Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 7

BʼITZ 51 In xi qqʼoʼn qchwinqlal te Jehová

¿Tiʼ xnaqʼ­tzbʼil jaku tzʼel qiʼn kyiʼj nazareo?

¿Tiʼ xnaqʼ­tzbʼil jaku tzʼel qiʼn kyiʼj nazareo?

«Tuj tkyaqil tyemp noq jteʼ qʼij otoq tzaj ttziyan tuʼn tok te nazareo, ktel aju xjal lu xjansamajtl nwitze» (NÚM. 6:8).

¿TIʼ KʼELEL QNIKʼ TIʼJ?

Jaku tzʼonin techel kyaj kyqʼoʼn nazareo tuʼn tten qipumal ex tuʼn tbʼant mas quʼn toj qajbʼebʼil te Jehová.

1. ¿Tiʼ o bʼant kyuʼn nim tmajen Jehová?

 ¿IN NOKPE tqʼoʼn teya toklen tamiwbʼila tukʼil Jehová? Jaku txi qqʼamaʼn qa ikju ex nya oʼkx teya in bʼant jlu tuʼn. Toj nimku ambʼil, ateʼ nim millón tmajen Jehová ax jlu o bʼant kyuʼn (Sl. 104:​33, 34). Ateʼ nimku o txi kybʼinchaʼn junjun tiʼchaq toj kyajbʼebʼil te Jehová ik tzeʼn qe nazareo toj ojtxe tnam Israel. ¿Alkyeqe in che ok te nazareo ex tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn kyiʼj?

2. a) ¿Alkyeqe e ok te nazareo? (Números 6:​1, 2). b) ¿Tiquʼn kubʼ kyximen junjun israelita tuʼn kyok te nazareo?

2 Aju yol nazareo atz tzajni tiʼj yol hebreo a t-xilen «paʼmaj» moqa «xi tqʼon tibʼ». Toj tumel aj kyajbʼen yol lu kyiʼj israelita e ten tzʼaqli twitz Jehová tuʼnju xi kybʼinchaʼn junjun tiʼchaq toj kyajbʼebʼil te. Tzaj tqʼoʼn Ley mosaica ambʼil tuʼn txi tqʼamaʼn jun xinaq moqa jun xuʼj te Jehová tuʼn tajbʼen ik tzeʼn jun nazareo toj jun ambʼil (kjawil uʼjit Números 6:​1, 2). a Tej tbʼant voto lu tuʼn jun israelita, iltoq tiʼj tuʼn t-xi tbʼinchaʼn junjun tiʼchaq mintiʼ bʼant kyuʼn txqantl israelita. ¿Tiʼ onin tiʼj jun israelita tuʼn tkubʼ t-ximen tuʼn tok te nazareo? Onin tkʼujlabʼil tiʼj Jehová ex tuʼnju tajtoq tuʼn t-xi tqʼoʼn chjonte kyiʼj kʼiwlabʼil otoq tzaj tqʼoʼn te (Deut. 6:5; 16:17).

3. ¿Tiʼ in xi qbʼinchaʼn ik tzeʼn kye nazareo?

3 Tej tel qʼiʼn toklen Ley tzaj qʼoʼn te Moisés tuʼn «tley Cristo», ya mintiʼ tzaj qʼoʼn ambʼil kye tmajen Jehová tuʼn kyok te nazareo (Gál. 6:2; Rom. 10:4). Noqtzun tuʼnj, ik tzeʼn bʼant kyuʼn nazareo, ax ikx qe qaj tuʼn qajbʼen te Jehová tuʼn tkyaqil qanmi, tuʼn tkyaqil qkʼuʼj, qnabʼil ex qipumal (Mar. 12:30). Atzun jlu bʼant quʼn tej t-xi qqʼamaʼn te Jehová tuʼn qajbʼen te toj tkyaqil qanqʼibʼil. Tuʼn tjapun twi qyol, il tiʼj tuʼn t-xi qbʼinchaʼn tajbʼil Jehová ex tuʼn t-xi qbʼinchaʼn junjun tiʼchaq. Qo xnaqʼtzan tiʼj tzeʼn japun twi kyoklen nazareo kyuʼn ex tzeʼn jaku tzʼonin techel kyaj kyqʼoʼn tuʼn tjapun twi qyol (Mat. 16:24). b

QBʼINCHANKU JUNJUN TIʼCHAQ

4. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Números 6:3 ex 4, ¿alkyeqe tiʼchaq mintiʼ e tzalaj nazareo tiʼj?

