1. Zẹvbe nọ rre ebe Psalm 18:​46, de vbene Devid ya gie Jehova hẹ?

 VBE agbọn Esu ne ima sẹ fi, ọlọghọmwa sẹtin wa fi ẹdagbọn ima werriẹ vbe udemwurri. Vbe ima gha te khian ẹmwẹ agbọn ima hẹ akpawẹ ẹ i re Jehova! Vbe ako iruẹmwi nọ lae, ma ruẹ ọre wẹẹ, Jehova ọre Osanobua nọ rrọọ kevbe wẹẹ, ọ mu egbe nọ ya ru iyobọ ne ima vbe ẹghẹ hia. Adeghẹ ima na bẹghe vbene Jehova ya ru iyobọ ne ima hẹ, ọ ghi ya ima gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, “e Jehova rrọọ!” (Tie Psalm 18:46.) E Devid ghi tae nẹ wẹẹ, “e Jehova rrọọ,” ọ na ghi tie Jehova “Okuta mwẹ.” Vbọzẹ nọ na ya e Jehova nọ re Osa nọ rrọọ ya gie okuta nọ re emwi nẹi mwẹ arrọọ?

2. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima rẹn emwi nọ si ẹre ne Devid na tie Jehova “Okuta mwẹ”?

² Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn emwi eso nọ si ẹre na na tie Jehova okuta kevbe emwi ne ọna ma ima re vbekpa ẹre. Ma gha vbe guan kaẹn emwi nọ gha ru iyobọ ne ima ya gha ghee Jehova zẹvbe Okuta ọghe ima. Iyeke ọni, ma ghi do guan kaẹn odẹ ughughan ne ima gha ya sẹtin ya egbe taa ẹre.

VBỌZẸ NA NA TIE JEHOVA OKUTA

3. De odẹ ne Baibol mobọ ya loo ẹmwẹ na ighẹ “okuta”? (Ghee efoto .)

³ E Baibol loo ẹmwẹ na ighẹ “okuta” ya gie Jehova, ne ima mieke na rẹn aro ọmwa ne Jehova gele khin. Ẹmwẹ na mobọ wa ladian vbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn na na rho e Jehova zẹvbe Osa ne Oghodua. Ako nokaro na na gie Jehova zẹvbe “Okuta” ọre ebe Diuteronomi 32:4. Vbe Hanna na erhunmwu gie Jehova, ọ keghi kha wẹẹ, “A i miẹn okuta nọ yevbe Osanobua mwa.” (1 Sam 2:2) Habakọk keghi tie Jehova “Okuta mwẹ.” (Hab 1:12) Ọsian nọ gbẹn ebe Psalm 73 keghi kha wẹẹ, “Osanobua ọre okuta mwẹ.” (Psm 73:26) Uhiẹn, e Jehova vbe tie egbe ẹre okuta. (Aiz 44:8) Nian, gi ima guan kaẹn odẹ eha ne Jehova ya rhie ẹre ma wẹẹ, okuta ẹre irẹn khin, kevbe vbene ima khian ya sẹtin gha ghee Jehova zẹvbe “Okuta ọghe ima.”​—Diut 32:31.

4. De vbene Jehova ya re ugue hẹ? (Psalm 94:22)

 ⁴ Ugue ọghe ima ẹre Jehova khin. Okuta nọkhua gha sẹtin gha re ugue ne ima, vbe okpamẹ ghaa rhọọ, erriọ ẹre Jehova vbe ya re Ugue ne ima vbe ima gha rre uwu ibavbaro. (Tie Psalm 94:22.) Ọ gbaroghe ima, ọ vbe gi ima rẹn wẹẹ, emwi ne ima rri oya re nian i khian sẹtin mu idobo yọ ne arrọọ ọghe etẹbitẹ ghẹ sẹ ima obọ. Ọ ma fo ye evba, ọ vbe yan wẹẹ, irẹn gha wabọ emwi hia nọ ya ima si osi kevbe nọ ya agbọn lọghọ ima vbe ẹdẹnẹrẹ.​—Ẹzik 34:​25, 26.

