1. Yinki dilongi ya kubomba Yehova longaka Abrahami?

 YAVUANDAKA disolo yina Abrahami salaka zimbakana ata fioti ve. Na nzila ya mbasi mosi, Nzambi tubaka na Abrahami ti Yandi kebebisa mbanza ya Sodomi mpe Gomore. Bakala yango ya kukuikama kukitungisaka. Yandi yuvusaka: ‘Nge kekufua mpenza muntu ya lunungu na muntu ya yimbi? . . . Zuzi ya ntoto ya mvimba kesala ve mambu ya mbote?’ Na ntima yinda nionso Yehova longaka nkundi na yandi yina yandi vuandaka zola mingi, dilongi yina beto lenda bakila mambote mpe yina lenda bomba beto nionso: Nzambi kesala kufua ata fioti ve bantu ya lunungu.​—Kuy. 18:23-33.

2. Yinki kena kundimisa beto ti bansambusulu ya Yehova kevuandaka ya lunungu mpe ya ntima kiadi?

² Yinki mutindu beto lenda kukindimisa ti ntangu Yehova kena kusambisa bantu, yandi kesalaka yau ntangu nionso na lunungu mpe na ntima kiadi? Samu beto mezaba ti ‘Yehova kemonaka na ntima’ ya bantu. (1 Sam. 16:7) Ya kedika, yandi mezaba “ntima ya konso muntu.” (1 Bant. 8:39; 1 Bans. 28:9) Yakele kedika mosi ya kukamua. Yehova kele na nduenga mingi kuluta beto, yau yina beto lenda bakusa ve mbotembote ntangu nionso mfunu yina Yehova kebakaka banzengolo yankaka. Yakele samu na yau ntumua Paulo tubaka samu na Yehova Nzambi ti: ‘Ata muntu mosi ve lenda zaba mpenza bansambusulu na yandi!’​—Bar. 11:33.

3-4. Yinki biuvu beto lenda vuanda na yau na bantangu yankaka, mpe yinki beto ketadila na disolo yayi? (Yoane 5:28, 29)

³ Kasi, na bantangu yankaka beto lenda vuanda na biuvu ya mutindu mosi na yina Abrahami yuvusaka. Beto lenda kukiyuvusa: ‘Yalenda salama ti bantu yina Yehova kufuaka vutuka diaka na luzingu, na kifuani bantu ya Sodomi mpe Gomore? Yalenda salama ti bantu yankaka kati na bau futumuka na “mfutumukunu . . . ya bantu mekondua lunungu”?’​—Bis. 24:15.

 ⁴ Beto vutukila ntete mambu yina beto mezaba samu na mfutumukunu. Ntama mingi ve, beto bongisaka diaka mbakusulu na beto samu na ‘mfutumukunu ya luzingu’ mpe ‘mfutumukunu ya kusambisa.’ a (Tanga Yoane 5:28, 29.) Nsasulu yango mesala ti beto bongisa diaka mbakusulu na beto samu na mambu yina beto ketadila na disolo yayi mpe na disolo yina melanda. Na diambu metadila bansambusulu ya lunungu ya Yehova, beto ketubila ntete mambu yina beto zaba ve samu na yau, mpe na manima beto ketubila mambu yina beto mezaba samu na yau.

MAMBU YINA BETO ZABA VE

5. Yinki mikanda na beto vuandaka tuba na ntama na diambu metadila bantu yina Yehova kufuaka na Sodomi mpe Gomore?

⁵ Na ntama, mikanda na beto tubilaka mambu yina kekumina bantu yina Yehova ketadilaka lokola bantu ya kukondua lunungu. Beto vuandaka tuba ti bantu ya mutindu yina kefutumuka ve, na kifuani bantu ya Sodomi mpe Gomore. Kasi na manima ya kulonguka na mpinda mpe kusambila mingi samu na diambu yango, beto lenda tuba ve ti bakefutumuka ve. Samu na yinki?

