1, 2. ¿Imaninmi wakin hermanokuna casarakunapaq reqsinakuy tiempomanta?

 CASARAKUNAYKIPAQ piwanpas reqsinakushanki chayqa, chay tiempoqa munaymi. Maytachá munashanki tukuy imapas allillan rinasunaykichista. Etiopía ladomanta Tiina a sutiyoq hermanan nin: “Qosaywan reqsinakusqayku tiempoqa may munaypunin karqan. Imaymanamantan paywanqa rimaq kayku, asikuspallan puriqpas kayku. Munaypunin pitapas qanpaq jina tariyqa, paywan munanasqa kausayqa”, nispa.

² Países Bajos nisqa ladomanta Alessio sutiyoq hermanon nillantaq: “Esposaywan reqsinakusqayku tiempoqa munaypunin karqan, ichaqa karqanmi sasachakuykunapas”, nispa. Chay hermanoq nisqan jina, chay tiempopiqa kanmi sasachakuykunaqa. Kaypin yachasunchis ima sasachakuykunas kanman, imaynas casarakunankupaq reqsinakuq hermanokunaqa Bibliawan yanapachikunkuman chaykunamanta. Yachasunmi imaynatas iñiq t’aqapi wakin hermanokunapas yanapasunman chaytapas.

¿IMAPAQMI KAN CHAY REQSINAKUY TIEMPO?

3. Pipas casarakuyta munan chayqa, ¿imaraykun allinpuni allinta reqsinakuy? (Proverbios 20:25).

³ Pipas casarakunanpaq juj hermanowan hermanawanpas reqsinakushan chayqa, munaypunin chay tiempoqa. Ichaqa manan chayqa común ruwaychu, yaqapaschá paykunaqa casarakuyman chayanqaku. Casarakusqanku p’unchaymi paykunaqa Diospa ñaupanpi juramentota ruwanku kausasqanku p’unchaykama munanakunankupaq, respetanakunankupaq ima. Ichaqa manaraq chayman chayashaspaqa, chhayna ima juramentotapas ruwashaspaqa  allintaraqmi piensaykuna (leey Proverbios 20:25). Chay reqsinakusqanku tiempon casarakuy munaqkunataqa yanapanqa allin yuyaywan imatapas ruwanankupaq. Wakinqa yaqapaschá casarakapunqaku, wakinqa manapaschá; chayllapipaschá sayapunqaku. Sichus chayllapi sayapunqaku chayqa manan ninanchischu: “Fracasapunkun”, nispaqa. Aswanpas allintan paykunaqa chay tiempopi reqsinakurqanku, chhaynapitaq allin yuyaywan juj decisionta ruwarqanku.

4. ¿Imaraykun allinta yachana imapaqsi mayqen casarakuy munaqpas jujwan reqsinakuyta qallarishan chayta?

⁴ ¿Imaraykun allinta yachana imapaqsi chay reqsinakuy tiempo chayta? Mayqen solteropas chayta allinta yachanqa chayqa manan comuntachu piwanpas lloqsiyta qallarinqa. Ichaqa manan solterokunallachu chaytaqa allinta entiendenanku, llapanchismi chaytaqa allinta entiendenanchis. Wakinqa pipas reqsinakushan otaq parlashanku chayqa “casarakunankupunin” nispan ninku. Ichaqa manan chayqa chhaynachu. Chhaynata piensasunman chayqa manan allinchu kanman solterokunapaq ni solterakunapaqpas. Estados Unidos nacionmanta Melissa sutiyoq soltera hermanan nin: “Wakin hermanokunaqa nishutan mat’ipayanku chayraq reqsinakushaq soltera soltero hermanokunata. Chaymi wakinqa manaña cabichinakunkuchu chaypas kuskalla kashanku. Wakinqa manan munankuchu piwanpas reqsinakuyta, chhaynapi ama sasachakuykunapi tarikushanankupaq, aswanpas tranquilo kanankupaq”, nispa.

ALLINTAPUNI REQSINAKUYCHIS

5, 6. ¿Imakunatan allinta yachananku casarakunankupaq reqsinakuqkuna? (1 Pedro 3:4).

