1. ?Jue Mun 18:46 nun’n, wafa sɛ yɛ Davidi flɛli Zoova-ɔ?

 MƐN nga e o nun yɛ’n nun’n, sa’m be kwla fu e nun. Ɔ maan lika’n kwla yo kekle kpa e su. I kpa bɔbɔ’n e mɛn dilɛ wafa’n kwla kaci mlɔnmlɔn. Sanngɛ ng’ɔ yo e fɛ’n, yɛle kɛ e kwla lafi su kɛ Zoova úka e. Like suanlɛ ng’ɔ sinnin lɔ’n nun’n, e wunnin kɛ Zoova ti Ɲanmiɛn kun m’ɔ lafiman-ɔn, naan ɔ kunndɛ kpa kɛ ɔ́ úka e titi. Kɛ e wun wafa nga Zoova suan e bo’n e wun i wlɛ kɛ “Zoova lafiman.” (An kanngan Jue Mun 18:46 nun.) Kɛ Davidi seli kɛ Zoova lafiman’n, i sin’n ɔ wa flɛli Zoova kɛ “min Yɔbuɛ’n.” ?Sanngɛ ngue ti yɛ Davidi fali Zoova m’ɔ ti Ɲanmiɛn kun m’ɔ lafiman’n sunnzunnin yɔbuɛ mɔ nguan nunmɛn i nun’n niɔn?

2. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

² Like suanlɛ nga nun’n, é wá wún like nga ti yɛ be flɛ Zoova kɛ yɔbuɛ’n. Kpɛkun like nga i sɔ liɛ’n kle e’n é wá fá e ɲin é síe su wie. Asa’n, é wá wún like nga e kwla e yo naan y’a fa Zoova y’a yo e Yɔbuɛ’n. I agualiɛ su’n, é kán wafa nga e kwla niɛn i nzuɛn’n su’n i ndɛ.

?NGUE TI YƐ BIBLU’N FLƐ ZOOVA KƐ YƆBUƐ-Ɔ?

3. ?Blɛ sunman’n kɛ Biblu’n kan “Yɔbuɛ” ndɛ’n, wan ndɛ yɛ ɔ kan-ɔn? (An nian foto ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.)

³ Biblu’n flɛ Zoova kɛ “yɔbuɛ” naan y’a kwla wun i nzuɛn wie’m be wlɛ. Zoova i nzuɛn m’ɔ yo ɲɛnmɛn’n ti’n, wie liɛ’n kɛ i sufuɛ’m bé mɛ́nmɛ́n i’n, Biblu’n nun’n be flɛ i kɛ Yɔbuɛ. Kpɛ klikli nga be flɛ Zoova kɛ “Yɔbuɛ’n,” ɔ o Mmla’n 32:4 nun. Cɛn kun’n, kɛ Anin srɛ́ Ɲanmiɛn’n ɔ seli kɛ: “Yɔbuɛ wie fi timan kɛ e Ɲanmiɛn’n sa.” (1 Sam. 2:2) Abakiki kusu flɛli Zoova kɛ “min Yɔbuɛ.” (Aba. 1:12) Sran ng’ɔ klɛli Jue Mun 73 su’n, ɔ flɛli Ɲanmiɛn kɛ “min awlɛn’n i yɔbuɛ.” (Jue. 73:26) Yɛ Zoova bɔbɔ flɛli i wun kɛ Yɔbuɛ. (Eza. 44:8) Maan e fa e ɲin e sie i nzuɛn nsan mɔ i ti yɛ be flɛ i Yɔbuɛ’n be su. Asa’n é wá fá e ɲin é síe i wafa nga e kwla fɛ i e yo ‘e yɔbuɛ’n’ i su wie.—Mml. 32:31.

4. ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Zoova ti kɛ fiawlɛ kun sa-ɔ? (Jue Mun 94:22)

 ⁴ Zoova ti e fiawlɛ. Sɛ nzue su tɔ naan aunmuan fita dan kpa’n, sran kun kwla ko fia yɔbuɛ buɛ kun nun. I wafa kunngba’n kɛ sa’m be o e su’n e kwla ko fia Zoova sin naan w’a sasa e. (An kanngan Jue Mun 94:22 nun.) Zoova sasa e naan e nin i e afiɛn w’a mantan kpa. Yɛ ɔ kle e kɛ sa nga be tɔ e su’n, be ti le nɲɔn kun like. Asa ekun’n, ɔ ta e nda kɛ e ɲrun lɔ’n, ninnge kwlaa nga ti yɛ e fɛ yɛ e koko’n, ɔ́ núnnún be.—Eze. 34:​25, 26.

5. ?Wafa sɛ yɛ e kwla fa Zoova e yo e fiawlɛ-ɔ?

⁵ Like kun mɔ e kwla yo naan Zoova w’a yo e fiawlɛ’n yɛle kɛ maan e srɛ i. Kɛ e srɛ Zoova’n ɔ man e “aunjɔɛ.” Yɛ aunjɔɛ sɔ’n ti’n e wla gua ase yɛ e akunndan sannganman. (Fip. 4:​6, 7) Maan e kan aniaan bian kun mɔ be flɛ i kɛ Aatɛmun’n i ndɛ. Zoova m’ɔ su i’n ti’n, be wlɛli i bisua. I nun m’ɔ o bisua’n, polisie bian kun usɛli i kosan kpɛ sunman. Ɔ wlɛwlɛli i ɲin nglonglo yɛ ɔ yoli i tɛtɛ. Ɔ seli kɛ: “Blɛ kwlaa nga polisie sɔ’n flɛ min naan ɔ́ úsa min kosan’n min klun titi min. N srɛli Zoova titi. N srɛli i kɛ ɔ uka min naan min wla gua ase, yɛ ɔ man min ngwlɛlɛ. Like kwlaa nga bian sɔ’n yoli’n, ɔ yoli ngbɛn. Zoova fanngan nun’n n jrannin kekle. Ɔ yoli min kɛ n jin yɔbuɛ talɛ kun sin sa.”

6. ?Ngue ti yɛ e kwla lafi Zoova su titi-ɔ? (Ezai 26:​3, 4)

⁶ E kwla lafi Zoova su. Kɛ yɔbuɛ dan annzɛ oka kun m’ɔ o i osu nun tititi sa’n, Zoova kusu ɔ o lɛ tititi. Yɛ ɔ kunndɛ kpa kɛ ɔ́ úka e. E kwla lafi i su afin ɔ ti “Yɔbuɛ m’ɔ o lɛ tititi-ɔ.” (An kanngan Ezai 26:​3, 4 nun.) Kɛ mɔ Zoova o lɛ tititi ti’n, ɔ́ yía nda ng’ɔ tali e’n i nuan titi, ɔ́ tíe e srɛlɛ mun titi, yɛ ɔ́ súan e bo titi. E kwla fa e wla e guɛ i su afin ɔ nin i sufuɛ’m be nanti klanman titi. (2 Sam. 22:26) I wla su fiman like nga e yo mɛnnin i’n su le. Yɛ ɔ́ yó e ye titi.—Ebr. 6:10; 11:6.

7. ?Kɛ e fa e wla e gua Zoova su’n, i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ? (An nian foto’n wie.)

