1. Jehova naalutile Abrahama tuto mañi yeomba-omba?

 ABRAHAMA naabile ni puisano yanaazwezipili kuhupula mwa bupilo bwahae kaufela. Mulimu naaitusisize lingeloi kutaluseza Abrahama kuli naakayundisa muleneñi wa Sodoma ni wa Gomora. Taba yeo neibilaelize hahulu muuna yasepahala yo. Naabuzize kuli: “Kana luli ukayundisa babalukile hamoho ni babamaswe? . . . Kana Muatuli wa lifasi kaufela haana kueza sesilukile?” Ka pilu-telele, Jehova naalutile mulikanaa hae yalatwa yo tuto yelutusa kaufelaa luna ni kuluomba-omba, ya kuli: Mulimu haana kuyundisa batu babalukile nikamuta.—Gen. 18:​23-33.

2. Ki nto mañi yelukolwisa kuli Jehova uatulanga ka kuluka ni ka sishemo?

² Luziba cwañi kuli Jehova uatulanga ka kuluka ni ka sishemo? Luziba cwalo bakeñisa kuli ‘Jehova ubona sesi mwa pilu’ ya mutu. (1 Sam. 16:7) Mane waziba “pilu ya mutu kaufela.” (1 Mal. 8:39; 1 Makol. 28:9) Taba yeo yatabisa luli! Halukoni feela kuutwisisa ka kutala likatulo za Jehova. Ki lona libaka muapositola Paulusi hanaasusumelizwe kuñola ka za Jehova Mulimu kuli: “Likatulo zahae halikoni kubatisiswa!”—Maro. 11:33.

3-4. Ki lipuzo mañi zelukona kuba ni zona ka linako zeñwi, mi lukanyakisisañi mwa taba ye? (Joani 5:​28, 29)

³ Niteñi, ka linako zeñwi lwakona kuba ni lipuzo zeswana ni zanaabuzize Abrahama. Mane lwakona kuipuza kuli: ‘Kana batu bane bayundisizwe ki Jehova, inge cwalo batu ba mwa Sodoma ni Gomora, bakazusiwa kwa bafu? Kana babañwi kwa batu bao ni bona bakazusiwa ka nako ya “zuho ya . . . babasika luka”?’—Lik. 24:15.

 ⁴ Halunyakisiseñi litaba zeluziba ka za zuho. Cwanoñu fa, nelubile ni kutwisiso yenca ka za ‘kuzuhela bupilo’ ni ‘kuzuhela katulo.’ a (Mubale Joani 5:​28, 29.) Kutwisiso yeo itahisize kuli kube ni licinceho zeñwi zeluka nyakisisa mwa taba ye ni yetatama. Lukakala ka kunyakisisa zelusa zibi ka za likatulo za Jehova zelukile, kihona lukanyakisisa zeluziba ka za likatulo zeo.

ZELUSA ZIBI

5. Kwamulaho nelulumela kuli kukaezahalañi kwa batu ba mwa Sodoma ni Gomora banaayundisize Jehova?

⁵ Kwamulaho, mwa lihatiso zaluna nekunyakisiswanga zeezahalanga kwa batu bao Jehova aatula kuli habasika luka. Nelulumela kuli batu bane bayundisizwe ki Jehova, inge cwalo batu ba mwa Sodoma ni Gomora habana kuzusiwa kwa bafu. Kono hamulaho wa kulapela ni kuituta ka tokomelo ka za taba yeo, lulemuhile kuli halukoni kubulela ka buikolwiso luli kuli batu bao habana kuzusiwa. Kabakalañi?

