Ndo bebwa nga 1955 nahone ndi phedzi, ndi na vhakomana vhavhili. Ndo alutshela ḓoroboni ya Vantaa, fhethu he ha vha hu tsini na phendelashango ya tshipembe ha Finland.

Mme anga vho lovhedzwa vha vha Ṱhanzi miṅwaha i si gathi musi ndi sa athu u bebiwa. Khotsi anga vho vha vha tshi vha pikisa vha sa tendi vha tshi ri gudisa kana u ṱuwa na riṋe miṱanganoni ya tshivhidzo. Nga zwenezwo, mme anga vho vha vha tshi ri gudisa pfunzo dza mutheo dzi re Bivhilini musi khotsi anga vhe siho.

U bva ndi tshee muṱuku, ndo vha ndi sa tendi u ita zwine Yehova a si zwi fune. Sa tsumbo, tshiṅwe tshifhinga musi ndi na miṅwaha ya sumbe, mudededzi wanga o ntsinyutshela ngauri ndo vha ndi sa ṱoḓi u ḽa verilättyjä (ine ya vha khekhe yo itwaho nga malofha). Nga tshiṅwe tshanḓa, vho vha vha tshi khou lingedza u aṱamisa mulomo wanga, ngeno nga tshiṅwe tshanḓa vho fara forogo vha tshi khou lingedza u panga yeneyo khekhe mulomoni wanga. Ndo kona u thudzela yeneyo forogo kule.

Khotsi anga vho mbo ḓi lovha musi ndi na miṅwaha ya 12. Nga murahu ha zwenezwo, ndo vha ndi tshi vho kona u ya miṱanganoni. Vhahashu tshivhidzoni vho sumbedza u vha na ndavha na nṋe, zwenezwo zwa nthusa uri ndi vhe na vhushaka ha tsini na Yehova. Ndo thoma u vhala Bivhili ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe na u guda khandiso dzashu nga vhuronwane. U guda nga yeneyo nḓila zwo ita uri ndi kone u lovhedzwa ndi nga miṅwaha ya 14, nga dzi 8 dza August 1969.

 Musi ndi tshi fhedza tshikolo ndo mbo ḓi dzhia vhuvulanḓila ha tshifhinga tshoṱhe. Nga murahu ha vhege dzi si gathi, ndo pfulutshela ḓoroboni ya Pielavesi i re henefho Finland u itela u shuma hu re na ṱhoḓea.

Musi ndi ngei Pielavesi ndo ṱangana na Sirkka, we a vha mufumakadzi wanga. Ndo pfa ndi tshi mu takalela ngauri o vha a tshi ḓiṱukufhadza nahone a tshi funa Yehova nga maanḓa. O vha a sa ḓiṱoḓeli vhuimo ha nṱha kana thundu nnzhi. Vhuvhili hashu ro vha ri tshi ṱoḓa u shumela Yehova nga hune ra nga kona nahone ro vha ro ḓiimisela u ita mushumo muṅwe na muṅwe une ra ṋewa wone. Ro vhingana nga dzi 23 March 1974. Nṱhani ha u ya honeymoon, ro mbo ḓi ya u shuma Karttula kuḓoroboni kuṱuku ku re henefho Finland he ha vha hu na ṱhoḓea khulwane ya vhahuweleli.

U bva tshee ra vhingana, Yehova o ri sumbedza uri u ḓo ita uri ri wane zwine ra zwi shaya arali ra vhea Muvhuso wawe u thoma. (Mat. 6:33) Sa tsumbo, musi ri ngei Karttula, ro vha ri si na goloi, ri tshi tshimbila nga baisigira. Tshifhingani tsha vhuria ho vha hu tshi rothola nga maanḓa. U itela uri ri kone u huwelela kha vhunzhi ha vhathu ro vha ri tshi tea u vha na goloi, fhedzi ro vha ri si na tshelede ya u i renga.

Mukomana wanga o mbo ḓi ḓa u ri dalela ri songo zwi lavhelela. O ri ṋea goloi yawe. Na zwithu zwoṱhe khayo zwo vha zwo no badelwa. Riṋe ro vha ri tshi tou tea u renga mapfura fhedzi. Ro mbo ḓi vha ro wana goloi ye ra vha ri tshi khou ṱoḓa.