6. Yinki kele ndambu ya bifuani ya bansambusulu ya Yehova samu na bantu mekondua lunungu, mpe yinki beto zaba ve?

⁶ Beto tadila ndambu ya mambu yina kele na nguizani na diambu yango. Masolo mingi ya Biblia metubila bansambusulu ya Yehova samu na bantu mekondua lunungu, na kifuani bantu mingi yina kufuaka na Nkuka ya maza yina ntalu na bau zabana ve to makanda 7 ya Ntoto ya nsilulu yina Yehova tindaka bisadi na yandi bakufua, to basoda 185 000 ya Asiri yina mbasi ya Yehova kufuaka kaka na mpipa mosi. (Kuy. 7:23; Kul. 7:1-3; Yez. 37:36, 37) Samu na masolo yango, Biblia metuba puelele Yehova bakaka nzengolo ti mosimosi kati na bantu yango kufuaka samu na mvimbamvimba, mpe yandi kesala futumuna bau ve? Ve, Biblia tuba mutindu yina ve. Samu na yinki beto lenda tuba mutindu yina?

7. Yinki beto zaba ve samu na bantu yina kufuaka na Nkuka ya maza to samu na bantu yina kufuaka ntangu Bayisaele nungaka Kanana? (Tala kuvertire.)

⁷ Beto zaba ve mutindu Yehova tadilaka mosimosi kati na bantu yango; beto zaba mpe ve kana bantu yina kufuaka bakaka diluaku ya kulonguka mambu metadila Yehova mpe kubalula ntima. Samu na kilokola ya Nkuka ya maza, Biblia metuba ti Noa vuandaka “nsamuni ya lunungu.” (2 Pie. 2:5) Kasi Biblia tuba ve ti ntangu yandi vuandaka tunga nzaza ya nene, yandi vuandaka samunina diaka konso muntu na ntoto. Mutindu mosi samu na makanda ya Kanana, beto zaba ve kana bantu yango nionso ya yimbi bakaka diluaku ya kulonguka mambu metadila Yehova mpe kusoba bikadulu na bau.

8. Yinki beto zaba ve samu na bantu yina kufuaka na Sodomi mpe Gomore?

⁸ Yinki beto ketuba samu na bantu ya Sodomi mpe Gomore? Muntu ya lunungu yina zabanaka na nkumbu ya Loti, vuandaka zinga na kati na bau. Kasi beto mezaba kana Loti vuandaka samunina bau nionso? Beto zaba ve. Ya kedika bavuandaka bantu ya ntima yimbi, kasi mosimosi kati na bau zabaka mambu yina kele mbote mpe yina kele yimbi? Kuzimbakana ve ti grupe ya babakala ya mbanza yango vuandaka sosa kusangisa nzutu na kingolo na banzenza ya Loti. Biblia metuba ti grupe ya bantu panzanaka ‘banda na muana ya bakala tii na kiboba.’ (Kuy. 19:4; 2 Pi. 2:7) Beto mezaba mpenza ti kana Yehova Nzambi ya ntima kiadi bakaka nzengolo ti muntu mosi ve kati na bantu yango kefutumuka? Yakele kedika Yehova tubilaka Abrahami ti yavuandaka ata na bantu 10 ve yina vuandaka bantu ya lunungu na mbanza yango. (Kuy. 18:32) Na yau bavuandaka bantu mekondua lunungu, mpe Yehova vuandaka na mfunu ya kufua bau samu na bisalu na bau. Kasi beto lenda tuba na kedika nionso ti muntu mosi ve kati na bau kefutumuka  na ‘mfutumukunu . . . ya bantu mekondua lunungu’? Ve, beto lenda tuba mutindu yina ve!

9. Yinki beto zaba ve samu na Salomo?

⁹ Na ndambu yankaka beto ketangaka na Biblia masolo ya bantu ya lunungu yina kumaka bantu mekondua lunungu. Na kifuani Ntinu Salomo. Yandi zabaka Yehova mpe yandi zabaka mutindu yandi fueti sambila Yandi, mpe Yehova sakumunaka yandi mingi. Kasi na manima Salomo bandaka kusambila banzambi ya luvunu. Yau pesaka Yehova nganzi ya ngolo mpe dikanda ya mvimba ya Yisaele niokuamaka bankama ya bamvula samu na masumu ya Salomo. Ya kedika Masonukua metuba ti Salomo ‘lekaka samu na kupema na bankaka na yandi,’ na kati ya bankaka yango beto lenda tanga Ntinu Davidi muntu ya kukuikama. (1 Bans. 11:5-9, 43; 2 Bans. 23:13) Kasi, lokola Biblia mesadila bampova yango, yakele ndanga yina memonisa ti Yehova kefutumuna Salomo? Biblia tuba mutindu yina ve. Bantu yankaka lenda kanisa ti Salomo kefutumuka samu Biblia metuba ti, ‘muntu yina mekufua mefuta mfuka ya disumu na yandi.’ (Bar. 6:7) Yakele kedika, kasi yazola monisa ve ti bantu nionso yina mekufuaka kefutumuka, samu na kutuba kedika yazola tuba ve ti kana muntu mekufua yandi kele na yinsua ya kuzinga diaka. Mfutumukunu kele dikabu yina mekatuka na Nzambi ya nzola. Yandi kepesaka yau na bantu yina yandi zola babaka diluaku ya kusadila yandi samu na mvula na mvula. (Yobi 14:13, 14; Yoa. 6:44) Salomo kebaka dikabu yango? Yehova mezaba mvutu; beto beto zaba ve. Kasi beto mezaba ti Yehova kesala mambu yina kele mbote.

