1. Kʼaru chaabʼil naʼlebʼ nekeʼxkʼutbʼesi ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa chalen najter qʼe kutan?

 MA NAKAAWOXLOQʼI laaʼamiiwil rikʼin li Jehobʼa? Chʼolchʼo naq joʼkan! Ut moko kaʼaj tawiʼ laaʼat. Chiru naabʼal chihabʼ chi miyon li kristiʼaan joʼkan xeʼrekʼa ribʼ (Sal. 104:​33, 34). Naabʼal rehebʼ xeʼxkʼe xchʼool chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa, joʼebʼ laj nazareo re li tenamit Israel. Abʼanan, anihebʼ ut kʼaru naqatzol rikʼinebʼ?

2. a) Anihebʼ laj nazareo? (Números 6:​1, 2). b) Kʼaru naʼekʼasink re wiibʼ oxibʼ aj Israel re wank joʼ aj nazareo?

² Li aatin nazareo nachalk saʼ li aatin hebreo li naraj xyeebʼal «qʼaxtesinbʼil». Xbʼaan naq ebʼ laj Israel aʼin xeʼxkanabʼ wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru re kʼanjelak chiru li Jehobʼa xkʼulubʼebʼ naq tyeemanq li aatin aʼin chirixebʼ. Li Xchaqʼrabʼ laj Moisés naxkanabʼ naq jun li winq malaj ixq tixyeechiʼi re li Jehobʼa naq tkʼanjelaq joʼ nazareo chiru jun qʼehil (yaabʼasi Números 6:​1, 2). a Naq ani naxyeechiʼi ribʼ joʼ nazareo, tento tixyuʼami junjunq li chaqʼrabʼ li inkʼaʼ nekeʼxyuʼami ebʼ li junchʼol aj Israel. Kʼaru naʼekʼasink re, re naq anihaq twanq joʼ nazareo? Chʼolchʼo naq li xrahom chirix li Jehobʼa ut naq naxbʼanyoxi chixjunil li osobʼtesihom li ak xkʼul rikʼin (Deut. 6:5; 16:17).

3. Kʼaru qajuntaqʼeetalil wank rikʼinebʼ laj nazareo?

³ Naq «li xchaqʼrabʼ li Kriist» kikanaak choʼq reqaj li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, ebʼ laj kʼanjel chiru li Yos inkʼaʼ chik nekeʼruuk wank joʼ nazareo (Gál. 6:2; Rom. 10:4). Abʼanan, joʼebʼ laj nazareo naqaj kʼanjelak chiru li Jehobʼa chi  anchal qachʼool, qayuʼam, qakʼaʼuxl ut qametzʼew (Mar. 12:30). Ut aʼin li naqayeechiʼi re li Jehobʼa naq naqaqʼaxtesi li qayuʼam chiru. Re xbʼaanunkil li xqayeechiʼi re li Jehobʼa, tento tqabʼaanu li rajom ut xkanabʼankil wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru. Tqil chanru ebʼ laj nazareo nekeʼxbʼaanu li nekeʼxyeechiʼi ut chanru tooxtenqʼa li xʼeetalil re naq laaʼo ajwiʼ tqabʼaanu li naqayeechiʼi (Mat. 16:24). b

CHI ANCHAL QACHʼOOL QAKANABʼAQ WIIBʼ OXIBʼ LI KʼAʼAQ RE RU

4. Joʼ naxye Números 6:​3, 4, kʼaru wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru nekeʼxkanabʼ xbʼaanunkil ebʼ laj nazareo?

⁴ (Yaabʼasi Números 6:​3, 4). Ebʼ laj nazareo inkʼaʼ nekeʼruuk rukʼbʼal li haʼ li nakaltesink chi moko xyaʼal li uubʼ, li uubʼ ut li wank chi chaqi. Chixjunil aʼin nekeʼxtzeka ebʼ li junchʼol xbʼaan naq aweʼ maakʼaʼ reekʼ xtzekankil. Li Santil Hu naxye naq li bʼiin xmaatan li Yos «li nasahoʼk wiʼ xchʼool» li winq (Sal. 104:​14, 15). Usta joʼkan, ebʼ laj nazareo chi anchal xchʼoolebʼ inkʼaʼ nekeʼxtzeka. c

