1. Yova ká adi ngbá lo nzi ko tso?

 KPETSI KE ma, isɨle ma na nanga adi jini bbo dho ná lo kana ddikpa ri kʉ, ndima ba kalʉ ngba nari. Ngbà mai ndima ji ndima dhi kalʉ ngba bbo ro kpa nzɨ adi riji ngba má kalʉ dhé krʉ ddo ró ri. Bbʉbbʉ dhé, ngba di dhi nzá ró, føri adi kpa nanga d’o bbo. Føri bbai Yova e hwè na ko chu lo ndi djo nari dho, ro Ke nzɨ adi riji ko má kalʉ dhé kiroho nǎ ri. (1 Ko. 3:1) Føri rɨngana ke adi rinzi ko tso ko “ngʉ dhidhi” kiroho nǎ ná Wakristo.​—1 Ko. 14:20.

2. I lo nǎ ká ko si loti ngbá lo djo?

² Dhi le dhi kiroho nǎ nari na mana ká kʉ addu? Kiroho nǎ ká ko adi dhi ngbaribbai? Kpakpa o kiroho nǎ ná nyo dzá njí ka e addu ndiro ko dhidhi kiroho nǎ d’e? Ndirigoti ri ká ngani nzɨ ko di ko thí li ko djo nga djolu addudho? I lo nǎ ko si fø ngadhudha goti ngʉ.

DHI LE DHI KIROHO NǍ NARI NA MA NA KÁ KɄ ADDU?

3. Dhi le dhi kiroho nǎ nari na ma na ká kʉ addu?

³ Kigiriki nǎ lonanga le tu “dhi le dhi” ná føri na mana ka ndi é “ka le ka nari” maddi. a (1 Ko. 2:6.) Kalʉ ngba adi dhi ndi ngʉ bbo le nari bbai ringani ko ra anzi ko kana kau ko li kpakpa Yova na nari na. Fø chu nǎ ko adi ngʉ dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo. Bbʉbbʉ dhé, njati rie b’lo ko tso si fø muradi djo ri ró, ri nzá ngani ko bbá anzi ko ra kiroho nǎ nari tso ri. (1 Ti. 4:15) Bbobbo ndrŭ ma, jadda kpa ma na krʉ ka ndima dhi kiroho nǎ ngbà dhé. Nde, kiroho nǎ ddikpa Mukristo dhi nari ká ka ndi njani ngbaribbai?

4. Dhidhi kiroho nǎ ná Mukristo ká le ka le chu ngbaribbai?

⁴ Dhidhi kiroho nǎ ná Mukisto adi Yova nyǒ tho ná lo nji.  Ke nzɨ adi ndi nyǒ tho ná lo dhé vʉ ndi dyø d’e ri. Bbʉbbʉ dhé, ndi kaka nzá nari dho ke ka ndi njí kosa ro ngbà dhé. Krʉ ddo ró ke adi kpakpanga nji ndiro ndi ddinga ndirigoti ndi njí lo Yova ji nari bbai d’e. Ke tho ø le dha ndi ró ndirigoti ke adi kpakpanga nji ndiro ndi ddi ná lo gbani Mungu dhó ngaddidha na d’e. (Efe. 4:22-24) Ke chu ná lo adi ke ronga cho ndi vʉ lonanga nyodyu na Yova dhó sheria ma, kedhó kanuni ma na djo ndi ngaddi nari chulu. Ndirigoti kedhó lo nzá u bí kʉ ná yadha ndiro ndi chu ndi ka ndi njí ná lo d’e ri. Njati ke vʉ lonanga ró, ke adi kpakpanga nji ndiro ndi njí ndi vʉe nanga ná lo ro njí d’e.​—1 Ko. 9:26, 27.

5. Nzá dhi kiroho nǎ ná Mukristo ká adi bani ngbá hatari na? (Waefeso 4:14, 15)

⁵ Nzá dhi kiroho nǎ ná Mukristo ka ndi di eternete djó ndrŭ ti ná kali dhi lo u ndirigoti ri ka ndi é sʉsʉ tsatsa udha ró ná kpa sha ke. b (Azø Waefeso 4:14, 15.) Ke ka ndi di dda nji nja ndrŭ na, ke nzá ndi di rrni nja ndrŭ na ri ndirigoti ke lú lo ka ndi di kani tse ndirigoti bí ina ke ka ndi di che lo nji njati ndi bani mbudha na ró.​—1 Ko. 3:3.

