1. Na Nkunga 18:46, Davidi fwanisaka Yehowa ti nki?

 NA NSI-NTOTO yai ya beto ke zinga, mambu ya mpasi lenda kumina beto na kintulumukina to nkutu, yo lenda soba kibeni luzingu na beto. Beto kele na kiese mingi sambu Yehowa Nzambi lenda sadisa beto. Na disolo ya me luta, beto monaka nde Yehowa kele Nzambi ya moyo mpi nde yandi ke vandaka ya kuyilama na kusadisa beto ntangu yonso. Ntangu yandi ke sadisaka beto, yo ke ndimisaka beto kibeni nde “Yehowa kele na luzingu!” (Tanga Nkunga 18:46.) Kansi na nima ya kutuba nde Nzambi kele na luzingu, Davidi bingaka Nzambi nde “Ditadi na mono.” Sambu na nki yandi fwanisaka Yehowa Nzambi ya moyo ti ditadi, kima yina ke zingaka ve?

2. Inki beto ta tubila na disolo yai?

² Na disolo yai, beto ta mona sambu na nki Yehowa kele bonso ditadi mpi nki yo ke longa beto. Beto ta tubila mpi mutindu beto lenda mona yandi bonso Ditadi na beto. Na nsuka, beto ta tubila mutindu beto lenda landa bikalulu ya Yehowa.

SAMBU NA NKI YEHOWA KELE DITADI?

3. Mbala mingi, nki mutindu Biblia ke sadilaka ngogo “ditadi”? (Tala ya lutiti ya zulu.)

³ Biblia ke fwanisaka Yehowa ti “ditadi” sambu na kusadisa beto na kubakisa bikalulu yina yandi kele ti yo. Mbala mingi na Biblia, ntangu bansadi ya Yehowa ke kumisaka yandi sambu na bikalulu na yandi ya mbote, bo ke bingaka yandi nde ditadi. Kulonga 32:4 kele kisika ya ntete yina Biblia ke bingaka Yehowa nde “Ditadi.” Ntangu Ana vandaka kusamba, yandi tubaka nde “kele ve ti ditadi bonso Nzambi na beto.” (1 Sam. 2:2) Habakuki bingaka Yehowa nde “Ditadi na mono.” (Hab. 1:12) Muntu yina sonikaka Nkunga 73 bingaka Nzambi  nde “ditadi ya ntima na mono.” (Nk. 73:26) Nkutu, Yehowa yandi mosi ke kudibingaka mpi nde ditadi. (Yez. 44:8) Beto tubila bikalulu tatu yina ke salaka nde Yehowa kuvanda bonso ditadi mpi mutindu beto lenda kumisa yandi “Ditadi na beto.”​—Kul. 32:31.

4. Inki mutindu Yehowa kele kisika ya kubumbana? (Nkunga 94:22)

⁴ Yehowa kele kisika ya kubumbana. Muntu lenda bumbana na ditadi ya nene kana mvula ya ngolo ke noka ti mupepe ya ngolo. Mutindu mosi mpi, Yehowa ke taninaka beto kana beto ke kutana ti bampasi. (Tanga Nkunga 94:22.) Yandi ke sadisaka beto na kutanina kinduku na beto ti yandi mpi yandi ke ndimisa beto nde beto ta kutana ve ti mpasi yina ta niokula beto mvula na mvula. Diaka, yandi ke sila nde na bilumbu ke kwisa, yandi ta katula konso kima yina ke sala nde beto vanda ve na ngemba mpi na lutaninu.​—Ezek. 34:25, 26.

