1. Nimaytyäˈäk mët tuˈugë ijxpajtën tiko yˈoyëty nduˈunëm extëmë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm.

 OKPAWINMAY ko të mdëgoy yugoty ets tam xypyaty mayë jëyujk animal mëdiˈibë kutsëˈëgë, mbäät muum mgënaxy ets axëëk mjaty mgëbety. ¿Këdii mguˈëw mgukäjpxëp ko xypyäädët tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë yˈixyˈajtypy ja it lugäär? Nanduˈunën tyamë jukyˈäjtën kyutsëˈëgëty extëmxyëp ko nyajpatëm yugoty, perë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm, pes xytyukniˈˈijxëm ja nëˈë tuˈu parë njukyˈäjtëm winë xëëw.

2. ¿Wiˈix tyamë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm?

² ¿Wiˈix tyam xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëmë Jyobaa? Mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë, per yajtuumpy nanduˈunë naxwinyëdë jäˈäy parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Extëm nˈokpëjktakëm mët yëˈëgyëjxm “ja tuumbë mëdiˈibë kuwijy”, xymyoˈoyëmë käˈäy ukën mëdiˈibë xypyudëjkëm parë oy tijaty nduˈunëm (Mat. 24:45). Yajtuumpy nanduˈunë sirkuitë, ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tuundëp mëjjäˈäy parë xypyudëjkëm ets xyˈëwij xykyäjpxwijëm ko nbatëmë amay jotmay. Nguˈëˈëw ngukäjpxëmë Jyobaa ko tyam xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm mä ja tiempë mëdiˈibë tsip nimëjääw, pes xypyudëjkëm parë duˈunyëm nmëduunˈadëtsëm, duˈun tyam ets mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

3. ¿Ti nimaytyäˈägäˈänëm mä yäˈädë artikulo?

³ ¿Tiko näˈäty xytsyiptakxëm nmëmëdoˈowëm extëmë Jyobaa  xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm? Yëˈko yëˈë yajtuumbyë pokyjyaˈay parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ets mbäät kyaj nˈoymyëdoˈowëm extëm xyˈanmäˈäyëm ets nwinmäˈäyëm ko kyaj duˈunë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Per ko duˈun njäjtëm, jaa mä mbäät ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa ko yëˈëjën nyëˈëmoopy tyuˈumooy ja nyax kyäjpn, pääty oy ko nmëmëdoˈowëm. Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky mëdiˈibë xypyudëkëyäˈänëm parë ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa, 1) yëˈë wiˈix tnëˈëmooy ttuˈumooy ja nyax kyäjpn tëëyëp, 2) wiˈix tyam xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ets 3) wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nduˈunëm extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm.

WIˈIXË JYOBAA TNËˈËMOOY TTUˈUMOOY JA ISRAELITËTY

4, 5. ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈky ko yëˈë netyë Moisés yajtuumpy parë tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy ja israelitëty? (Ixë dibujë mëdiˈibë miimp mä rebistë nyiˈak).

⁴ Jyobaa yëˈë tyuknipëjkë Moisés parë dyaˈˈawäˈätspëtsëmët ja israelitëty jap Egipto. Yajxon ttukˈijxy ja israelitëty ko yëˈë netyë Moisés nëˈëmoˈoyan tuˈumoˈoyanëdëp, ko xëëny dyajtuuny ja yoots ets koots ja jënˈyaˈank parë ojts tyuˈuyeˈeytyë (Éx. 13:21). Ets yëˈëjën ja Moisés pyanëjkx ja yoots parë jyäjttë mä ja mejnyë Tsaptspë. Per ko ja israelitëty tˈijxtë ko të nyajdujktäˈäytyë, ta nyayˈatsëˈkëdë ets jyënandë ko yëˈë netyë Moisésë pyoky ko jam të kyuwowëdë, per kyaj nety dyuˈunëty, pes yëˈë netyë Jyobaa nëˈëmooy tuˈumooyëdëp (Éx. 14:2). Jyobaa mëjˈäjtëngyëjxm yaˈˈawäˈätspëtsëëmëdë (Éx. 14:​26-28).