⁷ Kɛ e fa e wla e guɛ i Zoova su mlɔnmlɔn’n, e kle kɛ e fɛ i e yo e fiawlɛ. E lafi su kɛ blɛ kekle nun bɔbɔ’n sɛ e nanti ndɛ ng’ɔ kan’n su’n, é ɲán su ye. (Eza. 48:​17, 18) Kɛ sa’m be o e su mɔ e wun wafa nga Zoova uka e’n, e fa e wla’n e guɛ i su kpa e tra laa’n. Ɔ maan e lafi su kpa kɛ kannzɛ sa nga be tɔ e su’n be ti sɛ ti sɛ’n, Zoova ngunmin yɛ ɔ́ kwlá yó naan y’a jran be ɲrun kekle-ɔ. Blɛ sunman’n, kɛ sa’m be o e su mɔ e wunman sran nga é kɔ́ i sin naan w’a uka e’n, yɛ e wun i wlɛ kpa kɛ e kwla fa e wla e gua Zoova su-ɔ. Be flɛ aniaan bian kun kɛ Vladimii. Ɔ seli kɛ: “I nun mɔ n o bisua’n, yɛ e nin Zoova e afiɛn mantannin kpa-ɔ. Blɛ sɔ’n nun’n min ngunmin yɛ n wo-ɔ. Yɛ sran kunngba ng’ɔ kwla uka min naan m’an jran kekle’n yɛle Zoova. I sɔ’n ti’n, n wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ n fa min wla’n n guɛ i su kpa.”

8. (1) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ Zoova kaciman-ɔn? (2) ?Kɛ e fa Ɲanmiɛn e yo e Yɔbuɛ’n i su ye benin yɛ e ɲɛn i-ɔ? (Jue Mun 62:​6, 7)

⁸ Zoova kaciman. Zoova ti kɛ yɔbuɛ dan kun annzɛ oka kun m’ɔ o i osu’n nun m’ɔ kaciman’n sa. I nzuɛn’n kaciman le, yɛ like  ng’ɔ se kɛ ɔ́ yó’n ɔ kacimɛn i le. (Mal. 3:6) I wie yɛle kɛ, kɛ Adan nin Ɛvu be yoli ɲin kekle Edɛnin fie’n nun lɔ’n, like nga Zoova seli kɛ ɔ́ yó mán klɔ sran mun’n w’a kacimɛn i. Yɛ kɛ nga akoto Pɔlu fa klɛli’n sa’n “ndɛ ng’ɔ kan’n, ɔ di su titi.” (2 Tim. 2:13) I sɔ’n kle kɛ kannzɛ sa nga be ju’n, annzɛ like nga sran’m be yo’n ɔ ti sɛ ti sɛ’n, Zoova su kaciman le. Asa’n ɔ su kaciman like ng’ɔ sunnzunnin kɛ ɔ́ yó’n ɔ nin i mmla mun le. Kɛ mɔ e si kɛ Zoova kaciman le’n ti’n, e si kɛ blɛ kekle nun’n ɔ́ úka e. Kpɛkun nda ng’ɔ tali be’n cɛn wie lele’n ɔ́ yía be nuan.—An kanngan Jue Mun 62:​6, 7 nun.

9. ?Ngue yɛ Tatiana i su ndɛ’n kle e-ɔ?

⁹ Sɛ e bu Zoova i nzuɛn’n, ɔ nin ninnge ng’ɔ seli kɛ ɔ́ yó mán klɔ sran mun’n i akunndan’n, i sɔ’n úka e naan y’a lafi i su naan y’a fɛ i y’a yo e yɔbuɛ. Asa’n, i sɔ’n kwla uka e naan sɛ sa wie’m be tɔ e su’n, e wla w’a gua ase naan e nin Zoova y’a nanti klanman titi. (Jue. 16:8) I sɔ’n kpɛnnin su aniaan bla kun m’ɔ suan Tatiana’n i lika. Zoova m’ɔ su i’n ti’n, awa’n seli i kɛ nán ɔ fin i sua’n nun fite kun. Ɔ ti kɛ i sua’n w’a kaci i bisua sa. Aniaan bla’n seli kɛ: “Min ngunmin yɛ n wo sa trilili-ɔ. I klikli nun’n w’a yoman pɔpɔ kaan sa w’a manman min. Blɛ sunman’n min sa sin bubuli min.” I sin’n ɔ wa buli Zoova ɔ nin like nga Zoova waan ɔ́ yó mán klɔ sran mun’n i su akunndan kpa. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, ɔ wunnin sa nga ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ ɔ jran kekle’n i wlɛ. I sɔ’n ukɛli i naan w’a kwla trɛ i awlɛn. Ɔ seli kɛ: “Min wla kpɛnnin su kɛ Zoova dunman nun ti yɛ n su wun min ɲrun-ɔn. I sɔ’n yoli maan n yacili min ngunmin min wun akunndan bulɛ.”