6. Ki mitala ifi ya batu babasika luka banaayundisize Jehova, mi ki lika mañi zelusa zibi?

⁶ Halunyakisiseñi lipuzo lisikai zeswalisana ni taba yeo. Mwa Bibele kunani litaba zeñata zebulela ka za batu babasika luka banaayundisize Jehova, babacwale ka batu babañata hahulu bane babulailwe ki Muunda, macaba a 7 a mwa Naha ya Sepiso anaabulailwe ki Maisilaele ka taelo ya Jehova, kamba masole ba Maasiria ba 185,000 bane babulailwe ki lingeloi la Jehova mwa busihu bulibuñwi. (Gen. 7:23; Deut. 7:​1-3; Isa. 37:​36, 37) Kana Bibele ibulela ka kuutwahala kuli Jehova naaatuzi kuli batu bao kaufela bayundiswe kuya kuile, ni kuli kusike kwaba nihaiba alimuñwi ku bona yakazusiwa? Batili, haibuleli cwalo. Ki kabakalañi halukona kubulela cwalo?

7. Ki lika mañi zelusa zibi ka za batu bane babulailwe ki Muunda kamba batu ba mwa Kanana bane babulailwe ki Maisilaele? (Mubone siswaniso.)

⁷ Haluzibi mo Jehova naaatulezi mañi ni mañi wa batu bao, mi haluzibi haiba batu bane babulailwe bao nebabile ni kolo ya kuituta ka za Jehova ni kubaka. Bibele haibulela ka za nako ya Muunda, ibonisa kuli Nuwe naali “mukutazi wa kuluka.” (2 Pit. 2:5) Kono haibuleli kuli ka nako yanaayaha aleka yetuna, hape naaikatalize kukutaza kwa batu kaufela bane bakabulaiwa ki Muunda. Ka nzila yeswana, haluzibi haiba batu babamaswe kaufela bane bapila mwa naha ya Kanana nebabile ni kolo ya kuituta ka za Jehova ni kucinca mupilelo wabona.

8. Ki lika mañi zelusa zibi ka za batu ba mwa Sodoma ni Gomora?

⁸ Kucwañi ka za batu ba mwa Sodoma ni Gomora? Muuna yasepahala yabizwa Lota, naapila ni batu bao. Kono kana Lota naakutalize kwa batu bao kaufela? Haluzibi. Batu bao neli babamaswe, kono kana kaufelaa bona nebaziba zelukile ni zesika luka? Muhupule kuli sikwata sa baana ba mwa muleneñi wo nebabata kulobala ni baenyi ba Lota. Bibele ibulela kuli batu bane bali mwa sikwata seo neli “kuzwa kwa bashimani kuisa kwa baana babahulu.” (Gen. 19:4; 2 Pit. 2:7) Kana kunani bupaki bobubonisa kuli Jehova Mulimu yasishemo naaatuzi kuli kusike kwaba nihaiba mutu alimuñwi kwa batu bao yakazusiwa? Jehova naabulelezi Abrahama kuli mwa muleneñi wo nekusa koni kufumanwa nihaiba feela baana baalishumi babalukile. (Gen. 18:32) Kacwalo, batu bao nebasika luka, mi kwaswanela Jehova hanaa bayundisize kabakala likezo zabona. Kana lwakona kubulela ka buikolwiso kuli hakuna nihaiba mutu alimuñwi kwa batu bao yakazusiwa ka nako ya “zuho ya . . . babasika luka”? Batili!

9. Ki lika mañi zelusa zibi ka za Salumoni?

 ⁹ Mwa Bibele hape lubala ka za batu bane balukile ili bao hasamulaho nebabile babasika luka. Mulena Salumoni ki yomuñwi wa batu bao. Naalutilwe linzila za Mulimu ka kutala mi naafuyauzwi hahulu ki Jehova; kono hasamulaho, naakalile kulapela milimu ya buhata. Libi zanaaezize nelihalifisize hahulu Jehova, mi nelitahisize kuli sicaba sa Isilaele sinyande ka lilimo zeñata-ñata. Ki niti kuli Mañolo abonisa kuli Salumoni ‘naabulukilwe sina bo kuku wahae,’ sina mone kubezi kwa baana babasepahala babacwale ka Mulena Davida. (1 Mal. 11:​5-9, 43; 2 Mal. 23:13) Kono kana nzila yanaabulukilwe ka yona Salumoni ki bupaki bwa kuli ukazusiwa kwa bafu? Batili, Bibele haibuleli cwalo. Kono babañwi bakona kubulela kuli, mutu “yashwile ulukuluzwi kwa sibi sahae.” (Maro. 6:7) Ki niti, kono taba yeo haitalusi kuli batu kaufela babashwile bakazusiwa, inge kuli banani tukelo ya kuzusiwa ka libaka feela la kuli nebashwile. Zuho ya bafu ki mpo yezwa ku Mulimu yalilato. Ufanga mpo yeo kwa batu baabata kufa kolo ya kumusebeleza kuya kuile. (Jobo 14:​13, 14; Joa. 6:44) Kana Salumoni ukafiwa mpo yeo? Haluzibi, Jehova ki yena feela yaziba kalabo. Kono seluziba feela kikuli, Jehova ukaeza sesilukile.