6. Dhi le dhi kiroho nǎ nari ká le ka le ddi ngba dhi nari na addudho? (Anja ji maddi.)

⁶ B’lo dae ná paragrafu nǎ ko njaeri nari bbai, maandiko ddi dhi le dhi kiroho nǎ nari ngba adi dhi nari na. Ngba nzá ka ndi chu bí kʉ ná lo ro ri nari dho, ri adi ngani dhidhi ná le b’o ngba ronga ndirigoti ndi ddá chutso ngba dho. Loroji na, ngba dzá mama ka ndi pori ndidzá ngba lø ndi thó tso ndaki djolu ndima da ná saa na. Ro, ngba di dhidhi ná saa na le ka ndi bbari ngba di da ndaki djolu ndi ndiro ndirigoti le ka ndi pori ngba di nga njanja ndaki djolu ndi da ná saa na. Ndirigoti b’lo ngba dhi ró, ngba ka ndi chu ngbaribbai ma ndi ka ndi pʉ fø di ná hatari ndi ró ro nari ndi ndiro. Nzø dhó lo urie b’lo dhi ná le dhó nga tsotsokodha ndiro nzɨ ndima tsu hatari na nari bbai, nzá d’e dhi kiroho nǎ ná Wakristo dhó lo u b’lo dhi kiroho nǎ ná Wakristo ndiro nzɨ ndima tsu hatari na kiroho nǎ ndirigoti ndima vʉ lonanga nyodyu na d’e. Føri ro ró njonjo dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo lonanga vʉ ná saa na, kpa adi ngaddi bbo Biblia po ná lo djo ndiro  ndima chu Mungu dhó ngaddidha nja ndima njínji ndima chu ná lo na d’e.

7. Dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo dhó lo ma ká adi riji le kó ndima tsotso ddi?

⁷ Dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo dhó lo ká urie ri le kó ndima tsotso nzá? Ri nga kʉ føri. Dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo ma adi rinzi ddi le kó ndima tsotso nja saa na. Ro, nzá d’e dhi kiroho nǎ ná le adi riji nja ndrŭ vʉ lonanga ndi dho ndi ka ndi njieri nari rɨngana. Føri ró ro njonjo, njati dhidhi kiroho nǎ ná Mukristo nziri nì kʉ nyodyu na ndirigoti ngbà chu lo ná le kó ndi tsotso ró, ke adi richu nari kʉ Yova adi riji “nja le ddiro d’u ndi djó no.”​—Gal. 6:5.

8. Dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo ká kʉ njonjo ngbaribbai?

⁸ Dhidhi ná ndrŭ krʉ nga e ddiddi ri nari bbai, dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo krʉ dhó sifa ma ngaddi e ddiddi ri. Loroji na, nja kpa ka ndima é nyodyu na ndirigoti nja kpa ka ndima é ngana do ro, nja kpa ka ndima é bbo ritsi bbʉ ná kpa ndirigoti nja kpa ka ndima é zølo na bbo. Ndirigoti dhidhi kiroho nǎ ná aro kʉ ná Wakristo ka ndima vʉ lonanga njonjo ddikpa lo djo ngbà mai ndi gbani Yova dhó kanuni na ro. Fø di ná lo ka ndi njini njati Mukristo dhó lo uri ndi vʉ lonanga ndidhó zamiri ró ro ró. Føri kina kpa nzɨ adi lod’i ndima laidjo ri njati kpa vʉ lonanga njonjo ndima ró ro ró. Kpa adi krʉ ndima ka ndima njí ná lo nji ndiro ndima tso gbani ddi d’e.​—Ro. 14:10; 1 Ko. 1:10.

RI KÁ NGANI KO NJÍ ADDU NDIRO KO NGɄ DHIDHI KIROHO NǍ NÁ WAKRISTO D’E?