5. Inki mutindu Yehowa lenda kuma Kisika na beto ya kubumbana ya kele bonso ditadi?

⁵ Beto lenda kumisa Yehowa Kisika na beto ya kubumbana ya kele bonso ditadi kana beto ke samba yandi. Kana beto ke samba Yehowa, yandi ta pesa beto “ngemba ya Nzambi,” yina ta tanina bantima na beto mpi mabanza na beto. (Bafil. 4:6, 7) Beto tadila mbandu ya mpangi-bakala Artem yina bo tulaka na boloko sambu na lukwikilu na yandi. Ntangu yandi vandaka na boloko, muntu mosi ya nku vandaka kuyula yandi bangiufula mbala na mbala, kumonisa yandi mpasi mpi kusosa kupesa yandi boma. Yandi tubaka nde: “Mono vandaka kudiyangisa konso ntangu yina muntu yina vandaka kuyula mono bangiufula. . . . Mono vandaka kusamba Yehowa ntangu yonso. Mono vandaka kusamba yandi sambu yandi sadisa mono na kuvanda na ngemba na ntima mpi sambu yandi pesa mono mayele. Ata muntu yina vandaka kuniokula mono, mono landaka kaka kuvanda na ngemba. . . . Yehowa sadisaka mono mpi mono vandaka kudimona bonso nde mono kele na nima ya kibaka mosi ya ditadi.”

6. Sambu na nki beto fwete tudila Yehowa ntima ntangu yonso? (Yezaya 26:3, 4)

⁶ Yehowa me fwana na kutudila ntima. Mutindu ditadi ke nikanaka ve, Yehowa ke vandaka mpi ntangu yonso ya kuyilama sambu na kusadisa beto. Beto fwete tudila yandi ntima sambu yandi kele “Ditadi ya mvula na mvula.” (Tanga Yezaya 26:3, 4.) Yandi ta vanda na luzingu ntangu yonso sambu na kulungisa balusilu na yandi, sambu na kuwa bisambu na beto mpi sambu na kusadisa beto. Beto fwete tudila yandi mpi ntima sambu yandi ke vandaka ya kwikama na bantu yina ke sadilaka yandi. (2 Sam. 22:26) Yandi ta vila ve ata fioti mambu yina beto ke salaka mpi yandi ta sakumuna beto ntangu yonso.​—Baeb. 6:10; 11:6.

7. Inki beto ta bakisa kana beto ke tudila Yehowa ntima? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

⁷ Beto ta kumisa Yehowa Ditadi na beto, kana beto ke tudila yandi ntima ya mvimba. Beto ke ndimaka nde yandi ta sakumuna beto kana beto ke landa kulemfukila yandi ata na bantangu ya mpasi. (Yez. 48:17, 18) Beto ta tudila yandi diaka ntima mingi kana beto ke mona mutindu yandi ke sadisa beto. Beto ta ndima kibeni nde kaka Yehowa muntu lenda sadisa beto na konso mpasi yina beto lenda kutana ti yo. Ata kana muntu ya nkaka kele ve sambu na kusadisa beto na diambu ya mpasi yina beto ke kutana ti yo, beto ke ndimaka nde beto lenda tudila Yehowa ntima ntangu yonso. Mpangi Vladimir ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka na  boloko, kinduku na mono ti Yehowa kumaka ngolo mingi kuluta bantangu ya nkaka. Mono bakisaka nde mono fwete tudila Yehowa ntima mingi sambu mono vandaka kaka mono mosi mpi yandi mpamba muntu zolaka kusadisa mono.”

8. (a) Sambu na nki beto ke tuba nde Yehowa ke sobaka ve? (b) Kana Nzambi kele Ditadi na beto, nki mambote beto ta baka? (Nkunga 62:6, 7)

⁸ Yehowa Ke Sobaka Ve. Yehowa kele bonso ditadi ya nene to ngumba ya nene yina ke sobaka ve. Kimuntu na yandi mpi lukanu na yandi ke sobaka ve ata fioti. (Mal. 3:6) Yehowa sobaka ve lukanu na yandi sambu na bantu, ntangu Adami ti Eva lemfukilaka yandi ve na kilanga ya Edeni. Ntumwa Polo tubaka nde Yehowa “lenda kudibuya ve.” (2 Tim. 2:13) Yo ke tendula nde ata mambu ya nki mutindu kusalama to ata bantu kusala mambu ya nki mutindu, Yehowa ta soba ve bikalulu na yandi, lukanu na yandi to bansiku na yandi. Sambu Yehowa ke sobaka ve, beto ke ndima kibeni nde yandi ta sadisa beto ntangu beto ke kutana ti bampasi mpi yandi ta lungisa balusilu na yandi na bilumbu ke kwisa.​—Tanga Nkunga 62:6, 7.

