Ndzi pswalilwe hi 1955. Hi mina ndzisana ka majaha manharu. Ndzi kulele kusuhani ni le dzongeni wa bimbi le Finlândia, ka cipandze ci tiviwako ku i dhoropa ga Vantaa.

A mamani wa mina i bhabhatisilwe kota Kustumunyu wa Jehovha ka malembe matsongwani na ndzi nga se pswalilwa. Hambulezvo, papayi i wa nga yi lavi lisine niku i wa nga vhumeli ku mamani a gondza na hina vana vakwe kutani ku a famba na hina mitlhanganweni. Hikwalaho, i wo hi gondzisa a tigondzo-tshinya loku papayi a nga hi kona laha kusuhani.

Kusukela wun’wananeni ga mina, ndzi wa nga zvi lavi a ku nga ingisi Jehovha. Hi cikombiso, na ndza ha hi ni 7 wa malembe, a mugondzisi wa mina i no ndzi zangarela nguvhu hi lezvi ndzi nga kala kuga a verilättyjä (Mapankeka ya le Finlândia ma patsiwako ni nkhata). Mugondzisi i no ndzi manya tihlaya hi woko gin’we, legi gin’wani a khoma hi gona a garfu a zama ku ndzi gisa hi kani. Hi kugumesa, ndzi no zvi kota ku wutla a garfu legi a nga khomile.

A cikhati leci ndzi nga hi ni 12 wa malembe, papayi i nofa. Andzhako ka lezvo hi wa zvi kota a kuya mitlhanganweni ya bandla. A vamakabye lomu bandleni va no ndzi kombisa wunene ga hombe, niku lezvo zvi ndzi kucile ku kula hi tlhelo ga moya. Ndzi no sangula ku lera Bhibhiliya siku ni siku ni ku gondza hi wukheta a mabhuku ya hina. A programa leyo ya kugondza yi ndzi vhunile ku ndzi bhabhatiswa na ndzi hi ni 14 wa malembe, hi 8 ka Agosto wa 1969.

 Zvalezvi ndzi nga mbheta a cikola sekundariya, ndzi no sangula ku phayona. Ndzeni ka mavhiki matsongwani ndzi no rura ndziya lomu ku nga hi ni cilaveko ca hombe ca vahuweleli, le Pielavesi, kusuhani ni tsindza ga Finlândia.

Le Pielavesi, ndzi no tivana ni nhanyana loyi a nga gumesa a maha sati wa mina wo randzeka, Sirkka. Ndzi no kokiwa nguvhu hi kutikoramisa kakwe ni wumoya gakwe. I wa nga hlongoliseli kuva ni nduma kutani titshomba. Hi wumbiri ga hina hi wa zvi lava nguvhu a ku tira ntirweni wa cikhati contlhe hi laha zvi nga koteka hi kona, ni ka cihi ciavelo ca ntiro. Hi chadhile hi 23 ka Março wa 1974. Wutshan’wini ga kuya lua de mel, hi noya sangula ku tira le Karttula, lomu ku nga hi ni cilaveko ca hombe ca vahuweleli va Mufumo.

Kusukela loku hi chadhile, Jehovha wa hi komba lezvaku i ta khatalela zvilaveko zva hina loku hi rangisa Mufumo. (Mat. 6:33) Hi cikombiso, le Karttula hi wa nga hi na movha. Kusanguleni hi wa endza hi bhasikeni. Hambulezvo, hi nguva ya cirami ku titimela nguvhu. Kasi ku chumayela ka matshamu ya le kule zvi wa lava ku hi hi ni movha. Kanilezvi hi wa nga hi na mali ya ku xava movha.

Na hi nga zvi rindzelangi, a nhondzo ya mina yi nota hi vhuxela. I no hi nyika movha wakwe hi ku zvi randza. A maseguro ma wa hakhelwe. A zvo lava ku hi xava mafura basi. Andzhako ka lezvo, hi wa hi ni movha lowu wu nga laveka.

