỌ ENỌ E BE RỌ ARO KELE AHWO NAZARAET AWỌ

14. Amono u fo nọ ma rẹ tuduhọ awọ gaga evaọ ukoko na?

¹⁴ Ohwo kpobi nọ o you Jihova yọ ọ gwọlọ nọ ọ rẹ gọe, ọ rẹ kpairoro vrẹ eware jọ re ọ sae gọe ziezi. Rekọ ẹsejọ o rẹ dina bẹ. Kọ ẹvẹ ma sae rọ tuduhọ ohwohwo awọ re ma wo uruemu utiona? Joma  hae ta kẹ inievo na inọ iruo nọ a bi ru kẹ Jihova na e rrọ ziezi, jọ a ruabọhọ iẹe. (Job 16:5) Kọ inievo jọ a rrọ ukoko ra nọ a kpairoro vrẹ eware jọ re a sae gọ Ọghẹnẹ ziezi? Kọ whọ riẹ izoge jọ nọ e be daoma ru oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ evaọ obọ isukulu dede nọ o lọhọ họ? Kọ whọ riẹ inievo jọ hayo ahwo jọ nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol nọ a be daoma ru oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ dede nọ ahwo uwou rai a be wọso ae? Joma hae rọ uvẹ kpobi nọ u te omai obọ jiri ai inọ a be daoma, jẹ ta eme nọ e rẹ lẹliẹ ae kru udu ga.—Filim. 4, 5, 7.

15. Eme inievo jọ a ru ro fiobọhọ kẹ inievo nọ e rrọ iruo odibọgba oke-kpobi na?

¹⁵ Ma sai fiobọhọ kẹ inievo nọ e rrọ iruo odibọgba oke-kpobi na ẹsejọ. (Itẹ 19:17; Hib. 13:16) Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ kpako no evaọ obọ Sri Lanka ọ jẹ gwọlọ nọ o re ru oware utioye na. O muẹrohọ nọ eware e lọhọ kẹ ekobaro ivẹ jọ họ, yọ ọ gwọlọ nọ a siọ ọkobaro nọ a bi ru na ba ha. Fikiere nọ a fihọ osa arutẹriọ nọ a be hae hwa kẹe no, ọ tẹ ta nọ ọ rẹ kẹ izoge emetẹ ivẹ na umugho jọ kamara kamara re o ro fiobọhọ kẹ ae fiki ifonu nọ a re ro se ahwo nọ a be ta usi uwoma kẹ. Oniọvo na ọ daoma kẹhẹ!

16. Eme ma wuhrẹ no iku ahwo Nazaraet ze?

¹⁶ Eware buobu e ginẹ riẹ nọ ma sai wuhrẹ no iku ahwo Nazaraet ze. U no rai eva ze inọ a rẹ gọ Jihova. Uvẹ nọ Jihova ọ kẹ rai inọ a rọ iroro obọrai jọ Nazaraet na u te je dhesẹ nọ Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai na ọ riẹ nọ ma gwọlọ gọe. Ọ tẹ jẹ riẹ nọ ma te rọ iroro obọmai kpairoro vrẹ eware jọ re ma sai ru oreva riẹ. Uvẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai inọ mai ọvo ma rehọ iroro obọmai ru oware jọ kẹe na yọ ọghọ ologbo o bru họ omai oma na. (Itẹ 23:15, 16; Mak 10:28-30; 1 Jọn 4:19) Iku ahwo Nazaraet i te je wuhrẹ omai nọ Jihova ọ be ruẹ oware kpobi nọ ma nyaseba re ma sae gọe. Yọ oware kpobi nọ ma ru kẹe o rẹ dae ẹro fia. Fikiere joma gbẹ hae rọ ẹgba mai kpobi gbe udu mai kpobi gọ Jihova.