⁵ Moisés 40 jëmëjt tnëˈëmooy ttuˈumooyë israelitëty mët yëˈëgyëjxm ja yoots nëmäˈä, a näˈäty jam ijty ja yoots nyaxkëdaˈaky mä ja Moisés të nyaynyikojˈyëty. Duˈun tˈijxtë ja israelitëty ko yëˈë netyë Jyobaa nëˈëmooy tuˈumooyëdëp (Éx. 33:​7, 9, 10). Mä ja yoots nëmäˈä jamënë Jyobaa ojts tmëgajpxyë Moisés ets ta net okë Moisés ttukˈawanë ja israelitëty wiˈixë netyë Jyobaa të jyënaˈany (Sal. 99:7). Päätyë israelitëty tyimˈijx tyimmëdoowdë ko yëˈë netyë Jyobaa të ttuknipëkyë Moisés parë nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdët.

6. ¿Ti ja israelitëty kyaj tkupëjktë? (Números 14:​2, 10, 11).

⁶ Jotmaymyëët njënäˈänëm ko ja israelitëty kyaj tkupëjktë ko yëˈë netyë Jyobaa yajtuumbyë Moisés parë nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdët (käjpxë Números 14:​2, 10, 11). Ets kom kyaj tkupëjktë, ta kyaj yajmooytyë ja nax mëdiˈibë Yajtukwandaktë (Núm. 14:30).

7. ¿Pënatyën myëmëdoowdë Jyobaa extëm nyëˈëmooy tyuˈumooyëdë? (Números 14:24; ix nanduˈunë dibujë).

⁷ Tamˈäjt ja israelitëty mëdiˈibë myëmëdoowdë Jyobaa ko nyëˈëmooy tyuˈumooyëdë. Extëm ko Jyobaa jyënany ko Caleb mëmëdoowë amumduˈukjot (käjpxë Números 14:24). Jyobaa kunuˈkxë mëjwiin kajaa, pes këˈëmë Caleb yajtukwinˈijxy mä nety tsyëënëyaˈany (Jos. 14:​12-14). Ja israelitëty mëdiˈibë ok akjukyˈäjttë myëmëdoowdë nanduˈunë Jyobaa extëmë Caleb, wyingutsëˈkëdë Josué nuˈun ja xyëëw jyukyˈäjtën, pes yëˈë netyë Jyobaa të wyinˈixyëty parë twingudëgatsˈatëdë Moisés (Jos. 4:14). Päätyë Jyobaa ojts kyunuˈkxëdë ets tyëjkëdë mä it lugäär mëdiˈibë Jyobaa tukwandakëdë (Jos. 21:​43, 44).

8. ¿Wiˈixë Jyobaa tnëˈëmooy ttuˈumooyë kyäjpn ko dyajtuunyë reyëty? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁸ Ko tiempë nyajxy yëˈë Jyobaa yajtuunë fesëty parë tnëˈëmooy ttuˈumooyë kyäjpn ets ko jyamˈäjtyë reyëty yëˈë yajtuundë kugajpxyëty. Ja reyëty mëdiˈibë myëmëdoowdë Jyobaa, kyupëjktë extëm ojts kyäjpxwijëdë  ja kugajpxyëty. Extëm nˈokpëjktakëm, ja rey David kyupëjk ko yˈëwij kyäjpxwijë ja kugajpxy Natán (2 Sam. 12:​7, 13; 1 Crón. 17:​3, 4). Ja rey Jehosafat myëmëdoow nanduˈun extëm nyëˈëmooy tyuˈumooyë ja kugajpxy Jahaziel ets yˈanmääy ja nax käjpn parë tmëmëdowdët ja kugajpxyëty (2 Crón. 20:​14, 15, 20). Ets ko ja rey Ezequías tpatyë amay jotmay, yëˈë yˈamdoowë naybyudëkë ja kugajpxy Isaías (Is. 37:​1-6). Ko ja reyëty tmëmëdoowdë Jyobaa extëm nyëˈëmooy tyuˈumooyëdë, mëjwiin kajaa ojts kyunuˈkxëdë ets ijxˈijt kuentëˈäjtëdë (2 Crón. 20:​29, 30; 32:22). Yajxon nyigëxëˈky ko yëˈë netyë Jyobaa nyëˈëmoopy tyuˈumoopy ja nyax kyäjpn, oy may ja israelitëty tkamëmëdoowdë Jyobaa extëm tyuˈumooyëdë (Jer. 35:​12-15).

