1. Za ayeghle da fôle min’nem Jehôva a nga ve Abraham ?

 A MBE nlang Abraham éé dzi ki vaghle vuèn. Abuiñ mimbu ô mvus, Nzame a nga belane angele nfa ya dzô Abraham naa, a ye mane tsam bekisoan Sodoma ye Gomorra. Dzam té é mbe édedèè ndzukh a wokh akal Abraham, amben a mbe a bele mebun me ne ngu’u ébe Nzame. A nga sili naa : « Ye wa ye faa wiñ besôsôe be-bôr ye mbia be-bôt ? [. . .] Ye Nkikh minsang ye si se ngura, aa ye ki bo é dzam é ne sôsôe ? » Ye ôdzibi, Jehôva a nga vole ndzidzing mvuiñ dzèñ, Abraham, naa a ñong ayeghle é ne éban ye fôlô bia besese : Nzame aa ye ki vaghle wiñ besôsôe be-bôt (Atar. 18:23-33).

2. Dzé da ban bia naa, minkighane minsang Jehôva mi ne sôsôe ye mvam ?

² Amu dzé bi ne bele ndzi-n’nem naa, minkighane minsang Jehôva, mi ne sôsôe ye mvam ? Amu bia yem naa, « Jehôva a yen a n’nem été » (1 Sam. 16:7). É ne été, a yem « n’nem môr asese » (1 Bed. 8:39 ; 1 Mila. 28:9). É ne faa bebela. Jehôva a ne édedèè fakh aval biaa ye ki bo môs ézing, éde da ve naa, bii se ki mane wokh éyong ésese, amu dzé a ñong minkighane mizing. Amu dzam té, éde ntôl Pablo nge ki Paul, a nga dzô nfa Jehôva Nzame naa : « Abim avé minkighane minsang mièñ mi ne ndzukh a wokh ! » (Bero. 11:33).

3-4. Za minsili bi ne bele biyong bizing, za dzam ki bia ye yen ayeghle di été ? (Jean 5:28, 29)

³ Amben bia yem naa Jehôva a bo é dzam é ne sôsôe éyong ésese, é ne kuiñ naa, bia fe bi bwi aval minsili Abraham a nga sili. Bi ne sili naa : ‘Ye é ne kuiñ naa, é bôr Jehôva a nga wiñ ane éba ye Sodoma ye Gomorra, be bera ning ? Ye bevoo bézing ye été, be ne bo nsama « bikoar-koat  bi-bôt [. . .] ba ye wôme ? » (Bisè mintôl 24:15).

⁴ Nberane yen é dzam bia yem nfa awôme bewu. Melu me ndaghe lôt ma, bi nga bele nféféñ nwoghane mam nfa « awôme bewu akal éning » ye « awôme bewu akal nkighane nsang a » (A lang Jean 5:28, 29). Nféféñ nwoghane mam té, ô nga ve naa bi songhane mam mefe. Mam meté éme bia ye yen ayeghle di été ye édi da zu. Nfa minkighane minsang mi ne sôsôe Jehôva, bia ye tare yen é dzam bi ne kaa yem, a kôre ye vèè, é dzam bia yem.

É DZAM BI NE KAA YEM

5. Metam ô mvus, za mam bi nga bo bii dzô meba mèè été nfa é bôr Jehôva a nga wiñ a Sodoma ye Gomorra nge ki Sodom ye Gomorrhe ?

⁵ Metam ô mvus, mebakh mèè me nga bo méé tsiè é dzam da bian é bôr Jehôva a kighang nsang naa, be ne ékoar-koat. Bi nga bo bii dzô naa, é bôr be ne ane éba be ya Sodoma ye Gomorra, béé bele ki ôyane ézing nfa awôme bewu. Ve daa, niène ôlo’o ô ne sôsôe ye nkee ô nga bira fas ye yaghlane nfa dzam té, é nga tugha yene naa, bii se ki ban dzam té. Amu dzé bii se ki de ban ?