⁵ ¿Iman yanapasunkiman lloqsishasqayki runawan casarakunkichis icha manachus chayta reparanaykipaq? Chaypaqqa allintan payta reqsinayki. Manaraq reqsinakuyta qallarishaspaqa yaqapaschá imaymanataña paymanta yacharqanki, ichaqa kunanmi “sonqonpi imaynachus kasqanta yachanki” (leey 1 Pedro 3:4). Chaypaqqa allintan qhawarinayki imaynas iñiyninpi kashan, imakunapis piensan, imayna genioyoqsi chaykunata. Pisi-pisimantan allinta yachanki allin esposachus otaq allin esposochus kanqa, allintachus qanwan apanakunqa chayta (Prov. 31:​26, 27, 30; Efes. 5:33; 1 Tim. 5:8). Allintan reparanki munanasqachus kausankichis, sumaqtachus qhawarinakunkichis chaytapas. Yaqapaschá imachallapipas pantarinqa, ¿chayta aguantallankichu? Chaykunatapas allintan reparanki (Rom. 3:23). b Kaypi allinta piensay, warmi-qharipi sumaqta kausanapaqqa allintan cabichinakuna, allintan apanakuna.

⁶ ¿Imakunatawanmi yachanayki kanqa piwanpas reqsinakushaspayki? Manaraq sonqoyki payman mayt’urukushaqtin allinta parlariychis  imakunatas qhepaman ruwayta munashankichis chaymanta. ¿Imaniwaqchismi ima onqoywanchus kashankichis manachus, imaynatachus qolqeta tarinkichis, ima llakikunapis ñaupaqpi tarikurqankichis chaykunamanta? ¿Rimanaykichischu chaykunamanta? Arí rimanan chaykunamantapas. Ichaqa manan reqsinakuyta qallarishaspachu chaykunamantaqa rimanapacha, (tupanachiy Juan 16:12 textowan). Chhaynakunamantachus parejayki tapusunki, manaraqtaq chaykunamanta rimayta munankichu chayqa willay chayta payman. Ichaqa rimanaykichispunin kanqa chhayna cosaskunamantaqa. Chhaynapin allin yachaywan ima decisiontapas ruwankichis.

7. ¿Imatan casarakuy munaqkuna ruwananku allinta reqsinakunankupaq? (Qhaway “ ¿Karu llaqtapichu kashan parlaqmasiyki?”, nisqa willakuyta). (Qhaway kay parrafopaq fotokunata).

⁷ ¿Imatan ruwanayki parlaqmasiykita allinta reqsinaykipaq? Sut’intan paywanqa imatapas rimanayki, tapurinaykin, tukuy yuyaytaqmi uyarinayki (Prov. 20:5; Sant. 1:19). Chaypaqqa yaqapaschá imatapas kuska ruwawaqchis, yaqapaschá kuska mijuwaqchis, maytapas paseaq riwaqchis. Ichaqa runa qayllapin kanan. Kuskapaschá Diosmanta willaqpas riwaqchis, chaymantapas yaqapaschá amigokunawan familiakunawan ima tiempota pasariwaqchis. Chaykunapin allinta reqsinakunkichis. Ima ruwaytapas apariychis, chaymantaq jujkunatapas invitamuychis. Runa-runa ukhupin reparanakunkichis imaynas kankichis chayta. Chaytan ruwasqa Países Bajos ladomanta Albert sutiyoq hermanopas. Payqa Alicia sutiyoq hermanawansi reqsinakushasqa. Paymi nin: “Noqaykuqa imaymana ruwaytan kuska apariq kayku, kuskan wayk’uq kayku, kuskan wasipi ima ruwaytapas ruwaq kayku. Chhaynapin allinta reparanakurqayku imapis allin kayku imapitaqsi faltawashanku chayta”, nispa.

8. ¿Imapin casarakunankupaq reqsinakuq hermanokunata yanapanqa kuska estudiasqanku?