Yehova o ri sumbedza uri u khou ri ṱhogomela nga u ri ṋea zwine ra zwi ṱoḓa. Riṋe mushumo washu ho vha hu u vhea Muvhuso u thoma.

Musi ri tshikoloni tsha vhavulanḓila nga 1978, Vho Raimo Kuokkanen, a muṅwe wa vhagudisi vho ri ṱuṱuwedza uri ri ite khumbelo ya u ya Tshikoloni tsha Gilead. Ro mbo ḓi thoma u guda Tshiisimane uri ri kone u fanelea u ya tshikoloni tsha Gilead. Nga 1980 musi ri sa athu ita khumbelo, ro mbo ḓi humbelwa uri ri ye u shuma Bethele ya Finland. Nga tshenetsho tshifhinga, vhathu vhane vha shuma Bethele vho vha vha sa tendelwi u ita khumbelo ya u ya tshikoloni tsha Gilead. Fhedzi ro vha ri tshi ṱoḓa u shuma he Yehova a vha a tshi ṱoḓa ri tshi shuma hone, hu si hune riṋe ra khou ṱoḓa hone. Ro mbo ḓi ṱanganedza yeneyo khumbelo ya u ya u shuma Bethele. Naho zwo ralo, ro bvela phanḓa ri tshi guda Tshiisimane u itela uri arali ra wana tshibuli tsha u ita  khumbelo ya u ya Tshikoloni tsha Gilead ri vhe ri tshi vho tshi kona.

Nga murahu ha miṅwaha i si gathi, Tshigwada tshi Langaho tsho mbo ḓi amba uri vhathu vhane vha shuma Bethele vha nga ita khumbelo ya u ya Tshikoloni tsha Gilead. Ro mbo ḓi ṱavhanya ra ita khumbelo fhedzi hu si nga nṱhani ha uri ro vha ri sa takaleli u shuma Bethele. Ro vha ri tshi khou ṱoḓa u shuma hu re na ṱhoḓea arali ri tshi fanelea. Khumbelo yashu ya u ya Tshikoloni tsha Gilead yo mbo ḓi ṱanganedzwa, ra vha kha kilasi ya vhu 79 ya Gilead nahone ra ṱhaphudza nga September 1985. Ra humbelwa uri ri ye u shuma Colombia.

Musi ri Colombia, mushumo washu wo vha u wa u shuma ofisini ya davhi. Ndo lingedza u ita mushumo wanga nga hune nda nga kona, fhedzi nga murahu ha u fhedza ṅwaha ndi davhini, ndo pfa ndi tshi khou ṱoḓa muṅwe mushumo. Lwo vha lu lwa u thoma na u fhedza musi ndi tshi humbela muṅwe mushumo vhutshiloni hanga. Nga murahu ha zwenezwo, ro humbelwa uri ri ye u shuma sa vharumiwa ḓoroboni ya Neiva, dzinguni ḽa Huila.

Ndo vha ndi tshi ḓi vha muthu ane a takalela mushumo wa u huwelela. Musi ndi muvulanḓila ndi sa athu vhinga ndi ngei Finland, nga tshiṅwe tshifhinga ndo vha ndi tshi huwelela u bva nga matsheloni u swika ḽi tshi kovhela. Musi nṋe na Sirkka ri tshi kha ḓi tou bva u vhingana, ro vha ri tshi fhedza ḓuvha ḽoṱhe ri tshi khou huwelela. Musi ri tshi khou huwelela fhethu hu re kule, nga zwiṅwe zwifhinga ro vha ri tshi ita ri tshi eḓela goloini yashu. Zwenezwi zwo vha zwi tshi ita uri ri sa fhedze tshifhinga tshinzhi ri nḓilani, zwi tshi ri thusa uri nga ḽa matshelo ri thome hu tshi kha ḓi vha nga matsheloni.

Sa vharumiwa, ro dovha ra fhisea u fana na u thomani musi zwi tshi ḓa kha mushumo wa u huwelela. Tshivhidzo tshashu tsho engedzea tshi tshi ya nahone vhahashu vha Colombia vho vha vhe vhathu vhane vha ṱhonifha, vha re na lufuno na vhane vha livhuwa.