5. Kʼaru xeʼxkʼubʼ xkanabʼankil laj Madián ut li xMarcela ut kʼaʼut?

⁵ Joʼebʼ laj nazareo naqakanabʼ wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru re xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li qakʼanjel chiru li Jehobʼa. Aatinaqo chirix laj Madián ut li xMarcela. d Li sumal aʼin wankebʼ Colombia ut chaabʼil li xwanjikebʼ. Laj Madián naabʼal li tumin naxkʼul saʼ li xkʼanjel ut chʼinaʼus li ochoch bʼarwiʼ wankebʼ. Abʼanan, nekeʼraj xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xkʼanjel chiru li Jehobʼa ut re xbʼaanunkil aʼin, wank kʼaru xeʼxjal. Aʼanebʼ nekeʼxye: «Xqakʼos li qasachomq, xookoho saʼ jun li chʼina ochoch ut xqakʼayi li qabʼelebʼaal chʼiichʼ». Moko xeʼmineʼk ta ru laj Madián ut li xMarcela re xbʼaanunkil aʼin, xeʼxbʼaanu xbʼaan naq nekeʼraj xkʼebʼal xtzʼaqobʼ li xhoonal saʼ li puktesink. Jwal sahebʼ saʼ xchʼool rikʼin li kʼaru xeʼxkʼubʼ xbʼaanunkil.

6. Kʼaʼut naqakanabʼ xbʼaanunkil wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru saʼ li qakutan? (Chaawil li jalam u).

⁶ Joʼ aj paabʼanel nawulak chiqu xkanabʼankil wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru re xkʼebʼal  xtzʼaqobʼ li qakʼanjel chiru li Jehobʼa (1 Cor. 9:​3-6). Li Jehobʼa inkʼaʼ naxmin qu re xkanabʼankil wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru ut maakʼaʼ reekʼ li naqakanabʼ xbʼaanunkil. Joʼ eetalil, wiibʼ oxibʼ li hermaan nekeʼxkanabʼ li rochoch, jun chaabʼil kʼanjel malaj inkʼaʼ nekeʼwank junaq xul saʼebʼ li rochoch. Wiibʼ oxibʼ li hermaan ak xeʼxkʼubʼ kanaak xjunesebʼ chiru jun qʼehil malaj naq inkʼaʼ teʼwanq xkokʼal naq tojeʼaq xsumlajikebʼ. Jalanebʼ chik nekeʼxik bʼarwiʼ naʼajmank tenqʼ re puktesink usta nekeʼxnajtobʼresi ribʼ rikʼin li xjunkabʼal ut ebʼ li ramiiw. Naabʼal qe naqakanabʼ wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru xbʼaan naq naqaj xkʼebʼal re li Jehobʼa li jwal chaabʼil. Chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa naroxloqʼi chixjunil li naqakanabʼ re kʼanjelak chiru, usta nim malaj kachʼin (Heb. 6:10).

MOOXIWAQ WI JALAN QANAʼLEBʼ

7. Kʼaʼut naru nachʼaʼajkoʼk chiru jun laj nazareo xbʼaanunkil li kixyeechiʼi? (Números 6:5; chaawil li jalam u).

⁷ (Yaabʼasi Números 6:5). Xbʼaan li xeʼxyeechiʼi ebʼ laj nazareo inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼesbʼal li rismal. Chi joʼkan nekeʼxkʼutbʼesi naq nekeʼroxloqʼi li xwankilal li Jehobʼa. Wi jun aj Israel, chiru naabʼal chihabʼ nawank joʼ nazareo, tchamoq li rismal ut naabʼalebʼ teʼxkʼe reetal. Wi li wankebʼ saʼ xsutam nekeʼxtenqʼa, maakʼaʼ raj xchʼaʼajkilal choʼq re. Abʼan ra xyeebʼal, kiwank qʼehil saʼ Israel naq inkʼaʼ naʼoxloqʼimank ebʼ laj nazareo. Jun eetalil, saʼ xkutankil li propeet Amós ebʼ laj Israel li nekeʼxkʼut li bʼalaqʼ kʼutum nekeʼxkʼe rehebʼ li haʼ li nakaltesink, maare re naq inkʼaʼ teʼxbʼaanu li xeʼxyeechiʼi (Amós 2:12). Wank sut chʼaʼaj xkʼutbʼesinkil naq jalanebʼ chiruhebʼ li junchʼol ut naʼajmank naq inkʼaʼ teʼxiwaq.