ZELUZIBA

10. Jehova uikutwa cwañi ka za kuyundisa batu? (Ezekiele 33:11) (Mubone ni siswaniso.)

¹⁰ Mubale Ezekiele 33:11. Ka sishemo, Jehova ulutaluselize mwaikutwela ka za kuatula batu. Muapositola Pitrosi naasusumelizwe kukutela manzwi anaañozi mupolofita Ezekiele, ka kubulela kuli, “Jehova . . . hatabeli kuli mutu ufi kamba ufi atimezwe.” (2 Pit. 3:9) Manzwi ao aluomba-omba, mi alutusa kuziba kuli Jehova haana kuyundisa mutu ufi kamba ufi kuya kuile, konji haiba kunani libaka leliswanela. Unani hahulu sishemo, mi ubonisanga sishemo seo fokutokwahalela kaufela.

11. Ki bo mañi babasike bazusiwa, mi luziba cwañi cwalo?

¹¹ Ki lika mañi zeluziba ka za batu babasike bazusiwa kwa bafu? Mwa Bibele kunani mitala isikai feela. b Jesu naabonisize kuli Judasi Isikariota haana kuzusiwa. (Mare. 14:21; mubone ni Joani 17:12. c) Judasi naaziba kuli ulwanisa Jehova ni Jesu, mi naaezize cwalo ka bomu. (Mubone Mareka 3:29; w07 7/15 like. 18.) Ka kuswana, Jesu naabulezi kuli baeteleli ba bulapeli babañwi bane bamulwanisize nebaka shwa mi habana kuzusiwa. (Mat. 23:33) Muapositola Paulusi ni yena naabulezi kuli bakwenuheli babasa lati kubaka habana kuzusiwa kwa bafu.—Maheb. 6:​4-8; 10:29.

12. Ki lika mañi zeluziba ka za sishemo sa Jehova? Mufe mitala.

¹² Kono ki lika mañi zeluziba ka za sishemo sa Jehova? Ubonisize cwañi kuli “hatabeli kuli mutu ufi kamba ufi atimezwe”? Halunyakisiseñi mwanaaboniselize sishemo kwa batu babañwi bane baezize libi zetuna. Mulena Davida naaezize libi zetuna, zecwale ka bubuki ni bubulai. Niteñi, Davida naabakile mi Jehova naamubonisize sishemo ka kumuswalela. (2 Sam. 12:​1-13) Mulena Manase naaezize lika zemaswe hahulu ka lilimo zeñata. Kono kusina taba ni zeo, Jehova naabonisize muuna yo sishemo ka kumuswalela bakeñisa kuli naabakile. (2 Makol. 33:​9-16) Mitala yeo iluhupulisa kuli Jehova wabonisanga sishemo hakunani libaka la kueza cwalo. Ukazusa  batu babacwalo bakeñisa kuli nebalemuhile kuli nebaezize libi zetuna mi nebabakile.

13. (a) Ki kabakalañi Jehova hanaabonisize sishemo kwa batu ba mwa Ninive? (b) Ki lika mañi zanaabulezi Jesu hasamulaho ka za batu ba mwa Ninive?