Ho vha hu na dziṅwe ḓorobo dzi re tsini na ngei Neiva he ra vha ri tshi shuma hone dze dza vha dzi si na Ṱhanzi na nthihi. Ndo vha ndi tshi vhilaedziswa ngauri mafhungo maḓifha a ḓo swikisa hani henefho fhethu. Fhedzi nga nṱhani ha nndwa ya maravhele, vhathu vhe vha vha vha sa dzuli kha dzenedzo ḓorobo vho vha vha songo tsireledzea. Nda rabela uri kha dzenedzi ḓorobo hu vhe na muṅwe ane a nga vha Ṱhanzi. Ndo vha ndi tshi humbula uri onoyo muthu o vha a tshi tea u dzula Neiva uri a kone u guda ngoho. Ndo rabela na uri musi o no lovhedzwa a vhe Mukriste o vhibvaho uri a humele ḓoroboni ya hawe a ye u huwelela. Ndo vha ndo fanela u vha ndo zwi ḓivha uri Yehova u na nḓila ya khwine ya u tandulula yeneyi thaidzo u fhira nḓila ye nda vha ndo humbula ngayo.

Hu sa athu fhela na tshifhinga ndo thoma pfunzo ya Bivhili na muṅwe muṱhannga ane a pfi Fernando González. O vha a tshi dzula Algeciras, iṅwe ya dziḓorobo dze dza vha dzi si na Dziṱhanzi. Fernando o vha tshi tshimbila khilomithara dzi fhiraho 50 a tshi khou ḓa Neiva mushumoni vhege iṅwe na iṅwe. O vha a tshi lugiselela zwavhuḓi nahone nga u ṱavhanya a mbo ḓi thoma u ḓa miṱanganoni ya tshivhidzo. U bva musi ri tshi thoma u guda nga vhege ya u thoma, Fernando o vha a tshi vhidza vhaṅwe vha hune a dzula hone a vha gudisa zwe a zwi guda kha ngudo yawe ya Bivhili.

Nga January 1990, nga murahu ha miṅwedzi ya rathi Fernando o thoma u guda, o mbo ḓi lovhedzwa. Nga murahu ha zwenezwo, o mbo ḓi vha muvulanḓila  wa tshifhinga tshoṱhe. Sa izwi ho vha ho no vha na Ṱhanzi nthihi ngei Algeciras, ndangulo yo vhona ho no tsireledzea uri i rumele vhavulanḓila vho khetheaho henefho. Nga February 1992, ho mbo ḓi thomiwa tshivhidzo kha yeneyo ḓorobo.

Naa Fernando o huwelela ḓoroboni ya hawe fhedzi? Hai. Musi o no vhinga, ene na mufumakadzi wawe vho pfulutshela kha iṅwe ḓorobo ine ya pfi San Vicente del Caguán, he ha vha hu si na Dziṱhanzi. Musi vhe henefho vho thusa kha uri hu thomiwe tshivhidzo. Nga 2002, Fernando o vhewa sa mulavhelesi wa ḽiisela nahone ene na mufumakadzi wawe Olga vha kha ḓi ita wonoyu mushumo u swika na ṋamusi.

Kha yeneyi tshenzhelo, ndo guda uri ndi zwa ndeme u rabelela nga ho livhaho mafhungo a kwamaho mushumo washu. Yehova u a ita zwine ra kundelwa u zwi ita. Khaṋo ndi yawe, a si yashu.—Mat. 9:38.

Nga 1990 ndo mbo ḓi vhewa uri ndi vhe mulavhelesi wa ḽiisela. Ḽiisela ḽashu ḽa u thoma ḽo vha ḽi ḓoroboni khulwane ya Bogotá. Ro vha ri tshi khou ofha uri a ri nga ḓo kona u ita wonoyu mushumo zwavhuḓi. Nṋe na mufumakadzi wanga ro vha ri tshi sokou ḓi vhela vhathu zwavho vha si na na vhukoni ho khetheaho. Nahone ro vha ri songo zwi ḓowela u tshila ḓoroboni khulwane. Naho zwo ralo, Yehova o ita zwe a fhulufhedzisa kha Vhafilipi 2:13 ine ya ri: “Mudzimu ndi ene ane a ni khwaṱhisa, a ita uri ni tame u ita zwine a funa na u vha na maanḓa a u ita.”