MAMBU YINA BETO MEZABA

10. Yinki mutindu Yehova kekukimonaka na diambu metadila kufua bantu? (Ezekiele 33:11) (Tala diaka foto.)

¹⁰ Tanga Ezekiele 33:11. Yehova metubila beto mutindu yandi kekukimonaka na diambu metadila kusambisa bantu. Mutindu mosi na mambu yina Ezekiele sonikaka, ntumua Petelo tubaka, ‘Yehova . . . zola ve ata muntu mosi kufua.’ (2 Pie. 3:9) Bampova yango kena kubomba beto, beto mezaba ti Yehova kekufua ve muntu samu na mvimbamvimba katula kaka kana yandi kele na bamfunu ya mbote samu na kusala yau. Yandi mefuluka na ntima kiadi, mpe yandi kemonisaka ntima kiadi ntangu nionso yina diluaku memonana.

11. Banani kefutumuka ve, mpe yinki mutindu beto mezaba yau?

¹¹ Yinki mambu beto mezaba samu na bantu yina kefutumuka ve? Biblia mepesa kaka ndambu ya bifuani. b Yesu tubaka ti Yudasi Mokeriota kefutumuka ve. (Mar. 14:21; tala diaka Yoane 17:12 mpe noti na Biblia ya ndongokolo ya Français.) Yudasi zabaka ti yandi vuandaka telemina Yehova mpe Muana na Yandi mpe yandi salaka yau na nko. (Tala Marko 3:29 mpe banoti na Biblia ya ndongokolo ya Français.) Mutindu mosi, Yesu tubaka ti bamfumu yankaka ya mabundu yina vuandaka telemina yandi, kekufua kondua kuvuanda na kivuvu ya kufutumuka. (Mat. 23:33; tala Yoane 19:11 mpe noti “l’homme” na Biblia ya ndongokolo ya Français.) Mpe ntumua Paulo luengisaka ti bapengui yina kemangaka kubalula ntima kefutumuka ve.​—Baeb. 6:4-8; 10:29.

12. Yinki beto mezaba samu na ntima kiadi ya Yehova? Pesa bifuani.

¹² Kasi yinki mambu beto mezaba samu na ntima kiadi ya Yehova? Yinki mutindu yandi monisaka ti yandi ‘zola ve ata muntu mosi kufua’? Beto tadila ntima kiadi yina yandi monisinaka ndambu ya bantu yina salaka masumu ya nene. Ntinu Davidi salaka masumu ya nene, na kifuani pite mpe kufua muntu. Kasi, Davidi balulaka ntima, na yau Yehova nlemvukilaka yandi na ntima kiadi nionso. (2 Sam. 12:1-13) Ntinu Manase salaka mambu mingi ya yimbi kuluta na bamvula mingi ya luzingu na yandi. Kasi ata na mambu  yango ya yimbi mpenza, Yehova monisaka ntima kiadi mpe yandi nlemvukilaka Manase samu yandi balulaka ntima. (2 Bans. 33:9-16) Bifuani yango kena kubambula beto ti Yehova kemonisaka ntima kiadi kana yandi memona ti yakele na mfunu ya kusala yau. Yandi kefutumuna bantu ya mutindu yina samu bandimaka ti basalaka masumu ya nene mpe babalulaka ntima.

13. (a) Samu na yinki Yehova monisinaka bantu ya Ninive ntima kiadi? (b) Yinki Yesu tubaka na manima samu na bantu ya Ninive?