4 (Kjawil uʼjit Números 6:​3, 4). Mlaytoq bʼant tuʼn t-xi kykʼaʼn nazareo qʼeʼn nix tuʼn t-xi kywaʼn twitz uva ex qe pasas. Kykyaqil qe xjal jakutoq txi kywaʼn qe tiʼchaq lu tuʼnju nya jun il tuʼn tbʼant jlu kyuʼn. Axpe ikx, in tzaj tqʼamaʼn Biblia qa jun oyaj vino tuʼn Dios ex qa in tzalaj tanmi xjal tuʼn (Sal. 104:​14, 15). Maske ikju, kubʼ kyximen nazareo tuʼn tkyaqil kyanmi tuʼn miʼn kytzalaj kyiʼj tiʼchaq lu. c

¿Qajpe tuʼn t-xi qbʼinchaʼn junjun tiʼchaq ik tzeʼn kye nazareo? (Qʼonka twitza kyiʼj párrafo 4 a 6).


5. ¿Tiʼ kubʼ kyximen Madián ex Marcela tuʼn tbʼant kyuʼn ex tiquʼn?

5 Ik tzeʼn bʼant kyuʼn nazareo, ax ikx ateʼ tmajen Jehová toj ambʼil jaʼlo in xi kynajsaʼn junjun tiʼchaq noq tuʼn kyajbʼen mas te. Qo xnaqʼtzan tiʼ bʼaj tiʼj Madián ex Marcela. d In che anqʼin atz Colombia ex attoq jun tbʼanel kyanqʼibʼil. Kambʼan Madián nim tpwaq ex attoq jun tbʼanel tja. Pero kyajtoq tuʼn kyajbʼen mas te Jehová ex kubʼ kyximen tuʼn tbʼant junjun chʼixpubʼil kyuʼn. In tzaj kyqʼamaʼn jlu: «Mintiʼ xi qnajsaʼne nim qpwaqe, o xiʼye anqʼil toj jun apartamento mas chʼin ex xi qkʼayine carro». Mintiʼ e ok obligarin Madián ex Marcela tuʼn kybʼant qe tiʼchaq lu kyuʼn, sino xi kybʼinchaʼn tuʼnju kyajtoq tuʼn kypakbʼan mas ambʼil. Nim in che tzalaj tuʼnju kubʼ kyximen tuʼn tbʼant jlu kyuʼn.

6. ¿Tiquʼn in xi kybʼinchaʼn tmajen Jehová junjun tiʼchaq toj ambʼil jaʼlo? (Ax ikx qʼonka twitza tiʼj dibujo).

6 In che tzalaj tmajen Jehová aj t-xi kybʼinchaʼn junjun tiʼchaq tuʼntzun tel kypaʼn mas ambʼil toj kyajbʼebʼil te (1 Cor. 9:​3-6). Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Jehová tuʼn tbʼant jlu quʼn ex ateʼ junjun tiʼchaq jaku che ten qe, pero in kubʼ qximen tuʼn t-xi qnajsaʼn. Jun techel, ateʼ erman in kubʼ kyximen tuʼn miʼn tten jun tbʼanel kyja moqa jun tbʼanel kyaqʼun. Ax ikx, ateʼ erman in kubʼ kyximen tuʼn kyten kyjunalx toj jun ambʼil moqa tuʼn miʼn tten kykʼwal aj kykubʼ mojeʼ. Atzun junjuntl o kubʼ kyximen tuʼn kyxiʼ onil toj jun lugar jatumel kyaj erman onbʼil toj pakbʼabʼil, maske in cheʼx anqʼil najchaq kyiʼj toj kyja ex qe kyamiw. Ateʼ nim qe in kubʼ qximen tuʼn tbʼant jlu quʼn tuʼnju qaj tuʼn t-xi qqʼoʼn aju mas tbʼanel te Jehová. Jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa in nok tqʼoʼn Jehová toklen alkyexku tiʼ in xi qbʼinchaʼn tiʼj, ya sea chʼin moqa matij (Heb. 6:10).