Nga murahu, ro humbelwa uri ri ye u shuma kha ḽiṅwe ḽiisela ḓoroboni ya Medellín ye nda amba nga hayo mathomoni. Vhathu vha henefho vho vha vho no ḓowela zwa dzikhakhathi lwe zwa vha zwi si tsha vha tshuwisa. Sa tsumbo, tshiṅwe tshifhinga musi ndo fara pfunzo ya Bivhili, vhaṅwe vhathu vho thoma u thuntshana tshiṱaraṱani nnḓa ha nnḓu ye nda vha ndo dala khayo. Nṋe ndo vha ndi tshi khou ṱoḓa u shuvhama fhasi nda dzumbama, fhedzi mugudiswa wanga wa Bivhili a bvela phanḓa na u vhala dziphara a songo tshuwa. Musi o no fhedza u vhala, o mbo ḓi humbela u takuwa a bvela nnḓa. Nga murahunyana, a vhuya na vhana vhawe vhavhili nahone a amba o dzika a ri: “Vha mpfarele, ndo vha ndi tshi khou tou ya u dzhia vhana vhanga.”

Ho vha na zwiṅwe zwifhinga zwe ra vha ri khomboni. Nga tshiṅwe tshifhinga musi ri tshi khou huwelela nnḓu nga nnḓu, mufumakadzi wanga o ḓa kha nṋe a tshi khou gidima a tshi vhonala o tshuwa. O ri hu na muthu we a vha a tshi khou mu thuntsha. Zwenezwo zwo ntshuwisa. Fhedzi nga murahu ra wanulusa uri muthu we a vha a tshi khou thuntsha o vha a sa khou thuntsha Sirkka, fhedzi o vha a tshi khou thuntsha munna we a vha a tshi khou fhira tsini nae.

Nga u ya ha tshifhinga, ro vha ri si tsha ofha khakhathi dze dza vha dzi tshi vha hone tshiṱaraṱani. Ro ṱuṱuwedzwa nga vhahuweleli vha henefho vhe vha vha vha sa ofhi naho vha tshi khou sedzana na zwenezwo zwiimo kana zwi fhiraho zwenezwo. Ro phetha nga ḽa uri arali Yehova a tshi khou vha thusa, na riṋe o vha a tshi ḓo ri thusa. Ro dzula ri tshi tevhedza vhulivhisi ha vhahulwane, ra dzhia maga o teaho a u ḓitsireledza nahone zwiṅwe zwoṱhe ra zwi litshela zwanḓani zwa Yehova.

Vhuṅwe vhuimo ho vha vhu si khombo nga u tou ralo. Nga tshiṅwe tshifhinga ndo pfa vhafumakadzi vhavhili vha tshi khou semana nnḓa ha nnḓu ye nda vha ndo ya khayo. Nṋe ndo vha ndi sa khou ṱoḓa u vhona vhathu vha tshi khou semana, fhedzi muṋe wa muḓi o mbo ḓi ri kha ndi ḓe ndi vhone. Musi ndi  tshi swika, ndo mbo ḓi wana uri phosho ye nda vha ndi tshi khou i pfa yo vha i ya zwiṋoni zwivhili zwa parrot zwe zwa vha zwi tshi khou edzisela nḓila ine vhahura vha semana ngayo.

Nga 1997 ndo vhewa sa mugudisi kha Tshikolo Tsha U Gudisa Vhuḓinḓa. b Ndo vha ndi tshi takalela u ya zwikoloni zwa ndangulo. Fhedzi ndo vha ndi sa vhuyi nda humbula uri ndi nga vha na ndugelo ya u vha mugudisi kha tshiṅwe tsha zwenezwi zwikolo.