9. Dhi le dhi kiroho nǎ nari ká adi njini ndi ndiro? Aturinga.

⁹ Ngba adi dhi ddo ra nari bbai nzá ndi nji kpakpanga ro, ro kiroho nǎ le dhi nari nga kʉ ndi ndiro adi njini ná lo ri. Loroji na, Korinto ná le-djoi ma, le-vei ma na ungʉe hwè lo-i, kpa bangʉe batiso, kpa bangʉe roho takatifu ndirigoti kpa chungʉe Paulo ddingʉe ndima dho ná bí kʉ ná lo. (Mdo. 18:8-11) Nì mai ri kʉ føro, b’lo kpa ba batiso nari goti cho ro da ro, kpa kana bí kʉ ná kpa ngʉe nzá dhé ndima d’e dhi kiroho nǎ ro. (1 Ko. 3:2) Nde, ko ká ka ko njiri ngbǎ ndiro nzɨ kodhó lo di kpadhó ri bbai ró?

10. Ri ká ngani ko njiri ngbǎ ndiro ko dhidhi kiroho nǎ d’e? (Yuda 20)

¹⁰ Ndiro ko dhidhi kiroho nǎ d’e, ya kwanza ringani ko é dhi ko ji ko dhi nari dhi ù na bbo. Føri dho “nzá ji ndima chu lo” ná ndrŭ adi má nzø dhé kiroho nǎ. (Mez. 1:22) Ko nzɨ adi riji ko é b’lo ndima dhi ro ri bba ndima dhó gø dhi ndrŭ vʉ lonanga ndima dho ná ndrŭ bbai ri. Føri rɨngana, dhi le dhi kiroho nǎ nari kʉ kodhó bʉni ná njí ndiro ko kana kau ngʉ kpakpa Yova na d’e. (Azø Yuda 20.) Njati ni jiri ni dhidhi kiroho nǎ ró, anziri Yova bbʉ “ù ma, ritsi njidha dhi kpakpanga” ma na ni dho.​—Flp. 2:13.

11. Yova ká adi addu bbʉ ko dho ndiro ko dhidhi kiroho nǎ d’e? (Waefeso 4:11-13)

¹¹ Yova nzá bbari ko dhi kiroho nǎ kodhó kpakpanga chulu dhé ri. Yova bbʉ wazee ma, longaddi ná kpa ma na kutaniko nǎ ndiro ko kana kau ngʉ kpakpa ndi na ndirigoti “ko kaka Kristo ngʉe nari bbai d’e.” (Azø Waefeso 4:11-13.) Yova adi ndidhó roho takatifu bbʉ ko dho ndi ri kó ko tsotso nja ko é “Kristo dhó ngaddidha na d’e.” (1 Ko. 2:14-16) Føri kina, Mungu ddangʉe chutso tho kʉ ná Enjili ndingʉe ná kpa dho, ndiro kpa ndi Yesu dhó ngaddidha ma, ke ngʉ loti ná chu ma, ngbá lo ma ke ngʉ nji dz’ djó ndi ngʉe ro nari djo d’e. Njati ni dyø Yesu dhó ngaddidha ma, ke ngʉ lo nji ná chu ma na ró, ni ka ni si nidhó  muradi djo ndiro ni ngʉ dhidhi kiroho nǎ ná Mukristo d’e.

KIROHO NǍ KPAKPA DYU NÁ NYO DZÁ NJÍ

12. “Kristo djo tilo ná mafundisho dherr” ká kʉ addu?

¹² “Ringani ko chu lo bbo Kristo djo ko chungʉe lo anziro nari djolu.” Loroji na, Biblia nǎ mafundisho dherr tsu ndi nǎ le le leni nari ma, udha ma, batiso ma, gadha ma na. (Ebr. 6:1, 2) Føri kʉ, Wakristo krʉ urie ná lo ro. Ri kʉ føri dho i Petro tingʉe lo fø lo djo lo ndi ngʉ d’ra Patekote dyi ná saa na ri. (Mdo. 2:32-35, 38) Ringani ko u fø mafundisho dherr ndiro ko ngʉ Kristo una kpa d’e. Loroji na, Paulo pongʉeri njati ddikpa ke gʉ gadha dhi mafundisho gʉ ró, fø ke gʉ Wakristo dhó udha gʉ. (1 Ko. 15:12-14) Ndiro ko ngʉ dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo d’e, ri nzá ngani ko chu lo Biblia nǎ mafundisho dherr djo dhé ri.

