1-2. How sohn peepl feel bowt daytin?

 WEN wahn kopl di dayt, dis ku bee wahn fon an eksaitin taim fi dehn. If yoo di dayt sohnbadi, yu waahn mek dis bee sohnting weh di too a unu injai. Ahn fi wahn lata koplz, dat da egzakli how dehn feel. Wahn sista fahn Ethiopia weh naym Tsion a seh: “Wan a di hapiyis taim a mai laif da wen mee ahn mai hozban mi-di dayt. Wi mi taak bowt sohn impoatant tingz, ahn wi mi laaf wahn lat tu. Ah mi hapi bikaaz Ah mi fain sohnbadi weh Ai lov ahn weh mi lov mee tu.”

² Brada Alessio fahn di Netherlands seh: “Wen Ah mi-di dayt mi waif, Ah mi ga fon di geh fi noa ahn. Bot wail wi mi-di dayt, sohn lee prablemz mi kom op weh wi mi haftu deel wid.” Eena dis aatikl, wi wahn taak bowt sohn Baibl prinsiplz weh ku help wahn kopl weh di dayt fi mek wahn disizhan weh pleez Jehoava. Ahn wi wahn laan how di kangrigayshan ku sopoat dehn joorin da taim.

WAT DA DI PERPOS A DAYTIN?

3. Wat da di reezn wai wahn persn dayt sohnbadi? (Proverbs 20:25)

³ Daytin da sohnting yu ku injai, bot ih aalso seeryos bikaaz di taim wahn kohn wen yu wahn haftu disaid if yu wahn geh marid tu di persn weh yu di dayt. Wen wahn kopl geh marid, dehn vow fi lov ahn rispek eech ada fi di res a dehn laif. Soh bifoa yu mek wahn seeryos pramis laik dat, yu need fi tek taim fi tink bowt weda er nat yu ku kip yu pramis. (Reed Proverbs 20:25.) b Wen too peepl dayt, dat help dehn fi geh fi noa eech ada beta soh dat dehn ku disaid if dehn shuda geh marid tu eech ada er nat. If wahn kopl disaid fi en dehn rilayshanship, dat noh meen dat  sohnting mi gaahn rang. Insted, daytin mi help dehn fi mek wahn gud disizhan.

4. Wai wi need fi ga di karek tinkin bowt daytin?

⁴ Sohnbadi weh singl need fi memba dat wen ih staat tu dayt, da fi fain owt weda er nat ih wahn geh marid tu di persn. Soh ih noh wahn dayt sohnbadi weh ih noa ih noh waahn marid. Bot da noh jos singl peepl need fi ga di karek tinkin bowt daytin. Aala wi need fi ga di rait tinkin. Fi egzampl, sohn peepl tink dat if too peepl di dayt, dehn haftu geh marid. Bot how dis ku mek wi singl bradaz ahn sistaz feel? Melissa, wahn singl sista fahn di United States, seh: “Singl bradaz ahn sistaz deh anda wahn lata presha wen dehn di dayt, sins ada peepl eena di kangrigayshan ekspek dehn fi geh marid. Sayka dis, sohn koplz weh di dayt noh waahn brok op eevn doa di rilayshanship noh di werk owt. An ada singl bradaz ahn sistaz noh eevn waahn dayt. Dis hoal ting ku ad wahn lata schres.”

GEH FI NOA EECH ADA GUD

5-6. Wen wahn kopl di dayt, weh impoatant tingz dehn need fi noa bowt eech ada? (1 Peeta 3:4)

⁵ If yu di dayt sohnbadi, weh wahn help yu disaid if dat da di persn yu shuda marid er nat? Maybi yu mi noa wahn lee bit bowt di persn bifoa yu mi eevn staat dayt ahn. Bot now dat unu di dayt, unu need fi geh fi noa eech ada gud. Yu waahn geh fi noa di persn fahn di eensaid. Di Baibl kaal dis ‘di byooti weh kohn fahn yu haat.ʼ (Reed 1 Peeta 3:4.) Fi egzampl, yu waahn geh fi noa moa bowt di persn rilayshanship wid Jehoava, di persn kwalitiz, ahn di way how ih tink. An az taim paas, yu sopoas tu ku ansa kweschanz laik: ‘Dis persn wuda bee wahn gud marij mayt fi mee?ʼ (Prov. 31:​26, 27, 30; Ifee. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Ai ku gi dis persn di lov an atenshan weh ih need, an ih wahn ku du di saym fi mee? Wee wilin fi fergiv eech ada fi smaal tingz weh mait anai wi?ʼ c (Roam. 3:23) Az unu geh fi noa eech ada, memba dat di moas impoatant ting da noh humoch unu gree pan, bot da how unu werk tingz owt wen unu noh gree.

