Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 22

BʼIXONEM 127 Ri winaq che kwaj kinuxik

¿Jas kkibʼan kebʼ winaq che tajin kkichʼabʼej kibʼ rech utz kel ronojel?

¿Jas kkibʼan kebʼ winaq che tajin kkichʼabʼej kibʼ rech utz kel ronojel?

Ri winaq che «machʼal pa jamaril. Are waʼ sibʼalaj nim uqʼij chuwach ri Dios» (1 PED. 3:4).

KYAʼ UBʼIXIK

¿Jas kkibʼan kebʼ winaq che tajin kkichʼabʼej kibʼ rech ronojel utz kelik y jas kkibʼan ri qachalal re ri congregación che kitoʼik?

1, 2. ¿Jas kkichomaj jujun chrij are chiʼ kebʼ winaq tajin kkichʼabʼej kibʼ?

 ARE chiʼ kebʼ winaq tajin kkichʼabʼej kibʼ sibʼalaj kkinaʼ kikotemal. We tajin kichʼabʼej iwibʼ, qas kiwaj riʼ che ronojel utz kelik. Are waʼ ri kkaj konojel ri tajin kkichʼabʼej kibʼ. Jun qachalal ixoq che kel pa Etiopía ubʼiʼ Tiina a kubʼij: «Sibʼalaj xinkikotik are chiʼ xqamajij uchʼabʼexik qibʼ rukʼ ri wachajil. Rumal che kojtzijon chkij jastaq che nim kibʼanik, xuqujeʼ kojtzijon chkij jastaq che kuya tzeʼn chqe. Sibʼalaj kinkikotik rumal che xinriq ri winaq che sibʼalaj kinraj».

2 Jun chi qachalal che kel pa Países Bajos ubʼiʼ Alessio kubʼij: «Sibʼalaj xinnaʼ kikotemal are chiʼ xqamajij uchʼabʼexik qibʼ rukʼ ri wixoqil. Xuqujeʼ kʼo kʼax xqakʼulmaj». Pa wajun kʼutunem riʼ kqil na jujun taq kʼax che kkiriq ri tajin kkichʼabʼej kibʼ y kqil na ri kubʼan ri Biblia che kitoʼik. Xuqujeʼ kqil na ri kkibʼan ri qachalal pa ri congregación rech kekunik kekitoʼo.

¿JASCHE RAJAWAXIK NABʼE KKICHʼABʼEJ NA KIBʼ KEBʼ WINAQ?

3. ¿Jasche rajawaxik che kebʼ winaq kkichʼabʼej na kibʼ? (Proverbios 20:25).

3 Are chiʼ kebʼ winaq kkimajij uchʼabʼexik kibʼ sibʼalaj kkinaʼ kikotemal, wariʼ sibʼalaj nim ubʼanik rumal che weneʼ kubʼano che kekʼulik. Are chiʼ kekʼulik, kkibʼij chuwach ri Jehová che kkiloqʼoqʼej na kibʼ y che amaqʼel nim kkil wi kibʼ are chiʼ kukʼam kibʼ. Are chiʼ majaʼ kkichaʼ ubʼanik wariʼ y nikʼaj chik rajawaxik qas kechoman na chrij (chasikʼij Proverbios 20:25). Are chiʼ kkichʼabʼej kibʼ kubʼano che más kkichʼobʼ kiwach y qas utz ri kkichaʼ ubʼanik. Weneʼ ri kkichaʼ ubʼanik are che kekʼulik o kkiya kan uchʼabʼexik kibʼ. We kkiya kan kibʼ, kraj ta kubʼij che xa utz ta xelik. Xaneʼ xtobʼan chke rech utz ri xkichaʼ ubʼanik.

4. ¿Jasche rajawaxik kqachʼobʼo jas kraj kubʼij are chiʼ kebʼ winaq tajin kkichʼabʼej kibʼ?