Jehovha i hi kombile lezvaku i wa khatalela a zvilaveko zva hina zva nyama. A cipandze ca hina ku wa hi ku rangisa a zvilaveko zva Mufumo.

A cikhati leci hi nga kari hi gondza a Cikola ca Ntiro wa Wuphayona hi 1978, Raimo Kuokkanen a, a nga hi mun’we wa vagondzisi, i no hi kuca ku prenxera a petisawu ga Cikola ca Gileyadhe. Hikwalaho, hi no sangula ku gondza ciNgiza na hi hi ni kungo ga ku hi ringanelwa hi kuya cikoleni leco. Hambulezvo hi 1980, na hi nga se prenxera petisawu ga Gileyadhe, hi no rambiwa ku ya tira hofiseni ya ravi ya Finlândia. Ka cikhati leco, a vatiri va Bheteli va wa nga prenxeri a mapetisawu ya Gileyadhe. Kanilezvi hina hi wa lava ku tira lomu Jehovha a nga wona ku hi kona ka kunene ka hina, na ku nga hi lomu hina hi nga alakanya ku hi kona ka kunene. Hikwalaho, hi no vhumela a kuya Bheteli. Hambulezvo, hi no simama ku gondza ciNgiza, na hi alakanya ku loku i tshuka hi kuma thomo hi wa ta prenxera petisawu ga Gileyadhe.

 Andzhako ka malembe yo kari, a Hubye yi Fumako yi no tivisa lezvaku a vatiri va Bheteli vonawu va wa hi ni thomo ga kuya Cikoleni ca Gileyadhe. Hi no tekela ku prenxera mapetisawu ya hina, na ku nga hi lezvaku hi wo kala ku tsakela ku tira Bheteli. A Bheteli yi wa hi tsakisa nguvhu. Hi wo lava ku ti nyikela kasi ku tira ni kwihi ku nga hi ni cilaveko ca hombe loku hi ringanelwa. Hi noya cikoleni ca Gileyadhe niku hi gradhuwarile ka turma ya wu 79, hi Setembro wa 1985. Hi no nyikiwa ciavelo ca ku ya tira le Colômbia.

Le Colômbia, a kusangula hi no nyikiwa ciavelo ca ku ya tira le hofiseni ya ravi. Ndzi no zama ku maha zvontlhe ndzi nga zvi kota ciavelweni ca mina, kanilezvi andzhako ka lembe, ndzi no zvi zwisa ku khwatsi zvi wa lava ku hi ciciwa. Hi khati go sangula ni go gumesa wutomi ga mina, ndzi no kombela ciavelo cin’wani. Hikwalaho, hi no rumelwa ku ya tira dhoropeni ga Neiva, ka cipandze ca Huila, kota varumiwa va tirako sin’wini.

Contlhe cikhati a ntiro wa kuchumayela wa ndzi tsakisa. A cikhati leci ndzi nga hi phayona na ndzi nga se chadha le Filândia, ka zvikhati zvin’wani ndzi wa chumayela kusukela ni mixo kala ni gambo. Niku na ndza ha hi kuchadha na Sirkka hi wa tira cikhati co leha kuchumayeleni. Loku hi chumayela ka matshamu ya le kule, hi wa etlela lomu movheni wa hina. Lezvo zvi wa hi hungulela a cikhati ca ku vhuka ni mixo hi famba niku zvi wa maha ku hi sangula kuchumayela na ga ha hi mixo ka siku gi nga landzela.

Kota varumiwa va nga tira sin’wini, hi tlhelile hiva ni kuhiseka loku hi nga hi nako kusanguleni ntirweni wa kuchumayela. A bandla ga hina gi no kula, niku a vamakabye va le Colômbia va na ni cichavo, ni lirandzo, ni kubonga.