⁶ Wat da sohn ada tingz yu need fi noa bowt di persn yu di dayt? Ih impoatant fi taak bowt tingz laik unu goalz. Noh mek yu feelinz fi di persn geh tu schrang bifoa yu staat taak bowt impoatant tingz laik  dat. Bot wat bowt ada tingz, laik helt, moni prablemz, ahn tingz weh mi hapm tu yu eena di paas weh stil afek how yu feel ahn bihayv? Yu tink unu shuda taak bowt dehndeh tingz? Unu noh haftu taak bowt evri singl ting az soon az unu staat dayt. (Kompyaa Jan 16:12.) An if yu tink dat ih tu soon fi taak bowt sertn persnal mataz, den mek di persn noa. Bot memba, az yu goh lang eena di rilayshanship, di persn wahn need fi noa dehnya tingz soh dat ih ku mek wahn gud disizhan. Soh wahn taim wahn kohn wen yu wahn need fi taak bowt it.

7. Wen wahn kopl di dayt, how dehn ku geh fi noa eech ada beta? (Si di baks weh naym “ Wen Yu Di Dayt Sohnbadi Weh Liv Sohnweh Els.”) (Koment pahn di picha dehn.)

⁷ Weh yu ku du soh dat yu ku geh fi noa di persn eevn beta? Yu ku aks kweschanz ahn lisn gud tu di persn. (Prov. 20:5; Jay. 1:19) Yu need fi tel di persn how yu feel, ahn bee aanis wid ahn. Soh unu haftu du tingz weh mek it eeziya fi taak tu eech ada, laik eet, preech, er goh fi wahn lee waak tugeda. Unu ku aalso laan bowt eech ada wen unu spen taim wid frenz ahn famili. Plan fi du tingz weh wahn help yu si how di persn bihayv eena difrent sichuwayshan ahn how ih ak wid difrent peepl. Noatis weh Aschwin, wahn brada fahn di Netherlands, mi du wen hihn an Alicia mi-di dayt: “Wi mi chrai fain tingz fi du weh wuda help wi fi geh fi noa wan anada beta, eevn if da mi sohnting simpl, laik, fi egzampl, wi wuda kuk ahn kleen tugeda. Wen wi du dehnya tingz tugeda, ih mi help wi fi si eech ada gud kwalitiz ahn di tingz wi need fi werk pan.”

8. How wahn kopl weh di dayt ku benifit wen dehn stodi tugeda?

⁸ Wahn nada ting weh unu ku du fi geh fi noa eech ada beta da fi stodi Baibl tapiks tugeda. If unu geh marid, unu wahn need fi mek taim fi famili wership soh dat Jehoava wahn bee di moas impoatant persn eena unu laif. (Eccl. 4:12) Soh ih wuda gud fi staat stodi tugeda wen unu di dayt. Af koars, unu noh marid yet, soh di brada da noh di sista hed. Bot di moa unu stodi tugeda, di moa yu wahn geh fi si humoch di ada persn reeli lov Jehoava. Wahn kopl fahn di United States weh naym Max ahn Laysa fain wahn nada way  how dehn benifit wen dehn stodi tugeda. Max seh: “Wen wi mi-di dayt, wi mi stodi sohn poblikayshan bowt daytin, marij, ahn famili. Dehndeh stodi mi help wi fi taak bowt wahn lata impoatant tingz weh wi wudn naamali taak bowt.”

ADA TINGZ FI TINK BOWT WAIL UNU DI DAYT

9. Weh wahn help wahn kopl fi disaid hoo aal dehn fi tel dat dehn di dayt?

⁹ Hoo aal yu wahn tel dat yu di dayt? Unu fi disaid dat az wahn kopl. Eena di biginin yu mait onli waahn tel wahn fyoo peepl. (Prov. 17:27) Dis wahn help soh dat peepl noh aks aala kaina kweschanz bowt unu rilayshanship ahn put presha pahn unu. Bot bikaaz yu noh mek peepl noa, unu mait en op deh bai unuself, ahn dat ku bee daynjaros. Soh ih wuda bee smaat fi tel ada peepl weh ku giv unu gud advais ahn weh ku help unu eena ada wayz wail unu di dayt. (Prov. 15:22) Fi egzampl, unu ku tel som a unu famili membaz, machoar frenz, er di eldaz eena unu kangrigayshan.