4 ¿Jasche rajawaxik qas kqachʼobʼ ri kraj kubʼij are chiʼ kebʼ winaq tajin kkichʼabʼej kibʼ? We ri winaq che kʼulan taj qas retaʼm wariʼ, kuchʼabʼej ta jun winaq riʼ che kraj taj kkʼuliʼk. Xaq xiw ta ri winaq che kʼulan taj rajawaxik kretaʼmaj wariʼ, xaneʼ qonojel rajawaxik kqetaʼmaj. Jun kʼutbʼal, e jujun are chiʼ kekil kebʼ winaq che tajin kkichʼabʼej kibʼ, kkichomaj che rajawaxik kekʼulik. Wajun chomanik riʼ utz taj, rumal che kubʼano che ri e kʼulan taj kekun taj kkichʼabʼej jun chi winaq. Melissa, jun qachalal kʼulan taj che kel pa Estados Unidos, kubʼij: «Are chiʼ jun qachalal achi y jun qachalal ixoq tajin kkichʼabʼej kibʼ, jujun kekitaqchij rech kekʼuliʼk. Rumal laʼ jujun kiyaʼom ta kan uchʼabʼexik kibʼ paneʼ qas ta utz tajin kel ronojel. Y jujun chik kkichomaj che weneʼ are más utz che kʼo ta jun winaq kkichʼabʼej rumal che kkaj taj ketaqchiʼx kumal ri nikʼaj chik».

QAS CHICHʼOBʼOʼ IWACH

5, 6. ¿Jas rajawaxik kketaʼmaj na ri tajin kkichʼabʼej kibʼ? (1 Pedro 3:4).

5 ¿Jas kattoʼwik rech kawilo we katkʼulik o katkʼuliʼ ta rukʼ ri winaq che tajin kachʼabʼej? Qas chachʼobʼoʼ uwach. Weneʼ xawil jujun jastaq che kubʼano are chiʼ xamajij uchʼabʼexik. Are kʼu kamik katkunik kawetaʼmaj ri qas kʼo pa ri ranimaʼ o ri qas ubʼantajik (chasikʼij 1 Pedro 3:4). Wariʼ kraj kubʼij che kawetaʼmaj chrij ri rachilanik rukʼ ri Jehová, ri e ubʼantajik y ri kuchomaj. Nojimal katzalij kiwach ri preguntas junam rukʼ wariʼ: «¿La qas are jun utz achajil o ixoqil? ¿La kjunamataj ri kqachomaj rukʼ?» (Prov. 31:26, 27, 30; Efes. 5:33; 1 Tim. 5:8). «¿La kinkunik kinya ri kajwataj che junam rukʼ ri loqʼoqʼebʼal y nikʼaj chik?, ¿y la kkun ri areʼ kuya ri kajwataj chwe? ¿La kinchʼij ri jujun jastaq che utz taj kubʼano?» (Rom. 3:23). b Y chnaʼtaj chawe: che are ta más nim ubʼanik we kjunamataj ri kkibʼan y ri kkichomaj kebʼ winaq, xaneʼ ri más nim ubʼanik are che kkichʼij ri utz taj che kubʼan ri jun chik.

6 ¿Jas más rajawaxik kawilo are chiʼ tajin kichʼabʼej iwibʼ rukʼ jun winaq? Are chiʼ majaʼ knimar ri kanaʼ che jun winaq utz che kixchʼaw chrij ri jastaq che nim kibʼanik, junam rukʼ ¿jas kibʼan pa ri ikʼaslemal, la kʼax kabʼan che uriqik ri pwaq, la ariqom jun yabʼil y weneʼ xariq jun kʼax ojer kanoq? Y ¿la rajawaxik kabʼij ronojel che? Rajawaxik taj kabʼij ronojel are chiʼ kimajij uchʼabʼexik iwibʼ (chajunamisaj rukʼ Juan 16:12). We kawilo che katkun ta na kabʼij che ri akʼulmam, chabʼij che. Are kʼu qas chawetaʼmaj che ri winaq kraj kretaʼmaj ronojel wariʼ rech utz ri kuchaʼ ubʼanik. Rumal laʼ rajawaxik qas kixtzijon chrij wariʼ.

7. ¿Jas rajawaxik kkibʼan ri tajin kkichʼabʼej kibʼ rech más kketaʼmaj kiwach? (Chawilaʼ ri recuadro « Are chiʼ naj kʼo wi ri jun che ri jun chik» xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal).