⁸ ¿Imapiwanmi yanapasunkiman parlaqmasiykita allinta reqsinaykipaq? Chaypaqqa Diospa siminta iman kuska estudianaykichis. Casarakunkichis chayqa tiempotan t’aqanaykichis kanqa familiapi Diosta adoranaykichispaq, chhaynapin Diosqa qankunawan kanqa (Ecl. 4:12). Chhaynaqa, ¿imaniwaqchistaq? ¿Manachu allin kanman kunanmantapacha kuska estudiay? Arí, chayraqtaq reqsinakushankichis chayqa manapaschá familia jinaraqchu imatapas ruwankichis. Manapaschá qharipas warmiq umanraqchu kashan, ichaqa sichus kuska Diospa siminta estudiankichis chayqa, allintan reparanakunkichis imaynas iñiyniykichispi kashankichis chayta. Estados Unidos nacionpi hermano Maxpa jinallataq esposan Laysaq willakusqanman jinaqa, paykunataqa juj ruwaykunapis yanapasqa kuska estudiayqa. Hermanonchismi  nin: “Reqsinakuyta qallarisqaykumantapachan estudiaq kayku warmi-qhari reqsinakuymanta rimaq qelqakunata, casarakuymanta, familiamantapas rimaq qelqakunata ima. Chay estudiasqaykun yanapawarqanku chaykunamanta allinta rimanaykupaq. Manachus chaykunata estudianki chayqa manan kikillanmantaqa chaykunaqa lloqsimunmanchu”, nispa.

JUJ RUWAYKUNAPIPAS PIENSANAYKICHISMI

9. ¿Imakunapin piensananku casarakunankupaq reqsinakuqkuna chayta pimanpas willanankupaq?

⁹ ¿Pimanmi willankichis? Chayqa qankunamantan kanqa. Chayraqchus reqsinakuyta qallarishankichis chayqa, yaqapaschá iskay kinsallamanraq willawaqchis (Prov. 17:27). Chayta ruwankichis chayqa manan pipas tapupayashasunkichischu ni mat’ipayashasunkichischu. Ichaqa manachus pimanpas willankichis chayqa, manchakuspapaschá paka-pakallapi rikunakunkichis. Chayqa manan allinchu kanman, juchaman imapaschá urmawaqchis. Chhaynaqa pillamanpas willakuychis, paykunan yanapasunkichis, imaymana consejotan qosunkichispas. Yaqapaschá willakuwaqchis mayqen familiaykichismanpas, mayqen allin iñiyniyoq hermanomanpas umalliqkunamanpas (Prov. 15:22).

10. ¿Iman casarakunankupaq reqsinakuqkunata yanapanqa ama ima juchamanpas urmanankupaq? (Proverbios 22:3)

¹⁰ ¿Iman yanapasunkichisman reqsinakusqaykichis tiempo ama ima juchamanpas urmanaykichispaq? Reqsinakusqaykichis tiempoqa imaynapipas tupaytapunin munankichis. Ichaqa manachá munawaqchischu Dios contra ima mana allintapas ruwaytaqa (1 Cor. 6:18). Chaypaqqa manan rimanaykichischu warmi-qhari kaymanta, manataqmi jayk’aqpas qankunallaqa maypipas kanaykichischu, nitaqmi ima machachiq ujanakunatapas nishutaqa ujanaykichischu (Efes. 5:3). Chaykunatachus ruwawaqchis chayqa yaqapaschá astawanraq munawaqchis cuerpoykichis tupananta. Manataq qankunapaqqa facilchu kanqa Diospa ñaupanpi ch’uya kaypas. Chayrayku ñaupaqmanta allinta rimanakuychis imakunatas ruwankichis Jehová Diospa kamachikuyninkunata respetanaykichispaq chayta (leey Proverbios 22:3). Etiopía ladomanta Dawitwan Almazpiwanmi ninku: “Noqaykuqa amigokunapiwanpunin maypipas kaq kayku, mana chayqa runakunaq kasqanpin kaq kayku. Manapunin jayk’aqpas ni carropipas ni wasipipas sapallaykuchu kaq kayku. Chaykunan yanapawarqanku ama ima tentacionmanpas urmanaykupaq”, nispa.

11. Casarakunankupaq reqsinakushaq hermanokuna, abrazanakuyta juj chhayna ruwaykunatapas ruwayta munanqaku chayqa, ¿imapin ñaupaqta piensananku?