9. Mbandu ya mpangi Tatyana ke longa nge nki?

⁹ Beto ke kumisaka Yehowa Ditadi na beto mpi beto ke tudilaka yandi ntima kana beto ke yindula mingi bikalulu na yandi mpi lukanu na yandi sambu na ntoto mpi bantu. Kana beto ke sala mpidina, yo ta sadisa beto na kuvanda na ngemba mpi na kulanda kusadila Yehowa na mutindu ya mbote kana beto ke kutana ti bampasi. (Nk. 16:8) Mambu yina kuminaka mpangi-nkento Tatyana yina bo tulaka na boloko sambu na lukwikilu na yandi, ke monisa nde diambu yina kele kieleka. Yandi ke tuba nde: “Mono vandaka kibeni mono mosi. Na luyantiku, yo vandilaka mono mpasi kibeni. Mbala mingi, mono vandaka kulemba nitu.” Kansi ntangu yandi bakisaka mutindu diambu ya mpasi yina yandi vandaka kukutana ti yo vandaka kutadila Yehowa mpi lukanu na yandi, yo sadisaka yandi na kuvanda na ngemba mpi na kukanga ntima. Yandi ke tuba diaka nde: “Ntangu mono bakisaka sambu na nki mambu yina vandaka kukumina mono, yo sadisaka mono na kuvila ve nde yo vandaka kukumina mono sambu mono ke zolaka Yehowa. Yo sadisaka mono mpi na kuyindula diaka ve bampasi na mono.”

10. Inki mutindu Yehowa lenda vanda Ditadi na beto bubu yai?

¹⁰ Ntama mingi ve, beto ta kutana diaka ti bampasi ya ngolo mingi mpi yo ta lomba nde beto tudila diaka Yehowa ntima mingi kuluta. Yo yina banda bubu yai, yo kele mfunu nde beto kumisa lukwikilu na beto ngolo na Yehowa mpi beto ndima kibeni nde yandi ta sadisa beto na kulanda kusadila yandi na mutindu ya mbote ata beto me kutana ti diambu ya nki mutindu. Inki mutindu beto lenda sala yo? Tanga masolo ya Biblia mpi tanga masolo ya bansadi ya Yehowa ya bilumbu na beto. Tala mutindu Yehowa me sadisaka bansadi na yandi. Yindula mingi kibeni masolo yina. Kana nge sala mpidina, yo ta sadisa nge na kukumisa Yehowa Ditadi na nge.

LANDA BIKALULU YA YEHOWA

11. Sambu na nki beto ke zolaka kulanda bikalulu ya Yehowa? (Tala mpi lupangu “ Lukanu Yina Bampangi-Babakala ya Baleke Lenda Kuditudila.”)

¹¹ Beto me mona mutindu Yehowa ke vandaka bonso ditadi. Ntangu yai, beto tala mutindu beto lenda landa bikalulu na yandi. Kana beto ke landa bikalulu na yandi mbote-mbote, yo ta sadisa beto na  kupesa bampangi kikesa mingi. Mu mbandu, Yezu pesaka Simoni zina ya Sefasi (yina bo ke balulaka nde “Piere”) disongidila “Kitini ya Ditadi.” (Yoa. 1:42) Yo vandaka kumonisa nde Piere ta pesa bampangi na dibundu kikesa mpi yandi ta kumisa lukwikilu na bo ngolo. Biblia ke bingaka bankuluntu nde “kivudi ya ditadi mosi.” Yo ke monisa mutindu bo ke taninaka bampangi na dibundu. (Yez. 32:2) Ya kieleka, bampangi na dibundu ke bakaka mambote kana bampangi yonso ke landa bikalulu ya Yehowa.​—Baef. 5:1.