TENX QIPUMAL TUʼN TKUBʼ QYEKʼIN QA JUNXITL QOʼ

7. ¿Tiquʼn kwest ela kye nazareo tuʼn tjapun twi kyyol? (Números 6:5; ax ikx qʼonka twitza tiʼj dibujo).

7 (Kjawil uʼjit Números 6:5). Tej t-xi kytziyen israelita tuʼn kyok te nazareo, mlaytoq bʼant tuʼn tel kytamtzʼan tzmal kywiʼ. Tej tbʼant jlu kyuʼn, kubʼ kyyekʼin qa ok kyqʼoʼn toklen Jehová. Tej tajbʼen jun israelita te nazareo toj nimku ambʼil, tzaj chʼiy nim tzmal twiʼ ex jaku tzʼok bʼaj kywitz txqantl tiʼj. Noqtzun tuʼnj, tej kyonin txqantl tiʼj onin tuʼn tjapun twi toklen. Pero bʼisbʼajil, tuʼnju ten junjun ambʼil jatumel mintiʼ ok qʼoʼn kyoklen nazareo ex mintiʼ e ok respetarin. Jun techel, toj ambʼil tej tanqʼin profeta Amós ok tilil kyuʼn israelita apóstata tuʼn tok ky-obligarin «qe Nazareo tuʼn t-xi kykʼaʼn vin», bʼalo bʼant jlu kyuʼn tuʼn miʼn tjapun twi kyyol nazareo (Amós 2:12). At maj kwest tuʼn tkubʼ qyekʼin qa junxitl qoʼ ex il tiʼj tuʼn tten nim qipumal.

Iltoq tiʼj tuʼn tten kyipumal nazareo tuʼn kyok te junxitl ik tzeʼn kye txqantl. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 7).


8. ¿Tiʼ tbʼanel ma tzʼela toj twitza tiʼjju bʼant tuʼn Benjamin?

8 Tuʼn tonbʼil Jehová jaku kubʼ qyekʼin qa junxitl qoʼ kywitz txqantl maske at maj in qo tzaj xobʼ. Qo yolin tiʼjju bʼaj tiʼj jun testigo de Jehová Benjamin tbʼi. Qʼiʼn 10 abʼqʼi tuʼn ex atz in nanqʼin Noruega. Toj jun maj, ok jun ikʼsabʼil toj escuela tuʼn kyonin tiʼj tnam Ucrania tuʼnju tzaj qʼoj toj tnam lu. Iltoq tiʼj tuʼn t-xi kybʼitzin kʼwal jun bʼitz tukʼil kyxbʼalun ik tcolor ik tzeʼn tbandera Ucrania. Tuʼn miʼn tten Benjamin kyukʼil, kubʼ t-ximen tuʼn tten najchaq kyiʼj. Pero ok tkeʼyin jun maestra ex xi tqʼamaʼn te: «Tzaja tzalu. Ojqelxa, in qo ayone tiʼja». Xi laqʼeʼ Benjamin ttxlaj tmaestra ex xi tqʼamaʼn te: «Mintiʼ in chin onine kyiʼj ikʼsabʼil at toklen tukʼil política ex ateʼ nim testigo de Jehová toj cárcel tuʼnju mintiʼ in cheʼx toj qʼoj». Xi tbʼiʼn maestra aju xi tqʼamaʼn Benjamin te ex tqʼama tuʼn miʼn tparticiparin. Noqtzun tuʼnj, e pon laqʼeʼ qe tukʼil Benjamin ex xi kyqanin te tiquʼn mintiʼ in bʼitzin kyukʼil. Tzaj xobʼ Benjamin ex tajtoq tuʼn tjaw oqʼ. Maske ikju, ten tipumal ex xi tqʼamaʼn kye aju otoq txi tqʼamaʼn te tmaestra. Yajxitl, xi tqʼamaʼn Benjamin kye tman tzeʼn otoq tzʼonin Jehová tiʼj tuʼn tkolin tiʼj qʼuqbʼil tkʼuʼj.

9. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn ttzalaj Jehová qiʼj?

9 Aj qnimen te Jehová, in nel kynikʼ xjal tiʼj qa junxitl qoʼ ik tzeʼn kye txqantl. Ax tok, il tiʼj tuʼn tten nim qipumal tuʼn tkubʼ qyekʼin qa testigo de Jehová qoʼ toj aqʼuntl moqa toj escuela. Ex tuʼnju mas nya bʼaʼn kymod xjal junjun qʼij, mas kwest jaku tzʼela toj qwitz tuʼn qanqʼin ik tzeʼn tajbʼil Jehová ex tuʼn qpakbʼan tiʼj tbʼanel tqanil (2 Tim. 1:8; 3:13). Pero bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa in jaw tzalaj Jehová quʼn aj tten qipumal tuʼn tkubʼ qyekʼin qa junxitl qoʼ ik tzeʼn qe xjal mintiʼ in che ajbʼen te (Prov. 27:11; Mal. 3:18).

QQʼONKU JEHOVÁ TNEJEL TOJ QANQʼIBʼIL

10. ¿Tiquʼn kwest ela kye nazareo tuʼn t-xi kybʼiʼn aju kawbʼil tzaj qʼoʼn kye toj Números 6:6 ex 7?

10 (Kjawil uʼjit Números 6:​6, 7). Mlaytoq che pon laqʼeʼ nazareo kyiʼj kyimni. Jaku kubʼ qximen qa nya kwest tuʼn tbʼant jlu kyuʼn, pero kwest ela kye tej tkyim jun toj kyja. ¿Tiquʼn? Tuʼnju toj ambʼil aju, naqʼli qe xjal tuʼn kypon laqʼeʼ kyiʼj kyimni (Juan 19:​39, 40; Hech. 9:​36-40). Tuʼntzunju, mlaytoq bʼant tuʼn kyok lepeʼ nazareo kyiʼj junjun kostumbr ik tzeʼn jlu. Maske kwest ok ambʼil lu, kubʼ kyyekʼin nazareo qa ten kyuw qʼuqbʼil kykʼuʼj. Ax ikx, mintiʼ e kyaj kolin tuʼn Jehová ex kukx xi tqʼoʼn kyipumal.

11. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn aj t-xi qbʼinchaʼn junjun tiʼchaq at toklen kyukʼil toj qja? (Ax ikx qʼonka twitza tiʼj dibujo).

11 In nok tilil kyuʼn tmajen Jehová tuʼn tjapun twi kyyol tej t-xi kytziyen tuʼn kyajbʼen te. In kubʼ qyekʼin jlu tukʼil qe tiʼchaq in kubʼ qximen tuʼn tbʼant quʼn ex tzeʼn in xi qbʼinchaʼn qe tiʼchaq at toklen kyukʼil toj qja. In nok tilil quʼn tuʼn t-xi qqʼoʼn aju at tajbʼen kye, pero mintiʼ in kubʼ qqʼoʼn tnejel twitzju qajbʼebʼil te Jehová (Mat. 10:​35-37; 1 Tim. 5:8). At maj, mlay che tzalaj qe toj qja aj tkubʼ qximen tuʼn t-xi qbʼinchaʼn junjun tiʼchaq toj qajbʼebʼil te Jehová.

¿Jakupe kubʼ qqʼoʼn Jehová tnejel toj qanqʼibʼil, axpe ikx kyoj ambʼil kwest? (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 11). e