¹¹ ¿Allinchu kanman munakuywan llaminaykuypas abrazanaykuypas? Reqsinakusqaykichisman jinaqa yaqapaschá chayta ruwayta munankichis, respetowan chayta ruwayqa manan juchachu. Ichaqa imaynapipas cuerpoykichis tupananta munankichis chayqa, manapaschá allin yuyaywanñachu qhawarinakunkichis (Cant. 1:2; 2:6). Chaymantapas nishuta llaminaykunkichis abrazanaykunkichis chayqa faciltan ima juchamanpas urmawaqchis (Prov. 6:27). Chaymi ñaupaqmanta sut’inta rimanakunaykichis imakunatas ruwankichis imakunatataqsi mana chayta (1 Tes. 4:​3-7). c Sapankaykichis tapukuychis: “¿Imaninmi tiyasqay ladopi runakuna abrazanaykuymanta chhayna juj ruwaykunamantapas? ¿Nishutachu cuerpoy q’oñirin paywan kaqtiy?”, nispa.

12. ¿Imapin casarakunankupaq reqsinakuqkuna piensananku problemakuna kaqtin discusión kaqtinpas?

¹² Ima problemapas kanman, mayninpi manapas entiendenakuwaqchischu ¿chayri? Arí mayninqa manapaschá acuerdoman jaykuyta atinkichischu, ¿chayraykuchu niwaqchis: “Manan kayqa allinchu kashan”, nispa? Manan. Warmi-qhari kausaypiqa  chayqa kanpunin. Casado kausaypi sumaqta munayta kausanapaqqa yachanan chaykuna imayna allichayta. Imaynatachus kunan chaykunata allichankichis chaypin reparankichis imaynas casado kausaypi kausayniykichis kanqa chayta. Sapankaykichis tapukuychis: “¿Respetowanchu tranquilollachu imatapas parlariyku? ¿Reqsikunichu imapipas pantasqayta, kallpachakunitaqchu chayta ama ruwanaypaq? ¿Yachanichu disculpa mañakuyta perdonaytapas?”, nispa (Efes. 4:​31, 32). Ichaqa sichus sapa kutilla discutinkichis manataq faciltachu acuerdomanpas jaykunkichis chayqa, manan chayqa cambianqachu casarakusqaykichis qhepamanqa. Chhaynaqa, ¿imatan ruwawaqchis? Chayllapi sayapuychis amaña siguiychischu. Manataq qanpaq jinachu jujkaq kashanman chayqa, chayllapi saqepuymi sapankaykichispaqpas allin kanqa.

13. ¿Imapin casarakuy munaqkuna piensananku jayk’a tiempochus reqsinakunqaku chayta yachanankupaq?

¹³ ¿May tukuy unaytaq kanan reqsinakuy tiempori? Sichus apurasqa imatapas ruwankichis chayqa manan allinchu imapas lloqsinqa (Prov. 21:5). Chayrayku allinta tiempochata jap’iy chhaynapi allinta reqsinakunaykichispaq. Ichaqa ama nishu unayqa chhaynallaqa kaychischu. Bibliapin nishan: “Sonqoqa anchatan llakikun ima suyakusqaykipas mana usqhaychu junt’akuqtinqa”, nispa (Prov. 13:12). Chaymantapas sichus unay tiempo kankichis “reqsinakushaykun” nispa chayqa, yaqapaschá ima juchamanpas urmawaqchis (1 Cor. 7:9). Chayrayku, may tukuy unaysi kanan reqsinakusqaykichis tiempo chaypi piensanaykichismantaqa aswanpas tapukuychis: “¿Imatawantaq yachanay casarakunaypaq mana casarakunaypaqpas decisionta ruwanaypaqri?”, nispa.

¿IMAYNATAN YANAPASUNMAN CASARAKUNANKUPAQ REQSINAKUQKUNATA?

14. ¿Imaynatan yanaparisunman casarakunankupaq reqsinakuq hermanokunata? (Qhaway kay parrafopaq fotota).