7 ¿Jas kattoʼwik rech qas kachʼobʼ uwach ri winaq? Chabʼij ri qastzij, chabʼanaʼ preguntas y chatatabʼej ri kubʼij (Prov. 20:5; Sant. 1:19). Weneʼ kixkunik kibʼan jujun jastaq rech kixkunik kixtzijonik, weneʼ kixwaʼ junam, kixbʼe pa waʼkatem jawiʼ e kʼo wi kʼi winaq y kixel che utzijoxik ri utzij ri Dios. Xuqujeʼ kixkunik kichʼobʼ más iwach are chiʼ ix kʼo kukʼ ri iwachiʼl y ri ifamilia. Y chixkʼol chkixoʼl nikʼaj chi winaq rech kawilo jas ri qas ubʼantajik y ri kubʼano are chiʼ e kʼo kʼi winaq. Are waʼ ri xubʼan ri a Albert, che kel pa Países Bajos, are chiʼ tajin kuchʼabʼej ri al Alicia: «Xqabʼan jastaq che xojutoʼ che rilik ri e qabʼantajik, junam rukʼ ubʼanik jun rikil y kqatoʼlaʼ qibʼ che uchʼajchʼobʼisaxik ri upa ja. Je wariʼ xojkun che rilik ri utz taq qabʼantajik y ri utz taj».

Ri keʼutoʼ ri tajin kkichʼabʼej kibʼ rech más kkichʼobʼ kiwach are che kekʼojiʼ kukʼ nikʼaj chik. (Chawilaʼ ri párrafos 7 y 8).


8. ¿Jas utzilal kkiriq ri tajin kkichʼabʼej kibʼ are chiʼ junam kkisikʼij ri Biblia?

8 Jun chik che katutoʼ che retaʼmaxik uwach ri winaq, are che junam kiwetaʼmaj jujun kʼutunem re ri Biblia. Y we kixkʼulik, qas kajwataj riʼ che kiya tiempo rech kibʼan ri iqʼijilanik re familia rech ri Dios kixutoʼ pa ri ikʼulanem (Ecl. 4:12). Rumal laʼ, qas utz riʼ we kimajij usikʼixik ri Biblia ix kebʼ. Qastzij che kʼa tajin kkichʼabʼej na kibʼ y majaʼ kifamilia kibʼ. Are kʼu, we junam kkinikʼoj ri Biblia, ri jun qas kril riʼ ri unimal ri ukojonik ri jun chik. Max y Laysa, jun kʼulaj che keʼel pa Estados Unidos, kkibʼij che sibʼalaj nim xtobʼan wi chke are chiʼ xkinikʼoj ri Biblia. Ri qachalal Max kubʼij: «Are chiʼ xqamaj uchʼabʼexik qibʼ, xeqanikʼoj ri wuj che kechʼaw chrij ri winaq che tajin kkichʼabʼej kibʼ, ri kʼulanem y ri kʼaslemal pa ri familia. Rumal laʼ xojkunik xojchʼaw chkij jastaq che nim kibʼanik che weneʼ kqachomaj ta utzijoxik we ta mat xeqasikʼij ri e wuj riʼ».

NIKʼAJ CHI JASTAQ CHE RAJAWAXIK KIXCHOMAN CHRIJ

9. ¿Jas rajawaxik kketaʼmaj ri novios chrij jachin chke kkibʼij wi che tajin kkichʼabʼej chi kibʼ?

9 ¿Jachin chke kibʼij wi? Ix kixchomanik. We kʼateʼ ximajij uchʼabʼexik iwibʼ, weneʼ utz che kibʼij chke e jujun (Prov. 17:27). Je wariʼ kkibʼan ta kʼi preguntas chiwe y kixkitaqchiʼj taj. Are kʼu, we man kibʼij che nijun, weneʼ wariʼ kubʼano che kitas iwibʼ chkij nikʼaj chik rumal che kiwaj taj kketaʼmaj. Y wariʼ kubʼan kʼax chiwe. Rumal laʼ, ri más utz che kixkunik kibʼano are che kibʼij chke jujun ri kekunik kkiya tobʼanik chiwe, junam rukʼ ri ifamiliares, ri e iwachiʼl che nim kikojonik o ri kʼamal taq bʼe (Prov. 15:22).