8. Kʼaru nawulak chaawu rikʼin li kixkʼul laj Benjamín?

⁸ Rikʼin xtenqʼ li Jehobʼa naru ajwiʼ naq maakʼaʼaq qaxiw re xkʼutbʼesinkil naq jalano chiruhebʼ li junchʼol, usta ak re naq inkʼaʼ naʼelk qu aatinak. Qilaq li kixkʼul laj Benjamín, jun aj Testiiw li wank lajeebʼ chihabʼ re, li wank Noruega. Saʼ li xtzolebʼaal xeʼxbʼaanu jun li ninqʼe re okenk chirix li tenamit Ucrania xbʼaan li yalok u. Ebʼ li kokʼal tento textiqibʼ ribʼ rikʼin li xbʼonol li xtʼikrul li tenamit Ucrania ut teʼxbʼicha jun li bʼich. Re naq inkʼaʼ ttzʼaqonq, laj Benjamín kixkʼoxla kanaak chi najt, abʼan kiʼileʼk xbʼaan jun laj kʼutunel ut kixbʼoq: «Kim arin qikʼin! Saʼ junpaat, yooko aawoybʼeninkil!». Chi maakʼaʼ xxiw, laj Benjamín kinachʼok rikʼin laj kʼutunel ut kixye re: «Laaʼin inkʼaʼ nintzʼaqonk.  Inkʼaʼ nintzʼaqonk saʼebʼ li ninqʼe re li awabʼej. Naabʼalebʼ laj testiiw re li Jehobʼa wankebʼ saʼ tzʼalam xbʼaan naq inkʼaʼ nekeʼxik saʼ li yalok u». Laj kʼutunel kixkʼulubʼa li kixye ut inkʼaʼ chik xchʼiʼchʼiʼi. Abʼan, ebʼ li rechtzolom xeʼok xpatzʼbʼal re kʼaʼut inkʼaʼ nabʼichank rochbʼeenebʼ. Laj Benjamín kixiwak ut kiraj yaabʼak. Usta joʼkan, chi chʼolchʼo ru kixye rehebʼ li ak kixye re laj kʼutunel. Moqon, laj Benjamín kixye re li xnaʼ xyuwaʼ naq kitenqʼaak xbʼaan li Jehobʼa re xkolbʼal li xpaabʼal.

9. Chanru tooruuq xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa?

⁹ Naq nokooʼabʼink chiru li Jehobʼa, ebʼ li wankebʼ saʼ li qasutam nekeʼxkʼe reetal naq jalano chiruhebʼ. Naʼajmank naq maakʼaʼaq qaxiw re xyeebʼal naq laaʼo aj testiiw re li Jehobʼa saʼ li qakʼanjel malaj saʼ li tzolebʼaal. Ut xbʼaan naq li yibʼru naʼlebʼ yook chi numtaak, naʼoybʼenimank naq jwal chʼaʼaj xyuʼaminkil li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu ut xkʼebʼal li esil chirix li Awabʼejilal (2 Tim. 1:8; 3:13). Abʼanan, tento tqajultika naq naqasahobʼresi xchʼool li Jehobʼa naq maakʼaʼaq qaxiw re xkʼutbʼesinkil naq jalano chiruhebʼ li kristiʼaan li inkʼaʼ nekeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa (Prov. 27:11; Mal. 3:18).

