Habu̱ ma gi tini te hutsʼi

Habu̱ ma dä xiʼi te hutsʼi

¿Gi pädi?

¿Gi pädi?

¿Por hanja ha rä Mäkä Tꞌofo rꞌabu̱ di repeti rꞌa yä noya?

RꞌABU̱ nuꞌu̱ yä jäꞌi bi yꞌofo rä Mäkä Tꞌofo bi repeti rꞌa de nuꞌu̱ yä idea o noya bi yꞌofo. ¿Por hanja? Tal vez po nuya hñuu yä raso:

Hämꞌu̱ bi tꞌofo. Mäyaꞌmu̱, ndunthi de nuꞌu̱ yä israelita himi pe̱ꞌtsi ha yä nguu nꞌa rä kopia de näꞌä rä Ley xti tꞌumbäbi Moisés. Hänge yä israelita ho̱nse̱ mi tsa dä yꞌo̱de te mi mää näꞌä Ley ora mi muntsꞌi gatꞌho pa mi xo̱kämbeni rä Zi Dada Jeoba (Deut. 31:​10-12). Koꞌmu̱ mi muntsꞌi xa ndunthi yä jäꞌi ꞌne po ndunthi yä ora mi ꞌmaitho ngeꞌä mi otho habu̱ dä hñudi, zäi ge ꞌnehe mi ja ndunthi rä ruido ꞌne po geꞌä yä israelita mi japäbi xä ñhei dä yꞌo̱de xä ñho te mi mhää (Neh. 8:​2, 3, 7). Hänge zäi ge näꞌä toꞌo mi heti rä Ley, pe̱ꞌtsi te mi repeti nuꞌu̱ yä idea o noya, pa njabu̱ yä israelita mänꞌa himi japäbi xä ñhei dä yꞌo̱de xä ñho ꞌne dä me̱fi näꞌä mi mhändabi. Ora mri repeti nuya yä noya, mi fatsꞌi yä israelita dä mepye̱ näꞌä mi debe o näꞌä himi debe dä tꞌo̱tꞌe ko nꞌa rä asunto (Lev. 18:​4-22; Deut. 5:1).

Te me̱ꞌä näꞌä mi tꞌofo. Ha rä Mäkä Tꞌofo di tinihu̱ ndunthi yä jähñä, por ejemplo rä mfistꞌofo Salmo, El Cantar de los Cantares ꞌne rä mfistꞌofo Lamentaciones. Rꞌabu̱, ha rꞌa de nuꞌu̱ yä jähñä di repeti ndunthi yä mꞌiki nꞌa rä idea o nꞌa rä noya (gehnä fädi ngu rä estribillo). Geꞌä mi fatsꞌi toꞌo mi tuhu pa dä bädi de te mi trata näꞌä rä jähñä ꞌne pa dä mepye̱. Ma gä handihu̱ nꞌa rä ejemplo ha Salmo 115:​9-11. Nuua enä: «Oh, Israel pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa Jeoba. (Näꞌä go geꞌä ri mfatsꞌihu̱ ꞌne ri ntakihu̱). Oh, gatꞌho rä ngu Aarón, pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa Jeoba. (Näꞌä go geꞌä ri mfatsꞌihu̱ ꞌne ri ntakihu̱). Nuähu̱ gi tsuhu̱ gi u̱mbäbihu̱ rä mfeni Jeoba, pe̱ꞌspäbihu̱ rä komfiansa Jeoba. (Näꞌä go geꞌä ri mfatsꞌihu̱ ꞌne ri ntakihu̱)». Koꞌmu̱ xa di repeti nuya yä noya, zäi ge ora toꞌo mi tuti nunä rä jähñä, mi kohi ha rä mfeni ꞌne ha rä koraso nuya yä noya xa mähotho.

Xa mi ja mꞌe̱di drä repeti. Rꞌa de nuꞌu̱ yä yꞌofo de rä Mäkä Tꞌofo bi hyandi ge xa mi ja mꞌe̱di dä repeti rꞌa yä idea o rꞌa yä noya. Por ejemplo, nuꞌmu̱ rä Zi Dada Jeoba bi mändabi Moisés dä xipäbi yä israelita ge himi debe dä zi rä ji, Jeoba bi japäbi Moisés dä repeti ndunthi yä mꞌiki por hanja yä israelita himi debe dä zi rä ji. Hää, rä Zi Dada Jeoba mi ne ge yä israelita xä ntiende xä ñho ge rä ji di signifika rä bida (Lev. 17:​11, 14). Mꞌe̱fa, nuꞌmu̱ nuꞌu̱ yä apostol ꞌne nuꞌu̱ yä anciano mi ꞌmu̱i ha Jerusalén bi mää te mä tꞌo̱tꞌe debe gä ebitahu̱ pa dä za dä numäñhogihu̱ Äjuä, nuꞌu̱ bi ꞌñenä mänꞌaki ge di debe gä ebitahu̱ rä ji (Hech. 15:​20, 29).

Mäske ha rä Mäkä Tꞌofo ndunthi yä mꞌiki di tinihu̱ yä noya o yä idea nuꞌu̱ di repeti, hindi signifika ge rä Zi Dada Jeoba adi xa njatꞌä gä repetihu̱ rꞌa de nuꞌu̱ yä noyaꞌu̱. Rä Hesu bi ꞌñenä: «Ora gi xatuäbi Äjuä, oxa gi thäꞌtätho näꞌä gi mää» (Mat. 6:7). Mꞌe̱fa de bi mängä njabu̱, rä Hesu ꞌnehe bi mää ngu te dä za gä no̱nihu̱ ha mä sadihu̱ (Mat. 6:​9-13). Mäske ora di xatuäbi rä Zi Dada Jeoba hindi mäñhu̱ getꞌätho yä noya, hindi signifika ge hingi tsa gä petehu̱ njatꞌä nꞌa rä asunto näꞌä tupkä mä mu̱ihu̱ (Mat. 7:​7-11).

Ja ngu ya dä handihu̱, ja ndunthi yä raso de por hanja ha rä Mäkä Tꞌofo di repeti rꞌa yä idea o rꞌa yä noya. Geꞌä nꞌa rä modo hanja utkägihu̱ rä Zi Dada Jeoba näꞌä mä Dängä Xahnätehu̱, ꞌne di pädihu̱ ge nzäntho pa mä ñhohu̱ (Is. 48:​17, 18).