6. Za minkighane minsang mizing, Jehôva a boyang bikoar-koat bi-bôt, ye naa, za dzam biaa yem ki ?

⁶ Ntamane fas bifônane bizing. Abuiñ minlang mi ya Biblia été, mia kobe bia adzô minkighane minsang bikoar-koat bi-bôr, Jehôva a bohang. Éfônan, Jehôva a nga mane wiñ bôr besese ye Ndôn mendzim, fave Noé ye é mvong bôr dzèñ ébe be nga ning. Ye fe naa, a nga belane Bisraelitas nge ki Bisraélite naa a mane tsam meyong zangbwa me mbe méé ning é Si ngiagh. A nga belane fe angele mboo naa a wiñ bizima Basirios nge ki Bassyrien 185 000 alu évoo (Atar. 7:23 ; Deut. 7:1-3 ; Esaïe 37:36, 37). Ye é dzam Biblia a dzô bia nfa té, da lere naa Jehôva a kighang naa, bôr beté ba ye tobe ntsamane mbèmbèè, kaa bele ôyane ye awôme bewu ? Kaa, déé se ki aval té. Amu dzé bi ne de dzô ?

7. Za mam biaa yem ki nfa é bôr be nga mane wu é Ndôn mendzim nge ki éba be nga mane wu éyong be nga ñong si Canaan ? (A daghe évaghle ).

⁷ Biaa yem ki aval Jehôva a nga kikh kada môr ye été nsang ; kaa ki yem nge é bôr be nga mane wu be nga bele tam ya yeghe a yem Jehôva ye dzôban. Nfa da daghe metam Ndôn mendzim, Biblia a dzô naa, Noé a mbe « nkare fuèñ ye sôsôe » (2 Pierre 2:5). Ve dèè, biaa yem ki, nge Noé a nga dzeng fe naa a kare kada môr ya si naa, Ndôn mendzim da ye mane wiñ bôt, nté a mbe éé long môra arca nge ki arche. Aval té fe, biaa yem ki nge mbia be-bôr besese be mbe béé ning a Canaan, be nga bele éyong ya yeghe a yem Jehôva ye tsen mimboane miaba.

8. Za dzam biaa yem ki nfa bôr be ya Sodoma ye Gomorra ?

⁸ Za dzam ki bi ne dzô nfa bôr be ya Sodoma ye Gomorra ? Sôsôe a môt, bé luè ñe naa Lot, a mbe éé ning ézizang deba. Ve, ye bia yem nge Lot a nga mane kanghle bôr besese ? Kaa dzôm. Afang faa bo naa, be mbe mbia be-bôr, ye kada môr ye été, a nga yem bo nkane ézizang é dzam é ne mbeng ye édi é ne abé ? Simane naa, nkuna befam be ye kisoan té, be nga kômô dzap beyeng be nga so ébe Lot. Biblia a dzô naa, nkuna bôr té ô mbe wéé kôre « atéé ye bong yakekuiñ min’nôm » (Atar. 19:4 ; 2 Pierre 2:7). Ye bi ne faa dzô naa, Jehôva é Nzame a ne mvam, a kighang naa, kada môr ye é bôr a nga wiñ, baa ye ki bera wôme ? Kaa, bii se ki de dzô. Jehôva  a nga ban Abraham naa, besôsôe awôm béé mbe ki kisoan té (Atar. 18:32). Da yili naa, be mbe bikoar-koat, éde Jehôva a nga kikh be nsang akal mimboane miaba. Éde, ye bi ne faa dzô ye ndzi-n’nem ésese naa, mboo ézing ye été aa ye ki wôme akal « awôme [. . .] bikoar-koat bi-bôt » ? Momo, bii se ki de dzô ye ndzi-n’nem ése !