¹³ Hape lwaziba kuli Jehova naabonisize sishemo kwa batu ba mwa Ninive. Mulimu naabulelezi Jonasi kuli: “Niboni bumaswe bwabona.” Kono hane babakezi libi zabona, Jehova naababonisize sishemo ka kubaswalela. Naanani hahulu sishemo kufita Jonasi. Mulimu naanani kuhupulisa mupolofita wahae yanaanyemile yo, kuli batu ba mwa Ninive nebasa zibi “shutano ye mwahalaa sesilukile ni sesifosahalile.” (Jona. 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11) Hasamulaho, Jesu naaitusisize mutala wo kuluta batu ka za katulo ya Jehova yelukile ni ka za sishemo sahae. Jesu naabulezi kuli batu ba mwa Ninive bane babakile ‘bakazuha fa katulo.’—Mat. 12:41.

14. Batu ba mwa Ninive ‘bakazuhela katulo’ ka mukwa ufi?

¹⁴ Kono taba ya kuli batu ba mwa Ninive ‘bakazuha fa katulo’ italusañi? Jesu naabulezi kuli kwapili kunani babaka ‘zuhela katulo.’ (Joa. 5:29) Naama kwa nako ya puso yahae ya lilimo ze 1,000, mi ka nako yeo “babalukile ni babasika luka” bakazusiwa. (Lik. 24:15) Batu babasika luka ‘bakazuhela katulo.’ Taba yeo italusa kuli Jehova ni Jesu bakatatuba batu bao kuli babone haiba bamamela litaba zebalutiwa. Haiba mutu yanaapila mwa Ninive yazusizwe kwa bafu ahana kulapela Jehova ka nzila yelukile, Jehova haana kumulumeleza kuli azwelepili kupila. (Isa. 65:20) Kono batu kaufela babaka iketela kulapela Jehova ka busepahali, bakafiwa kolo ya kupila kuya kuile!—Dan. 12:2.

15. (a) Ki kabakalañi halusa swaneli kubulela kuli hakuna nihaiba mutu alimuñwi yakazusiwa kwa batu ba mwa Sodoma ni Gomora bane bayundisizwe? (b) Luswanela kuutwisisa cwañi manzwi a kwa Juda 7? (Mubone mbokisi yeli, “ Juda Naatalusañi?”)

¹⁵ Jesu hanaaambola ka za batu ba mwa Sodoma ni Gomora, naabulezi kuli “fa Lizazi la Katulo,” kukabela bunolo batu ba mwa Sodoma ni Gomora kufita batu bane bamuhanile ni kuhana lituto zahae. (Mat. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luka 10:12) Naatalusañi? Lukona kunahana kuli mwendi mwa muinelo wo Jesu naaitusisa mubulelelo wa swanisezo. Kono hakicwalo luli, mi mane  nihaiba ka nako yanaaambola za batu ba mwa Ninive naasika itusisa mubulelelo wa swanisezo. Kono kubonahala kuli Jesu naatalusa lika zekaezahala luli. “Lizazi la Katulo” lanaa ama ku lona mwa miinelo yemibeli yeo laswana. Ka kuswana ni batu ba mwa Ninive, batu ba mwa Sodoma ni Gomora ni bona nebaezize lika zemaswe. Kono batu ba mwa Ninive bona nebabile ni kolo ya kubaka. Kuzwa fo, muhupule zanaabulezi Jesu ka za ‘kuzuhela katulo.’ Zuho yeo ikopanyeleza batu “bane baezize lika zemaswe.” (Joa. 5:29) Kacwalo, kubonahala kuli kunani seponyana ka za batu ba mwa Sodoma ni Gomora. Kubonahala kuli babañwi kwa batu bao bakazusiwa, mi mwendi lukaba ni kolo ya kubaluta ka za Jehova ni Jesu Kreste.

