1. Beji Psalm 18:46 rẹman, emhin nela Devid rẹ khọkhọ Jehova?

 ẸGHESO, mhan kuẹlo da ọkakale nin mhan bha zẹwẹ re ẹlo ọ i, sẹyẹ, ene ọkakale sabọ rẹ rẹso iẹnlẹn nọnsẹmhan, la fi ọle denọ sẹsẹsẹ. Ọ ti mhan bhọ ghe, bhi ẹghe nọn sẹ inian, mhan dẹ sabọ bu Jehova re nọn rẹkpa mhan. Bhi uhọnmhọn-ọta nọn gbera, mhan da luẹ ghe, Jehova hi Osẹ nọn nyẹnlẹn, sẹyẹ, ọle muegbe nin ọle rẹ wo ha rẹkpa mhan. Mhan ha miẹn urẹkpa nọnsọle bhi egbe, ọ ki rẹkpa mhan rẹ rẹọbhọ ghe, “Jehova nyẹnlẹnmhin!” (Tie Psalm 18:46.) Beji Devid ta ene ẹmhọn nan fo, ọle da tie Osẹnobulua “Udo nọnsẹmhẹn.” Bezẹle nin Devid da re Jehova nin Osẹ nọn nyẹnlẹn rẹ khọkhọ udo nọn i mhọn iẹnlẹn?

2. Bezẹle nọn da khẹke nin mhan ji ọ rẹtẹ mhan nin Devid rẹ tie Jehova “Udo nọnsẹmhẹn”?

² Bhi ọne uhọnmhọn-ọta nan, mhan dẹ zilo nyan ebezẹle nan da tie Jehova udo, bi ebi ọne uwedẹ nan rẹ tẹmhọn ọlẹn ha sabọ man mhan le rẹji ọle. Mhan dẹ yẹ zilo nyan ebi mhan ha rẹ sabọ mun udu nyan Jehova yẹ bọsi Udo nọnsẹmhan. Bhi ọkike ọle, mhan ki zilo nyan ebi mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ Jehova yẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ene ikpẹ ne re ọle diabe udo man.

BEZẸLE NAN DA TIE JEHOVA UDO?

3. Be Baibo rẹ kẹ noo ọne ukpọta “udo” yẹ? (Fẹ adudu nọn ribhi odalo ọne ebe nan ghe.)

³ Baibo tie Jehova “udo” beji mhan ha da sabọ lẹn otọ ikpẹ eso nesọle. Bhi Baibo, ọne ukpọta nan wo zegbere bhi eji kẹkẹ nin eguọmhadia nesi Osẹnobulua da ha gẹn ọlẹn bọsi Osẹ nan i miẹn ebi a rẹ khọkhọ. Ebe ọsi Deuteronomy 32:​4, ọle hi eji ọhẹnhẹn bhi Baibo nan da tie Jehova “ọne Udo.” Bhi ẹghe nin Hana rẹ ha nan erọnmhọn, ọle da yọle ghe “udo soso i ribhọ nọn ziẹn sẹ bii Osẹnobulua nọnsẹmhan.” (1 Sam. 2:2) Habakọk da tie Jehova “Udo nọnsẹmhẹn.” (Hab. 1:12) Ọnọn gbẹn Psalm 73 da tie Osẹnobulua “udo nọn mun mẹn udu ziẹn.” (Ps. 73:26) Sẹyẹ, Jehova  tobọle bhọ da tie egbe ọle udo. (Isa. 44:8) Bha ji mhan zilo nyan ikpẹ ea ne re Jehova diabe udo, yẹ luẹ ebi mhan ha rẹ sabọ re ọle kiẹn Udo nọnsẹmhan yẹ.—Deut. 32:31.

