Skip to content

Skip to table of contents

CHIIYO 22

LWIIMBO 127 Buumi Mbondeelede Kupona

Mbukonzya Kuyandana Aamuntu Munzila Iipa Kuti Jehova Alemekwe

Mbukonzya Kuyandana Aamuntu Munzila Iipa Kuti Jehova Alemekwe

‘Muntu uusisikene wamumoyo . . . uyandikana loko.’1 PET. 3:4.

NZITUTAYIYE

Tulabona nzibakonzya kuchita aabo bayandana kuti basale munzila iilikabotu alubo tulabona bamumbungano mbubakonzya kubagwasya.

1-2. Niinzi bamwi nzibakaamba zili atala achiindi nibakali kuyandana?

 CHIINDI bantu nibayandana, ngabali kubotelwa loko. Kuti kuli kuyandana aawumwi muntu, kulakonzeka kuti uyanda kuti kamubotelwa loko. Bantu biingi bayandana mbubo mbubalimvwa, balabotelwa. Muchizi waku-Ethiopia uutegwa Tsion, a wakaamba kuti: “Chiindi nitwakachili kuyandana amulumaangu, ndakali kubotelwa loko. Twakali kwaambuula zintu ziyandikana azintu zyakali kupa kuti toonse tuseke. Ndakabotelwa ndindakaziba kuti ndakali ndajana muntu ngundiyanda alubo uundiyanda.”

2 Nikuba oobo, umwi mukwesu wakuNetherlands uutegwa Alessio wakaamba kuti: “Twakali kubotelwa ime amwanakazi wangu nitwakali kuyandana, pesi twakali kuswaanana aabuyumu-yumu.” Muchiiyo eechi, tulabona bumwi buyumu-yumu alubo tulabona amwi malayilile aamuBbayibbili mbaakonzya kugwasya aabo bayandana kuti basale munzila iilikabotu. Kumamanino, tulabona nzibakonzya kuchita bamwi bamumbungano kuti bagwasye aabo bayandana.

MAKANZE AAKUYANDANA

3. Ngaali makanze aakuyandana? (Tusimpi 20:25)

3 Nikuba kuti kuyandana kupa kuti bantu babotelwe, pesi nintaamu iiyandikana iikonzya kubagwasya kuti basale kukwatana. Mubuzuba nibachada, mwaalumi amwanakazi balakonka kunembo lyaJehova kuti banooyandana akulemekana kufumbwa kabachipona. Katutanachita kufumbwa chikonke, tweelede kwiibona kayili nkani mpati njitweelede kuyeeyesesya atala anjiyo. (Bala Tusimpi 20:25.) Eezi nzizyo nzitweelede kuchita chiindi nituchita chikonke chakuba mulukwatano. Kuyandana nkubachita bantu kubapa mweenya wakuti bazibane kabotu akuti basale kabotu. Chimwi chiindi, balakonzya kusala kukwatana naakuti kukakana. Kuti basala kukakana, tazyaambi kuti bachita chimwi chintu chitali kabotu. Pesi, nibali kuyandana, ngababona kuti kulikabotu na kuti bakwatane naakuti pe.

4. Nkamboonzi nitweelede kuba aamaboneno aalikabotu kuti bantu bayandana?

4 Nkamboonzi nikuyandikana kuti bantu bayandana babe aamakanze aalikabotu nibayandana? Kuti bantu batanaba mulukwatano kabali aamakanze amaboneno aalikabotu, tabazooyandani aamuntu ngubazi kale kuti tabazookwatani aawe pe. Nikuba oobo, bantu batali mulukwatano teembabo pe abalikke beelede kuba aamaboneno aalikabotu. Toonse tweelede kuba aamaboneno aalikabotu. Muchikozyano, bamwi bayeeya kuti, kuti bantu bayandana beelede kukwatana. Eezi zipa kuti maKkristu batanaba mulukwatano bamvwe biyeni? Muchizi uutanakwatwa waku-United States uutegwa Melissa wakaamba kuti: “Kuti bantu bayandana, bamwi Bakamboni balangilila kuti bakwatane. Eezi ngazyazoopa kuti bayoowe kukakana nikuba kabali babona kuti tabeendelani pe. Bamwi batali mulukwatano, ngababuyoowa biya kuyanduula muntu wakukwatanaawe. Eezi zipa kuti bakataazikane loko.”

