1-2. Lelaa ngandak bôt i ntehe i ngéda ba bi tégbaha inyu yi too ba nla biiba?

 I NGÉDA muda ni munlôm ba ntégbaha inyu yi too ba nla biiba, i nla ba loñge ngéda kiyaga. Ibale u yé tégbaha i nya ngéda i nano, ibabé pééna ngôñ yoñ i yé le mam ma tagbe loñge. Hala nyen mam ma mbéna ba inyu ngandak bôt. Sita Tsion, a nu a yé i loñ i Étiôpia a nkal le: “Ikété mangéda ma nlôôha malam i niñ yem, me nla sima i ngéda me ni nlô wem di bé béñgna inyu libii. Di bé kwélél mam ma yé nseñ ngandak, di nolok ki. Me bé maséé i yi le me nléba mut me ngwés, ni nu a ngwés me.”

² Ndi mankéé Alessio nu a yé i loñ Ôland a nkal le: “Hala a bé loñge jam i nigil yi njee a yé nwaa wem mu mangéda ma, ndi di bi boma yak mandutu.” Munu yigil ini, di ga tehe mandutu bôt iba ba ba mbéñgna inyu libii ba nla boma, ni matiñ ma Bibel ma ma nla hôla bo. Di ga tehe yak lelaa bilôk bikéé bi likoda bi nla hôla bo mu ngéda i.

INYUKI BÔT IBA BA MBÉÑGNA INYU LIBII?

3. Inyuki i yé loñge le bôt iba ba béñgna inyu yi too ba nla biiba? (Bingéngén 20:25)

³ Tolakii munlôm ni muda ba nla nok maséé ngandak mu i ngéda ba ntégbaha inyu yi too ba ga biiba, ba nlama bé yoñ i ngéda i kiki minjôha, inyule yon y’a yis bo too ba nla biiba. I kel libii jap, nwaa bo nlôm ba mbôn i bisu bi Yéhôva le ba ga gwéhna, ba tina ki lipém ntel ngéda wonsôna ba ga niñ hana ’isi. Ilole u nti likak inyu ngim jam, u nlama ndugi wan jo loñge loñge. (Añ Bingéngén  20:25.) Hala a yé yak maliga inyu mbônga di mbôn i kel libii jés. I ngéda mañge munlôm ni mañge muda ba mbéñgna inyu libii, hala a nhôla hiki wada wap i yi ni njee a yé yegna libii, ni i yoñ makidik malam. I nla pam le ba nôgda le ba nla biiba; mangéda mape, ba nla nôgda le hiki mut a nlama yoñ njel yé. Ibale ba nkit le, ba nkena ha bé mam ni bisu, di yoñ bañ hala kiki bo le, ba nhôs. Inyule njômbi i mabéñgna i yé le ba pam i yoñ makidik malam.

4. Inyuki di nlama bana litehge lilam li ngéda bôt iba ba ntégbaha inyu yi too ba ga biiba?

⁴ Inyuki di nlama bana litehge lilam i ngéda bôt iba ba mbéñgna inyu libii? Inyu bilôk bikéé bi bi yé ngi bii, hala a nhôla bo i nok le, ba nlama bé tégbaha ngandak ngéda ni mut nu ba nyéñ bé bii. Ndi ndik bongibiiba botama bé bon ba nlama bana litehge lilam li. Bésbobasôna di nlama bana jo. Kiki hihéga, lôk kéé ipe i nhoñol le ibale bôt iba ba mbéñgna inyu libii, makidik ma nsôk ma nlama ndik ba le, ba biiba. Lelaa i nya mahoñol i nla tééñga lôk kéé i i yé ngi biiba? Sita Mélissa nu a yé ngi biiba, a yéénege i Amérika a nkal le: “I ngéda mankéé nu munlôm ni nu muda ba mbéñgna inyu libii, lôk kéé yosôna i yé i mbem ndik le ba biiba. Hala a yé a mboñ le, bôt iba ba ba nôgda le ba nlama téé, ba yé nyégsaga i ke ni bisu inyu lémél bôt. Bape ba yé ba kit yaga le ba ga neebe bé béñgna ni mut inyu libii. Kinje nduña ikeñi hala a nla lona!”