4. Be Jehova rẹ yi ugue yẹ? (Psalm 94:22)

⁴ Ugue Jehova khin. Beji ọria ha rẹ sabọ miẹn ugbega bhi ẹlẹ udo nọn manman kpọnọ sade efi ọhanabẹ fi, iriọ Jehova rẹ gbega mhan sade mhan kuẹlo da ọkakale bhi iẹnlẹn. (Tie Psalm 94:22.) Ọle gbega mhan bhi okhẹnan, yẹ rẹkpa mhan beji a ha da miẹn ghe ọkakale nin mhan ye bha gbe mhan ahu sotọ sẹsẹsẹ. Ọle yẹ ve ghe, bhi ẹghe odalo, ọle dẹ re emhin nọn hi ki rẹ khin nọn re mhan kpokpo egbe kie, la nọn re mhan loya.—Ezek. 34:​25, 26.

5. Be mhan ha rẹ sabọ re Jehova kiẹn Ugue nọnsẹmhan yẹ?

⁵ Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ sabọ re Jehova kiẹn Ugue nọnsẹmhan hi, nin mhan rẹ ha nan erọnmhọn ji ọle. Mhan ha nan erọnmhọn ji Jehova, ọle ki re ‘ọfure nọn na obọ ọle vae’ nin mhan, nọn ha gbega ọkhọle bi iria-eria nọnsẹmhan. (Fil. 4:​6, 7) Bha ji mhan fẹ ijiẹmhin ọsi obhio mhan nin Artem ghe, nan mun ọbhi ighan ranmhude urẹọbhọ nọnsọle. Beji ọle ribhi ighan, ẹghe-ẹghe ọgbanegbe rẹ ha gua ọle ọta bhi unun, re obọ oya mun ọlẹn, yẹ gbe ofẹn ọle bhi ẹkẹ. Artem da yọle: “Ọ re egbe lọ mẹn ẹghe nọn hi ki rẹ khin nin ọne ọgbanegbe rẹ tie mẹn. . . . Ẹghe rebhe mẹn rẹ wo ha nan erọnmhọn ji Jehova. Mẹn da bhii ọle nin ọle rẹkpa mẹn rẹ sabọ ku egbe ọ i, bi nin ọle re ẹwanlẹn nin mẹn. Uwedẹ kẹkẹ nin ọne ọgbanegbe noo bha wẹnna bhi egbe mẹn. . . . Ranmhude urẹkpa nọnsi Jehova, ọ da diabe ghe, mẹn re egbe tẹ udo.”

6. Bezẹle nin mhan ha da sabọ wo ha mun udu nyan Jehova? (Isaiah 26:​3, 4)

⁶ A sabọ mun udu nyan Jehova. Beji udede udo i rẹ sibhi eji ọ ye re, iriọ Jehova yẹ rẹ ribhọ rẹ wo ha khian. Bhiriọ, mhan dẹ sabọ mun udu nyan ọlẹn ranmhude ọle hi “ọne Udo ọsi ẹdẹdẹmhẹndẹ.” (Tie Isaiah 26:​3, 4.) Beji a miẹn ghe, ọle dẹ wo ha ribhọ, ọle dẹ wo ha mun ive nesọle sẹ, ha ka mhan ehọ sade mhan bhii ji ọle, yẹ rẹkpa mhan. Sẹyẹ, mhan dẹ wo sabọ mun udu nyan Jehova ranmhude ọle i fikekegbe eria ne ga ọle. (2 Sam. 22:26) Ẹghe i ribhọ nin ọle ha rẹ ye ene emhin nin mhan lu nanlẹn an, sẹyẹ ọle dẹ re ihaosa nin mhan.—Hib. 6:10; 11:6.