16. Ki lika mañi zeluziba ka za mo Jehova akaketela batu bakazusa? (Jeremia 17:10)

¹⁶ Mubale Jeremia 17:10. Timana yeo italusa ka bukuswani zeluziba: Jehova kamita ki yena ‘yatatubanga lipilu ni mihupulo ya mutu.’ Hakazusa batu kwapili, “[ukafa] mutu ni mutu kulikana ni linzila zahae,” sina feela mwaezezanga kamita. Jehova ukayemela katulo yahae ka kutiya kono hape ukabonisa sishemo hakukaba ni libaka la kueza cwalo. Kacwalo, haluswaneli kunahana kuli mutu haana kuzusiwa kwa bafu konji haiba lwaziba luli kuli Bibele ibulela cwalo.

‘MUATULI WA LIFASI KAUFELA UKAEZA SESILUKILE’

17. Ki lika mañi zekaezahala kwapili kwa batu babashwile?

¹⁷ Kuzwa feela nako yeo Adama ni Eva nebaswalisani ni Satani kukwenuhela Jehova Mulimu, batu babañata-ñata bashwile. Kaniti luli, lifu ki “sila” sesimaswe hahulu! (1 Makor. 15:26) Ki lika mañi zekaezahala kwa batu babañata-ñata babashwile? Palonyana ya batu babaeza 144,000, kwa balateleli ba Kreste babasepahala, bakazusiwa ni kuyo pila kwa lihalimu mi habana kushwa nikamuta. (Sin. 14:1) Palo yetuna hahulu ya baana ni basali babasepahala, ili bane balata Jehova, bakazusiwa ka nako ya “zuho ya babalukile,” mi bakapila fa lifasi kuya kuile haiba bazwelapili kuba babalukile ka nako ya Puso ya Kreste ya Lilimo ze 1,000 ni ka nako ya tiko ya mafelelezo. (Dan. 12:13; Maheb. 12:1) Hape ka nako ya  Puso ya Kreste ya Lilimo ze 1,000, batu “babasika luka,” kukopanyeleza cwalo ni bane basasebelezi Jehova kamba mane “bane baezize lika zemaswe,” bakafiwa kolo ya kucinca mupilelo wabona kuli babe batanga ba Jehova Mulimu babasepahala. (Luka 23:​42, 43) Nihakulicwalo, batu babañwi neli babamaswe hahulu mi nebatukufalezwi hahulu kulwanisa Jehova ni milelo yahae kuli mane uatuzi kuli batu bao habana kuzusiwa nikamuta.—Luka 12:​4, 5.

18-19. (a) Ki kabakalañi halukona kuba ni buikolwiso bwa kuli Jehova ukaatula hande batu babashwile? (Isaya 55:​8, 9) (b) Lukanyakisisañi mwa taba yetatama?

¹⁸ Kana lwakona kukolwa ka kutala kuli Jehova kamita uatulanga batu ka kuluka? Eni! Abrahama naautwisisa hande hahulu kuli Jehova ki yena “Muatuli wa lifasi kaufela” ni kuli upetahalile, hakuna yamufita kwa butali, mi unani sishemo. Ulutile Mwanaa hae mi umufile musebezi kaufela wa kuatula. (Joa. 5:22) Jehova ni Mwanaa hae baziba ze mwa pilu ya mutu ni mutu. (Mat. 9:4) Kacwalo, bakaeza “sesilukile” habaka atula mutu ni mutu!

¹⁹ Haike luikatulele kusepa Jehova ni kukolwa kuli likatulo zahae ki zende hahulu. Lwaziba kuli ki yena feela yaswanela kuatula, luna haluna maata a kueza cwalo! (Mubale Isaya 55:​8, 9.) Kacwalo, lusiya litaba kaufela za buatuli mwa mazoho a Jehova ni Mwanaa hae, yena Mulena yalikanyisa ka kutala sishemo ni katulo yelukile ya Ndatahe. (Isa. 11:​3, 4) Kono kucwañi ka za likatulo za Mulimu zeama ñalelwa yetuna? Ki lika mañi zelusa zibi? Mi ki lika mañi zeluziba? Lipuzo zeo likaalabiwa mwa taba yetatama.