QAKʼEHAQ CHIʼUBʼEJ LI JEHOBʼA SAʼ LI QAYUʼAM

10. Kʼaʼut chʼaʼaj choʼq rehebʼ laj nazareo xyuʼaminkil li naxye Números 6:​6, 7?

¹⁰ (Yaabʼasi Números 6:​6, 7). Ebʼ laj nazareo inkʼaʼ nekeʼruuk jilok chixkʼatq jun li kamenaq. Maare tqakʼoxla naq aʼin moko chʼaʼaj ta xbʼaanunkil. Abʼan, choʼq re jun laj nazareo chʼaʼaj wi li ani xkamk aʼan jun li xkomon. Kʼaʼut? Xbʼaan naq re xkʼambʼal rehebʼ rikʼin li kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil naq nakamk anihaq, tento naq teʼwanq chixkʼatq li kamenaq (Juan 19:​39, 40; Hech. 9:​36-40). Joʼkan naq ebʼ laj nazareo inkʼaʼ nekeʼruuk xbʼaanunkil junjunq rehebʼ li naʼlebʼ li kʼaynaqebʼ raj xbʼaanunkil ebʼ li kristiʼaan. Chʼolchʼo naq xbʼaanunkil li xeʼxyeechiʼi naq nakʼulmank aʼin saʼ li xjunkabʼal jwal ra, abʼan nekeʼxkʼutbʼesi naq kaw xpaabʼalebʼ. Abʼan moko wankebʼ ta xjunes, chʼolchʼo naq li Jehobʼa kixtenqʼahebʼ naq kiʼajmank chiruhebʼ.

11. Kʼaru chʼolchʼooq chiqu naq tkʼulmanq junaq li naʼlebʼ saʼ li qajunkabʼal? (Chaawil li jalam u).

¹¹ Ebʼ laj paabʼanel nekeʼxkʼe xchʼool chi xbʼaanunkil li xeʼxyeechiʼi re li Jehobʼa.  Aweʼ nakʼutunk rikʼin li nekeʼxsikʼ xbʼaanunkil ut chanru nekeʼril li nakʼulmank saʼ li junkabʼal. Naqakʼe qachʼool rilbʼal chiʼus li naʼajmank saʼ li qajunkabʼal, abʼan maajunwa naqakʼe chiʼubʼej li nekeʼraj li qajunkabʼal chiru li naraj li Jehobʼa (Mat. 10:​35-37; 1 Tim. 5:8). Wank sut inkʼaʼ nokoowank saʼ tuqtuukilal rikʼinebʼ li qajunkabʼal re xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa.

12. Naq kiwank jun li chʼaʼajkilal saʼ li xjunkabʼal, kʼaru kixbʼaanu laj Alexandru ut kʼaru inkʼaʼ kixbʼaanu?

¹² Qilaq li xeʼxkʼul laj Alexandru ut li xDorina, li rixaqil. Naq ak jun chihabʼ rokikebʼ xtzolbʼal li Santil Hu, li xDorina xkanabʼ tzolok ut kiraj naq laj Alexandru tixkanabʼ ajwiʼ tzolok. Abʼan aʼan kixchʼolobʼ chiru saʼ tuulanil naq inkʼaʼ naraj xkanabʼankil xtzolbʼal li Santil Hu. Li xDorina inkʼaʼ kiwulak chiru ut kiraj xminbʼal ru re naq tixkanabʼ. Usta laj Alexandru kixkʼe xchʼool chi xtawbʼal ru kʼaʼut nanaʼlebʼak chi joʼkan, wank sut inkʼaʼ naxtaw ru. Naq li xDorina naxwechʼ rix ut naxrahobʼtesi xchʼool, naraj xkanabʼankil chixjunil. Usta joʼkan, kixkʼe li Jehobʼa chiʼubʼej saʼ li xyuʼam, naroxloqʼi ut naxra li rixaqil. Saʼ xnumikebʼ li kutan, li xʼeetalil kixbʼaanu naq li rixaqil tixtikibʼ wiʼ chik xtzolbʼal li Santil Hu ut naq tixkʼulubʼa li yaal. (Chaawil li bʼideo Laj Alexandru ut li xDorina Văcar: «Li rahok wank xkuyum ut chaabʼil» saʼ li naʼlebʼ «Li yaal naxjal xyuʼamebʼ li qas qiitzʼin» saʼ jw.org).

13. Chanru tooruuq xkʼutbʼesinkil naq naqara li Jehobʼa ut li qajunkabʼal?

¹³ Li Jehobʼa kixyobʼtesi li junkabʼal ut naraj naq sahaqebʼ saʼ xchʼool (Efes. 3:​14, 15). Wi naqaj naq sahaq saʼ qachʼool, tento tqabʼaanu li naxye qe li Jehobʼa. Aʼan naril ut naroxloqʼi chixjunil li naqakanabʼ re kʼanjelak chiru naq naqachʼolani li qajunkabʼal ut naq naqarahebʼ ut naqoxloqʼihebʼ (Rom. 12:10).