12. Inki mutindu beto lenda vanda kisika ya kubumbana sambu na bantu ya nkaka?

¹² Vanda kisika ya kubumbana. Bantangu ya nkaka, beto ke yambaka na banzo na beto bampangi yina me bwila kisumbula, bayina me tina mavwanga yina bantu me basisa to bitumba. Luzingu na ‘bilumbu yai ya nsuka’ ke landa kubeba kibeni, yo yina beto ta vanda diaka ti mabaku mingi ya kusadisa bampangi na beto. (2 Tim. 3:1) Beto lenda monisila mpi bampangi na beto zola mpi kupesa bo kikesa. Beto ta sala yo kana beto ke yamba bo mbote na Nzo ya Kimfumu, kana beto ke solula ti bo mpi ke pesa bo kikesa. Yo ta sala nde dibundu kuvanda kisika yina bantu ke monisilana zola mpi ke pesana kikesa. Beto ke zinga na ntoto ya nku, mpi yo lenda sala nde bampangi na beto kudiyangisa mingi mpi bo yindula nde bo ke zolaka bo ve. Yo yina, ntangu bampangi na beto ke kwisa na balukutakanu, beto fwete sala yonso sambu na kupesa bo kikesa mpi kumonisa bo nde beto ke zolaka bo.

13. Inki mutindu bankuluntu lenda kuma bisika ya kubumbana sambu na bampangi? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹³ Bankuluntu lenda vanda kisika ya kubumbana sambu na bampangi yina ke kutana ti bisumbula ya lugangu to bampasi ya nkaka. Kana mpangi mosi me bwila kisumbula ya lugangu to kana yo ke lomba nde bo sansa mpangi mosi nswalu, bankuluntu ke salaka yonso sambu na kusadisa yandi nswalu. Bo ke sadisaka mpi bampangi na kimpeve. Kana nkuluntu mosi kele mawete, kana yandi ke kuditulaka na kisika ya bampangi mpi kana yandi ke widikilaka bo na dikebi yonso, bo ta lomba yandi lusadisu kukonda  mpasi. Bikalulu yina ta sadisa bampangi na kubakisa nde bo ke zolaka bo. Diaka, yo ta vandila bo pete na kusadila lutwadisu ya me katuka na Biblia yina nkuluntu mosi lenda pesa bo.​—1 Bate. 2:7, 8, 11.

14. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto kele bantu yina bo lenda tudila ntima?

¹⁴ Vanda muntu yina bo lenda tudila ntima. Beto ke zolaka nde bantu ya nkaka kutudila beto ntima, mingi-mingi na bantangu ya mpasi. (Bing. 17:17) Inki beto lenda sala sambu na kuvanda bantu yina bo lenda tudila ntima? Beto lenda sala yonso sambu na kulanda mbandu ya Yehowa konso kilumbu, mu mbandu kana beto ke lungisa balusilu na beto mpi kana beto ke sala bikesa ya kuzitisa ntangu. (Mat. 5:37) Kana beto ke zaba nde mpangi mosi kele ti mfunu ya lusadisu, beto lenda sadisa yandi. Diaka, beto fwete sala yonso sambu na kulungisa mikumba na beto na dibundu mutindu bo ke lomba beto na kusala.