13. Waebrania 5:14 tilo kiroho nǎ kpakpa dyu ná nyo djo nari nǎ ro ká ko ka ko ba faida ngbaribbai? (Anja ji maddi.)

¹³ Njonjo Biblia nǎ mafundisho dherr ró ro, kiroho nǎ kpakpa dyu ná nyo nzá tsu Yova dhó sheria ma, kedhó kanuni ma na dhé ndi nǎ ri, dhonalo ri adi ko tsotso kó ko famu kedhó ngaddidha. Ndiro ko ba faida fø nyo nǎ ro d’e ringani ko di ri zø, ko di ngaddi ri djo ndirigoti ko di kpakpanga nji ndiro ko njínji ri nǎ ro ko chu ná lo d’e. Fø ko rinji nari ko zoeza ndiro ko di lonangavʉ ngbà tho Yova nyǒ nari bbai d’e. c​—Azø Waebrania 5:14.

14. Paulo ká kongʉe Korinto nǎ Wakristo tsotso ngbaribbai ndiro kpa dhidhi kiroho nǎ d’e?

¹⁴ Nzá d’e dhi kiroho nǎ ná Wakristo dho rie kpakpa ndima vʉ lonanga bblo, njati ddikpa sheria ro é nga fø lo djo ndi po lo ro ri ró. Njati Biblia nǎ ddikpa sheria ro é nga dhé ró, nja ndrŭ ka ndima di riddi ndima nji ndima ji ná lo. Nja ndrŭ adi riji le bbʉ sheria ndima dho nga sheria ro kʉ ná nga. Loroji na, Korinto nǎ ndrŭ ngʉ riji Paulo bbʉ sheria ndima dho ndima ká ka ndima nyó sanamu dho le bbʉ ná nyo nyó ma nari djo. Kpa ka ndima njí ná lo ndi dho é kpa dho nari rɨngana Paulo dhongʉeri kpa dho nari kʉ, kpa krʉ kʉ lonangavʉdha dhi uhuru na, kpadhó zamiri po kpa njí ná lo ró ro. Ke pongʉe kpa dho ná lo ka ndi koe kpa  tsotso kpadhó zamiri é ngoi na ndirigoti nzɨ kpa bʉ ndima lai ndrŭ thí. (1 Ko. 8:4, 7-9) Fø chu nǎ Paulo kongʉe Korinto nǎ ndrŭ tsotso kpa dhidhi kiroho nǎ ndiro kpa di njínji ndima dhó lo utsod’idha dhi kpakpanga na, ndima bbaeri nja ndrŭ di lonangavʉ ndima dho inga ndima di sheria ne nari rɨngana.

15. Paulo ká kongʉe Wakristo ngʉe ná Waebrania tsotso ngbaribbai ndiro kpa dhidhi kiroho nǎ d’e?

¹⁵ Ko ka ko ba bbo na mana kʉ ná somo Wakristo ngʉe ná Waebrania dho Paulo ndingʉe ná barua nǎ ro. Kpa kana nja kpa nzá rangʉe anzi kiroho nǎ ndima dhi nari na ri, kpa “ngʉngʉe aluti ba ndima jø nari na, [kiroho] nǎ kpakpa dyu ná nyo ndima nyo é nari rɨngana.” (Ebr. 5:12) Kpa nzá ungʉe kutaniko chulu Yova ngʉ ddi ndima dho ná ø mafundisho ro ri. (Mez. 4:18) Loroji na, bí kʉ ná Wayaudi ngʉe godhé ndima njínji Musa dhó Sheria na ro, ngbà mai Kristo dzá bʉdha singʉe fø Sheria nari goti cho dangʉe 30 ro. (Ro. 10:4; Tit. 1:10) Cho 30 goti le nzingʉeri Wakristo ngʉe ná fø Wayaudi thɨ ndima dhó ngaddidha thika ná føri ro nga ngʉe che ri. Paulo ndingʉe ná fø barua zøe ná le ka ndi ueri u nari kʉ, ri nǎ ngʉe kiroho nǎ kpakpa dyu ná nyo. Kedhó fø barua kongʉe kpa tsotso kpa njari nari kʉ, Yova lingʉeri le má ndi Yesu chulu nari ngʉe bblo pli kʉ ná chu ndirigoti ri lingʉeri kpa d’ralo nga nǎ do ro nì mai Wayaudi ngʉ ddani ndima tso ró ro.​—Ebr. 10:19-23.