¹³ Beto mezaba diaka ntima kiadi yina Yehova monisinaka bantu ya Ninive. Nzambi tubilaka Yona: ‘Mambu na bau ya yimbi mekuma tii na ntuala na munu.’ Kasi ntangu babalulaka ntima samu na masumu na bau, Yehova nlemvukilaka bau na nzola nionso. Yandi vuandaka na ntima kiadi mingi kuluta Yona. Yona vuandaka na nganzi mpe Nzambi bambulaka yandi ti bantu yango ya Ninive ‘zabaka kutu ve mambu ya mbote mpe ya yimbi.’ (Yon. 1:1, 2; 3:10; 4:9-11) Na manima, Yesu sadilaka kifuani yango samu na kulonga lunungu mpe ntima kiadi ya Yehova. Yesu tubaka ti bantu ya Ninive yina balulaka ntima ‘kefutumuka na kilumbu ya nsambusulu.’​—Mat. 12:41.

14. Yinki ‘mfutumukunu ya nsambusulu’ kemonisa samu na bantu ya Ninive?

¹⁴ Bantu ya Ninive ‘kefutumuka’ na yinki ‘nsambusulu’? Yesu tubaka yakevuanda na ‘mfutumukunu ya kusambisa’ na bilumbu kena kuiza. (Yoa. 5:29) Yandi vuandaka tubila Luyalu na yandi ya bamvula 1000, na ntangu yango ‘bantu ya lunungu mpe bantu mekondua lunungu’ kefutumuka. (Bis. 24:15) Samu na bantu mekondua lunungu yakevuanda ‘mfutumukunu ya kusambisa.’ Yazola monisa, na manima ya kufutumuka ya bantu yango, Yehova mpe Yesu ketala kana bantu yango kena kuzitisa mpe kusadila mambu yina bakena kulonguka. Kana muntu mosi ya Ninive yina mefutumuka memanga kusangana na nsambudulu ya kuvedila, Yehova kebikila yandi ve nzila yandi tatamana kuzinga. (Yez. 65:20) Kasi samu na bantu nionso yina kepona kusambila Yehova na kukuikama, bakevuanda na diluaku ya kuzinga mvula na mvula!​—Dan. 12:2.

15. (a) Samu na yinki beto fueti manga kutuba ti muntu mosi ve kati na bantu yina kufuaka na Sodomi mpe Gomore kefutumuka? (b) Yinki mutindu beto lenda bakusa bampova yina kele na Yude 7? (Tala ankadre “ Yinki Yuda zolaka tuba?”)

¹⁵ Ntangu yandi vuandaka tubila bantu ya Sodomi mpe Gomore, Yesu tubaka ti ‘na Kilumbu ya nsambusulu’ yakevuanda pete samu na bau  kuluta samu na bantu yina mangaka yandi mpe malongi na yandi. (Mat. 10:14, 15; 11:23, 24; Luka 10:12) Yinki yandi zolaka tuba? Yesu lutisaka ndilu na kumonisaka ti bantu ya ntangu na yandi vuandaka yimbi kuluta bantu ya Sodomi mpe Gomore? Kuzimbakana ve ntangu Yesu tubaka ti bantu ya Ninive ‘kefutumuka na kilumbu ya nsambusulu,’ yandi vuandaka tuba yau na mutindu ya kedika kasi ya kifuani ve. Kutu, yamemonana ti Yesu sasilaka mambu yina yandi tubaka. ‘Kilumbu ya nsambusulu’ yina yandi tubilaka awa, vuandaka kaka kilumbu yina yandi tubilaka samu na bantu ya Ninive. Mutindu mosi na bantu ya Ninive, bantu ya Sodomi mpe Gomore salaka mambu ya yimbi. Kasi bantu ya Ninive bakaka diluaku ya kubalula ntima. Katula yau, kanisa mambu yina Yesu tubaka samu na ‘mfutumukunu ya nsambusulu.’ Na mfutumukunu yango, yakevuanda diaka na bantu ‘yina salaka mambu ya yimbi.’ (Yoa. 5:29) Na yau yamemonana lokola yalenda vuanda na mua kivuvu samu na bantu ya Sodomi mpe Gomore. Yalenda salama ti ndambu kati na bantu yango futumuka, mpe mbala yankaka beto lenda baka diluaku ya kulonga bau mambu metadila Yehova mpe Yesu Klisto.