NI NIGIL I YINA LOÑGE

5-6. Kii bôt iba ba ba mbéñgna inyu libii ba nlama yéñ yi inyu wada ni nuu? (1 Pétrô 3:4)

⁵ Ibale we ni mut ni mbéñgna inyu libii, kii i ga hôla i yi too ni mbiiba tole heni? Ni yéñ i yina loñge. Bebek u bé yi ngim mam inyu mankéé nu ilole ni mbôdôl béñgna. Ndi nano u gwé pôla i yi i mut a yé “mut kété ñem.” (Añ 1 Pétrô 3:4.) Hala a nkobla le u ga yi ibale a ngwés toi Yéhôva, i ntén mut a yé, ni kii a nhoñol inyu ngim mam. Kiki ngéda i mba i ntagbe, u ga pam i timbhe mana mambadga kiki bo: ‘Baa i mut nunu a ga ba toi loñge sobiina inyu yem?’ (Bingéngén 31:26, 27, 30; Éfésô 5:33; 1 Timôtéô 5:8) ‘Baa di nla pam i gwéhna ni i tôñna kiki i mbéda? Baa hiki wada wés a nla pam i nihbe mahôha tole bilem bibe bi nuu numpe?’ b (Rôma 3:23) Mu kiki ni ntégbaha ngéda ntôñ, bigda le: I jam li  nlôôha nseñ li ta bé le, ni nôgla inyu hiki isii jam, ndi le u pam i nihbe nuu numpe i ngéda a nhoñol tole a ntehe bé mam kiki we.

⁶ Mambe mam mape u nlama yi yak nwet we ni nye ni mbéñgna inyu libii? Ilole gwéha nan i nkeñep, ni nlama kwélél ngim mam i i nlôôha nseñ, kiki bo i mam hiki wada nan a nsômbôl boñ dilo di nlo. Ndi baa ni nlama pôdôl yak makon ni gwé, mam ma moni ni i mam ma bi pémél bé i niñ, ma ni ga hôya bé? Ni ta bé nyégsaga i pôdôl mam momasôna i bibôdle. (Hégha ni Yôhanes 16:12.) Ibale u nôgda le u ta bé bebee i kwélél ngim mam nano, yis nye hala. Ndi yi le, kiki ngéda i ntagbe, i mut we ni nye ni mbéñgna a ga bana ngôñ i yi i mam ma inyu yoñ makidik malam. Jon i ga béda le u yible nye ñem woñ.

7. Kii i bôt ba mbéñgna inyu libii ba nla boñ inyu kônde yina? (Béñge yak minkéñék mi matila le  “Lelaa ni nla béñgna i ngéda hiki mut a yé haa ni nuu numpe.”) (Béñge yak bititii.)

⁷ Lelaa hiki wada nan a nla pam i yi mut kété ñem i nuu numpe? Njel yada i nlôôha ilam inyu yina i yé le, ni kwel, ni yiblege hiki wada nan ñem; u nla yak bat mambadga, u yoñ ki ngéda i emble ndimbhe. (Bingéngén 20:5; Yakôbô 1:19) Ni nla ki tehe nseñ i boñ ngim mam ntôñ ma ma nyible bé njel i kwel, kiki bo i je ntôñ, i ke bahoma i het bôt ba ntégbaha ngéda, ni i téé likalô ntôñ. Ni nla ki kônde yina bilem i ngeñ ni ntégbaha ngéda ni mawanda manan, tole ni bôt banan ba lihaa. Jam lipe li yé le i mam ni mboñ, ni bahoma ni nke, ma ga ti bé pôla i tehe kiki hiki wada nan a mboñ i bisu bi bakén ba bôt, tole i ngéda a yé i bisu bi mam a meya bé a mboñ. Di tehe i yom mankéé Aschwin nu a yé i loñ Ôland a bi noode boñ. A nkal i mam nye ni nwaa Alicia ba bé boñ: “Di bé boñ mam ma bé hôla bés i yina. I bé i pam ngim mangéda le di lamb ntôñ, tole di boñ bôm ntôñ. Mu mangéda ma, di bé tehe bilem bilam ni bibomb bi hiki wada wés.”