7. Be mhan da miẹn bhọ sade mhan mun udu nyan Jehova? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

⁷ Mhan rẹman ghe Jehova hi Udo nọnsẹmhan sade mhan re ọkhọle rebhe mun udu nyan ọlẹn. Mhan rẹọbhọ ghe, mhan dẹ miẹn elele bhọ sade mhan hẹnmhọn nanlẹn aharẹmiẹn mhan ribhi idia nọn bha lẹkhẹ. (Isa. 48:​17, 18) Beji mhan rẹ daghe urẹkpa nọnsọle bhi egbe nọnsẹmhan, iriọ mhan rẹ manman mun udu nyan ọlẹn. Ẹghenin, mhan ki dọ ha mhọn ọne izebhudu ghe, ebi ọnọghọ nin mhan ye hi ki rẹ kaka sẹ yẹ, Jehova ọkpa ha sabọ rẹkpa mhan rẹ ziẹngbe ọle. Ahamiẹn mhan ribhi idia nin mhan bha da miẹn ọnọn ha rẹkpa mhan, ọle mhan da kẹ daghe ebi Jehova rẹ rẹkpa mhan yẹ. Obhio mhan nin Vladimir da yọle: “Ene ẹghe nin mẹn gbe bhi ighan, ele ene ẹghe nin mẹn sẹ rẹ sikẹ Osẹnobulua nẹ bhi iẹnlẹn nọnsẹmhẹn. Mẹn da luẹ rẹ  manman ha mun udu nyan Jehova, ranmhude imẹn ọkpa ha ribhi enin, sẹyẹ, ọle ọkpa mẹn ha sabọ sotie nọn rẹkpa mẹn bhi ọne ẹghe nan.”

8. (a) Bezẹle nin mhan ha da sabọ yọle ghe Jehova i beghe? (b) Be mhan rẹ miẹn elele bhọ yẹ nin Osẹnobulua rẹ yi Udo nọnsẹmhan? (Psalm 62:​6, 7)

⁸ Jehova i beghe. Beji udede udo i rẹ beghe, iriọ Jehova i yẹ rẹ beghe. Ọle i fidenọ, sẹyẹ iho nọnsọle i fidenọ. (Mal. 3:6) Ẹghe nin Adamu bi Ivi rẹ sọtẹ da ọle bhi ogba ọsi idẹn, Jehova bha fi iho nọnsọle denọ. Beji Pọl nin odibo gbẹn, Jehova “ida sabọ hiẹ egbe ọle.” (2 Tim. 2:13) Ọnan rẹman ghe, ebi ọ hi ki rẹ khin nọn sunu, la emhin nọn hi ki rẹ khin nin eria lu, Jehova i da ranmhude ọnin fi iho nọnsọle denọ, fi uhi nesọle denọ, la fi unan ọria nin ọle khin denọ. Ranmhude Jehova i beghe, mhan mhọn ọne izebhudu ghe, ọle dẹ rẹkpa mhan bhi ẹghe ọkakale, yẹ mun ive nesọle sẹ bhi ẹghe odalo.—Tie Psalm 62:​6, 7.

9. Be uwẹ miẹn luẹ bhi ebe sunu ji obhio mhan nin Tatyana?

⁹ Mhan rẹman ghe Jehova hi Udo nọnsẹmhan sade mhan wo ha ria ẹmhọn unan ọria nin ọle khin, bi sade mhan ria ẹmhọn iho nọnsọle. Mhan da wo ha lu iriọ, ọ dẹ rẹkpa mhan rẹ ku ẹghe ọ i, yẹ rẹ sabọ sun rẹkhan ọlẹn sade mhan kuẹlo da ọkakale. (Ps. 16:8) Ọnan hi emhin nin obhio mhan natiọle Tatyana lu bhi ẹghe nan bha yẹ rẹ re otọ nanlẹn rẹ ha sibhi uwa re ranmhude urẹọbhọ nọnsọle. Ọle da yọle: “Imẹn ọkpa ki wo ha ribhi ọsẹmẹn. Bhi ọsi ọhẹnhẹn, ọ bha zẹwẹ lẹkhẹ hiehie. Ẹghe-ẹghe mẹn rẹ wo ha lu akhiẹ.” Ọle ki dọ daghe ebi ọkakale nin ọle ye rẹ rẹtẹ Jehova bi iho nọnsọle yẹ, ọle da dọ sabọ ku egbe ọ i. Ọ da yẹ re ahu nanlẹn rẹ ha sun rẹkhan Jehova. Ọle da yọle: “Beji mẹn ki dọ lẹn otọ ebezẹle nin ene emhin nan da ha sunu, mẹn bha yẹ ha ria ẹmhọn egbe mẹn ọkpa, ranmhude mẹn dọ kere ghe, ẹmhọn iho nọnsi Jehova zẹle nin mẹn da ribhi ọne idia nan.”