5. De vbene Jehova khian ya sẹtin gha re Ugue ne ima hẹ?

⁵ Odẹ ọkpa ne ima khian ya kie ẹkpotọ yọ ne Jehova gha re Ugue ọghe ima, ọre ne ima gha na erhunmwu gie ẹre. Ma gha na erhunmwu gie Jehova, ọ ghi rhie “ọfunmwegbe ọghe Osanobua” ne ima, ọfunmwegbe na, keghi gbogba ga ekhọe kevbe iziro ọghe ima. (Fil 4:​6, 7) Gi ima guan kaẹn igiemwi ọghe Artem na mu ye eghan rhunmwuda iyayi ọghẹe. Ọ mwẹ olakpa ne egbe kaẹn nọ wa gha zọlọ ọre ọta inugba nọ khin vbe ọ rre eghan, ọlakpa na kegha ya obọ dan muẹn, ọ na vbe gha kpee ohan ye ọre egbe. Artem khare wẹẹ, “Ẹghẹ ke ẹghẹ nọ ya tie mwẹ, orhiọn mwẹ i zẹdẹ sotọ. . . . Ẹghẹ hia, ẹre I ya gha na erhunmwu gie Jehova nọ mu mwẹ orhiọn sotọ kevbe nọ rhie ẹwaẹn mẹ. Sokpan vbene olakpa nii hia sẹ, ọ ma sẹtin kpee ohan yọ mwẹ egbe. . . . E Jehova wa gele ru iyobọ mẹ, ọ na yevbe na miẹn wẹẹ, te I ya egbe kọ egbe ekẹn.”

6. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova? (Aizaia 26:​3, 4)

⁶ Ma gha sẹtin mu etin yan e Jehova. Vbe na ghee okuta nẹi kpa hin eke nọ ye rre, e Jehova vbe gu ima rrọọ vbe ẹghẹ hia, ọ mu egbe nọ ya ru iyobọ ne ima. Ma gha sẹtin mu ẹtin yan rẹn rhunmwuda, irẹn ọre “Okuta etẹbitẹ.” (Tie Aizaia 26:​3, 4.) E Jehova keghi re Osa nọ rrọọ ẹdẹdẹmwẹdẹ, rhunmwuda ọni, ọ gha sẹtin mu eyan rẹn hia sẹ, ọ họn erhunmwu, ọ vbe yi ima obọ vbe ẹghẹ ne ima wa ya gualọe zẹẹ. Ma gha sẹtin ya egbe kọ e Jehova rhunmwuda, ẹ i sẹ enọ ọghẹe rae. (2 Sam 22:26) Ẹ i khian mianmian emwi hia ne ima ru, ọ gha vbe san ima ẹse.​—Hib 6:10; 11:6.

7. De afiangbe ne ima khian miẹn, vbe ima gha mu ẹtin yan e Jehova? (Vbe ya ghee efoto.)

⁷ Te ima kie ẹkpotọ yọ ne Jehova gha re Okuta ọghe ima deghẹ ima na ya ekhọe hia mu ẹtin yan rẹn. Ma wa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ma gha wa miẹn afiangbe vbe ima ghaa họn ẹmwẹ ne Jehova, uhiẹn vbe emwi ghaa lọghọ. (Aiz 48:​17, 18) Ma ghaa bẹghe vbe ne Jehova ya ru iyobọ ne ima hẹ, ọ ghi ya ima mu ẹtin yan rẹn sayọ. Ẹghẹ nii, ma ghi gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova ọkpa ẹre ọ khian sẹtin ru iyobọ ne ima ya zin egbe ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin. Deghẹ ima ma miẹn ọmwa nọ ru iyobọ ne ima vbe ima ghaa fuẹn vbe uwu ọlọghọmwa, ma ghi do rẹn wẹẹ, e Jehova ọkpa ẹre ima khian sẹtin ya egbe kọ. E Vladimir khare wẹẹ, “Ẹghẹ ne I ya gha rre eghan ẹre I ghi ya sikẹ e Jehova sẹ. I na do kakabọ mu ẹtin yan e Jehova sayọ rhunmwuda I ma gha mwẹ iyobọ, I ma vbe sẹtin ru emwi rhọkpa vbekpa ọlọghọmwa ne I ghaa ye.”

8. (a) Vbọzẹ ne ima gha na sẹtin kha wẹẹ, e Jehova i fi werriẹ? (b) De afiangbe ne ima lae miẹn vbe Osanobua ghaa re Okuta ọghe ima? (Psalm 62:​6, 7)