WIˈIXË JYOBAA TNËˈËMOOY TTUˈUMOOY JA DIOSMËDUUMBËTY MÄ PRIMER SIIGLË

9. ¿Wiˈixë Jyobaa tnëˈëmooy ttuˈumooy ja Diosmëduumbëty mä primer siiglë? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁹ Mä primer siiglë Jyobaa yajnaxkëdak ja tuˈukmujkën, per ¿wiˈixën tnëˈëmooy ttuˈumooy? Yëˈë tyuknipëjkë Jesus parë tnigëbäjkˈatët ja tuˈukmujkën (Éfes. 5:23). Jesus kyaj niduˈuk niduˈuk ttimymyëtmaytyaky ja Diosmëduumbëty parë ttukˈawäˈänë ti tyundëp, yëˈëjën yajtuun ja apostëlëty ets ja mëjjäˈäytyëjkëty mëdiˈibë tuundë Jerusalén parë tnëˈëmooy ttuˈumooy (Apos. 15:​1, 2). Ets mäjatyë tuˈukmujkën ojtsë Jyobaa twinˈixy pënaty tundëp mëjjäˈäy, duˈunën tnëˈëmooy ttuˈumooy ja nyax kyäjpn (1 Tes. 5:12; Titʉ 1:5).

10. 1) ¿Ti tyuundë ja Diosmëduumbëty mä primer siiglë ko Jyobaa nyëˈëmooy tyuˈumooyëdë? (Apostʉlʉty 15:​30, 31). 2) ¿Tiko nääk ja Diosmëduumbëty kyaj tmëmëdoowdë ja mëdiˈibë nëˈëmooy tuˈumooyëdë? (Ixë rekuäädrë mä jyënaˈany “ Tiko nääk kyaj tkupëktë extëm tyamë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm”).

¹⁰ Nimay ja Diosmëduumbëty mä primer siiglë myëmëdoowdë extëm yajnëˈëmooy yajtuˈumooytyë, pesë Biiblyë jyënaˈany ko tyukxondaktë ko duˈun “yajjotkujkmooytyë” (käjpxë Apostʉlʉty 15:​30, 31). Ets ¿wiˈix tyamë Jyobaa kyäjpn tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy?

WIˈIX TYAMË JYOBAA XYNYËˈËMOˈOY XYTYUˈUMOˈOYËM

11. Oknimaytyäˈäk wiˈix tyamë Jyobaa tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyë kyäjpn.

¹¹ Tyam duˈunyëmë Jyobaa tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyë nyax kyäjpn mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë etsë yˈUˈunk Jesus mëdiˈibë nyigëbäjkˈäjtypy  ja tuˈukmujkën. Ets duˈunyëm tyam dyajtunyë naxwinyëdë jäˈäy parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Min nˈokˈijxëm ti tuun jäjtë mä jëmëjt 1870 ko Charles Russell mët ja myëguˈuktëjk tnijäˈäwëdë ko ja nety nyaxkëdäˈägäˈäny ja Diosë gyobiernë mä jëmëjt 1914 (Dan. 4:​25, 26). ¿Wiˈixën tnijäˈäwëdë? Yëˈko tniˈëxpëjkëdë tijatyë nety të yajnaskäjpxë mä Biiblyë ets yëˈë Jyobaa pudëjkëdë parë duˈun tmëwinmäˈänybyattë. Tijaty tuun jäjtë mä jëmëjt 1914, yëˈë yajxon yajnigëxëˈk ko të netyë Diosë gyobiernë nyaxkëdaˈaky jam tsäjpotm, pes ja tyuunë Primera Guerra Mundial, jyaˈäjtyë yuu, päˈäm etsë naxwinyëdë yuˈkxy (Luk. 21:​10, 11). Yajxon nyigëxëˈky ko yëˈë netyë Jyobaa yajtuumbyë yäˈädë jäˈäyëty parë tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyë nyax kyäjpn.

12, 13. ¿Ti yajtuun mä Segunda Guerra Mundial parë niˈigyë ojts kyäjpxwäˈkxtë nmëguˈukˈäjtëm ets yaˈëxpëjktë?