10. How wahn kopl weh di dayt ku mek shoar dat dehn noh du notn weh goh gens Jehoava standadz? (Proverbs 22:3)

¹⁰ How yoo ahn di persn weh yu di dayt ku mek shoar unu noh du notn weh goh gens Jehoava standadz? Az unu feelinz fi eech ada groa, ih nachral fi mek unu waahn spen moa taim wid eech ada. Bot weh ku help unu fi noh du notn weh ku damij unu rilayshanship wid Jehoava? (1 Kor. 6:18) Noh deh bai unuself, noh taak bowt eni kaina dotinis bowt seks, ahn noh jrink tu moch. (Ifee. 5:3) Dehn tingz ku mek unu sekshwal dizaiyaz geh schranga ahn mek it haad fi du weh rait. Ih wuda gud fi mek unu taak bowt tingz weh unu kud du ahn weh unu kyaahn du, soh dat unu ku mek shoar unu aalwayz aana Jehoava. (Reed Proverbs 22:3.) Chrai ga dis kanvasayshan aafn. Dis da weh Dawit an Almaz fahn Ethiopia mi du. Dehn seh: “Wi wuda spen taim tugeda wehpaat lata peepl deh er wid frenz ahn famili. Wi wuda neva deh bai wiself eena wahn kaar er eena wahn hows. Da way dehsoh, wi ku avoid eniting weh ku temp wi.”

11. Weh wahn kopl need fi tink bowt bifoa dehn staat shoa afekshan fi eech ada?

¹¹ Ih rang fi shoa afekshan fi eech ada? Az yu lov groa, notn rang fi shoa sohn afekshan fi eech ada. Bot if unu noh kyaaful unu sekshwal dizaiyaz ku geh tu schrang, an ih mait bee haad fi mek di rait disizhan bowt weda er nat fi marid di persn. (Song of Sol. 1:2; 2:6) Wen wi shoa afekshan, ih ku bee eezi fi mek di sichuwayshan get owta han ahn wi en op di du sohnting weh Jehoava hayt. (Prov. 6:27) Soh fahn erli aan eena unu rilayshanship, taak bowt Baibl prinsiplz weh wahn help unu fi noa humoch ahn weh kaina afekshan unu wahn shoa eech ada. d (1 Tes. 4:​3-7) Aks unuself dehnya kweschan: ‘Weh peepl wuda seh er tink if dehn si wi di shoa afekshan eevn doa wi noh marid yet? Ih pasabl dat di afekshan weh wi shoa eech ada ku mek wan a wi staat tu ga schrang sekshwal dizaiyaz?ʼ

12. If wahn kopl ga prablemz wail dehn di dayt, wat da sohn tingz weh dehn shuda tink bowt?

¹² Weh yu ku du wen prablemz kom op?  Yu tink dat if prablemz kom op sohntaim, ih meenz dat di rilayshanship noh di werk? Noh reeli. Aal koplz ga prablemz. Wahn schrang marij mek op a too peepl weh ku werk tugeda fi solv dehn prablemz. Soh di way how unu handl prablemz wail unu di dayt mait shoa unu weda er nat unu wahn ga wahn gud marij. Az wahn kopl, aks unuself: ‘Wee ku taak bowt wi prablemz eena wahn kaam ahn rispekful way? Wee wilin fi admit wen wi mek wahn mistayk ahn chrai du beta? Wi aalwayz waahn wi oan way, er wi wilin fi du weh di ada persn waahn? Wee kwik fi seh sari ahn fi fergiv?ʼ (Ifee. 4:​31, 32) Bot if unu aalwayz di kwaaril wail unu di dayt, noh ekspek dat tingz wahn geh beta afta unu geh marid. If yu riyalaiz dat di ada persn da noh di rait persn fi yoo, di bes ting mait bee fi en di rilayshanship. Dis mait bee di bes disizhan fi di too a unu. e

13. Weh ku help wahn kopl fi disaid how lang dehn fi dayt?

¹³ How lang yu shuda dayt di persn? Memba dat wen yu hori du tingz widowt tink bowt it gud, lata taimz ih en op bad. (Prov. 21:5) Soh unu fi dayt lang inof fi mek unu noa eech ada, bot unu noh fi dayt langa dan unu need fi dayt. Di Baibl seh: “Wen tingz weh wi ekspek fi hapm noh hapm, wi geh diskorij.” (Prov. 13:12) Pahn tap a dat, di langa unu dayt ahn spen taim tugeda, di haada ih wahn bee fi ga self-kanchroal ahn noh du notn weh wahn hert Jehoava. (1 Kor. 7:9) Insteda bays yu disizhan pahn how lang unu di dayt, yu ku aks yuself, ‘Dehn ga eniting els weh Ah need fi laan bowt di persn bifoa Ah mek wahn disizhan?ʼ

HOW WI KU SOPOAT WAHN KOPL WEH DI DAYT?