Nga murahunyana ndo vha mulavhelesi wa tshiṱiriki. Musi yeneyi ndugiselelo i tshi imiswa ndo vhuyelela kha mushumo wa ḽiisela. Zwino ndo no fhedza miṅwaha i fhiraho 30 ndi tshi khou ḓiphiṋa nga mushumo wa u vha mugudisi kha zwikolo zwa ndangulo na wa u dalela zwivhidzo. Yeneyi mishumo yo ita uri ri wane phaṱhutshedzo nnzhi. Fhedzi a si uri ro vha ri tshi khou tou ḽa ho fhola. Irani ndi ni ṱalutshedze.

Ndi muthu ane a ḓifhulufhela, a sa ofhi. Zwenezwo zwo nthusa musi ndi tshi sedzana na zwiimo zwi konḓaho. Fhedzi nga zwiṅwe zwifhinga ndo vha ndi tshi fhisea lwo kalulaho musi ndi tshi khou lingedza u tandulula thaidzo zwivhidzoni. Hu na zwifhinga zwe nda fhiseesa musi ndi tshi kaidza vhaṅwe uri vha vhe na lufuno na uri vha humbulele vhaṅwe. Zwi mangadzaho ndi uri na nṋe nga tshenetsho tshifhinga ndi tshi khou vha kaidza a tho ngo vha sumbedza lufuno na u vha humbulela.—Vharoma 7:21-23.

Nga zwiṅwe zwifhinga ndo vha ndi tshi ḓipfa ndo kulea nungo nga nṱhani ha vhushayanungo hanga. (Vharoma 7:24) Tshiṅwe tshifhinga ndo vhudza Yehova nga thabelo uri zwi nga vha khwiṋe arali nda litsha mushumo wa vhurumiwa nda humela ha hashu ngei Finland. Nga eneo madekwana ndo ya muṱanganoni wa tshivhidzo. Zwe nda zwi pfa musi ndi muṱanganoni zwo nkhwaṱhisedza uri ndi fanela u bvela phanḓa na mushumo wanga na u bvela phanḓa ndi tshi lugisa vhushayanungo hanga. Nḓila ye nda vhona Yehova a tshi fhindula ngayo thabelo yanga i kha ḓi vha yo nkwama u swika na ṋamusi. Ndi a livhuwa uri o nthusa a sa fheli mbilu uri ndi kunde vhushayanungo hanga.

Nṋe na Sirkka ri livhuwa Yehova nge a ri ṋea ndugelo ya uri ri fhedze miṅwaha minzhi ya vhutshilo hashu ri kha tshumelo ya tshifhinga tshoṱhe. Ndi dovha nda livhuwa Yehova nge a nṋea mufumakadzi a re na lufuno na we a fhulufhedzea yeneyi miṅwaha yoṱhe.

Hu si kale ndi ḓo vha ndi na miṅwaha ya 70 nahone ndi ḓo litsha u shuma sa mugudisi wa zwikolo zwa ndangulo na mulavhelesi wa ḽiisela. Fhedzi zwenezwi a zwi iti uri ndi pfe ndo ṱungufhala. Ndi ngani ndi tshi ralo? Ndi ngauri ndi a tenda uri zwine zwa hulisa Yehova ndi uri ri mu shumele nga u ḓiṱukufhadza na uri ri mu rende nga mbilu yo ḓalaho lufuno na u livhuwa. (Mika 6:8; Marko 12:32-34) U hulisa Yehova a zwi ṱoḓi uri ri vhe na ndugelo dzo khetheaho.

Musi ndi tshi humbula nga ha mishumo ye nda ḓiphiṋa ngayo, ndi a zwi vhona uri a tho ngo i ṋewa ngauri ndo vha ndi tshi fanelea u fhira vhaṅwe kana ngauri ndo vha ndi na vhukoni vhu fhiraho ha vhaṅwe. Nṱhani hazwo, Yehova o nṋea yeneyi mishumo nge a ntsumbedza vhuthu vhuhulu. O nṋea dzenedzi ndugelo hu sa londwi vhushayanungo hanga. Ndi a zwi ḓivha uri ndo kona u ita yeneyi mishumo nge Yehova a nthusa. Nga yeneyi nḓila, vhushayanungo hanga ho ita uri maanḓa a Mudzimu a vhonale.—2 Vhakor. 12:9.