10. ?Wafa sɛ yɛ e kwla fa Zoova e yo e Yɔbuɛ andɛ-ɔ?

¹⁰ Ɔ cɛ kan’n, sa nga bé wá tɔ́ e su’n be su yoman blɛblɛ. Blɛ sɔ’n nun’n, ɔ fata kɛ e fa e wla e guɛ i Zoova su kpa e tra laa’n. Dɔ nga su yɛ ɔ fata kɛ e yo naan e lafi su kpa kɛ Zoova mán e ninnge nga e sa mian be wun naan y’a kwla jran kekle’n niɔn. ?I lɛ nun’n, ngue yɛ e kwla yo-ɔ? Maan e kanngan be nga laa be suli Zoova’n, mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n, ɔ nin e blɛ su sran nga be su Zoova mɔ e fluwa’m be kan be ndɛ’n, be su ndɛ’n nun. Kɛ é kánngan be su ndɛ’n nun’n, maan e fa e ɲin e sie i wafa nga Zoova suannin be bo’n i su. Maan e bu be su ndɛ nga e kanngan’n i su akunndan kpa. Sɛ e yo sɔ’n, é fá Zoova é yó e Yɔbuɛ.

MAAN E NIAN ZOOVA I NZUƐN’N SU

11. ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e nian Zoova i nzuɛn’n su-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Like nga aniaan gbanflɛn’m be kwla yo’n” i nun wie.)

¹¹ E kannin wafa nga Zoova kleli kɛ ɔ ti kɛ yɔbuɛ sa’n i ndɛ. Siɛn’n maan e nian wafa nga e kwla niɛn i nzuɛn’n su’n. Sɛ e tinuntinun e mian e ɲin e nian Zoova i nzuɛn’n su’n, é kwlá úka e niaan mun asɔnun’n nun. I wie yɛle kɛ Zezi flɛli Simɔn kɛ Sefasi. Dunman sɔ’n yɛ be kacili i kɛ “Piɛli’n” niɔn. I bo’n yɛle kɛ “yɔbuɛ.” (Zan 1:42) Zezi i ndɛ sɔ’n kle kɛ Piɛli wá wlɛ́ i niaan’m be fanngan. Kpɛkun ɔ́ yó maan bé láfi Ɲanmiɛn su kpa.  Biblu’n se kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be ti kɛ “yɔbuɛ dan kun i fɔnvɔ’n sa.” I sɔ’n kle kɛ be sasa aniaan nga be o asɔnun’n nun’n. (Eza. 32:2) Sɛ aniaan’m be kwlaa, i bla-o i yasua-o be nian Zoova i nzuɛn’n su’n, asɔnun wunmuan’n ɲán su ye.—Efɛ. 5:1.

12. ?Wafa sɛ yɛ e kwla uka e niaan mun blɛ kekle nun-ɔn?

¹² E yo kɛ fiawlɛ kun sa. Sɛ sanvuɛsa wie ti annzɛ alɛ wie ti’n, e niaan’m be sua’n bubu annzɛ be jaso be sua’n nun’n, e kwla sike be e awlo lɔ. Mɛn’n i awieliɛ blɛ nga nun’n, kɛ mɛn yó tɛ kɔ́ i ɲrun’n e niaan’m be sa kwla mian ninnge wie’m be wun. Ɔ maan e kwla ti be wun ɲanman nun. (2 Tim. 3:1) Asa’n e kwla wla e niaan’m be fanngan yɛ e uka be naan be lafi Ɲanmiɛn su kpa. I lɛ nun’n like kun mɔ e kwla yo’n, yɛle kɛ kɛ be ba aɲia’m be bo’n, maan e sɔ be nun klanman. Sɛ e yo sɔ’n bé wún be wun fɛ asɔnun’n nun. Andɛ’n sran’m be yo be wiengu’m be kpokokpoko yɛ be ndɛ nunman sran ndɛ nun. I sɔ’n ti’n e niaan’m be wla guaman ase. Ɔ maan kɛ be ba aɲia’m be bo’n, ɔ fata kɛ e wla be fanngan naan be wla gua ase, yɛ be wun i wlɛ kɛ e klo be.