9. Za dzam biaa yem ki nfa Salomon ?

⁹ Nfa mboo, bi lang-hang fe a Biblia été naa, besôsôe be-bôr bézing, be nga venghane bikoar-koat. Kéza Salomon a ne môr mboo ye été. Jehôva Nzame, a nga tugha ñe yem yeghle mezen mèñ, ye bira borane ñe ; ve, ôsu vèè, a nga sum naa a ve bivus benzame ékang. Dzam té é nga ve Jehôva édedèè n’nem abé, éde ayong Israel ngura, é nga dzukh tang mintet mimbu amu minsem Salomon. É ne été, Bible a dzô nfa Salomon naa, « be nga dzep ñe ya mimvemvam mièñ », a lang été, besôsôe be-bôr ane kéza David (1 Bed. 11:5-9, 43 ; 2 Bed. 23:13). Ve, ye aval be nga dzep ñe é nga ban naa a ye wôme ? Biblia aa dzô ki de. Ve, bôr bézing be ne tem naa, « é môr a wu-hang a yaaneyang akal nsem wèñ » (Bero. 6:7). É ne bebela, ve, daa yili ki naa, é bôr besese be wu’hang ba ye bera wôme, faa ane, a bera so éning é ne é dzam be va wun. Awôme bewu é ne é das da so bia ébe ndzidzing Nzame waa. A ve de é bôr a kômô likh tam ya sèhane ñe mbèmbèè (Job 14:13, 14 ; Jean 6:44). Ye Salomon a ye bele aval das té ? Jehôva étam éñe a bele éyalan ; se ki bia. É dzam bia yem é ne naa, Jehôva a ye bo é dzam é ne sôsôe.

É DZAM BIA YEM

10. Za dzam Jehôva a wôrane nfa a wiñ boan bebôt ? (Ézéchiel 33:11) ( A daghe évaghle.)

¹⁰ A lang Ézéchiel 33:11. Nfa wa daghe aval Jehôva a kikh boan be-bôr nsang, ya mbemba n’nem, a dzô bia é dzam a wôran. Ngalane nsisim Nzame, ntôl Pedro nge ki Pierre, a nga baalé é dzam nkule medzô Ézéchiel a nga tsili, éé dzô naa, « Jehôva [. . .] aa kômô ki naa môr ézing a tobe ntsaman » (2 Pierre 3:9). Éyong bi tugheya wokh é bebela a fôle min’nem té, bia yem naa Jehôva éé se ki avôô nfa ya wiñ bôr aval é ne mbèmbèè. A ne édedèè mvam, éde a lere bia mvam té éyong ésese a ne de bo.

11. Beza baa ye ki wôme, ye naa aval avé bia yem de ?

¹¹ Za dzam bia yem nfa é bôr baa ye ki wôme ? Biblia a ve bia fave ayôm bifônan b. Yésu a nga lere naa, Judas Iscariot aa ye ki wôme (Marc 14:21 ; a daghe fe Jean 17:12 ye nota de estudio nge ki note d’étude). Judas a mbe éé yem naa, é dzam a mbe bo, é mbe é tele Jehôva Nzame ye é Moan wèñ é ngam ayat. Ve, a nga bo de (A daghe Marc 3:29 ye la nota de estudio nge ki note d’étude). Aval daa fe, Yésu a nga dzô naa, betebe ôsu be ye menda menzame bézing be nga tebe ñe é ngam ayat, ba ye wu kaa ôyane ye awôme bewu (Mat. 23:33 ; a daghe Jean 19:11 ye nota de estudio nge ki note d’étude « del hombre nge ki l’homme »). Ye naa, ntôl Pablo nge ki Paul, a nga dzô naa é bôr ba lumane ña ékang kaa kômô dzôban, baa ye ki wôme (Behéb. 6:4-8 ; 10:29).

12. Za dzam bia yem nfa é mvam Jehôva ? Vakh bifônan.

¹² Ve, za dzam bia yem nfa é mvam Jehôva ? Aval avé a nga lere naa « aa kômô ki naa môr ézing a tobe ntsaman » ? Nyeneghane aval a nga lere fulu mvam ébe é bôr be nga bo bura minsem. Kéza David a nga  bo abuiñ bura minsem, a lang été medzian ye nwuène môt. Ve, David a nga dzôban, éde ya mvam, Jehôva a nga djwii ñe (2 Sam. 12:1-13). Kéza Manassé a nga bo édedèè mbia bemam mura ngap ye éning dèñ. Amben é mam Manassé a nga bo me mbe édedèè abé, ve Jehôva a nga lere ñe fulu mvam ye dzame ñe, amu a nga dzôban (2 Mila. 33:9-16). Bifônane bité bia simane bia naa, Jehôva a lere é fulu mvam dzèñ éyong ésese a yen naa a ne de bo. Jehôva a ye wôme aval bôr beté, amu be nga yebe naa be nga bo mbia minsem éyong té be nga dzôban.