10. Be mhan ha rẹ sabọ re Jehova kiẹn Udo nọnsẹmhan yẹ nian?

¹⁰ Beji ẹdẹ ha rẹ ha gbera, mhan dẹ ha kuẹlo da ọkakale kẹkẹ nọn ha ri mhan ha guanọ urẹkpa nọnsi Jehova gbera ọnikhẹ. Bhi ejayenan nian, ọkhẹke nin mhan ha ziẹn urẹọbhọ nin mhan mhọn da Jehova, yẹ ha mhọn ọlẹn bhi ọkhọle ghe, ọle dẹ rẹkpa mhan rẹ sabọ ziẹngbe ọkakale nọn hi ki rẹ khin. Nin uwẹ rẹ sabọ lu ọnan, dọ tie okha eso bhi Baibo, bi okha ọsi ibhio mhan ẹlẹnan. Beji uwẹ ha rẹ ha tie ele, gbẹlokotọ bhi ebi Osẹnobulua sẹ rẹ rẹkpa eguọmhandia nesọle yẹ, uwẹ ha yẹ manman ria eria nyan ele. Uwẹ da ha lu iriọ, ọ ki rẹkpa uwẹ rẹ re Jehova kiẹn Udo nọnsẹ.

RE EGBE KHỌKHỌ JEHOVA BHI UWEDẸ NIN ỌLE RẸ RE ENE IKPẸ NE RE ỌLE DIABE UDO MAN

11. Bezẹle nin mhan da ho nin mhan re egbe khọkhọ Jehova bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ikpẹ ne re ọle diabe udo man? (Fẹ ọne ẹkpẹti ghe nọn yọle “ Emhin Nin Ene Usẹn Ikpea Ha Sabọ Khu Ọ I.”)

¹¹ Mhan wo zilo nyan ikpẹ nesi Jehova ne re ọle diabe udo. Bhi ejayenan nian, bha ji mhan zilo nyan ebi mhan ha rẹ sabọ re egbe khọkhọ ọle yẹ bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ene ikpẹ man.  Mhan ha dọnmhegbe lu iriọ, mhan ki sabọ ha re izebhudu nin ibhio mhan nin mhan ko ga. Bhi ọsi ijiẹmhin, Jesu da hẹ Saimọn, Sifas (nan zedu ọle diọbhi “Pita”). Ebi ọne elin mundia nan hi, “Obhi Udo Khere.” (Jọni 1:42) Ọnan rẹman ghe, Pita dẹ ha re ikoudure nin ibhio ọle nin ele ko ga, yẹ ha ziẹn ele urẹọbhọ. Baibo yọle ghe, inian ewanlẹn bhi agbotu diabe “ọfu ọsi udede udo.” Ọnan rẹman ebi ele rẹ gbega ibhio ele yẹ bhi agbotu. (Isa. 32:2) Bhi ọsi ẹmhọanta, ọrebhe bhi agbotu miẹn elele bhọ sade ibhio mhan rebhe dọnmhegbe ha re egbe khọkhọ Jehova bhi uwedẹ nin ọle rẹ re ene ikpẹ ne re ọle diabe udo man.—Ẹfẹ. 5:1.

12. Sounun bhi uwedẹ eso nin mhan ha rẹ sabọ ha yi ugue rẹji ibhio mhan.

¹² Ha yi ugue rẹji ibhio ẹ. Ẹgheso, mhan dẹ sabọ gene ha yi ugue ọsaje rẹji ibhio mhan sade mhan re uwa nin ele dia i ahamiẹn emhin idunmhunre, la okhọnlẹn khu ele sibhi uwa nọnsele re. Beji emhin ha rẹ ha khọ ọbhọ ‘bhi ọne ẹghe ọkike’ nan, mhan dẹ wo ha miẹn isẹhoa rẹ ha rẹkpa ibhio mhan. (2 Tim. 3:1) Mhan dẹ yẹ sabọ ha re ikoudure bi oyẹẹ nin ibhio mhan guanọ nin ele. Uwedẹ ọkpa nin mhan ha rẹ sabọ lu ọnan hi, nin mhan rẹ ha miẹn ele ọbhi egbe sade ele vae bhi ikolo oga. Mhan ho nin mhan re ikolo nesẹmhan ha yi eji eria ha da sabọ miẹn ikoudure bi oyẹẹ ọsaje. Agbọn nin ẹbho i da re oyẹẹ man, nin eria da re obọ oya mun ibo ele mhan da nyẹnlẹn. Bhiriọ, ahamiẹn ibhio mhan vae bhi ikolo oga, mhan ho nin mhan dọnmhegbe re oyẹẹ man ele, yẹ ko ele udu re.