16. Yinki beto mezaba na diambu metadila mutindu Yehova kepona kana nani yandi kefutumuna? (Yeremia 17:10)

¹⁶ Tanga Yeremia 17:10. Na verse yayi beto ketangaka mambu yina beto mezaba samu na mutindu ya Yehova ya kusambisa: Yehova kele ntangu nionso muntu yina ‘kesosasosaka na ntima, [muntu yina] ketalaka mabanza ya kati mpenza.’ Ntangu yandi kebaka nzengolo kana yinki muntu yandi kefutumuna, yandi ‘kepesa konso muntu na kutadila banzila na yandi.’ Yehova kepesa kitumbu kana yakele na mfunu yandi sala yau kasi yandi kemonisa ntima kiadi kana diluaku kele. Na yau beto fueti tuba ata fioti ve ti kingandi kefutumuka ve, katula kaka kana beto mezaba ti yakele mutindu yina samu Biblia metubila yau!

‘ZUZI YA NTOTO YA MVIMBA KESALA MAMBU YA MBOTE’

17. Yinki kekumina bantu yina mekufuaka?

¹⁷ Banda ntangu Adamu mpe Eva ponaka kulanda Satana mpe batombokilaka Yehova Nzambi, bamiliare ya bantu memanisa kufua. Lufua kele “mbeni” mosi ya yimbi! (1 Bak. 15:26) Yinki mambu kekumina bantu yango nionso? Kaka bantu  144 000 na kati ya banlonguki ya kukuikama ya Klisto kefutumuka samu na kubaka luzingu na nzutu yina kekufuaka ve na dizulu. (Kus. 14:1) Babakala mpe banketo mingi ya kukuikama yina vuandaka zola Yehova kefutumuka na ‘mfutumukunu . . . ya bantu ya lunungu,’ mpe bakezinga mvula na mvula na ntoto kana bamebikana bantu ya lunungu na Luyalu ya bamvula 1000 ya Klisto mpe na kumekama ya nsuka. (Dan. 12:13; Baeb. 12:1) Diaka, na Luyalu ya bamvula 1000, ‘bantu mekondua lunungu’​—yina mesangisa bantu yina salaka sadila Yehova ve to bantu yina ‘salaka mambu ya yimbi’—​kebaka diluaku ya kusoba bikadulu na bau mpe kusadila Yehova Nzambi na kukuikama. (Luka 23:42, 43) Kasi bantu yankaka vuandaka yimbi mpenza, bavuandaka na nzengolo ya kutelemina Yehova mpe balukanu na yandi, yau yina yandi bakaka nzengolo ya kufutumuna bau ve.​—Luka 12:4, 5.

18-19. (a) Samu na yinki beto lenda tula ntima na bansambusulu ya Yehova samu na bantu yina mekufuaka? (Yezaya 55:8, 9) (b) Yinki beto ketadila na disolo melanda?

¹⁸ Beto lenda kukindimisa mpenza ti kana Yehova mesambisa bantu, yandi kebakaka ntangu nionso nzengolo ya mbote? Ee! Mutindu Abrahami bakusaka yau mbote, Yehova “Zuzi ya ntoto ya mvimba” kele ya kukoka, yandi kele na nduenga mingi, mpe na ntima kiadi. Yandi mepesaka Muana na yandi formasion mpe yandi mepesaka yandi kiyekua ya kusambisa konso muntu. (Yoa. 5:22) Yehova mpe Yesu mezaba mambu yina kele na ntima ya konso muntu. (Mat. 9:4) Na yau, ntangu bakesambisa konso muntu, bakesala kaka ‘mambu [yina] kele mbote’!

¹⁹ Bika beto vuanda na nzengolo ya kutula ntima na Yehova mpe na banzengolo na yandi nionso. Beto mezaba ti beto bonga ve samu na kusambisa—kasi yandi mebonga! (Tanga Yezaya 55:8, 9.) Na yau beto kebika Yehova mpe Muana na yandi, Ntinu yina kemonisaka na mutindu ya kukoka lunungu mpe ntima kiadi ya Tata na yandi sala bansambusulu nionso na kutudilaka bau ntima ya mvimba. (Yez. 11:3, 4) Kasi, yinki beto ketuba samu na bansambusulu ya Nzambi yina metadila mpasi ya nene? Yinki mambu beto zaba ve? Mpe yinki mambu beto mezaba? Disolo melanda kepesa mvutu na biuvu yango.