Ka madhoropa ya lomu kusuhani ni laha hi nga tirela kona le Neiva ku wa nga hi na Vakustumunyu. Ndzi wa karateka nguvhu hi ku a mahungu ya manene ma wa ta chikelisa kuyini ka matshamu lawo. Hambulezvo, hi kota ya yimpi ya zvigevenga, a matshamu lawo ma wa hi ni mhango ka vanhu vo kala va nga hi va lomo. Hikwalaho, ndzi no khongelela lezvaku a wokari wa lomu ka madhoropa lawo ava Kustumunyu wa Jehovha. Ndzi wa pimisa ku a munhu loye i wa fanele ku ngha a hanya lomu Neiva kasi a gondza lisine. Hikwalaho, ndzi no tlhela ndzi khongelela lezvaku andzhako ka ku bhabhatisiwa, a buvha hi tlhelo ga moya a tlhela dhoropeni gakwe ga mabeleko kasi aya chumayela. Ndzi wa nga zvi tivi lezvaku Jehovha i wa hi ni ndlela ya yinene ya ku lulamisa a cikarato leci ya ku hundza leyi ya mina.

Andzhakunyana ka lezvo, ndzi no sangula ku gondza Bhibhiliya ni wanuna wo kari wa ku hi Fernando González. I wa tshama le Algeciras, gi nga hi gin’we ga madhoropa lawa ku nga kala ku nga hi na Vakustumunyu. Fernando i wa famba pfhuka wa 50 wa tikilometro kasi a ta tira le Neiva. I wa longisela khwatsi a cigondzo cin’we ni cin’wani niku i no tekela ku sangula kuya mitlhanganweni yontlhe ya bandla. Kusukela ka vhiki go sangula ga cigondzo cakwe, Fernando i no tlhanganisa van’wani va le dhoropeni gakwe a va gondzisa lezvi a nga zvi gondzile ka cigondzo cakwe ca Bhibhiliya.

Fernando i no bhabhatisiwa hi Janeiro wa 1990, andzhako ka 6 wa tihweti na a sangulile ku gondza. Andzhako ka lezvo i no teka wuphayona ga cikhati contlhe. Lezvi makunu ku nga hi ni makabye mun’we wa le Algeciras, zvi wa ringana ku a hofisa ya ravi yi rumela maphayona yo hlawuleka ka cipandze  leco. Hi Fevereiro wa 1992 ku no vhuliwa bandla ka dhoropa lego.

Xana Fernando i wa chumayela basi ka dhoropa gakwe? Ahihi! Andzhako ka loku a chadhile, yena ni sati wakwe va no rura vaya le San Vicente del Caguán, gi nga hi dhoropa gin’wani gi nga kala gi nga hi na Vakustumunyu va Jehovha. Seyo va noya vhunetela lezvaku ku vhuliwa bandla. Hi 2002, Fernando i no nyikiwa ciavelo ca kuva muwoneleli wa cipandze. Niku yena ni sati wakwe Olga, va ha simama ku endzela mabandla kala nyamutlha.

Ka tshango legi, ndzi gondzile a lisima la ku khongela xungetano hi mhaka yo kari yo kongoma yi yelanako ni zviavelo zva hina. Jehovha i maha lezvi hina hi zvi tsandzekako ku maha. A ca lisima ka zvontlhe, lowu i ntiro wa Jehovha wa kutshovela, a hi wa hina. — Mat. 9:38.

Hi 1990 ndzi no nyikiwa ciavelo ca ku tira kota muwoneleli wa cipandze. A cipandze ca hina co sangula ku wa hi le tsindza ga tiko ga Colômbia, ku nga dhoropa ga Bogotá. A ciavelo leco ci hi chavisile. Mina ni sati wa mina hi wa hi vanhu va nyalidede vo kala wutlhari go hlawuleka. Niku hi wa nga se tshuka hi hanya ka dhoropa ga hombe. Hambulezvo, Jehovha i tatisile a citsumbiso cakwe ci nga ka Va Le Filipi 2:13, ci nge: “Nungungulu hi yena a tirako ka n’wina hi kuzvirandza kakwe, a mu nyika a kuxuva ni ntamu wa ku zvi maha.”