⁸ E Jehova i fi werriẹ. Vbe na ghee okuta  nọkhua, e Jehova i fi werriẹ, ẹ i vbe beghe. E Jehova i fi werriẹ vbe odẹ nọ ya ru emwi, emwi ke emwi nọ hoo nọ ru te ọ ru ẹre. (Mal 3:6) E Jehova ma fi emwi nọ hoo nọ ru ne emwa nagbọn werriẹ vbe ẹghẹ ne Adam vbe Ivi ya sọtẹ vbe ogba ọghe Idẹn. Zẹvbe ne ukọ ighẹ e Pọl tae, e Jehova “i khian sẹtin fi aro ọmwa ne irẹn khin werriẹ.” (2 Tim 2:13) Ọna rhie ma wẹẹ, ẹ i mwẹ vbene emwi khian de hẹ ra emwi ne emwa gha ru, aro ọmwa ne Jehova khin i fi werriẹ, te ọ ye ru emwi nọ hoo nọ ru, ẹ i vbe fi ilele ọghẹe werriẹ. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, Osa ne ima ga i fi werriẹ, ma gha sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ọ gha ru iyobọ ne ima vbe ẹghẹ ibavbaro, kevbe wẹẹ, ọ gha miẹn ima fan vbe odaro.​—Tie Psalm 62:​6, 7.

9. Vbe ima miẹn ruẹ vbe okha ọghe Tatyana?

⁹ Te ima kie ẹkpotọ yọ ne Jehova gha re Okuta ọghe ima deghẹ ima na rhie aro tua aro ọmwa nọ khin, kevbe emwi nọ hoo nọ ru ne ima. Ọna gha ru iyobọ ne ima ya sẹtin zin egbe edanmwẹ, orhiọn ima ghi vbe sotọ. (Psm 16:8) Erriọ wa gha ye ne Ọtẹn Nokhuo Tatyana na mu ye eghan vbe owa ẹre rhunmwuda iyayi ọghẹe. Ọtẹn na khare wẹẹ, “I ma gha mwẹ iyobọ, ọ ma zẹdẹ gha khuẹrhẹ mẹ vbe okaro. Iro wa mobọ gha han mwẹ.” Sokpan, vbe ọ ghi bẹghe vbene edanmwẹ ne irẹn werriẹ aro daa ya dekaẹn e Jehova kevbe emwamwa rẹn hẹ, ọ na sẹtin zin egbe, orhiọn ọnrẹn na vbe sotọ. Ọ khare wẹẹ: “Ne I na rẹn evbọzẹe ne I na gha werriẹ aro daa edanmwẹ nii keghi ru iyobọ mẹ ya rẹn wẹẹ, rhunmwuda e Jehova ẹre I na werriẹ aro daa edanmwẹ na. Ọna keghi ru iyobọ mẹ ne I ghẹ ghi gha mu enegbe mwẹ roro.”

10. De vbene Jehova khian ya sẹtin gha re Okuta ọghe ima nian?

¹⁰ Ma gha werriẹ aro daa edanmwẹ vbe odaro, ẹghẹ nii ẹre ọ wa ya khẹke ne ima mu ẹtin yan e Jehova sẹ. Ọ khẹke ne ima hia vbe ẹghẹ na nian, ne ima gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima ya sẹtin zin egbe edanmwẹ nọ rhirhi gha khin. Vbe ima khian ya ru ọna hẹ? Gha tie avbe okha ni rre Baibol kevbe ọghe avbe etẹn ima ni vbe rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ. U ghaa tie avbe okha na, u ghi gha muẹn roro vbene Jehova ya rhie ẹre ma wẹẹ, Okuta ẹre irẹn khin vbe ọ ghaa ru iyobọ ne eguọmwadia ẹre. Kakabọ gha mu avbe okha na roro. U ghaa ru vberriọ, ọ gha ru iyobọ nuẹn ya gha ghee Jehova zẹvbe Okuta ruẹ.

GHA YA EGBE TAA E JEHOVA VBE ODẸ NỌ YA RHIE ẸRE MA WẸẸ OKUTA ẸRE IRẸN KHIN

11. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima ya egbe taa e Jehova vbe odẹ nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, Okuta ẹre irẹn khin? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ Emwi Ne Etẹn Nikpia Ni Re Igbama Gha Sẹtin Ru.”)

¹¹ Ma guan kaẹn vbene Jehova ya rhie ẹre ma hẹ wẹẹ, Okuta ẹre irẹn khin. Nian gi ima guan kaẹn vbene ima gha ya sẹtin ya egbe taa ẹre hẹ. Zẹvbe ne ima ya ya egbe taa e Jehova, ma ghi sẹtin gha ru emwi nọ gha ya iko gha mwẹ alaghodaro. Vbe igiemwi, Jesu keghi mu eni ọkpa ne Saimọn, eni na ọre Sifas (evba yae kha ọre “Pita”), ọni ọre “Ikpẹ Okuta.” (Jọn 1:42) Ọna rhie ma wẹẹ, e Pita gha rhie ifuẹko ne etẹn ni rre uwu iko, ọ ghi vbe ru iyobọ ne iran ya gha mwẹ amuẹtinyan  nọ wegbe. E Baibol keghi gie ediọn ni rre uwu iko “zẹvbe aghọnghọn okuta nọkhua.” Ọna ya ima rẹn vbene ediọn ya gbogba ga etẹn ni rre uwu iko. (Aiz 32:2) Ọghe ne ẹmwata, emwa hia vbe uwu iko ẹre ọ miẹn ere vbọ, deghẹ etẹn hia vbe iko na gha ya egbe taa e Jehova vbe odẹ nọ ya rhie ẹre ma wẹẹ, Okuta ẹre irẹn khin.​—Ẹfis 5:1.