10. ¿Jas ketoʼw ri tajin kkichʼabʼej kibʼ rech kkibʼan ta jastaq che taqal ta chke? (Proverbios 22:3).

10 ¿Jas kixtoʼwik rech kʼo ta kikʼulmaj are chiʼ tajin kichʼabʼej iwibʼ? Qastzij che are chiʼ kqʼax ri tiempo knimar ri kinaʼ che ri jun chik. Are kʼu kiwaj taj kibʼan jastaq che utz ta kril ri Jehová (1 Cor. 6:18). Rumal laʼ, mixchʼaw chrij jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri inmoralidad sexual, kixkʼojiʼ ta itukel y mitij kʼi tzam (Efes. 5:3). Rumal che wariʼ kubʼano che más kkʼiy ri irayinik chrij ri relaciones sexuales y kʼax kibʼan che uxutuxik. Rumal laʼ are utz che kixchʼaw chrij ri kixkun che ubʼanik y ri kixkun taj, rech kixmakun ta chuwach ri Jehová are chiʼ tajin kichʼabʼej iwibʼ (chasikʼij Proverbios 22:3). Chiwilaʼ ri xkibʼan ri qachalal Dawit y Almaz, che keʼel pa Etiopía: «Amaqʼel kojkʼojiʼ kukʼ ri e qachiʼl o pa taq lugares jawiʼ e kʼo wi kʼi winaq. Ni jumul xojkʼojiʼ qatukel pa jun carro ni pa jun ja. Je wariʼ xojqaj ta pa jun makaj».

11. ¿Jas chrij rajawaxik kechoman wi ri tajin kkichʼabʼej kibʼ we kkaj kkikʼut ri kiloqʼoqʼebʼal?

11 ¿Y jas kqabʼij chrij ri ukʼutik loqʼoqʼebʼal? Are chiʼ kqʼax ri tiempo, weneʼ kiwaj kibʼan jujun jastaq junam rukʼ kichap iqʼabʼ, kimatzej iwibʼ o kitzʼumaj iwibʼ (Cant. 1:2; 2:6). Are kʼu, we kkʼiy más ri irayinik, weneʼ xaq xiw kixchoman chrij ri kinaʼo y kixchoman ta chi chrij ri kiwaj kiwetaʼmaj chrij ri jun chik. Y weneʼ wariʼ kubʼano che kixqaj pa mak (Prov. 6:27). Rumal laʼ, are chiʼ kebʼ winaq kkimajij uchʼabʼexik kibʼ, rajawaxik kechoman chrij jas ri kekunik kkibʼano y ri kekun taj rech jeriʼ kkibʼan ri kubʼij ri Biblia (1 Tes. 4:3-7). c Chachomaj: «¿Jas kkichomaj riʼ ri winaq che kojel wi we kkilo che kqamatzelaʼ taq qibʼ o kqatzʼumalaʼ taq qibʼ? ¿La kubʼan wariʼ che jun chqe kkʼiy más ri urayinik?».

12. ¿Jas rajawaxik knaʼtaj chke ri tajin kkichʼabʼej kibʼ are chiʼ kkʼulmataj jujun taq kʼax chkixoʼl?