8. Lelaa i bôt ba mbéñgna inyu libii ba nla ôt nseñ ni yigil i Bibel?

⁸ Ni nla ki nigil mam ma mbuu ntôñ inyu kônde yina. Ibale ni mbiiba yani ni noma, i ga béda le ni bana bibégés bi ndap lihaa, inyu boñ le Nyambe a ba toi nkôô u nyônôs aa mu libii linan. (Ñañal 4:12) Jon i nla ba nseñ le ni bôdôl nigil nano nu ni mbéñgna. Maliga ma yé le, kiki ni ngi béñgnaga, ni yé ngi yila lihaa jada, hala  wee mankéé nu munlôm a yé ngi yila ñane mankéé nu muda. Ndi to hala, i ngéda ni gwé lem i nigil, ni nla nôgda maada hiki wada nan a gwé ni Yéhôva. Babiina bana le Max bo Laysa, ba ba yé i loñ Amérika, ba nkal le ba bi léba nseñ umpe i nigil ntôñ. Max a nkal le: “I ngéda di bi bôdôl béñgna, di bi bôdôl nigil bikaat bi bi mpôdôl i yom i bôt ba mbéñgna inyu libii ba nlama boñ, libii, ni niñ i ndap lihaa. Hala a bi ti bés pôla i kwélél ngim mam ma tôbôtôbô di bé bé le di yénak di hoñol ibale yigil bé.”

MAM MAPE DI NLAMA WAN

9. Mambe mam bôt ba ba mbéñgna inyu libii ba nlama wan inyu yi njee ba nla yis le ba mbôdôl béñgna?

⁹ Bonjee di nlama yis le di nkit le di mbôdôl béñgna? Bé bo iba bon ni nlama kit mu jam li. I bibôdle, i nla pam le ni kit le ni ga yis ndigi ndék bôt. (Bingéngén 17:27) Hala a ga boñ le, bôt ba tééñga bañ bé ni ngandak mambadga, tole ba nyégsa bañ bé i pala biiba. Ndi ibale ni nkit le ni nyis bé mut nye ki nye, i nla pam le ni solop, inyu boñ le bôt ba yi bañ. Hala a nla tinde bé i bana maboñok ma nyega, kinje ngoo. Jon njel pék i nla ba le, ni yis i bet ba nla ti bé maéba malam, tole i bet ba nla nit bé ni manjel mape. (Bingéngén 15:22) Kiki hihéga, ni nla yis ngim bôt ba lihaa, mawanda manan ma ma yé minhôôlak, tole mimañ mi likoda.

10. Kii bôt ba ba mbéñgna inyu libii ba nla boñ inyu keñgle maboñok ma nyega? (Bingéngén 22:3)

¹⁰ Kii ni nla boñ inyu keñgle maboñok ma nyega? Kiki gwéha nan i nañ, hala nyen ni ga bana ngôñ i tégbaha ngéda ntôñ. Kii i nla hôla bé i keñgle mam ma ma nlémél bé Yéhôva? (1 Korintô 6:18) Ni keñgle ngim mam kiki bo i bana minkwel mi nyega, i ba ndik bé bo iba ngim homa, ni i nyo ngandak maok. (Éfésô 5:3) I mam ma, ma nla lôñôs ngôñ nan i malal kayéle i ba bé jam li nlet i gwel bébomede. Jon i yé loñge le ni kwel hiki ngéda inyu tehe kii ni nla ki boñ inyu keñgle i mam ma nla ôbôs maada manan ni Yéhôva. (Añ Bingéngén 22:3.) Béñge i yom i bi hôla Dawit bo Almaz ba ba nyén i Étiôpia. Ba nkal le: “Di bé tégbaha ngéda i homa ngandak bôt i yé, tole ni mawanda més. Di bi yoñ bitelbene le kekikel di ba bañ ndik bés bo iba ikété litôa tole ikété ngim ndap. Jon, di bé keñgle mam ma nla boñ le di kwo i béba.”