¹⁴ Mayqen reqsisqayki iñiqmasipas piwanpas reqsinakushan ¿chayri? ¿Imaynatan payta yanapawaq? Yaqapaschá invitawaqchis wasipi imallatapas mijurunaykichispaq, familiapi Diosta adorasqaykichisman, mayllatapas puririq rinaykichispaq ima (Rom. 12:13). Chhaynapin paykunaqa allinta reqsinakunqaku. Chaymantapas nisunmanmi compañarinanchispaq, invitasunmanmi wasimanpas chaypi parlarinankupaq; chhaynapi ama sapallankuchu kanankupaq (Gál. 6:10). Qanchis parrafopi rimamusqanchis Alicia sutiyoq hermanan nin: “Wakin hermanokunan invitawaqku wasinkuman rinaykupaq, chhaynapi Albertwan kuska chaypi kanaykupaq. Noqaykuqa maytan agradecekuyku chay hermanokunata”, nispa. Chhaynaqa, casarakunankupaq reqsinakuq hermanokuna niwasunman maytapas compañananchispaq ¿chayrí? ¿Risunmanchu? Yanaparinanchistataq munashanku chayqa yanaparinanchismi  chaypipas. Ichaqa allin reparaqmi kananchis, chhaynapin yachasunchis ima ratupis sapallankuta saqesunchis rimanankupaq chayta; ichaqa atentollan kashananchis manan sapallankutapuniqa saqerparinanchischu (Filip. 2:4).

15. ¿Imaynatan yanapallasunmantaq casarakunankupaq reqsinakushaq hermanokunata? (Proverbios 12:18).

¹⁵ ¿Imaynatan yanapallasunmantaq casarakunankupaq reqsinakushaq hermanokunata? Allintan qhawarikunanchis imakunatas rimashanchis imakunatas mana chayta. Mayninqa yaqapaschá qallunchista watakunanchis kanqa (leey Proverbios 12:18). Hermanokunaq casarakunankupaq reqsinakuyta qallarisqankuqa kusikunapaqmi, chaypaschá noqanchis pimanpas willayta munasunman. Ichaqa manapaschá paykunaqa chayta ruwananchista munanqakuchu, paykuna kikinkupaschá pimanpas willayta munanqaku. Chhaynaqa manan imatapas paykunamantaqa willashananchischu, manataqmi mana allinta rimaspapas purishananchischu (Prov. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11). Chaymantapas manan rimashananchischu: “Casarakunqakupunichá paykunaqa”, nispaqa; nitaqmi chaykunamantaqa imatapas tapunakushananchischu. Elise sutiyoq hermanan qosanpiwan ninku: “Wakin hermanokunan niwarqanku: ¿Jayk’aqtaq casarakunkichisri, imaynan chay kanqa?, nispa. Noqaykuqa manan chaymantaqa ni rimarqaykupasraqchu”, nispa.

16. ¿Imatan ruwananchis mayqen parejapas chayllapi sayapusqankuta yacharuspanchis?

¹⁶ Chay reqsinakushaq hermanokunachus chayllapi sayapunku chayqa, manan tapukachakushananchischu imaraykuchus sayapurqanku chaytaqa (1 Ped. 4:15). Lea sutiyoq hermanan nin: “Wakin hermanokunan imaymanata rimayta qallarishasqaku imaraykuchus reqsinakusqay hermanowan t’aqanakapurqayku chaymanta. Chayta yacharuspaymi may llakisqa karqani, sinchitapunin sonqoypas nanarqan”, nispa. Ñaupaqpi yachamusqanchis jina, casarakunankupaq reqsinakuq hermanokuna chayllapi sayapunku chayqa, manan chaywanchu ninanchis: “Fracasapunkun”, nispaqa. Aswanpas chay reqsinakusqanku tiempon paykunataqa yanaparqan allin decisionta ruwanankupaq. Chaywanpas t’aqanakapuyqa sonqo nanaymi, yaqapaschá paykunaqa sapallanku tarikunqaku; atenton kashananchis chhaynapi tarikuqtinku yanaparinanchispaq (Prov. 17:17).

17. ¿Imatan ruwashanallanku casarakunankupaq reqsinakuq iñiqmasikuna?

¹⁷ Chhaynaqa, kaypi yachamusqanchis jina reqsinakuy tiempoqa may munaymi. Ichaqa imaymana sasachakuykunapin tarikullankitaq. Jessica sutiyoq hermanan nin: “Casarakunaykipaq piwanpas reqsinakuyqa tiempopaq kallpapaq iman, ichaqa may allinpunin noqapaqqa karqan chayqa”, nispa. Sichus piwanpas reqsinakushanki chayqa tukuy atisqaykita kallpachakuy allintapuni reqsinakunaykichispaq. Chayta ruwanki chayqa munaytan chay tiempota aparinkichis, allin decisiontataqmi ruwankichispas.