Andzhako ka lezvo, ndzi no nyikiwa ciavelo ca ku ya tira kota muwoneleli wa cipandze le Medellín, a dhoropa legi ndzi gi kumbukileko le kusanguleni. A vanhu va seyo va wa tolovele ku wona tihanyi lomu maruweni niku ti wa nga ha va chavisi. Hi cikombiso, ka khati go kari na ndzi kari ndzi fambisa cigondzo ca Bhibhiliya, ku no sangula kudhuwulelwa le handle ka muti lowu ndzi nga hi ka wona. Ndzi wa lava ni ku barama lahasi, kanilezvi a cigondzani ci no simama ci ti lerela maparagrafo na ci nga chavi nchumu. A cikhati leci a nga mbheta ku lera, i no kombela ku suka aya le handle. Andzhako ka cikhatanyana, i no wuya na a hi ni zvivanana zvimbiri a ndzi byela na a rulile, aku: “Ndzi tsetselele, ndzi wa yile ndzi ya teka vanana va mina.”

Ku vile ni makhati man’wani hi ngava mhangweni. Ka khati go kari na hi chumayela hi muti ni muti, a sati wa mina i no ndzi tela hi kutsutsuma na a kwalele. I no ndzi byela lezvaku a wanuna wo kari i dhuwulile cibhamu na a potara yena. Lezvo zvi mu chavisile nguvhu. Hambulezvo, hi ndzhako ka cikhati hi no tiva lezvaku a wanuna loye i wa nga lavi ku dhuwula Sirkka; i wa dhuwula wanuna a nga kari a hundza hi laha tlhelweni ga Sirkka.

Hi kufamba ka cikhati, hi no tiva lezvi hi nga fanele ku maha lomu ka maruwa lawa ku nga hi ni tihanyi. Hi no tiyisiwa hi ntamu wa Vakustumunyu va lomu cipandzeni leco lava va nga kumana ni zviyimo zvo fana ni lezvi ni zvo biha nguvhu a ku hundza lezvi. Hi no zvi wona lezvaku loku Jehovha a va vhuna, hinawu i ta hi vhuna. Contlhe cikhati hi wa ingisa a wusungukati ga madhota ya lomu cipandzeni leco hi tlhela hi ti wonela, lezvi zvin’wani hi zvi tsikela Jehovha.

Hi lisine, a zviyimo zvo kari zvi wa nga bihangi nguvhu a ku khwatsi hi lezvi hina hi nga zvi alakanya. Ka khati go kari ndzi nozwa a guwa go khwatsi vavasati vambiri va nga kari va rukatelana le handle ka muti lowu ndzi nga hi ka wona. Ndzi wa nga lavi ku zvi wona, kanilezvi a n’winyi wa muti i no ndzi byela lezvaku hi huma lahandle. A cikhati  leci ku nga rula, hi no tiva lezvaku a “guwa” lego gi wa hi ga zvinyanyani zvimbiri (papagaios) zvi nga pimeletela vaakelani.

Hi 1997 ndzi no nyikiwa ciavelo ca kuva mugondzisi ka Cikola ca Malandza yo Vhunetela. b Contlhe cikhati zva ndzi tsakisa a ku gondza a zvikola zva hlengeletano. Kanilezvi ndzi wa nga se tshuka ndzi ehleketa hi kuva ni thomo ga kuva mugondzisi.

Andzhako ka cikhati ndzi no tira kota muwoneleli wa distrito. A cikhati leci a lulamiselo legi gi nga fuvisiwa, ndzi no tlhela ndziva muwoneleli wa cipandze. Hikwalaho, hi 30 wa malembe ni kuhundza, ndzi tirile kota mugondzisi ni ku tira kota muwoneleli a fambafambako. A zviavelo lezvi zvi ndzi nyikile makatekwa yo tala. Hambulezvo, lezvo a zvi wuli ku hi wo kala hi nga kumani ni zvikarato. Ndza ha tlhamusela zvitsongwani.