13. Be ene ewanlẹn ha rẹ sabọ kiẹn ugue yẹ rẹji ibhio ele bhi ẹghe ọkakale? (Yẹ fẹ ifoto ghe.)

¹³ Ene ewanlẹn rẹkpa ibhio ele bhi agbotu ne kuẹlo da ọnọghọ. Ahamiẹn emhin idunmhunre sunu, la emianmhẹn iguaguako zegbere, ene ewanlẹn ki jẹje mhanmhan ebi ele ha rẹ rẹkpa ibhio ele yẹ. Ele yẹ wo re Baibo rẹ ku ele udu re. Ọ dẹ ha yẹẹ ibhio mhan rẹ bu ọwanlẹn re sade  ọria nọn fu ọle khin, ọria nọn mhọn ẹkẹ-ẹjẹjẹ, bi ọria nọn kaehọ nọnsẹn. Ọwanlẹn da ha re ene ikpẹ nan man, ọ ki rẹkpa ibhio mhan rẹ lẹn ghe, ẹmhọn ele rẹtẹ ọne ọle. Sẹyẹ, ọ ki re ọle lẹkhẹ nin ele rẹ re obọ rẹkhan adia nin ọne ọwanlẹn ha re Baibo rẹ re nin ele.—1 Tẹsẹ. 2:​7, 8, 11.

14. Be mhan ha rẹ rẹman yẹ ghe eria nan ha sabọ mun udu nyan mhan khin?

¹⁴ Ha yi ọria nan sabọ mun udu nyan. Mhan ho nin mhan ha yi eria nin ẹbho ha sabọ bu re, manman nọn bhi ẹghe ọnọghọ. (Prov. 17:17) Be imhan ha lu rẹ ha yi eria nin ẹbho ha sabọ mun udu nyan? Ọle hi, nin mhan rẹ ha re egbe khọkhọ Jehova ukpẹdẹ-ukpẹdẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, mhan ki ha mun ive nin mhan ve sẹ, yẹ lu emhin bhi ẹghe. (Mat. 5:37) Uwedẹ ọbhebhe hi, nin mhan rẹ ha rẹkpa ibhio mhan nin mhan lẹn sẹ ghe, ele guanọ urẹkpa. Rẹ deba ọnin, mhan ki dọnmhegbe ha miẹnsọn nan mun nin mhan bhi agbotu beji a yọle nin mhan rẹ lu ọle.

15. Be ibhio mhan bhi agbotu rẹ miẹn elele bhọ yẹ sade ene ewanlẹn yi eria nan sabọ mun udu nyan?

¹⁵ Ẹsele ewanlẹn nin ibhio mhan sabọ mun udu nyan khin bhi agbotu. Be ọ rẹ yi iriọ yẹ? Ọ re ọkhọle ọsi ibhio mhan dere sade ele lẹn sẹbhọ ghe, ele dẹ sabọ tie ọwanlẹn bhi ẹghe nọn  hi ki rẹ khin, bhi ọsi ijiẹmhin, ọwanlẹn nọn sun usun nin ele rẹ dagbare bhi inẹbho. Sẹyẹ, ọ manman wo re ibhio mhan ghọnghọn sade ele lẹn sẹbhọ ghe, ene ewanlẹn muegbe rẹ rẹkpa ele. Ahamiẹn ene ewanlẹn re Baibo bi ebe nin agbotu zẹ ele egbe dagbare rẹ re adia nin ibhio ele nin ele ko ga, ghe ọ i yi ebe ri ele bhi ọkhọle, ibhio mhan ki manman gbaẹkẹ ele. Ibhio mhan dẹ wo gbaẹkẹ ọwanlẹn nọn i dọ ha ta ọta ẹkhokho nan taman ọlẹn khian, nọn yẹ wo mun ive nin ọle ve sẹ.

