BETILI Kalate Zambe be nga ba’alan avale minnoñe bifia da bemvôme béziñ. Bi tame zu yene mame melale me nga yiane bo na bôte be nga tili Kalate Zambe be bo nalé.

Éyoñe be nga tili Kalate Zambe. Ayoñ Israël, abui bôt é nji be é bili kalate Metiñ. Bone be Israël be mbe be wô’ô ane ba lañe metiñe fo’o éyoñe be mbe be kele’e sulan afôla da tabernacle. (Deut. 31:​10-12) É mbe é yiane kui abui biyoñe na mame mefe me bo be na be bo teke kôme vô’ôlô jôme ba lañ, be mbe fe be yiane lôt abui mewolo be tele tetele nkunda bôt été. (Néh. 8:​2, 3, 7) Éyoñ ése be mbe be ba’alane jam é mbe mfi abui biyoñ, nalé a mbe a volô ayoñ Israël na é ji’a ba’ale mame ba ke lañ a na be ve ngule ya tôñe me. Éyoñe be mbe be ba’alane bifia biziñ abui biyoñ, nalé a mbe a volô be na be bo teke ji’a vuane bone be mame bese be tii a metiñe Yéhôva a nga ve be.—Lév. 18:​4-22; Deut. 5:1.

Fatane ntilan. Kalate Zambe a bili abui bia bevôme béziñ,—aval ane kalate Besam, Jia salomon a Miñyône mi Jérémie. Bia biziñe bi bili nkañesan, a wo volô na jia é kôme wô’é melo me bôte ba yia je. Nalé a volô fe na bôte ba vô’ôlô je be ba’ale bifia biziñe ya été minleme miap. Bi tame zu yene bifia biziñe bia koone bie kalate Besam 115:​9-11: “A Israël, tabe’e Yéhôva mebun:—A ne mvolane wop a ébene jap. A nda bôt Aaron, mi taba’ane Yéhôva mebun:—A ne mvolane wop a ébene jap. Mia bôt mia ko Yéhôva woñ, taba’ane Yéhôva mebun:—A ne mvolane wop a ébene jap.” Éyoñe be nga ba’alane bifia bi, nalé a nga yiane volô beyia bia na be ba’ale bidima bi mame biziñ ôsimesane wop.

Be mbe be yiane ngôné mame ma dañe mfi. Biyoñe biziñe betili Kalate Zambe be mbe be ba’alane mame me mbe mfi. Éve’an é ne na, éyoñe Yéhôva a nga jô bone be Israël na be bo teke di metyi, a nga jô Moïse na a ba’alane be jam éte abui biyoñ. Zambe a mbe a yi’i na be kôme wô’ô na ényiñe ya minsôn é ne metyi été, nalé a tinane na metyi mme me ne ényiñ. (Lév. 17:​11, 14) Mvuse ya valé, éyoñe minlôman a bemvendé ya Jérusalem be nga kobô ajô ya mame bekristene ba yiane sa’ale, be nga beta ngôné mfi ya bo teke nambe atoé metyi.—Mame mi. 15:​20, 29.

To’o Kalate Zambe a ba’alane jame da abui biyoñe bevôme béziñ, nalé a nji tinane na Yéhôva a yi na bi bi fulu ya ba’alane minnône bifia mi ne Kalate Zambe été. Jôme te nje Yésus a nga jô na: “Éyoñe wo ye’elane Zambe, te ba’alane mame ne ba’ala ba’alan.” (Matt. 6:7) A nga volô fe bia na bi yeme mame bi ne sili Zambe meye’elan été, mame ma kui tyiñ a nkômbane wé. (Matt. 6:​9-13) Ajô te, to’o bia ba’alane ki avale bifia da meye’elane mangan, bi ne ngule ya ye’elane Zambe abui biyoñ asu mame ma ndeñele bia.—Matt. 7:​7-11.

Nde bi ne jô na Kalate Zambe a bili mbamba beamu ya ba’alane bifia biziñ a minnoñe bifia miziñ. A ne zene jia ya abui mezene Beta ñye’ele wongan a ye’ele bia asu mfi wongane biabebien.—Ésa. 48:​17, 18.