11. Kii bôt iba ba ba mbéñgna ba nlama wan inyu yi mambe mam ba nla boñ inyu unda gwéha yap?

¹¹ Baa bôt iba ba ba mbéñgna inyu libii, ba nla bana maboñok ma ma ñunda le ba ngwéhna? Kiki ni nke ni bisu i gwéhna, ni nla kit le ni mbôdôl boñ ngim mam inyu unda gwéha nan. Ndi ibale hiki ngéda u ntehe yega yoñ, u nhoñol ndik malal, hala a ga ba we jam li nlet i yoñ makidik malam mu jam li. (Hiémbi hi Salômô 1:2; 2:6) I nla pam yak le ni pohol i boñ ngim mam i i ta bé mabe, ndi i mbus ngéda, ni léba ndik le ni nla ha bé gwel bébomede, ni nlel minwaa. (Bingéngén 6:27) Jon i ngéda ni ntip bôdôl béñgna, ni tibil téé minwaa minan mu jam li inoñnaga ni matiñ ma Bibel. c (1 Tésalônika 4:3-7) Bé bo iba ni nlama badba le: ‘Lelaa bôt bés ba libôk ba ga tehe i mam di mboñ inyu unda le di ngwéhna? Baa ngim maboñok mu, i nla lôñôs ngôñ malal yak wada ikété yés?’

12. Lelaa bôt iba ba ba mbéñgna inyu libii ba nlama tehe ngimanôgla ipôla yap?

¹² Kii ni nla boñ ibale ngimanôgla tole  mindañ mi nkwo? Kii ni nla boñ ibale i mpam le ni yé ni bana ngimanôgla ngim mangéda? Baa hala a nkobla le i ta ha bé nseñ le ni kee ni bisu i béñgna? To. Yak babiina ba ntehe bé mam nya yada. Libii li ñat bôt iba ba ba yé bebee i nôgla yak i ngéda ba gwé bé nlélém litehge li mam. Jon biliya ni mboñ nano inyu sañgal mindañ ni gwé, bi ñunda too n’a bana loñge libii. Ni badba le: ‘I ngéda mindañ mi nkwo, baa di yé di yén di kwélél mu ni nwee nyensôna, di tinak lipém wada ni nuu? Baa di yé di ba bebee i neebe le bés bon di nhôs, di boñ ki biliya i héñha mam? Baa di yé di ba bebee i nwas ngim mam, i bat nwéhél, ni i nwéhél? (Éfésô 4:31, 32) Ndi ibale ni mbéna nomol mu kiki ni mbéñgna, ni yi le mam ma ga ke bé loñge i ngéda n’a biiba. Ibale u nôgda le mam ma nla bé ke loñge ni i mankéé nu, i téé i jam li i yé nseñ inyu bé bo iba. d

13. Kii i nla hôla i bôt ba mbéñgna inyu libii i yi imbe ngéda hala a nlama yoñ?

¹³ Baa i ngéda ni ntégbaha inyu béñgna i nlama nom? I pala yoñ makidik i mbéna lona bikuu. (Bingéngén 21:5) Jon i ngéda ni ntégbaha inyu béñgna i nlama nom inyu ti bé pôla i yina loñge loñge. Ndi, ni yoñ yihe le ni nômôs bañ mam yañga. Bibel i nkal le: “I ngéda mut a mbem jam ndi li lo bé, hala a nkônôs ñem.” (Bingéngén 13:12) Jam lipe li yé le kiki ni nke ni bisu i tégbaha ngéda ntôñ, hala a nla yila jam li nlet i gwel bébomede le ni kwo bañ i nyega malal. (1 Korintô 7:9) Jon ilole ni bok mahoñol manan i ngéda ni nlama tégbaha i béñgna ni badba le, ‘kii me nginda gwé ngôñ i nigil yak i mut me mbéñge inyu boñ le me pam i yoñ makidik malam?’

KII BILÔK BIKÉÉ BI NLA BOÑ INYU NIT I BET BA MBÉÑGNA?