16. Be mhan bi ẹbho ẹbhebhe rẹ miẹn elele bhọ yẹ sade mhan bha ha beghe?

¹⁶ Hẹi ha beghe. Ahamiẹn mhan hẹnmhọn nin Jehova bhi emhin rebhe, yẹ ji adia ne ribhi Baibo da ha dia ebi mhan lu, mhan ki ha yi ijiẹmhin esili rẹji ibhio mhan. Beji mhan ha rẹ ha luẹ Ọta nọnsi Osẹnobulua, yẹ ziẹn urẹọbhọ nọnsẹmhan, mhan ki dọ manman deziẹn bhi oga. Ẹghenin, mhan ki wo mundia nọnsẹn. Sẹyẹ, iman-emhin ọsi oga ohoghe, bi iria-eria ọsi ọne agbọn nan i da sabọ rẹso mhan. (Ẹfẹ. 4:14; Jem. 1:​6-8) Urẹọbhọ nin mhan mhọn da Jehova bi ive nesọle dẹ rẹkpa mhan rẹ ku egbe ọ i sade mhan họn ẹmhọn emhin ne i mhẹn ne sunu. (Ps. 112:​7, 8) Sẹyẹ, mhan ki sabọ re iyobọ nin eria ebhebhe ne kuẹlo da ọkakale.—1 Tẹsẹ. 3:​2, 3. 

17. Be rẹkpa ene ewanlẹn rẹ sabọ ha mun ibhio mhan ziẹn?

¹⁷ Ọkhẹke nin ene ewanlẹn ha lu emhin ọbhi oleghe, ha lu emhin rẹkhan emhanmhan, ye re ẹwanlẹn lu emhin. Ene ewanlẹn rẹkpa ibhio ele bhi agbotu rẹ deziẹn, ele yẹ re ikoudure nin ele bhi uwedẹ nin ele rẹ ‘noo ọta ẹmhọanta sade ele man emhin.’ (Taitọs 1:9; 1 Tim. 3:​1-3) Ene ewanlẹn rẹkpa ibhio ele rẹ wo ha yo ikolo oga, dagbare bhi inẹbho yẹ tobele luẹ Baibo. Ijiẹmhin esili nọnsele bi ibhude nin ele re Baibo rẹ re nin ele, ọle ele rẹ rẹkpa ibhio mhan rẹ ha lu ene emhin nan. Ahamiẹn ibhio mhan kuẹlo da ọkakale nọn re ele ha kpokpo egbe, ene ewanlẹn sabọ rẹ ye ele re ghe, nin ele mun udu nyan Jehova yẹ ha ria ẹmhọn ive nesọle.

18. Bezẹle nin mhan da ho nin mhan ha gẹn Jehova, yẹ wo ha sikẹ ọle? (Yẹ fẹ ọne ẹkpẹti ghe nọn yọle, “ Uwedẹ Nin Uwẹ Ha Rẹ Manman Sikẹ Jehova.”)

¹⁸ Beji mhan ki dọ zilo nyan ẹmhọn ikpẹ nesi Jehova fo, mhan ki dẹ sabọ tẹmhọn nin Devid nin Ojie tale. Ọle da yọle: “Ogẹn hi ọsi Jehova nin Udo nọnsẹmhẹn.” (Ps. 144:1) Mhan dẹ wo sabọ ha mun udu nyan Jehova khian. Rẹ na bhi ẹdagbọn iẹnlẹn nọnsẹmhan rebhe, mhan dẹ sabọ ha mhọn ọne izebhudu ghe, Jehova dẹ wo ha rẹkpa mhan rẹ ha sun rẹkhan ọlẹn, sẹyẹ, mhan dẹ sabọ yọle, “ọle hi Udo nọnsẹmhẹn.”—Ps. 92:​14, 15.