AMUZIBANE KABOTU

5-6. Niinzi nzibeelede kuziba bantu bayandana zili atala amuntu ngubayandanaawe? (1 Petro 3:4)

5 Kuti kuli kuyandana aawumwi muntu, niinzi zikonzya kumugwasya kuti musale kukwatana naakuti pe? Amuzibane kabotu. Kulakonzeka kuti wakaziba zimwi zintu atala amuntu ooyo kamutanayandana. Pesi lino wajana mweenya wakuti uzibe ‘muntu uusisikene wamumoyo.’ (Bala 1 Petro 3:4) Eezi ziswaanizya kuziba zyiingi atala abweenzinyina mbwalaabo aJehova, buntu bwakwe azintu nzyayeeya. Chiindi achiindi, weelede kujana nsandulo zyamibuzyo iili mbuli yakuti: ‘Muntu ooyu unooli muntu uulikabotu na kuti ndasala kukwatanaawe?’ (Tus. 31:​26, 27, 30; Ef. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Tulatondeezyania na luyando akubikkilana maanu kuzintu umwi awumwi nzyayanda? Kulanduubila na kuti ndimulekelele kuti ndabona kutamaninina nkwalaako?’ b (Rom. 3:23) Chiindi nimuli kuzibana kabotu, mutalubi kuti chintu chiyandikana loko teekuti muyanda zintu zikozyenie pe pesi nkuchincha-chincha nkumuchita kuti muyande zintu ziyandwa awumwi.

6 Nziizili zimwi nkani nzweelede kuziba atala amuntu nguyandanaawe? Kamutanabbila loko muluyando, mulakonzya kwaambuuzyania atala azimwi nkani ziyandikana loko mbuli zipeekezyo zyanu. Ani kutegwani atala ankani zisisikene mbuli kuti, kuli aabumwi bulwazi, penzi lyamali naakuti zimwi zintu zibi zyakakuchitikila chiindi zyakachincha nzila njuyeeyaayo abuntu bwako? Teenkani zyoonse pe zikonzya kwaambuulwa chiindi nimusaanguna kuyandana. (Kozyanisya a Johane 16:12.) Kuti wabona kuti muntu nguyandanaawe wafwambaana loko kubuzya iimwi mibuzyo iili atala ankani zisisikene, mubuzye azibe. Pesi mukuya kwachiindi, muntu nguyandanaawe weelede kuzooziziba nkani eezi kuchitila kuti asale kabotu. Nkinkaako, aali chimwi chiindi, weelede kuzoomubuzya zintu zyoonse kutamusisili.

7. Niinzi nzibakonzya kuchita bantu bayandana kuti bazibane kabotu? (Langa kabbokesi katii, “ Kuti Kuyandana Aamuntu Uuli Kule.”) (Langa zifanikisyo.)

7 Niinzi nzukonzya kuchita kuti uzibe mbabede choonzyo muntu nguyandanaawe? Imwi nzila iikonzya kumugwasya nkubuzyania zintu zyoonse kamutasisilani pe, kamubuzya mibuzyo alubo kamuswiilisisya. (Tus. 20:5; Jak. 1:19) Chimwi chiindi, mulakonzya kusala kuchita zintu kamulaamwi kuchitila kuti kumuubile kwaambuula zimwi nkani, mbuli kulyaamwi, kweendendaamwi mundawu zili aabantu akukambawukaamwi. Alubo mulakonzya kuzibana kabotu kuti mwajana chiindi chakubaamwi abeenzinyokwe abamumpuli. Mukuyungizya, amupulane kuchita zintu zitamutondeezye mbachita muntu ngumuyandanaawe chiindi nali muzyiimo zisiyene-siyene anali aabantu basiyene-siyene. Bona nzyaakeezya kuchita Aschwin wakuNetherlands chiindi naakali kuyandana amwanakazi wakwe, Alicia. Wakaamba kuti: “Twakasala kuchita zintu zyakali kutugwasya kuti tuzibane kabotu. Zintu eezi teezyakali zintu zigambya pe. Twakali kujikaamwi naakuti kuchita iimwi milimu yaang’anda katulaamwi. Nitwakali kuchita zintu eezi, twakabona buntu bubotu mbwalaabo umwi awumwi azintu nzyatakonzyi kuchita kabotu.”