14. Kii bôt bape ba nla boñ inyu nit i bet ba mbéñgna? (Béñge yak titii.)

¹⁴ Ibale di nyi bôt iba ba ba mbéñgna, kii di nla boñ inyu hôla bo? Di nla naña bo i je ni bés, i yigil yés i ndap lihaa, tole i tégbaha loñge ngéda ntôñ. (Rôma 12:13) Mangéda ma, ma nla ti bo pôla i kônde yina. Di nla ki badba le: ‘Baa ba gwé ngôñ ni mut a nyéga bo i minhiômôk, mut a mbegee bo ni matôa, tole ba gwé ngôñ ni loñge homa inyu kwel? (Galatia 6:10) Sita Alicia nu di mbôk di sima a nhoñol i mam bilôk bikéé bi bi bôñôl bo i ngéda nye ni nlôm Aschwin  ba bé béñgna. A nkal le: “Hala a bi tihba bés i ngéda lôk kéé i bi kal bés le di nla ke i boni ibale di nyéñ loñge homa inyu kwel ikété nwee.” I ngéda bôt ba mbéñgna ba nsébél we le u éga bo, u yan bañ i nsima u. I ngéda ni yé ntôñ, yoñ yihe le u nwas bañ bo botama, ndi i nlélém ngéda, u tinak bo pôla i kwel bo iba.—Filipi 2:4.

15. Kii ipe mawanda ma nla boñ inyu hôla i bet ba mbéñgna inyu libii? (Bingéngén 12:18)

¹⁵ Di nla ki nit i bet ba mbéñgna i ngéda di nyoñ yihe ni i mam di mpot. Ngim mangéda, di nlama gwel hilémb hiés. (Añ Bingéngén 12:18.) Kiki hihéga, di nla bana ngôñ ikeñi i kal bôt bape le sém ni kaa ba mbôdôl béñgna inyu libii, ki le bomede ba ban-ga ngôñ i yis bôt i jam li. Di tjam bañ hilégé inyu jam li, to yahal bo inyu mam ba mboñ. (Bingéngén 20:19; Rôma 14:10; 1 Tésalônika 4:11) I nla ki ba le bôt ba ba mbéñgna, ba gwé bé ngôñ le bôt ba kal bo tole ba bat bo mambadga inyu yi imbe ngéda ba ga biiba. Sita Elise ni nlôm ba nkal le: “Hala a bé tééñga bés i ngéda bôt ba bé bat bés lelaa di yé kôôba libii jés, ki le bés bo iba di bé ngi kwélél mu.”

16. Kii di nlama boñ ibale bôt iba ba béñgnaga inyu libii ba nkit le ba ntéé?

¹⁶ Kii di nlama boñ ibale bôt iba ba ba béñgnaga inyu libii ba nkit le ba ntéé? Di nlama yoñ yihe le di ha bañ manyo més i mam ma mbéñge bé bés, to yoñ pes i mut wada. (1 Pétrô 4:15) Sita yada le Léa a nkal le: “Me bi nok le bôt ba bé hégda inyuki me ni i mankéé di bé béñgna di bi téé. Hala a bi hot me ngandak.” Kiki di mbôk di kal, ibale mankéé nu munlôm ni nu muda ba nkit le ba ntéé, hala a ngwés bé kal le, ba nhôs. Libim li ngéda hala a ngwés ndik kal le, i ngéda ba ntégbaha ntôñ i nhôla bo i yoñ makidik malam, ba nok le ba nla bé niñ ntôñ. Di yi ki le, hala a bak bé isii jam inyu yap i téé, ba nok njôghe ngandak, bebek le ba nôgda yak binyuu. Jon di yéñ manjel i hôla bo.—Bingéngén 17:17.

17. Kii bôt ba mbéñgna inyu libii ba nlama ke ni bisu i boñ?

¹⁷ Kiki di ntehe, bôt ba ba mbéñgna inyu libii ba nla boma mandutu, ndi i ngéda i, i nla ki ba ngéda i maséé. Jessica a nkal le: “I yé maliga le di bi sal ngandak mu ngéda i. Ndi biliya bi, bi bé nseñ ngandak.” Ibale we ni mankéé wada ni mbéñgna inyu libii, ni kee ni bisu i sal inyu yina loñge. Ibale ni mboñ hala, ni ga tégbaha loñge ngéda mu kiki ni mbéñgna, hala a ga ti ki bé pôla i yoñ makidik malam.