12 ¿Jas kibʼano we kkʼulmataj jujun taq kʼax chixoʼl? We kkʼulmataj jujun taq kʼax chixoʼl, ¿la kraj kubʼij wariʼ che utz ta tajin kibʼan che uchʼabʼexik iwibʼ? Je taj, rumal che konojel ri winaq che kkichʼabʼej kibʼ kkʼulmataj jujun taq kʼax chkixoʼl. Rech utz kel jun kʼulanem rajawaxik ri kebʼ winaq kkitoʼ kibʼ chuwach ri kʼax che kkikʼulmaj. Rumal laʼ, ri kkibʼan che utoʼik kibʼ chuwach ri kʼax kamik kukʼut chkiwach ri kkibʼan na are chiʼ e kʼulan chik. Chichomaj wariʼ: «¿La rukʼ utzilal kojtzijonik are chiʼ kkʼulmataj jujun taq kʼax? ¿La kqachʼobʼo y kqakʼam uqʼabʼ ri kojsach wi y kqakoj qachuqʼabʼ rech kqabʼan ta chik? ¿La kqayaʼo che kbʼan ri kubʼij ri jun chik, kqataʼ kuybʼal qamak y kojkuyunik?» (Efes. 4:31, 32). Are kʼu, we xaq chʼoj kibʼano are chiʼ tajin kichʼabʼej iwibʼ, machomaj che ksukʼumataj na are chiʼ ix kʼulan chik. We kawilo che ri winaq are ta ri utz chawe, ri utz chiwe ix kebʼ are che kiya kan uchʼabʼexik iwibʼ. d

13. ¿Jasche rajawaxik kechoman ri novios chrij ri tiempo che kkichʼabʼej kibʼ?

13 ¿Jampaʼ tiempo rajawaxik kkichʼabʼej kibʼ kebʼ winaq? Ri jastaq che aninaq kbʼanik utz ta kelik (Prov. 21:5). Rumal laʼ, qas chayaʼ atiempo che uchʼobʼik uwach ri winaq. Are kʼu mayaʼo che kokʼow más ri tiempo, ri Biblia kubʼij che «ri eyeʼbʼal che mawi kopanik, kuyabʼirisaj ri ranimaʼ ri winaq» (Prov. 13:12, Ri Tyoxlaj Wuj). Xuqujeʼ, are chiʼ más tiempo kkichʼabʼej kibʼ kebʼ winaq, más kʼax kkibʼan riʼ che uchʼijik ri kirayinik chrij ri relaciones sexuales (1 Cor. 7:9). Are ta katchoman chrij jampaʼ tiempo tajin kichʼabʼej iwibʼ, xaneʼ chatchoman chrij: «¿Jas más rajawaxik kwetaʼmaj chrij ri winaq rech kinwilo we kinkʼuliʼ rukʼ?».

¿JAS KKIBʼAN RI NIKʼAJ CHIK RECH KEKITOʼ RI TAJIN KKICHʼABʼEJ KIBʼ?

14. ¿Jas kqabʼan che kitoʼik ri tajin kkichʼabʼej kibʼ? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

14 We kqachʼobʼ kiwach kebʼ winaq che tajin kkichʼabʼej kibʼ, ¿jas kqabʼan che kitoʼik? Weneʼ keqasikʼij rech kekitijaʼ kiwa qukʼ, kekʼojiʼ pa ri qʼijilanik re ri familia o kojbʼe kukʼ pa waʼkatem (Rom. 12:13). Wariʼ kubʼano che kkichʼobʼ más kiwach. Y we kkibʼij che rajawaxik tobʼanik chke, weneʼ kojbʼe kukʼ pa jun lugar o kekʼojiʼ pa qachoch rech xaq ta kitukel kekʼojik are chiʼ ketzijonik (Gál. 6:10). Ri qachalal Alicia che xojchʼaw kan chrij pa ri párrafo 7, kubʼij: «Sibʼalaj kqamaltyoxij rukʼ ri a Albert che jujun qachalal xkibʼij chqe che kojkunik kojbʼe kukʼ cho kachoch rech qatukel taj kojkʼojik». ¿Y we kebʼ qachalal che tajin kkichʼabʼej kibʼ kkibʼij chqe che kojbʼe kukʼ? Chqachomaj che sibʼalaj nim ubʼanik ri tobʼanik kqaya chke. Are kʼu qas chqilaʼ are chiʼ kkaj ketzijon e kebʼ y chqayaʼ bʼe che ketzijonik are kʼu keqaya ta kan kitukel (Filip. 2:4).

We kqachʼobʼ kiwach kebʼ qachalal che tajin kkichʼabʼej kibʼ, chqatzukuj ri kqabʼan che kitoʼik. (Chawilaʼ ri párrafos 14 y 15).


15. ¿Jas jun chik kojkunik kqabʼano rech keqatoʼ ri tajin kkichʼabʼej kibʼ? (Proverbios 12:18).