13. ?Wafa sɛ yɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun kwla yo kɛ fiawlɛ sa-ɔ? (An nian foto’n wie.)

¹³ Asɔnun kpɛnngbɛn’m be kwla kaci kɛ fiawlɛ kun sa. Blɛ kekle nun’n be kwla uka be niaan mun. Kɛ sanvuɛsa tɔ’n annzɛ kusu ayre yolɛ’n ndɛ’n jran kekle aniaan’m be su’n, asɔnun kpɛnngbɛn’m be fa ajalɛ ndɛndɛ naan b’a kwla uka be. Be fa Biblu’n man be afɔtuɛ yɛ be wla be fanngan. Sɛ aniaan’m be sie i nzɔliɛ kɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun i klun ti ufue’n, naan ɔ fɛ i su sie i be nuan bo yɛ ɔ si be aunnvɔɛ’n, be sisiman be bo naan b’a usɛ i ngwlɛlɛ afɛ. Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun yo sɔ’n aniaan bé wún i wlɛ kɛ be ndɛ lo i. Kpɛkun kɛ ɔ jran Biblu’n su man be afɔtuɛ’n, be sisiman be bo naan b’a nanti su.—1 Tes. 2:​7, 8, 11.

14. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ be kwla lafi e su-ɔ?

 ¹⁴ Maan e kle kɛ be kwla lafi e su. E kunndɛ kɛ e niaan’m be wun i wlɛ kɛ blɛ kekle nun bɔbɔ’n be kwla lafi e su. (Ɲan. 17:17) ?Ngue yɛ e kwla yo naan aniaan’m b’a lafi e su-ɔ? Maan e mian e ɲin e nian Zoova i nzuɛn’n su cɛn kwlakwla. I wie yɛle kɛ maan e di ndɛ nga e kan’n su. Yɛ e mian e ɲin e yo ninnge mun dɔ su. (Mat. 5:37) Asa’n kɛ e wiengu’m be sa mian’n, nán e sisi e bo naan y’a uka be. Sɛ be man e junman wie asɔnun’n nun’n, maan e nian ajalɛ nga be kle e’n su sɛsɛsɛ e di e junman sɔ’n i kpa.

15. ?Kɛ aniaan’m be wun kɛ be kwla lafi asɔnun kpɛnngbɛn’m be su’n, i su ye benin yɛ asɔnun’n ɲɛn i-ɔ?

¹⁵ ?Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kle kɛ be kwla lafi be su’n, wafa sɛ yɛ asɔnun’n ɲan su ye-ɔ? Kɛ asɔnun’n nunfuɛ’m be wun i wlɛ kɛ, kɛ be sa mian’n be kwla flɛ be jasin bowlɛ akpasua’n i sunianfuɛ’n, annzɛ asɔnun kpɛnngbɛn uflɛ’n, i sɔ’n yo maan be wla gua ase. Asa’n kɛ be wun i wlɛ kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kunndɛ kɛ bé úka be’n, i sɔ’n gua be awlɛn su nzue wie. Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be jranman akunndan nga be bɔbɔ  be bu’n su mɔ be jran Biblu’n, annzɛ fluwa nga anuannzɛ’n yi be’n be su naan b’a man aniaan’m be afɔtuɛ’n, i sɔ’n yo maan aniaan’m be lafi be su kpa. Kɛ aniaan’m be wun kɛ asɔnun kpɛnngbɛn kun faman be wun ndɛ’n truman yɛ ɔ di ndɛ ng’ɔ kan’n su’n, be lafi i su kpa.