¹² Ko tyuunë Segunda Guerra Mundial, ta ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë Wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty, tjaygyujkëdë ko kyaj nyamyinäˈänyë Armajedon extëm jyënaˈanyë Diˈibʉ Jatanʉp 17:8. Pes jaˈˈatäämbë nety tuk tiempë jotkujkˈäjtën parë jäˈäy yajtuknijawëdë Diosë yˈayuk. Päätyë Diosë kyäjpn, dyajnaxkëdakyë eskuelë mëdiˈibë Galaad b parë mbäät yˈëxpëktë ja misioneerëty ets nyëjkxtët ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë wiink it wiink naxwinyëdë. Ets oyë nety tyunyëtyë tsip, yajkaxtë ja misioneerëty wiink paˈis. Ok, ja tuumbë mëdiˈibë kuwijy, ta dyajnaxkëdakyë ëxpëjkën mä nyajtukniˈˈijxëm wiˈix mbäät oy nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets mä jäˈäy nyaˈëxpëjkëm. c Duˈunën nyayjëjpˈijxëdë ja Diosmëduumbë parë net ttunäˈändë ja tuunk mëdiˈibë nety miimp këdakp.

¹³ Extëm nˈijxëm yëˈënë Jyobaa nyëˈëmooy tyuˈumooyë nyax kyäjpn mä taabë tiempë, oyë nety jyaˈˈatyë amay jotmay. Ko nyajxyë tsip mä Segunda Guerra Mundial, ta ja Diosmëduumbëty niˈigyë ojts yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxnëdë, duˈunën mayë jäˈäy të tˈixyˈattë Jyobaa ets tmëdundë. Ets tyam, nanduˈunyëm yajkäjpxwaˈkxyë Diosë yˈayuk abëtsëmy nyaxwinyëdë.

14. ¿Tiko mbäät ndukjotkujkˈäjtëm extëm nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm? (Diˈibʉ Jatanʉp 2:1; ix nanduˈunë dibujë).

¹⁴ Pënaty Wyoowˈyoˈoytyëbë Diosë kyäjpn,  yëˈë Jesus naytyuknëˈëmooy naytyuktuˈumooyëdëp. Yëˈëjëty tyuundëbë mëjääw parë tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoytyë myëguˈuktëjk extëmë Jyobaa mëdë Jesus ttsoktë, mët yëˈëgyëjxm ja sirkuitë ets pënaty tuundëp mëjjäˈäy. d Pënaty nëjkxandëp tsäjpotm ets niˈamukë pënaty tuundëp mëjjäˈäy, yˈaˈoygyëˈëjoty myëdatëdë Jesus (käjpxë Diˈibʉ Jatanʉp 2:1). Kom pokyjyaˈay yajpäättë, mbäät nanduˈun tyëgoytyë extëm jyäjttë Moisés, Josué etsë apostëlëty (Núm. 20:12; Jos. 9:​14, 15; Rom. 3:23). Nnijäˈäwëm ko Jesus yëˈë nyëˈëmoopy tyuˈumoopy ja tuumbë mëdiˈibë kuwijy ets nanduˈun ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tuundëp mëjjäˈäy. Ets duˈunyëm ttunäˈäny, pes jyënany: “Nyajpäädäˈänyëts mët miitsëty tuˈuk tuˈugë xëëw axtë ko jyëjpkëxëdë yäˈädë jukyˈäjtën” (Mat. 28:​20, TNM). Pääty nˈoktukjotkujkˈäjtëm pënaty xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm.

WIˈIX NDUKˈOYˈÄJTËM KO NMËMËDOˈOWËM EXTËMË JYOBAA XYNYËˈËMOˈOY XYTYUˈUMOˈOYËM

15, 16. ¿Ti mdukniˈˈijxëp extëm yajnimaytyäˈäktë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë kyupëjktëp etsë Jyobaa nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdët?

¹⁵ Ko nduˈunëm extëmë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm, ndukˈoyˈäjtëm mëjwiin kajaa. Min nˈokˈijxëm wiˈix yajnimaytyaˈagyë Andy ets ja kyudëjk Robyn, yëˈëjëty adëyë nety jyukyˈattë pääty ojts nyëjkxtë tuumbë mä Diosë jyëën tyëjk yajkojy (ix wiˈix jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 13:5). Robyn duˈun tnimaytyaˈaky: “Mäts nyajmoˈoytyë ja jëën tëjk jantsy mutskatyëty, ets näˈäty, kyajë lugäär mätsë ngaaky ndojkx nyaˈoyët. Nëgooyëts ijty nanduˈun njuudanë retratë ets tamtsë nety nmëdaty kanäägë kamara, per ndoˈktääyëts oyëts nˈoknijëëy nˈokniyaxy, duˈun extëmë Sara, ja Abrahánë kyudëjk nyikaktääy winë” (Eb. 11:15). ¿Wiˈixë yäˈädë kasäädë jäˈäy nyayjyäˈäwëdë ko duˈun ttuundë? Robyn tˈaknimaytyaˈaky: “Agujk jotkujkëts nayjyawëdë ko yëˈëtsë Jyobaa nmooytyëp mëdiˈibëts nmëdäjttëp ets tëgok tëgokëtsë tuunk nyajtuknipëktë, duˈunëts nayjyawëdë ko tamëts jyawë njukyˈäjnëdë mä ja tsujpë it lugäär”. Ets ja myëmëjjäˈäy duˈun jyënaˈany: “Nitii duˈun xykyayajotkujkˈäjtëm extëm ko nduˈunëmë Diosë tyuunk”.