ADDUDHO MA RINGANI NZƗ KO DI KO THÍ LI KO DJO NGA DJOLU NARI

16. Dhi ko dhi kiroho nǎ ná nari kina ká ringani ko njí addu?

¹⁶ Dhi ko dhi nari kina ringani ko njí kpakpanga ndiro má ma dhidhi kiroho nǎ ná Wakristo d’e. Føri dzá lo dho ringani ko é krr nzɨ ko di riddi nari kʉ, ko dhi b’lo ró nzá ringani ko li ko kana kau kpakpa Yova na ri. (1 Ko. 10:12) Ringani ko “di ko mbu” ko ko ro ndiro ko nja ko ká ra anzi nì ma dhi ko dhi ro nari d’e.—2 Ko. 13:5.

17. Paulo ndingʉe Kolosai nǎ ndrŭ dho ná barua nǎ ká ke dhongʉe anzi le ra dhi le dhi kiroho nǎ nari na mana ngbaribbai?

¹⁷ Kolosai nǎ ndrŭ dho Paulo ndingʉe ná barua nǎ ke dhongʉe anzi le ra dhi le dhi kiroho nǎ nari na mana ki. Ngbà mai Kolosai  nǎ Wakristo dhingʉe dhi ro, Paulo pongʉeri kpa di krr ndiro nzɨ kpa shani i dz’ djó ndrŭ dhó ngaddidha na ró. (Kol. 2:6-10) Bblo chungʉe fø kutaniko nǎ ndrŭ ná ke Epafra ngʉ adi sala nji krʉ ddo ró kpa dho ndiro kpa “tøni kprɨ” ndirigoti kpa é dhidhi kiroho nǎ ná ndrŭ d’e. (Kol. 4:12) Ko ká ba ngbá somo fø lo nǎ ro? Paulo ma, Epafra ma na krʉ chungʉeri chu nari kʉ, ndiro ko ra anzi kiroho nǎ ko dhi nari na d’e kodhó lo u Mungu dhó nga tsotsokodha, føri kina kodhó lo u ko njí kpakpanga ndiro ko rá anzi kiroho nǎ ko dhi nari na d’e. Paulo jingʉeri Kolosai nǎ Wakristo rá anzi kiroho nǎ ndima dhi nari na njati rie ngbà di ná kapakpalo tso ró ma kpa hwini ri ró.

18. Dhidhi kiroho nǎ ná Mukristo ká ka ndi bani ngbá lo na? (Anja ji maddi.)

¹⁸ Paulo jangʉeri Waebrania ngʉe ná Wakristo dho, dhidhi kiroho nǎ ná Mukristo é krr nga ró ke ka ndi vi Mungu na ndi tso uni nari theinga dho maddi. Ke di ngarr nzá Yova dho ndirigoti ke ndrini da Yova ró ro ró, føri ka ndi liri nzɨ ke leni ndirigoti nzɨ ke ba Mungu dhó zølo. Waebrania nzá ka bani fø di ná lo na ri. (Ebr. 6:4-9) Nde, ko ká ka ko po addu djødjø ná ndrŭ djo ndirigoti b’lo le tenga ndima nari goti leni le ná ndrŭ djo? Nyenyenga adi kpa cho kpa leni le ná fø lo ridho nari kʉ, kpa kʉ njonjo Paulo ndingʉe lo djo ná ndrŭ ró ro. (Eze. 34:15, 16) Føro mai b’lo kpa ngʉ Yova ro nari goti kpadhó lo adi ri u le ko ndima tsotso ko dhé, føri dzá lo dho wazee ka ndima kpe dhidhi kiroho nǎ ná le-djoi ma, le-vei ma na ndima kó kpa tsotso ndiro kpa kana kau ki ngʉ kpakpa vi Yova na d’e.

19. Ri ká ngani ko é ngbá muradi na?

¹⁹ Njati ni ji ni rá anzi kiroho nǎ ni dhi ná føri na ró, ni ka ni si nidhó muradi dho ngbà. Ara anzi kiroho nǎ kpakpa dyu ná nyo ni nyǒ nari na ndirigoti angʉ nidhó ngaddidha Yova dhó ri bbai. Ndirigoti njati rie b’lo ni dhi kiroho nǎ ri ró, anji ni dho ka ná lo krʉ ndiro ni rá anzi fø ni rinji nari na njʉ ndirigoti theinga dho.