13. (a) Amu dzé Jehôva a nga lere Beninivitas nge ki Beninivite fulu mvam ? (b) Za dzam Yésu a nga dzô ôsu vèè nfa Beninivitas nge ki Beninivite ?

¹³ Bia yem fe é mvam Jehôva a nga lere Beninivitas nge ki Beninivite. Nzame a nga dzô Jonas naa : « Me nga yemang abé ba bo. » Ve daa, éyong be nga dzôbane minsem miaba, Jehôva a nga djwii be ye n’nem ôsese. É mvam Jehôva é nga dang édi Jonas. Nzame a nga simane nkule medzô wèñ a mbe éé wokh abé naa, Beninivitas nge ki Beninivite beté « béé nga yem ki bo nkane ézizang abé ye mbeng » (Jonas 1:1, 2 ; 3:10 ; 4:9-11). Ôsu vèè, Yésu a nga belan éfônane deba, naa a ve ayeghle nfa é sôsôe ye é mvam Jehôva. Yésu a nga dzô naa Beninivitas nge ki Beninivite be nga dzôban, ba ye « wôme akal nkighane nsang » (Mat. 12:41).

14. Za dzam « awôme akal nkighane nsang » da ye yili akal Beninivitas nge ki Beninivite ?

¹⁴ Za dzam « a wôme akal nkighane nsang » da ye yili akal Beninivitas nge ki Beninivite ? Yésu a nga kobe adzô « awôme akal nkighane nsang » wa zu (Jean 5:29). A mbe éé tsiè adzô Édjié Toyini a mimbu dèñ, é tam « besôsôe be-bôr ye bikoar-koat bi-bôr » ba ye wôme (Bisè mintôl 24:15). Édi da daghe bikoar-koat bi-bôr, a ye bo « awôme akal nkighane nsang. » Tam té, éde Jehôva ba Yésu ba ye tugha daghe ye fas abo-dulu ye aval bôr beté ba ye ñong ayeghle deba. Nge Beninivitas nge ki Beninivite ba ye wôme be tep naa ba bo ña ékang, nsang wôba wa ye bo ntsaman ô ne mbèmbèè (Esaïe 65:20). Ve, é bôr besese ba ye top naa ba kang Jehôva ya sôsôe, nsang wôba wa ye bo mvèñ. Ba ye bele maa ya ning mbèmbèè ! (Dan. 12:2).

15. (a) Amu dzé biaa yiène ki dzô naa é bôr be nga wu a Sodoma ye Gomorra baa ye ki wôme ? (b) Aval avé bi ne wokh bifiè bia kuiñ nten Jude 7 ? (A daghe nkaalé «  Za dzam Judas nge ki Jude a nga kômô dzô ? »)

 ¹⁵ Éyong a mbe éé kobe adzô bôr be ye Sodoma ye Gomorra, Yésu a nga dzô naa, étéñ deba da ye dang mbeng é « Môs nkighane nsang » a lôr édi é bôr be nga tep ñe ye meyeghle mèñ (Mat. 10:14, 15 ; 11:23, 24 ; Luc 10:12). Za dzam a nga kômô dzô ? Bi ne simane naa, Yésu a nga belan éfônane da ve mam édedèè n’nen tam té. Ve, éé dzi ki belane éfônane da nene mam nfa wôba, aval daa fe éyong a nga kobe adzô Beninivite c. Ndaane de, da yene naa Yésu a mbe é tem é dzam a nga dzô nfa bôr be ye Sodoma ye Gomorra. É « Môs nkighane nsang » Yésu a mbe éé kobe wô, ô nga yiène bo dzam évoo ébe bitéñ bibèñ bité. Bôr be ye Sodoma ye Gomorra be nga bo é mam me ne abé ane Beninivite. Ve, Beninivitas be nga bele tam ya dzôban. Ye fe naa, simghan é dzam Yésu a nga dzô nfa « awôme akal nkighane nsang ». A nga fure été « é bôr be nga bo é mam me ne abé » (Jean 5:29). Dzam té é ne yili naa, bi ne bele ôyôm mebun akal bôr be ye Sodoma ye Gomorra. É ne bo naa, bôr bézing be ye été ba ye wôme, ye naa, éyong ézing bia ye bele maa naa bia yeghle be nfa Jehôva ye Yésu Christ.