12. Ya unu kaẹn odẹ eso ne ima gha ya sẹtin gha re ugue ne emwa ọvbehe.

¹² Gha re ugue ne emwa ọvbehe. Ugbẹnso, ma gha sẹtin ru iyobọ ne etẹn ima ni gualọ ehe ne iran khian dia rhunmwuda odekun ẹrhia nọ sunu daa iran ra rhunmwuda na na gbe olighi vbe ẹvbo ne iran ye. Zẹvbe ne emwi ya rhia yọ rhia yọ vbe “ẹdẹ okiekie” na, ẹkpotọ gha wa kie ne ima ya ru iyobọ ne etẹn ima ni gualọ iyobọ. (2 Tim 3:1) Ọ vbe khẹke ne ima gha rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoẹmwẹ etẹn ima, ma ghi vbe gha fu iran ẹko rre. Odẹ ọkpa ne ima gha ya sẹtin ru ọna ọre ne ima gha gbe ọbokhian ne iran, vbe iran gha rrie Ọgua Arriọba, ne orhiọn iran mieke na sotọ vbe iran ghaa rre iko. Agbọn ne aro emwa na kpannọ ugiọmwẹ erhẹn kevbe ne emwi na lọghọ ẹre ima ghi wa sẹ fi. Rhunmwuda ọni, ma keghi hia ne ima gi orhiọn etẹn ima sotọ vbe iran gha rrie iko, ma rhie ẹre ma wẹẹ, ima hoẹmwẹ iran, erriọ ima vbe ya rhie igiọdu ne iran.

13. De vbene ediọn gha ya sẹtin gha re ugue ne emwa ọvbehe? (Vbe ya ghee efoto.)

¹³ Ediọn gha sẹtin gha re ugue ne etẹn ni rre uwu iko, ni werriẹ aro daa ọlọghọmwa ni wegbe. Adeghẹ odekun ẹrhia ra ẹmwẹ egberhanmwẹ na de rre vbe udemwurri, ediọn keghi hia ne iran ru emwamwa na khian ya ru iyobọ ne etẹn nọ sunu daa. Iran vbe ru iyobọ ne iran vbe odẹ ọghe orhiọn. Adeghẹ ọdiọn na gha re ọmwa nọ fu, nọ mwẹ amuroro, nọ vbe gbehọkotọ danmwehọ emwa, ẹ i khian gha lọghọ etẹn ne iran nọ iyobọ vbe obọ ọre vbe iran ghaa gualọ iyobọ. Ọ gha vbe ya etẹn rẹn wẹẹ, a mwẹ ẹmwẹ iran vbe orhiọn, rhunmwuda ọni, ọ ghi do gha khuẹrhẹ  ne iran lele adia ke adia ne ediọn ya e Baibol rhie ne iran.​—1 Tẹs 2:​7, 8, 11.

14. Vbe ima khian ya sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa nọ gia mu ẹtin yan ma khin?

¹⁴ Gha re ọmwa nọ gia mu ẹtin yan. Ma hoo ne emwa ọvbehe sẹtin gha mu ẹtin yan ima katekate vbe emwi ghaa lọghọ. (Itan 17:17) De emwi ne ima gha ru nọ gha ya emwa gha mu ẹtin yan ima? Ma ghi hia ne ima gha yin ẹse vbe ẹghẹ hia. Vbe igiemwi, ma ghi gha mu eyan ọghe ima sẹ, ma ghi vbe gha ru emwi ye ẹghẹ. (Mat 5:37) Ma gha miẹn ọmwa nọ gualọ iyobọ, ma ghi ru iyobọ nẹẹn. Vbe deba ọni, a gha mu iwinna ne ima, ma ghi hia ne ima lele adia na rhie ne ima nọ dekaẹn vbe na khian ya ru iwinna nii hẹ.