15. Inki mutindu dibundu ke bakaka mambote kana bankuluntu kele bantu yina bo lenda tudila ntima?

¹⁵ Dibundu ke bakaka mambote mingi, kana bankuluntu kele bantu yina bo lenda tudila ntima. Inki mutindu? Bampangi ke kudiyangisaka ve mingi kana bo ke zaba nde bo lenda binga bankuluntu konso ntangu yina bo kele ti mfunu ya lusadisu. Bampangi  ke bakisaka mpi nde bo ke zolaka bo, kana bankuluntu ke sadisa bo na luzolo yonso. Bampangi ke tudilaka diaka bankuluntu ntima mingi kana bo ke pesa bo bandongisila ya ke katuka na Biblia mpi na mikanda ya mpika ya kwikama, na kisika ya kupesa bo bandongisila ya me katuka na bangindu na bo mosi. Bampangi ke tudilaka mpi bankuluntu ntima kana bo ke bumba mambu ya kinsweki mpi kana bo ke lungisa balusilu na bo.

16. Kana beto ke sala ntangu yonso mambu ya mbote, nki mutindu beto mpi bantu ya nkaka ta baka mambote?

¹⁶ Sala mambu ya mbote ntangu yonso. Beto ta vanda mbandu ya mbote sambu na bantu ya nkaka, kana beto ke lemfukila Yehowa na mambu yonso mpi kana beto ke baka balukanu ya ke wakana kibeni ti minsiku ya Biblia. Kana beto ke longuka Ndinga ya Nzambi mpi ke kumisa lukwikilu na beto ngolo, beto ta kangama kaka na Yehowa mpi beto ta zitisa minsiku na yandi. Beto ta zaba malongi ya luvunu mpi mambu yina ke wakana ve ti bangindu ya Yehowa. Diaka, beto ta landa ve bangindu ya nsi-ntoto yai. (Baef. 4:14; Yak. 1:6-8) Lukwikilu na beto na Yehowa mpi na balusilu na yandi ta sadisa beto na kudiyangisa ve mingi kana beto me baka bansangu ya mbi. (Nk. 112:7, 8) Beto ta sadisa mpi bantu yina ke kutana ti bampasi.​—1 Bate. 3:2, 3.

17. Inki mutindu bankuluntu ke sadisaka bampangi na kuvanda na ngemba mpi ti lukwikilu ya ngolo?

¹⁷ Bankuluntu fwete vanda bantu ya ke lutisaka ve ndilu na bikalulu na bo, bantu ya kele ti mabanza ya mbote, bantu ya bisaka-saka ve mpi bantu ya kele ve makambu ngolo. Bo ke sadisaka bampangi na kuvanda na ngemba, na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo mpi bo ke kumisaka dibundu ngolo kana bo ke “kangama ngolo na ndinga ya kwikama.” (Tito 1:9; 1 Tim. 3:1-3) Mbandu na bo mpi mutindu na bo ya kugungula, ke sadisaka bampangi na kukwisa mbala na mbala na balukutakanu, na kulonga nsangu ya mbote mbala na mbala mpi na kulonguka Ndinga ya Nzambi mbala na mbala. Kana bampangi ke kutana ti mambu ya mpasi, bankuluntu ke landaka kuyibusa bo na kutudila Yehowa ntima mpi na kutula dikebi na balusilu na yandi.

18. Sambu na nki beto ke zola kukumisa Yehowa mpi kupusana kibeni pene-pene na yandi? (Tala mpi lupangu “ Mutindu ya Kupusana Pene-Pene na Yehowa.”)

¹⁸ Na nima ya kutadila bikalulu ya mbote ya Yehowa, beto lenda tuba mambu yai ya ntotila Davidi tubaka: “Bika Yehowa, Ditadi na mono, kubaka lukumu.” (Nk. 144:1) Yehowa ta landa kaka kuvanda Nzambi yina beto lenda tudila ntima. Ata beto me kuma minunu, beto kele kaka ti kikuma ya kutuba nde: “Yandi kele Ditadi na mono.” Diaka, beto fwete ndima nde yandi ta landa kaka kusadisa beto na kuvanda ti kimpeve ya mbote.​—Nk. 92:14, 15.