16. ?Kɛ e ti sran m’ɔ kacikaciman’n, i su ye benin yɛ e bɔbɔ nin e niaan mun e ɲɛn i-ɔ?

¹⁶ Maan e yo sran m’ɔ kacikaciman-ɔn. Kɛ sa kwlaa nun’n e nanti ndɛ nga Zoova kan’n su, kpɛkun e jran Biblu’n nun ndɛ’n su e fa ajalɛ’n, e kle e wiengu’m be ajalɛ kpa mɔ be kwla nian su-ɔ. Sɛ e suan Ɲanmiɛn ndɛ’n nun like naan e lafi Ɲanmiɛn su kpa’n, i sɔ’n úka e naan y’a fɛ i mmla’m be su naan e nin i y’a nanti klanman titi. Ɔ maan sɛ e ti ndɛ wie m’ɔ nin ndɛ nga Zoova kan’n be kɔman likawlɛ’n, e akunndan’n su yoman nɲɔnnɲɔn, yɛ e su faman ato ndɛ’m be su. (Efɛ. 4:14; Zak. 1:​6-8) Sɛ e lafi Zoova su’n, yɛ sɛ e fa e wla e gua ninnge ng’ɔ seli kɛ ɔ́ yó mán e’n be su’n, kɛ e ti ndɛ tɛ wie’n e klun titiman e. (Jue. 112:​7, 8) Kpɛkun é kwlá úka be nga sa kekle wie o be su’n.—1 Tes. 3:​2, 3.

17. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo naan aniaan’m be wla w’a gua ase naan b’a lafi Zoova su kpa-ɔ?

¹⁷ Ɔ fata kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo ninnge’m be nuan su sɛsɛ, be yo ngwlɛlɛfuɛ, nán be yo ninnge mun sukusuku yɛ be yo sran mɔ be like yolɛ yoman ya-ɔ. Ɔ fata kɛ be uka aniaan mun naan be wla gua ase naan be lafi Zoova su kpa. Maan like nga be “kle’n ɔ taka ndɛ nanwlɛ’n su” naan ɔ wla asɔnunfuɛ’m be fanngan. (Tit. 1:9; 1 Tim. 3:​1-3) Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be kle jasin bofuɛ’m be ajalɛ kpa mɔ be nian be lika’n, i sɔ’n uka be naan b’a tran aɲia’m be bo titi, naan b’a bo jasin fɛ’n titi, naan be ngunmin b’a suan Biblu’n nun like titi. Kɛ sa wie’m be ti’n aniaan’m be koko’n, be wla be fanngan naan be fa be wla be guɛ i Zoova su, naan be lafi like ng’ɔ seli kɛ ɔ́ yó be’n be su.

18. ?Ngue ti yɛ e kunndɛ kɛ é mánmán Zoova yɛ é fá e wun é mɛ́ntɛn i titi-ɔ? (An nian kuku nga be flɛ i kɛ “ Like kun mɔ e kwla yo naan e nin Zoova e afiɛn w’a mantan kpa’n” i nun wie.)

¹⁸ Zoova i nzuɛn m’ɔ yo ɲɛnmɛn dan mɔ e fali e ɲin e sieli su’n ti’n, e kwla kan ndɛ kunngba nga Famiɛn Davidi kannin’n wie. Ɔ seli kɛ: “Maan manmanlɛ’n yo Zoova m’ɔ ti min Yɔbuɛ’n i liɛ.” (Jue. 144:1) Zoova su guaman e ɲin ase le. Ɔ ti Ɲanmiɛn kun mɔ be kwla lafi i su titi-ɔ. Kannzɛ bɔbɔ y’a yo oke’n, sanngɛ e kwla lafi su kɛ Zoova úka e titi naan e afiɛn w’a kwla mantan kpa. Ɔ maan e tinuntinun e kwla se kɛ: “Ɔ ti min yɔbuɛ.”—Jue. 92:​14, 15.