15. De ere ne etẹn ni rre iko miẹn, deghẹ ediọn na gha re emwa ni gia mu ẹtin yan?

¹⁵ Afiangbe ẹre ediọn ni gia mu ẹtin yan khin ne ima vbe iko. Odẹ vbo? Orhiọn ọghe etẹn ni rre iko keghi sotọ vbe iran gha rẹn wẹẹ, iran gha sẹtin gu ediọn guan vbe iran ghaa gualọ iyobọ, vbe na ghee avbe ediọn ni siẹnro ebu ni koko yo ikporhu. Erriọ orhiọn iran vbe ya sotọ vbe iran gha rẹn wẹẹ, ediọn vbe mu egbe ne iran khian ya ru iyobọ ne iran. Etẹn gha sẹtin mu ẹtin yan ediọn, deghẹ ediọn na gha loo e Baibol kevbe  avbe ebe ne otu kpemehe ẹre ya rhie adia ne iran, ne ediọn gha te ya gha loo ẹmwẹ ọghe obọ iran. Etẹn gha sẹtin mu ẹtin yan ọdiọn nẹi ya ẹmwẹ na tama rẹn wewe ma emwa ọvbehe kevbe nọ mu eyan rẹn sẹ vbe ẹghẹ hia.

16. De ere ne ima kevbe emwa ọvbehe gha miẹn vbọ deghẹ ima na gha re emwa ni mudia gbain?

¹⁶ Mudia Gbain. Ma gha sẹtin ru iyobọ ne emwa ọvbehe deghẹ ima na gha ya ekhọe hia ru emwi nọ khẹke kevbe deghẹ ima na gha ru azẹ nọ gua ilele ọghe Baibol ro. Zẹvbe ne amuẹtinyan ọghe ima ya wegbe yọ kevbe zẹvbe ne ima ya rẹn imamwaemwi ẹmwata ni rre Baibol sayọ, ma ghi do deziẹn vbe odẹ ọghe ẹmwata. Emwa i khian sẹtin ya imamwaemwi ọghe ohoghe kevbe iziro ọghe emwa nagbọn mu ima rẹrẹ. (Ẹfis 4:14; Jems 1:​6-8) Ne ima na mu ẹtin yan e Jehova kevbe ne ima na ya aro ye emwi nọ khian ru ne ima vbe odaro keghi mu ima orhiọn sotọ vbe ima gha họn iyẹn dan. (Psm 112:​7, 8) Ma vbe ru iyobọ ne emwa ni werriẹ aro daa edanmwẹ.​—1 Tẹs 3:​2, 3.

17. De emwi nọ gha ru iyobọ ne ediọn ne iran sẹtin gha rhie igiemwi esi yotọ kevbe ne iran vbe gha rhie igiọdu ne etẹn?

¹⁷ Ọ khẹke ne ediọn gha re emwa ni ru emwi ye oreghe, ni roro emwi ẹse, kevbe ni ru emwi ye uhẹn. Avbe ikpia na ru iyobọ ne etẹn ya gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, kevbe ne iran “sẹtin ya obọ da ẹmwẹ Osanobua yi gbangbangban.” (Taitọs 1:9; 1 Tim 3:​1-3) Igiemwi esi ne iran rhie yotọ kevbe igiọdu ne iran rhie ne etẹn keghi ru iyobọ ne etẹn ya gha yo iko kevbe ikporhu vbe ẹghẹ hia, ọ wa vbe ru iyobọ ne iran ya gha ruẹ emwi ne egbe iran vbe ẹghẹ hia. Adeghẹ orhiọn etẹn ma na sotọ, ediọn sẹtin rhie igiọdu ne iran, ne iran mu ẹtin yan e Jehova, kevbe ne iran vbe rhie aro tua emwamwa ọghẹe.

18. Vbọzẹ ne ima na hoo ne ima gha rho e Jehova kevbe ne ima vbe gha sikẹ ọre sayọ? (Vbe ya ghee ẹkpẹti nọ khare wẹẹ, “ Vbene Ima Khian Ya Sẹtin Sikẹ E Jehova Sayọ.”)

¹⁸ Ma bẹghe odẹ ughughan ne Jehova he ya rhie ẹre ma wẹẹ, Okuta ẹre irẹn khin, rhunmwuda ọni, vbe na ghee Ọba ighẹ e Devid, ma gha vbe sẹtin kha wẹẹ: “Wa rho e Jehova, nọ re Okuta mwẹ.” (Psm 144:1) Ma gha sẹtin mu ẹtin yan e Jehova vbe ẹghẹ hia. Ma gha vbe sẹtin gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne ima ya rhikhan muẹn vbe ẹdagbọn ima hia, ẹghẹ nii, ma ghi sẹtin kha wẹẹ: “Irẹn ọre Okuta mwẹ.” ​—Psm 92:​14, 15.