12. Tej tok weʼ Alexandru twitz jun nya bʼaʼn tukʼil t-xuʼjil, ¿tiʼ bʼant tuʼn ex tiʼ mintiʼ bʼant tuʼn?

12 Qo ximen tiʼjju bʼaj tiʼj Alexandru ex Dorina, aju t-xuʼjil. Tej tzmatoq in nikʼ jun abʼqʼi in che xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios, kyaj ttzaqpiʼn Dorina tuʼn t-xnaqʼtzan ex tajtoq tuʼn tbʼant ax jlu tuʼn Alexandru. Pero tukʼil tbʼanel yol ex tmod Alexandru, xi tqʼamaʼn te t-xuʼjil qa mlaytoq bʼant tuʼn. Nya bʼaʼn ela jlu toj twitz Dorina ex tajtoq tuʼn tkyaj ttzaqpiʼn Alexandru t-xnaqʼtzbʼil. Ok tilil tuʼn Alexandru tuʼn tonin tiʼj t-xuʼjil, pero kwest ela te. At maj, tej tyolin Dorina nya bʼaʼn tiʼj ex tej tkubʼ tyekʼin nya bʼaʼn tmod tukʼil, kubʼ t-ximen Alexandru tuʼn tkyaj ttzaqpiʼn t-xnaqʼtzbʼil. Maske ikju, kukx ok tilil tuʼn tuʼn tkubʼ tqʼoʼn Jehová tnejel toj tanqʼibʼil. Ok tkʼujlaʼn t-xuʼjil ex ok tqʼoʼn toklen. Tej tikʼ ambʼil, onin tbʼanel tmod Alexandru tiʼj t-xuʼjil tuʼn t-xnaqʼtzan juntl maj tiʼj Tyol Dios. (Qʼonka twitza tiʼj video Alexandru ex Dorina Văcar: «Aju xjal at tkʼujlalil at tpasens ex in tzʼeʼy tkʼuʼj tiʼj tukʼil», toj sección «In chʼexpaj kyanqʼibʼil xjal tuʼn axix tok», aju tkubʼ toj jw.org).

13. ¿Tzeʼn jaku kubʼ qyekʼin qa kʼujlaʼn Jehová quʼn ex qe toj qja?

13 Kubʼ tbʼinchaʼn Jehová qe familia ex taj tuʼn kytzalaj (Efes. 3:​14, 15). Qa qaj tuʼn qtzalaj, bʼaʼn tuʼn t-xi qbʼinchaʼn qe tiʼchaq ik tzeʼn taj Jehová. In nok tkeʼyin ex in nok tqʼoʼn toklen qe tiʼchaq in xi qbʼinchaʼn noq tuʼn qajbʼen mas te. Ax ikx, aj t-xi qqʼoʼn aju at tajbʼen kye toj qja, aj tkubʼ qyekʼin qkʼujlabʼil kyiʼj ex aj tok qqʼoʼn kyoklen (Rom. 12:10).

QO ONIN QIBʼ TUʼN QOK IK TZEʼN KYE NAZAREO

14. ¿Alkyeqe jaku txi qqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj?

14 Qa qaj tuʼn qajbʼen mas te Jehová, bʼaʼn tuʼn t-xi qbʼinchaʼn junjun tiʼchaq tukʼil kʼujlabʼil. At maj kwest tuʼn tbʼant jlu quʼn. Pero, ¿tzeʼn jaku bʼaj qonin qibʼ qxolx tuʼn t-xi qbʼinchaʼn junjun tiʼchaq toj qajbʼebʼil te Jehová? Jaku bʼant quʼn kyukʼil qyol. ¿Atpe jun erman toj congregación in nok tilil tuʼn tuʼn miʼn tten nim tiʼchaq te tuʼntzun tajbʼen mas te Jehová? ¿Ojtzqiʼnpe jun kuʼxun tuʼna in kubʼ tyekʼin qa junxitl ik tzeʼn qe tukʼil toj escuela maske kwest in nela te? ¿Ojtzqiʼnpe jun erman tuʼna moqa jun xjal in xnaqʼtzan tiʼj Biblia, aju in nel ikʼun kyuʼn toj tja tuʼnju in najbʼen te Jehová? Qa ikju, jaku tzʼajbʼen alkyexku ambʼil quʼn tuʼn t-xi qqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj ex tuʼn t-xi qqʼamaʼn kye qa in nok qqʼoʼn toklen qe tiʼchaq in bʼant kyuʼn tuʼn kyajbʼen mas te Jehová (Filem. 4, 5, 7).

15. ¿Tiʼ o bʼant kyuʼn junjun erman tuʼn kyonin kyiʼj qeju in che ajbʼen toj tkyaqil ambʼil?