16. Za dzam bia yem nfa aval Jehôva a ye bo naa, a top é bôr a ye wôme ? (Jérémie 17:10)

¹⁶ A lang Jérémie 17:10. Éfus té, da vole bia naa bi mane kuan é mam bi nga yemeyang : Éyong ésese Jehôva a ne é môr a « fa min’nem, ye fas mesiman me shuale ôyap. » Édi da daghe awôme bewu da zu, aval Jehôva a so a bo de, a ye « yaane kada môr, ye abo-dule dèñ. » Jehôva a ye kikh nsang ye alet éyong a yiène de bo, ve, a ye fe lere é mvam dèñ éyong ésese a ne de lere. Éde, biaa yiène ki dzô tam ézing naa, môr aa ye ki wôme, nga ve bia yem de ya n’nem ôse, amu Biblia a dzô de !

« NKIKH MINSANG YE SI SE NGURA » A YE « BO É DZAM É NE SÔSÔE »

17. Za dzam da yane é bôr be wuang melu ma zu ?

¹⁷ Atéé ye é tam Adam ba Ève be nga tebe é ngam Satan ye bo Jehôva melo, bakuru  be-bôr be wuhang. « Awu, nzizing wèè », é ñong-yang édedèè abuiñ bôr ! (1 Becor. 15:26) Za dzam da yane bôr beté besese ? Ôyôm abakh bôr, da yili naa, fave bôr 144 000, ye besôsôe betông Christ, ba ye bele awôme ye éning é ne kaa man a dzôp été (Mel. 14:1). Mura ngap befam ye binenga be ne sôsôe be nga dzing Jehôva, ba ye bele « awôme akal [. . .] besôsôe », ye ning mbèmbèè a si va, nge be tsini naa ba tobe sôsôe é tam Toyini a mimbu ye Édjié Christ ye fe é tam mebobelane ma sughlane (Dan. 12:13 ; Behéb. 12:1). Ye naa, é tam Toyina mimbu té, éde « bikoar-koat bi-bôr », a lang été, é bôr béé dzi ki sèhane Jehôva, nge ki éba « be nga bo é mam ne ne abé », ba ye bele tam naa ba tsen abo-dulu deba ye bo besôsôe (Luc 23:42, 43). Ve, bevoo bézing be mbe édedèè mbia be-bôr, ye bele nkômane ô ne ngu’u naa ba tebe Jehôva ye nkômane wèñ é ngam ayat, éde a nga kighang naa aa ye ki be wôme (Luc 12:4, 5).

18-19. (a) Amu dzé bi ne tobe ndzi-n’nem ébe minkighane minsang Jehôva, akal é bôr be wuang ? (Esaïe 55:8, 9) (b) Za dzam bia ye yen ayeghle da zu ?

¹⁸ Ye bi ne bele ndzi-n’nem naa éyong Jehôva a kikh boan bebôr nsang, a bo éyong ésese é dzam é ne sôsôe ? Ôwé ! Ane Abraham a nga tugha de yem wokh, Jehôva, « Nkikh minsang ye si se ngura » a ne kaa ékop, fakh ya mvam. Jehôva a nga tugha mane yeghle é Moan wèñ ye tele ñe ane nkikh minsang ye mam mesese (Jean 5:22). Bebèñ besese, Ésaa ba Moan, be ne lang é dzam ésese é ne moan môr n’nem été (Mat. 9:4). Aval ésese é ne bo, ba ye bo « é dzam é ne sôsôe » !

¹⁹ Nbeleghane mebun ébe Jehôva ye minkighane misese mièñ. Bia yebe naa, biaa yiène ki kikh minsang ; ve ñe a ne de bo ! (A lang Esaïe 55:8, 9) Éde, ye mebun mesese, bia likh nkighane nsang ôsese é mo mèñ ye éma é Moan wèñ, é kéza a tugha yem vu é sôsôe ye é mvam Ésaa (Esaïe 11:3, 4). Za dzam ki bi ne dzô nfa minkighane minsang Nzame akal bitsible binen ? Za dzam bi ne kaa yem ? Za dzam ki bia yem ? Ayeghle da zu, bia ye yalane minsili mité.