14. How wee ku sopoat wahn kopl weh di dayt? (Koment pahn di picha.)

¹⁴ Yoo noa sohnbadi weh di dayt? Weh yu ku du fi help dehn? Maybi yu ku invait dehn fi jain yu fi wahn dina, famili wership, er eevn wahn gyadarin. (Roam. 12:13) Dat ku help dehn geh fi noa eech ada beta. Yu ku aalso goh owt wid dehn soh dat dehn noh chravl bai dehnself eena wahn kaar. Invait dehn da yu hows soh dat dehn ku spen taim tugeda bot noh bai dehnself. (Gal. 6:10) Alicia, hoo wi mi  menshan erliya, mi seh dis bowt wen shee an Aschwin mi-di dayt: “Ih mi toch wi haat wen sohn bradaz ahn sistaz mi invait wi da dehn hows soh dat wi ku heng owt wen wi waahn ahn noh deh bai wiself.” If wahn kopl aks yu fi spen taim wid dehn, tink bowt it az wahn speshal taim fi help owt wahn fren. Mek shoar dat yu noh lef dehn bai dehnself, bot gi dehn inof spays fi mek dehn ku taak eena praivit if dehn need it.—Fil. 2:4.

15. Weh ada wayz wi ku help wahn kopl weh di geh fi noa eech ada beta? (Proverbs 12:18)

¹⁵ Wahn nada way wi ku sopoat wahn kopl weh di dayt da bai di tingz weh wi seh ahn weh wi noh seh. Sohntaim ih beta noh fi seh notn ataal. (Reed Proverbs 12:18.) Fi egzampl, wi mait eksaitid fi tel adaz dat wahn kopl di dayt, bot maybi dehn wuda waahn shayr di nyooz dehnself. Wi noh waahn gasip bowt dehn er kritisaiz how dehn di dayt. (Prov. 20:19; Roam. 14:10; 1 Tes. 4:11) Ahn di kopl mait noh laik dat adaz taak bowt weda er nat dehn shuda geh marid. Wi noh waahn put di kopl pahn di spat an aks dehn kweschanz weh wahn mek dehn feel laik dehn need fi geh marid. Sista Elise an ih hozban seh, “Wen adaz wuda aks bowt how wi wedn planz di goh, ih wuda mek wi feel bad kaaz wi noh eevn mi taak bowt dat yet.”

16. Weh wi noh fi du if wahn kopl disaid fi stap dayt?

¹⁶ Wat if wahn kopl disaid fi stap dayt? Wi noh waahn di intafyaa an di aks tu moch kweschanz er blaym wan a dehn fi wai di rilayshanship mi en. (1 Peet. 4:15) Wahn sista weh naym Lea seh: “Ih mi hert mi wen Ah hyaa dat bradaz ahn sistaz mi-di taak bowt wai mee ahn wahn brada mi brok op.” Laik weh wi seh erliya, jos bikaaz wahn kopl chooz fi stap dayt, dat noh meenz dat sohnting mi gaahn rang. Ih ku jos meen dat dehn mi mek wahn gud disizhan bowt fi dehn rilayshanship. Bot wi waahn kip in main dat da disizhan mi praabli stil mek dehn feel sad ahn maybi dehn feel loanli tu, soh wi waahn fain wayz fi bee wahn gud fren ahn sopoat dehn.—Prov. 17:17.

17. Weh wahn kopl weh di dayt need fi kantinyu du?

¹⁷ Wi laan dat daytin da sohnting weh yu ku injai. Bot ih ku kohn wid prablemz tu. Jessica seh: “Ah haftu seh dat wail wi mi-di dayt, ih mi tek wahn lata werk. Bot Ah mi hapi fi yooz mi taim an enerji fi geh fi noa di persn weh mi wahn bee mi hozban.” If unu di dayt, kantinyu fi geh fi noa eech ada gud. Da way dehsoh, too a unu wahn ku mek wahn gud disizhan bowt weda er nat unu fi geh marid.