Kuti bantu bayandana bachita zintu zipa kuti kubawubile kwaambuula zimwi nkani, zilabagwasya kuti bazibane kabotu (Langa fuka 7-8)


8. Bantu bayandana bagwasigwa biyeni kuti bayiya nkani zyamuBbayibbili kabalaamwi?

8 Ulakonzya kumuziba kabotu muntu nguyandanaawe kwiinda mukwiiya zimwi nkani zyamuBbayibbili kamulaamwi. Kuti mwazookwatana, kuzooyandikana kuti muzoobe aachiindi chakukomba kwampuli, kuchitila kuti Leza azoobe mubusena bwakusaanguna mulukwatano lwanu. (Muk. 4:12) Nkinkaako, mulakonzya kusala kuti mwiiyaamwi Bbayibbili akuyanduulisisya lino kamuchiyandana. Nichoonzyo, bantu bayandana ngatabanaba mpuli pe akuti mukwesu ngatanaba mutwe wamuchizi pe. Nikuba oobo, kwiiyaamwi Bbayibbili akuyanduulisisya chiindi choonse kulamugwasya kuti muzibe umwi awumwi mbamuyanda Jehova. Max aLaysa baku-United States bakaamba chimwi chakabagwasya. Max wakati: “Nitwakasaanguna kuyandana, twakasaanguna kwiiyaamwi mabbuku aali aankani zili atala akuyandana, lukwatano abuumi bwampuli. Mabbuku aaya akatugwasya kuti tusaangune kwaambuula nkani ziyandikana zyiingi nzitwakatali kukonzya pe kusaanguna kuzyaambuula atulikke.”

ZIMWI ZINTU NZIMUKONZYA KULANGA-LANGA

9. Niinzi nzibeelede kuyeeyesesya bantu bayandana chiindi nibasala bantu mbibayanda kubuzya kuti balayandana?

9 Mbaani mbimweelede kubuzya kuti mulikuyandana? Ndinywe mulisalila kamuli babili. Nimuchisaanguna kuyandana, mulakonzya kusala kubuzya bantu bache kuti mulikuyandana. (Tus. 17:27) Kuchita oobo, kulakonzya kumugwasya kuti mutazooswaani mibuzyo myiingi iili atala akuyandana kwanu alubo kumugwasya kuti bantu batapi kuti mufwambaane kusala kuchita zimwi zintu. Nikuba oobo, kuti teemwabuzya kufumbwa muntu, muzoochinka mwaabubonana chakusisikizya kuchitila kuti bamwi bantu batazizibi pe. Eezi zilakonzya kumusunka kuti muchite zimwi zintu zitali kabotu. Nkinkaako, kulikabotu kuti mubuzye aabo bakonzya kumupa malayilile aakonzya kumugwasya. (Tus. 15:22) Muchikozyano, mulakonzya kubuzya bamwi bamumpuli, beenzinyokwe bakomena naakuti baalu bambungano.

10. Niinzi zikonzya kugwasya bantu bayandana kuti bakkale kabasalala? (Tusimpi 22:3)

10 Niinzi nzimukonzya kuchita chiindi nimuyandana kuchitila kuti Jehova alemekwe? Chiindi nwaamuziba kabotu muntu nguyandanaawe, nzila njumuyandaayo nga yayungizya. Niinzi zikonzya kumugwasya kuti mukkale kamusalala kunkani zyakulijata? (1 Kor. 6:18) Zintu nzimwaambuula zitabi nkani zyakutalijata pe, mutabi aamulikke pe alubo mutanywi bukande zyiindilide. (Ef. 5:3) Zintu eezi zilakonzya kubusya chiyandisyo chakoonana akupa kuti kumuyumine kuchita zintu zilikabotu. Kulayandikana kuti chiindi choonse kamwaambuuzyania atala azintu zipa kuti mukkale kamusalala chiindi nimuyandana. (Bala Tusimpi 22:3.) Bona zyakagwasya Dawit a-Almaz baku-Ethiopia. Bakaamba kuti: “Twakali kujana chiindi chakubaamwi mundawu mwakali bantu biingi naakuti kusindikilwa aabeenzuma. Twakali kuba aachoonzyo chakuti tuli aawumwi muntu nitwakali mumoota naakuti mung’anda. Eezi zyakatugwasya kuti tutanjili mumasunko.”