QAWAKLESIHAQ QACHʼOOL CHIQIBʼIL QIBʼ RE NAQ TOOWANQ JOʼEBʼ LAJ NAZAREO

14. Anihebʼ li tento tqawaklesi xchʼool?

¹⁴ Chiqajunilo li naqaj kʼanjelak chiru li Jehobʼa tento naq wank kʼaru naqakanabʼ xbʼaanunkil xbʼaan naq naqara li Jehobʼa. Wank sut chʼaʼaj xbʼaanunkil aʼin. Chanru tooruuq xwaklesinkil qachʼool chiqibʼil qibʼ re xkanabʼankil wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru re kʼanjelak chiru li Jehobʼa? Rikʼin li qaatin (Job 16:5). Ma wank junaq saʼ laachʼuut li yook xkanabʼankil wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru re xkʼebʼal xkomon  li xhoonal re kʼanjelak chiru li Jehobʼa? Ma nakaanaw ru junaq li saaj li yook xkʼutbʼesinkil xkawilal xchʼool re naq jalanq li xbʼaanuhom chiruhebʼ li rechtzolom usta chʼaʼaj xbʼaanunkil aʼin? Ma nakaajultika junaq li hermaan malaj li yook xtzolbʼal li Santil Hu li xikʼ naʼileʼk xbʼaan li xjunkabʼal xbʼaan naq tiik xchʼool chiru li Jehobʼa? Qoksihaq chixjunil li hoonal re xwaklesinkilebʼ xchʼool ut xyeebʼal rehebʼ naq qʼaxal naqoxloqʼi li xkawilalebʼ xchʼool li nekeʼxkʼutbʼesi ut naq nekeʼxkanabʼ wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru re kʼanjelak chiru li Jehobʼa (Filem. 4, 5, 7).

15. Kʼaru nekeʼxbʼaanu wiibʼ oxibʼ li hermaan re xtenqʼankilebʼ li nekeʼxkʼe chixjunil li xhoonal re kʼanjelak chiru li Jehobʼa?

¹⁵ Maare wank sut naru xtenqʼankilebʼ li nekeʼxkʼe chixjunil li xhoonal re kʼanjelak chiru li Jehobʼa (Prov. 19:17; Heb. 13:16). Aʼin li kixkʼubʼ xbʼaanunkil jun li hermaan li ak cheek li wank Sri Lanka. Xbʼaan naq xeʼxkʼe xtzʼaqobʼ li xtumin li naxkʼul rajlal po, kixkʼubʼ xtenqʼankil wiibʼ li hermaan ixq li toj saajebʼ re naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ wank joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink usta wankebʼ xchʼaʼajkilal rikʼin li tumin. Joʼkan naq rajlal po naxkʼula bʼayaq li tumin re xtenqʼankilebʼ chi xtojbʼal li nekexsach saʼ li xbʼoqlebʼaal. Kʼajoʼ xchʼinaʼusal li naxbʼaanu li hermaan!

16. Kʼaru naqatzol rikʼinebʼ laj nazareo?

¹⁶ Naabʼal qanaʼlebʼ xqatzol rikʼinebʼ laj nazareo! Abʼan, wank ajwiʼ li naqatzol rikʼin li qachoxahil Yuwaʼ, Jehobʼa. Aʼan naxnaw naq chi anchal qachʼool naqaj xsahobʼresinkil xchʼool ut naqaj xkanabʼankil wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru re xbʼaanunkil li xqayeechiʼi re naq xqaqʼaxtesi li qayuʼam chiru. Joʼkan ajwiʼ, naxkʼe qahoonal re xkʼutbʼesinkil chiru naq qʼaxal naqara (Prov. 23:​15, 16; Mar. 10:​28-30; 1 Juan 4:19). Li xʼeetalil ebʼ laj nazareo naxkʼut chiqu naq li Jehobʼa naxkʼe reetal kʼaru naqakanabʼ xbʼaanunkil re kʼanjelak chiru ut qʼaxal naroxloqʼi. Joʼkan naq, miqakanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut tqakʼe re chi anchal qachʼool li kʼaru wank qe.