15 At maj jakulo txi qbʼinchaʼn junjun tiʼchaq tuʼn qonin kyiʼj erman in che ajbʼen toj tkyaqil ambʼil (Prov. 19:17; Heb. 13:16). Atzun jlu bʼant tuʼn jun ermana otoq tijin, in nanqʼin atz Sri Lanka. Tuʼnju tzaj chjoʼn mas twi tkʼuʼj toj taqʼun, kubʼ t-ximen tuʼn tonin kyiʼj kabʼe txin in che ajbʼen te precursora. Kwesttoq tuʼn kykambʼan txin kypwaq, tuʼntzunju tkyaqil xjaw el tpaʼn ermana chʼin pwaq tuʼn t-xi tchjoʼn aju gasto tiʼj kyteléfono. Tbʼanelxix aju bʼant tuʼn ermana lu.

16. ¿Tiʼ in tzaj tyekʼin qe aju techel kyaj kyqʼoʼn nazareo?

16 Ma tzʼel qiʼn tbʼanel xnaqʼtzbʼil kyiʼj nazareo, pero ax ikx jaku tzʼel qiʼn jun tbʼanel xnaqʼtzbʼil tiʼj Qman Jehová. Ojtzqiʼn tuʼn qa qaj tuʼn qajbʼen te tukʼil tkyaqil qanmi ex qa qaj tuʼn t-xi qbʼinchaʼn junjun tiʼchaq tuʼn tjapun twi qyol tej t-xi qqʼamaʼn tuʼn qajbʼen te. Ax ikx, in nok tqʼoʼn qoklen aj ttzaj tqʼoʼn ambʼil qe tuʼn tkubʼ qyekʼin jniʼ kʼujlaʼn quʼn (Prov. 23:​15, 16; Mar. 10:​28-30; 1 Juan 4:19). In tzaj tyekʼin techel kyaj kyqʼoʼn nazareo qa in nok tqʼoʼn Jehová toklen qe tiʼchaq in xi qbʼinchaʼn noq tuʼn qajbʼen mas te. Tuʼntzunju, kukx qo ajbʼen te Jehová ex qqʼonx aju mas tbʼanel te tuʼn tkyaqil qanmi.

¿TIʼ TEYA JAKU TZAJ TTZAQʼWEʼN?

  • ¿Tzeʼn kubʼ kyyekʼin nazareo qa kyajtoq tuʼn miʼn txi kybʼinchaʼn junjun tiʼchaq ex qa ten kyipumal?

  • ¿Tzeʼn jaku bʼaj qonin qibʼ qxolx tuʼn qok ik tzeʼn kye nazareo?

  • ¿Tiʼ in tzaj tyekʼin qe tiʼj Jehová noq tuʼn voto bʼant kyuʼn nazareo?

BʼITZ 124 Kukx qo ten tzʼaqli

a Xi tqʼoʼn Jehová kyoklen junjun tuʼn kyok te nazareo, pero chʼixmi kykyaqil bʼant jlu kyuʼn tuʼnju aʼyex e kubʼ ximente (qʼonka twitza tiʼj recuadro « Qe nazareo xi tqʼoʼn Jehová kyoklen»).

b Kyoj qe uʼj in che etz tuʼn ttnam Jehová, at maj in che ok mojbʼaʼn qe erman in che ajbʼen toj tkyaqil ambʼil ik tzeʼn qe nazareo. Pero toj xnaqʼtzbʼil lu, qo yolil tiʼj qa kykyaqil qe tmajen Jehová jaku che ok ik tzeʼn kye nazareo.

c Chʼixmi tkyaqil maj, parece que mintiʼ toklen voto bʼant kyuʼn nazareo tukʼilju tuʼn tbʼant jun tbʼanel aqʼuntl kyuʼn.

d Qʼonka twitza tiʼj xnaqʼtzbʼil «Kubʼ qximane tuʼn qanqʼine tukʼil nya nim tiʼchaq», toj plaj toj tbʼi «Aju in nikʼ kyiʼj testigos de Jehová» toj jw.org.

e TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: Tuʼn tjapun twi voto bʼant tuʼn jun nazareo, mlaytoq bʼant tuʼn t-xiʼ toj tmuqbʼil jun toj tja maske kʼujlaʼn tuʼn. Tuʼntzunju, aj t-xi qʼiʼn t-xmilal toj tja, in kyaj ten keʼyil te najchaq twi jun ja.