11. Niinzi beelede kulanga-langa aabo bayandana chiindi nibasala nzila zyakutondeezyania luyando?

11 Bantu bayandana beelede kutondeezyania luyando na? Luyando lwanu nuluyabukomena, mulakonzya kusala kuchita zintu zitondeezya kuti mulayandana, pesi zintu eezyo mweelede kuzitondeezya munzila iilikabotu. Nikuba oobo, kuti chiyandisyo chakoonana chakomena, kulakonzya kumuyumina kuti musale munzila yabusongo. (Lwi. 1:2; 2:6) Alubo kuti mwatondeezyania luyando munzila yiindilide, mulakonzya kukachilwa kulinyona mpawo muchite zintu zitamubotezyi pe Jehova. (Tus. 6:27) Nkinkaako, nimuchisaanguna kuyandana, amulibikkile migaanu kamubelesya malayilile aamuBbayibbili. c (1 Tes. 4:​3-7) Kamuli babili, amulibuzye kuti: ‘Bantu bamundawu mutukkala, bakubona biyeni kutondeezyania luyando nkutuchita? Zintu eezi nzituchita zibusya chiyandisyo chakoonana na?’

12. Kuti mulombe amusimbi bayandana kabakachilana, niinzi nzibeelede kulanga-langa?

12 Niinzi nzimukonzya kuchita kuti mubambulule kutamvwanana? Kuti chimwi chiindi teemwamvwanana, zyaamba kuti tamweendelani na amuntu nguyandanaawe kuti muzookwatane? Teembubo pe, bantu bali mulukwatano chimwi chiindi maboneno aabo nga asiyana. Kuti lukwatano luzwidilile, mwaalumi amwanakazi nga babeleka changuzu kuti balemekane akuzumina kuchincha kuti bachite zibotezya umwi awumwi. Nzila njimukubambululaayo kutamvwanana lino ilakonzya kumugwasya kubona kuti lukwatano lwanu luyoozwidilila na naakuti pe. Kamuli babili, amulibuzye kuti: ‘Chiindi nitubambulula kutamvwanana, tuzichita katubeteme na alubo katulemekana? Tulazumina na kuti twapambanisya alubo tuleezya na kubambulula? Tulafwambaana na kubamba luumuno, kukumbila lulekelelo akulekelelana?’ (Ef. 4:​31, 32) Kuti kamukkala kamukwambana lino amuntu nguyandanaawe, nimwazookwatana zilakonzya kuzooyindilila, muuntye kasuko mung’anda. Kuti wabona kuti muntu nguyandanaawe tamweendelani pe, kusala kusiyana kulakonzya kumugwasya moonse. d

13. Niinzi zikonzya kugwasya bantu bayandana kuti babone kuti beelede kuyandana kwachiindi chilamfu biyeni?

13 Mweelede kuyandana kwachiindi chilamfu biyeni? Kuti wafwambaanina kuchita zintu kutayeeyede, uzookanyankuta kakokola. (Tus. 21:5) Nkinkaako, mweelede kuyandana kwachiindi chilamfu kuchitila kuti muzibane kabotu. Nikuba oobo, chiindi chitazoolampisyi loko kuti kakutakwe twaambo tupa kuti muchite oobo. Bbayibbili lyaamba kuti: ‘Bulangizi butafwambaani kuzuzikizigwa bulacisya moyo.’ (Tus. 13:12; The Bible in Tonga (Zambia)) Mukuyungizya, kuti mwayandana kwachiindi chilamfu mpawo mwazibilana loko, zilakonzya kumusunka kuti muchite bwaamu. (1 Kor. 7:9) Kwiinda kuti mulangisisye kuti mwayandana kwachiindi chilamfu biyeni, mulakonzya kulibuzya kuti, ‘Niinzi nzindichiyanda kuziba atala amuntu ooyu kuchitila kuti ndisale munzila iilikabotu?’

NZIBAKONZYA KUCHITA BAMWI KUTI BAGWASYE AABO BAYANDANA

14. Bamwi bamumbungano nga balabagwasya biyeni aabo bayandana? (Langa chifanikisyo.)

14 Kuti katubazi bantu kuyandana, niinzi nzitukonzya kuchita kuti tubagwasye? Tulakonzya kubatamba kuti tuzoolyaamwi, tuzoochite aamwi kukomba kwampuli naakuti tuzoolikondelezye katulaamwi. (Rom. 12:13) Muzyiimo zili boobu, balakonzya kuzibana kabotu. Ulakonzya kubasindikila nkubayanda kwiinka, kubaamwi ambabo mumoota naakuti kubatamba kung’anda kuchitila kuti batabi aabalikke pe. (Gal. 6:10) Alicia waambwa musule uchiziyeeyede we amulumaakwe Aschwin mbubakagwasigwa abakombinyina. Wakati: “Twakabotelwa loko chiindi bamwi bakwesu abachizi nibakatubuzya kuti katubaswaya kumaanda aabo kuti katuyanda ndawu yakuti tubaamwi, pesi ndawu eeyo kayitali kwayo ayilikke.” Kuti wakumbilwa kuti usindikile bantu bayandana, chibone kachili chilongezyo. Pesi, toyelede kubasiya aabalikke pe alubo toyelede kuba munsi lyabo loko chiindi nibayanda kwaambuula nkani zyabo.—Flp. 2:4.