Ndzi munhu a ti tsumbako. Lezvo zvi ndzi vhunile ku ndzi yimisana ni zviyimo zvo bindza. Kanilezvi, ka zvikhati zvin’wani ndzi wa hiseka nguvhu a ku hundza mpimo, na ndzi zama ku lulamisa timhaka ta lomu mabandleni. Ka khati go kari, ndzi no kuca vokari hi ndlela ya ntamu nguvhu lezvaku vava ni lirandzo va tlhela vava ni kuringanisela hi van’wani. Hambulezvo, hi lisine, hi ka zvikhati lezvo ndzi nga zvi tsandzeka ku kombisa matshamela yo kari. — Rom. 7:21-23.

Hi kota ya zvihoxo zva mina, ka zvikhati zvin’wani ndzi wa mbhela nguvhu ntamu. (Rom. 7:24) Ka cikhati co kari ndzi byelile Jehovha hi mukhongelo lezvaku zvi wa tava zvinene a ku ndzi tsika a ntiro wa wurumiwa ndzi tlhela Finlândia. Ka gambo galego, ndzi noya mutlhanganweni wa bandla. A kutiyisiwa loku ndzi ku kumileko seyo ku no ndzi tiyisekisa lezvaku ndzi wa fanele ku simama ciavelweni ca mina ndzi tlhela ndzi ti karatela ku chukwatisa a zvihoxo zva mina. Kala nyamutlha, ndza ha khumbiwa nguvhu hi lezvi Jehovha a hlamulisako zvona mikhongelo hi ndlela yo dlunyateka. A cin’wani kambe, ndza mu bonga nguvhu hi lezvi a ndzi vhunisileko zvona hi ndlela ya yinene kasi ku hlula gome ga hina.

Mina na Sirkka ha mu bonga Jehovha hi lezvi hi vileko ni thomo ga ku mbheta cikhati co tala wutomini ga hina ka ntiro wa cikhati contlhe. Ndza mu bonga nguvhu Jehovha kambe hi lezvi ka malembe wontlhe lawa a ndzi nyikileko a sati loyi wa lirandzo ni kukholwa.

Zvezvanyana ndzi ta tlhanganisa a 70 wa malembe niku zvi ta lava ku ndzi nyima a ciavelo ca mina ca mugondzisi ni ca muwoneleli a fambafambako. Hambulezvo, a ndzi swireki hi lezvo. Hikuyini? Hakuva ndza kholwa lezvaku lezvi zvi mu nyikako nguvhu wudzundzo Jehovha ku mu tirela hi kutikoramisa ni ku mu dhumisa na zvi huma mbilwini hi lirandzo ni kubonga. (Mika 6:8; Mar. 12:32-34) Kasi hi mu nyika wudzundzo Jehovha a zvi lavi ku kala hi hi ni ciavelo co hlawuleka.

Loku ndzi cuwuka ndzhako ka zviavelo ndzi vileko nazvo, ndza zvi wona lezvaku a ndzi zvi kumanangi hi ku ngha ndzi ringanelwa nguvhu a ku hundza van’wani kutani hi kota ya wutlhari ga mina go hlamalisa. Zvi kule ni lezvo! Kanilezvi Jehovha i ndzi nyikile a zviavelo lezvo hi kota ya tipswalo takwe. I ndzi nyikile a zviavelo lezvo hambu lezvi ndzi nga hi ni gome ga mina. Ndza zvi tiva lezvaku ndzi zvi kotile a ku tatisa a zviavelo lezvi ntsena hi ku vhuniwa hi Jehovha. Hi ndlela leyo, a gome ga mina gi kulisa a ntamu wa Nungungulu. — 2 Kor. 12:9.