15 Jun chi tobʼanik che kojkunik kqaya chke ri tajin kkichʼabʼej kibʼ, are che qas kqachomaj na ri kqabʼij. Jujun taq mul rajawaxik che kqabʼij ta na che kebʼ winaq tajin kkichʼabʼej kibʼ (chasikʼij Proverbios 12:18). Jun kʼutbʼal, weneʼ jujun taq mul kqaj aninaq kqabʼij chke nikʼaj chik che e kʼo kebʼ qachalal tajin kkichʼabʼej kibʼ, are kʼu weneʼ ri tajin kkichʼabʼej kibʼ kkaj che e areʼ kebʼin chke ri nikʼaj chik. Utz taj keqatzijoj chke nikʼaj chik y kqabʼij tzij chkij (Prov. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11). Y kqaj taj kqabʼij tzij o kqabʼan preguntas chke che kubʼano che kkinaʼo che kqaj kekʼuliʼk. Jun qachalal ubʼiʼ Elise rukʼ ri rachajil kkibʼij wariʼ: «Utz ta xqanaʼo are chiʼ kkitaʼ chqe jampaʼ kojkʼuliʼk, rumal che oj tzijonaq ta chrij wariʼ».

16. ¿Jas kqabʼano are chiʼ kqato che kebʼ winaq xkiya kan uchʼabʼexik kibʼ?

16 ¿Y we kkiya kan uchʼabʼexik kibʼ? Maqabʼan preguntas chke y maqabʼij che qetaʼm jachin ri ajmak chke y che rumal laʼ xkiya kan kibʼ (1 Ped. 4:15). Jun qachalal ubʼiʼ Lea kubʼij: «Sibʼalaj kʼax xinnaʼo are chiʼ xinto che tajin kkitzijoj ri rumal che xqajach qibʼ rukʼ ri nunovio». Junam rukʼ ri xqetaʼmaj pa wajun kʼutunem riʼ, are chiʼ kebʼ winaq kkiya kan uchʼabʼexik kibʼ, kraj ta kubʼij che xa kʼo utz ta xelik. Xaneʼ kukʼutu che qas xkichʼobʼ kibʼ: xeʼutoʼo rech utz ri xkichaʼ ubʼanik. Are kʼu ri xkichaʼ ubʼanik weneʼ kubʼano che kebʼisonik y kkinaʼo che xaq kitukel e kʼolik, rumal laʼ qas chqilaʼ ri kqabʼan che kitoʼik (Prov. 17:17).

17. ¿Jas rajawaxik kkiya ta kan ubʼanik ri tajin kkichʼabʼej kibʼ?

17 Junam rukʼ ri xqetaʼmaj, ri tajin kkichʼabʼej kibʼ kkiriq na jujun taq kʼax, are kʼu xuqujeʼ kkinaʼ kikotemal. Ri qachalal Jessica kubʼij: «Qastzij che kajwataj tiempo y chuqʼabʼ are chiʼ kebʼ winaq kkichʼabʼej kibʼ. Sibʼalaj nim ktobʼan wi wariʼ». We kʼo anovio o novia, chakojoʼ achuqʼabʼ che retaʼmaxik más uwach. Wariʼ katutoʼo rech utz kel ronojel y utz ri kichaʼ ubʼanik.

BʼIXONEM 49 Chqakikotemaj ri ranimaʼ Jehová

a Kʼexom jujun taq bʼiʼaj.

c Are chiʼ jun winaq kuchap uxoʼl raʼ jun chik are jun chke ubʼanik inmoralidad sexual, rumal laʼ ri kʼamal taq bʼe rajawaxik kkibʼan jun comité judicial. Are chiʼ ri achiʼ keʼuchap ri utuʼ o ri utzʼum ri ixoq o kechaʼw chrij tzʼil taq jastaq, weneʼ pa mensajes o pa teléfono, weneʼ xuqujeʼ rajawaxik kbʼan jun comité judicial.

d Kariq más información pa ri sección «Kipreguntas ri sikʼinelabʼ» re La Atalaya 15 re agosto 1999.