Kuti katubazi bantu bayandana, tulakonzya kuyanduula nzila zyakubagwasya (Langa fuka 14-15)


15. Njiili imwi nzila bamwi mubakonzya kugwasya bantu bayandana? (Tusimpi 12:18)

15 Tulakonzya kugwasya bantu bayandana kwiinda muzintu nzitwaambuula anzituteelede kwaambuula. Chimwi chiindi, nga kuyandikana kuti tulinyone akuziba aakugolela munkani zyabantu. (Bala Tusimpi 12:18.) Muchikozyano, kaango kalakonzya kwaata, zyakuti nga twayanda kubuzya bamwi kuti ndaba andaba balayandana, pesi bantu bayandana chimwi chiindi nga bayanda kuba mbabo babuzya bantu. Tatweelede kuvwiya bantu bayandana naakuti kubasola akusala nkubakachita. (Tus. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11) Mukuyungizya, tatweelede kwaamba zintu naakuti kubuzya mibuzyo iipa kuti bantu bayandana babonaanga tabeelede kuzoosiyana pe. Muchizi uutegwa Elise amulumaakwe bachiziyeeyede zyakabachitikila kabatanachada. Bakaamba kuti: “Twakali kuba aabweeme chiindi bamwi nibakali kutubuzya atala amabambe aamuchado, kakuli iswe teetwakalinazyaambuula pe zyakuchada.”

16. Niinzi nzitukonzya kuchita kuti bantu bayandana basala kusiyana?

16 Niinzi nzitweelede kuchita kuti bantu bayandana basala kusiyana? Tatweelede kubuzisisya zintu zitali zyesu naakuti kusola ooyo wakasala kuti basiyane. (1 Pet. 4:15) Muchizi uutegwa Lea wakaamba kuti: “Ndakamvwa ntwiintwi zyakuti bamwi bakali kuyanduulisisya kuti bazibe kuti nkamboonzi ime amukwesu ngundakali kuyandanaawe nitwakasala kusiyana. Eezi zyakandichisa loko.” Mbuli mukwaambwa kumasaangunino, kuti bantu bayandana basala kusiyana tazyaambi kuti babisya pe. Makanze aakuyandana kwabo ngakubona kuti baleendelana na. Nkinkaako, kuti basala kusiyana, nga basala munzila iilikabotu. Nikuba oobo, kusiyana nkubanga bachita kulakonzya kupa kuti bakataazikane akuti balimvwe kabalendeleledwe. Nkinkaako, tulakonzya kuyanduula nzila zyakubagwasya.—Tus. 17:17.

17. Niinzi nzibeelede kwiinkilila kunembo kabachita bantu bayandana?

17 Mbuli mbutwabona, bantu bayandana balakonzya kuswaana buyumu-yumu pesi balakonzya kubotelwa. Jessica wakaamba kuti: “Kwaamba choonzyo, nitwakali kuyandana amulumaangu, twakabeleka changuzu. Pesi twakabotelwa akaambo kakuti twakabelesya chiindi amanguzu eesu kuchitila kuti tuzibane kabotu.” Kuti kuli kuyandana aawumwi muntu, yinkilila kunembo kubeleka changuzu kuti umuzibe kabotu. Kuti moonse mwachita oobo, muzoosala zintu zilikabotu.

LWIIMBO 49 Kukkomanisya Moyo wa Jehova

a Amwi mazina akachinchwa.

c Kujata-jata zizo zyawumwi muntu zyakuzyazya ninzila yakuchita bwaamu, eezi nga zyayanda kuti baalu bambungano bayilange-lange nkani eeyo. Kujata-jata nkolo akulembelana mameseji naakuti kufoonenana kamwaambuula atala ankani zyakoonana zyakutalijata ankuko kulakonzya kupa kuti baalu balange-lange nkani eeyi, kweendelana azyiimo.

d Kuti ujane makani miingi, langa “Mibuzyo Yabasikubala” muNgazi Yamulindizi yamu-August 15, 1999.