¹⁶ ¿Wiˈix ja tuk pëky ndukˈoyˈäjtëm ko nmëmëdoˈowëm extëmë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy  xytyuˈumoˈoyëm? Min nˈokˈijxëm wiˈix yajnimaytyaˈagyë Marcia, ko ojts dyajkaˈpxy ja kyarreerë, ta wyinmäˈäny tpëjktaky ko tyunäˈäny prekursoora (Mat. 6:33; Rom. 12:11). Duˈun tnimaytyaky: “Yaˈˈawäˈänëts mä Unibersidad taxk jëmëjtë bekë parëts nˈakˈëxpëkët, per niˈigyëtsë netyë Jyobaa nˈakmëdunäˈäny. Päätyëts yëˈë niˈëxpëjkë tits naytyukˈixëdëp parëts ndunët prekursoora. Jantsy oy kots duˈunë nwinmäˈäny nbëjktaky ndunäˈäny prekursoora ets jantsy jotkujkëts nnayjyawëty kots tyam duˈun nduny. Kom kyajts sëmäänˈabety nduny, mbäädëtsë net nëjkxy majtsk xëëw tëgëk xëëw tuumbë Betel”.

17. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nmëmëdoˈowëm extëmë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm? (Isaías 48:​17, 18).

¹⁷ Näˈätyë Jyobaa xyˈëwij xykyäjpxwijëm mët yëˈëgyëjxmë nyax kyäjpn parë nnaygyuentëˈäjtëm ets kyaj yëˈëyë nbaˈoˈktëˈëwëmë meeny sentääbë ets kyaj nanduˈun nduˈunëm mëdiˈibë Diosë yˈanaˈamën yajkubojkypy. Ndukˈoyˈäjtëm mëjwiin kajaa ko nduˈunëm extëmë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm, pes mbäät oy njäˈäwëm ja jot winmäˈäny ets kyaj nëgoo pyëkët ja jot këbäjk (1 Tim. 6:​9, 10). Ko kyaj nbaˈoˈktëˈëwëmë meeny sentääbë, mbäät jamyë jot winmäˈäny nbëjktakëm mä Diosë tyuunk. Agujk jotkujk nanduˈun nnayjyawëyäˈänëm ko yëˈëyë Jyobaa nmëduˈunëm (käjpxë Isaías 48:​17, 18).

18. ¿Tiko xëmë xymyëmëdowäˈäny extëmë Jyobaa mnëˈëmoˈoy mduˈumoˈoyëty?

¹⁸ Jyobaa duˈunyëm dyajtunäˈänyë naxwinyëdë jäˈäy parë tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyëdë kyäjpn ko nety tyuˈuyeˈey ja mëj ayoˈon ets mä Jesus yˈanaˈamäˈäny Tuk mil jëmëjt (Sal. 45:16). Mä taabë tiempë, ¿mëdowäˈänëm extëmë nety nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm oyë nety ngaˈoymyëdoˈowëm? Pën tyam nduˈunëm duˈun kyaj tsyiptäˈägäˈäny nmëdoˈowëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Pääty nˈokmëmëdoˈowëm duˈunyëmë Jyobaa extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Yäˈädë yëˈë yˈandijpy nmëmëdoˈowëm pënaty të ttuknipëky parë xyˈijxˈijt xykyuentëˈäjtëm (Is. 32:​1, 2; Eb. 13:17). Pën nduˈunëm duˈun, duˈunë nety nyajnigëxëˈkëm ko ndukjotkujkˈäjtëm extëmë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ets yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nëgoo nbatëmë amay jotmay axtë koonëm njäjtëm mä ja jembyë jukyˈäjtën.